Ὁ π. Εὐθύμιος
Τρικαμηνᾶς μᾶς ἀπέστειλε τὸ κείμενο ποὺ δημοσιεύουμε, μὲ τὸ ὁποῖο ἀποδεικνύεται
—μὲ βάση τὰ κείμενα τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας— ὅτι ἡ Α΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος δὲν ἐθέσπισε κανένα Ἡμερολόγιο ὡς ὑποχρεωτικό, ἅγιο
καὶ ἀπαραίτητο γιὰ τὴ σωτηρία.
Ἐκεῖνο ποὺ ἐνδιέφερε
κυρίως τὴν Ἐκκλησία, ἦταν τὸ Πασχάλιο (ὁ ἑορτασμὸς τοῦ Πάσχα νὰ μὴ συμπίπτει μὲ
τὸ Πάσχα τῶν Ἰουδαίων) κι ὄχι ὁ καθορισμὸς ἑνὸς αἰώνιου, ἀλάνθαστου Ἡμερολογίου.
Ἡ ἀπόδειξη
στὴν παραπάνω θέση δίδεται ἀπὸ τὴν πράξη τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως αὐτὴ ἐφαρμόστηκε μετὰ τὴν Α’ Οἰκουμενικὴ
Σύνοδο. Πράγματι, ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος (ποὺ ἦταν ἡ ψυχὴ τῆς Α΄ Οἰκουμ.
Συνόδου) χρησιμοποιοῦσε ΟΧΙ τὸ Ἡμερολόγιο ποὺ δῆθεν δέχθηκε ἡ Σύνοδος (δηλαδὴ τὸ
ΙΟΥΛΙΑΝΟ), ἀλλὰ ἄλλο Ἡμερολόγιο, τὸ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΟ. Αὐτὸ χρησιμοποιοῦσε, μὲ βάση αὐτὸ
καθόριζε τὴν Ἡμερομηνία ποὺ κάθε χρόνο θὰ ἑορταζόταν τὸ Πάσχα! Καὶ ὄχι μόνο
κανεὶς δὲν διαμαρτυρήθηκε, ἀλλὰ ἡ Α’ Οἰκουμενική Σύνοδος ἀνέθεσε στὸν ἑκάστοτε
Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας νὰ καθορίζει αὐτὸς κάθε χρόνο τὴν ἡμερομηνία τοῦ Πάσχα.
Ἔτσι, καὶ ὁ ἅγιος
Κύριλλος (ποὺ ὡς γνωστὸν πρωτοστατεῖ στὴν Γ’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο) στὶς Ἑορταστικὲς
Ὁμιλίες του, κάθε χρόνο ἐπὶ τριάντα χρόνια, χρησιμοποιεῖ κι αὐτὸς τὸ Αἰγυπτιακὸ
Ἡμερολόγιο. Ἀκόμα καὶ στὰ Πρακτικὰ τῆς Γ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, παρότι ἔγινε στὴν
Ἔφεσο, περιλαμβάνονται ἐπιστολὲς καὶ Διατάγματα, ἀπὸ τὰ ὁποῖα συμπεραίνει κανεὶς
τὴν χρήση καὶ τοῦ Αἰγυπτιακοῦ Ἡμερολογίου, ὅπως: «Ἀντίγραφον ἐπιστολῆς γραφείσης παρὰ τοῦ
θεοφιλεστάτου ἐπισκόπου Ἀλεξανδρείας Κυρίλλου πρὸς Νεστόριον, μηνὶ Μεχὶρ ἰνδικτιῶνος ιγ» καὶ «Τοῦ ἁγιωτάτου Κυρίλλου
ἀρχιεπισκόπου Ἀλεξανδρείας ὁμιλία λεχθεῖσα ἐν τοῖς τοῦ ἁγίου βαπτιστοῦ Ἰωάννου Φαρμουθὶ κη ἰνδ. α», ἤ: «Διάταγμα προτεθὲν παρὰ τῶν ἐπάρχων... Ἀνεγνώσθη ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τῶν
μοναζόντων ἐν τοῖς ἐρημικοῖς Φαρμουθὶ
κγ ἰνδικτιῶνος α ἔτους Διοκλητιανοῦ ρξδ».
Ἀκόμη
συναντοῦμε τὴ χρήση τοῦ Αἰγυπτιακοῦ Ἡμερολογίου στὸν ἅγ. Ἐπιφάνιο Κύπρου, τὸ
Δαμασκηνὸ Ἰωάννη (πρεσβύτερο) στὸ ἔργο του «Περὶ τῶν ἁγίων Νηστειῶν», στὸ ὁποῖο
περιλαμβάνει ἀποσπάσματα ἁγίων ποὺ χρησιμοποιοῦν
ἀδιακρίτως διαφορετικὰ Ἡμερολόγια.
