Θεολογία της Λατρείας:
Νικόλαος Καβάσιλας & Συμεών Θεσσαλονίκης
Συγγραφέας: kantonopou στις Αυγούστου 21, 2013
Νικόλαος Καβάσιλας και Συμεών Θεσσαλονίκης.
Οι θεμελιωτές της Θεολογίας της Βυζαντινής Λατρείας
Εισαγωγικά
Η μελέτη του συγκεκριμένου θέματος, που έχω την τιμή να εισηγηθώ στο παρόν συμπόσιο, απαιτεί μεταξύ άλλων μια σύντομη εισαγωγική αναφορά στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής κατά την οποία έζησαν οι δύο σοφοί και άγιοι βυζαντινοί άνδρες, ο Νικόλαος Καβάσιλας (1322/23 – μετά 1391) και ο Συμεών αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (β’ ήμισυ ΙΔ’ αι. – 1429), δηλαδή στον ΙΔ’ αιώνα και στις τρεις πρώτες δεκαετίες του ΙΕ’ αιώνα.
Είναι
γνωστό ότι οι δύο τελευταίοι αιώνες του βίου της βυζαντινής
αυτοκρατορίας υπήρξαν εποχή κρίσιμη, πλήρης ταραχών και διαιρέσεων, τόσο
στο πολιτικό όσο και στο εκκλησιαστικό πεδίο, αλλά συγχρόνως και
ιδιαίτερης πνευματικής άνθισης. Το αποκαταστημένο Βυζάντιο του 1261 δεν
ήταν πλέον η ένδοξη αυτοκρατορία του παρελθόντος, αλλ’ ένα μικρό κράτος,
με στρατό και δυνάμεις ανεπαρκείς να υπερασπίσουν την ύπαρξή του. Οι
συνεχείς πόλεμοι και εσωτερικές διαμάχες του ΙΔ’ αιώνα επέφεραν πολιτικό
και οικονομικό κλονισμό και ανασφάλεια στο λαό, ο οποίος, προσπαθώντας
να ξεφύγει από την κρίση, προέβαινε σε ενέργειες που, όπως πίστευε, θα
εξασφάλιζαν τη σωτηρία της κοινωνίας του.
Έτσι, στη
Θεσσαλονίκη το 1374 οι εκπρόσωποι των λαϊκών τάξεων, γνωστοί ως
Ζηλωτές, επαναστάτησαν κατά των ευγενών, θεωρώντας τους υπαίτιους όλων
των δεινών· κατέλυσαν την έννομη τάξη και προέβησαν σε βιαιοπραγίες.
Μάλιστα είναι αυτοί που εμπόδισαν την εγκατάσταση του αγίου Γρηγορίου
του Παλαμά στην έδρα του. Πέραν όμως των βιαιοτήτων και της οξύτητας,
πρέπει να δεχθούμε ότι υπήρξε ενας λαϊκός αγώνας για την επικράτηση της
δικαιοσύνης στην κοινωνία και γι αυτό πολλά από τα αιτήματα τους -οχι οι
βιαιοπραγίες- είχαν απήχηση σε πρόσωπα ακόμη και από την τάξη των
αρχόντων, όπως ο Νικόλαος Καβάσιλας.
Εν τω
μεταξύ οι Τούρκοι, που είχαν ήδη εμφανισθεί από τον ΙΓ’ αιώνα,
εκμεταλλευόμενοι τις εσωτερικές ανωμαλίες της αυτοκρατορίας, άρχισαν
κατ’ αρχάς να ενοχλούν τις βυζαντινές κτήσεις της Μικράς Ασίας και
αργότερα να εισδύουν στην Ευρώπη (1354 κατάληψη Καλλιπόλεως του
Ελλησπόντου), δημιουργώντας ανασφάλεια στο λαό. Οι δύο πρώτες πόλεις της
αυτοκρατορίας, Κωνσταντινούπολη και Θεσσαλονίκη, δεν άργησαν να δεχθούν
τις επιθέσεις των Τούρκων. Ο σουλτάνος Μουράτ Β΄ (1421-1451) πολιόρκησε
την Κωνσταντινούπολη (1422), αλλά σύντομα αναγκασμένος από εσωτερικά
προβλήματα του κράτους του έλυσε την πολιορκία[1].
Η
Θεσσαλονίκη, γενέτειρα του Νικολάου Καβάσιλα και πόλις της επισκοπικής
δράσεως του Συμεών Θεσσαλονίκης, ήδη από τις τελευταίες δεκαετίες του
ΙΔ’ αιώνα υφίσταται τουρκικές επιθέσεις. Το 1387 και μέχρι το 1393
πέφτει στα χέρια των Τούρκων, οι οποίοι, μετά από ένα μικρό διάστημα που
επανήλθε στους Βυζαντινούς, την ξανακατέλαβαν το 1394. Μετά την ήττα
όμως που υπέστη από τον Ταμερλάνο (1402), ο σουλτάνος Βαγιαζήτ Α’ την
παραχώρησε το 1403 στους Βυζαντινούς. Τον Ιούνιο όμως του 1422 οι
Τούρκοι άρχισαν νέα πολιορκία και οι περισσότεροι κάτοικοί της βιώνοντας
για ακόμη μια φορά τον πόνο, τις στερήσεις και το άγχος της επιβίωσης
βρέθηκαν μπροστά στο φοβερό δίλημμα να παραδώσουν την πόλη τους είτε
στους Τούρκους, ζώντας έκτοτε ως υποτελείς τους, είτε στους Βενετούς, οι
οποίοι αποτελούσαν τότε υπολογίσιμη ναυτική δύναμη και θα μπορούσαν,
όπως ήλπιζαν, να εξασφαλίσουν την ασφάλειά τους.
Ο
αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης Συμεών και ο επηρεαζόμενος απ’ αυτόν δεσπότης
της πόλεως Ανδρόνικος Παλαιολόγος αντετάχθησαν στις δύο αυτές
προοπτικές, θεωρώντας
Γι΄ αυτό μην περιμένετε κάποια θεολογική απάντηση. Το πολύ πολύ να θυμηθούν τίποτε σύγχρονους γέροντες στην Ελλάδα και στην Αριζόνα που δεν αποτειχίστηκαν και να πουν ότι τους ακολουθούν.
Αυτή είναι η αντι Οικουμενιστική δράση του Αντι Αιρετικού Γραφείου και του ίδιου του Πειραιώς.