Μιὰ
τελευταία ἀναφορὰ θὰ κάνουμε στὸν ἅγ. Νικηφόρο (Πατριάρχη Κων/πόλεως ἐπὶ Εἰκονομαχίας),
ὁ ὁποῖος αἰσθάνεται τὴν ἀνάγκη νὰ χρησιμοποιήσει ἐπεξηγηματικὰ πῶς λέγεται ὁ
μήνας ποὺ μὲ βάση τὸ δικό του Ἡμερολογίο ἀναφέρει, στὸ Αἰγυπτιακὸ Ἡμερολόγιο·
γράφει: «Τῷ ιε΄ ἔτει τῆς αὐτοῦ
βασιλείας τῆς εὐαγγελικῆς διδασκαλίας ἄρχεται ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Τῷ
δὲ ιθ΄ ἔπαθεν ἐν Ἱερουσαλὴμ ὑπὲρ ἡμῶν τὸ σωτήριον πάθος [πρὸ η΄ καλανδῶν Ἀπριλλίων, Φαμενὼθ κθ΄, ὅ ἐστι] Μαρτίῳ κε΄».
Ἀλλὰ καὶ στὴ
συνέχεια γιὰ αἰῶνες βρίσκουμε ἐν χρήσει στὴν Ἐκκλησία τὸ Αἰγυπτιακὸ Ἡμερολόγιο
(ὅπως καί το Μακεδονικό), χωρὶς νὰ θεωρεῖ κανεὶς ὅτι ὅσοι χρησιμοποιοῦσαν
ἄλλο Ἡμερολόγιο (καὶ μάλιστα οἱ Ἅγιοι Ἀθανάσιος
καὶ Κύριλλος), εἶναι παραβάτες Ἱερῶν Κανόνων, ὅπως ἀφελῶς καὶ ἐσφαλμένως
διδάσκουν οἱ τοῦ Παλαιοῦ Ἡμερολογίου.
Μὲ βάση αὐτὴν τὴν διαπίστωση ὁ π. Εὐθύμιος
κάνει μιὰ ἔκκληση πρὸς ὅλους ἐκείνους ποὺ πολεμοῦν
τὴν παναίρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, εἴτε μὲ τὸ Παλαιὸ εἴτε μὲ τὸ Νέο Ἡμερολόγιο, νὰ συμπήξουν ἕνα
ἑνιαῖο μέτωπο κατὰ αὐτῆς τῆς παναιρέσεως, ἀφήνοντας πίσω τὶς ἀγκυλώσεις τοῦ
παρελθόντος:
Βάση καὶ κριτήριο τοῦ ἀγῶνος εἶναι ἡ ὀρθὴ Πίστη καὶ ἡ Ὀρθόδοξη
Παράδοση κι ὄχι τὸ ἕνα ἢ τὸ ἄλλο Ἡμερολόγιο.
Ἡμερολογιακὰ στοιχεῖα σχετικὰ μὲ τὸ
ἂν ἐθεσπίσθη κατὰ τὴν Α΄ Οἰκ. Σύνοδο
τὸ Ἰουλιανὸ ἡμερολόγιο
Ἡμερολογιακὰ στοιχεῖα
σχετικὰ μὲ τὸ
ἂν ἐθεσπίσθη κατὰ τὴν
Α΄ Οἰκ. Σύνοδο
τὸ Ἰουλιανὸ ἡμερολόγιο
Προτάσεις προσεγγίσεως
τῶν σημερινῶν
Ἀντιοικουμενιστῶν καὶ
Παλαιοημερολογιτῶν
Τοῦ Ἱερομονάχου π. Εὐθύμιου Τρικαμηνᾶ
Εἶναι γνωστόν ὅτι σέ ἕναν ἀγῶνα καί πόλεμο ὁ ἐχθρός ὠφελεῖται
τά μέγιστα μέχρι τοῦ σημείου νά νικήση, ὅταν ὑπάρχει διάσπασις τῶν ἀγωνιστῶν
καί σύγχυσις ὡς πρός τόν τρόπο καί τήν τακτική τοῦ πολέμου καί τόν ἐπιδιωκόμενο
σκοπό. Αὐτό ὡς γεγονός στήν ἱστορία μας ὑπάρχει διάχυτο, εἰς τρόπον ὥστε νά ἀποτελῆ
κύριο στόχο τῶν ἐχθρῶν μας ἡ διάσπασίς μας, πρίν καί κατά τήν διάρκεια τοῦ ἀγῶνος.
Ἕνα χαρακτηριστικό γεγονός εἶναι καί αὐτό τῆς Μικρασιατικῆς καταστροφῆς. Ὅσο
διάστημα εἴμεθα ἑνωμένοι ὁ στρατός ἐνικοῦσε καί ἐσημείωνε λαμπρές καί θαυμάσιες
ἐπιτυχίες. Ὅταν ἐπῆλθε ἡ διάσπασις καί χωριστήκαμε σέ βενιζελικούς καί
βασιλικούς, τότε συνέβη ἡ τραγωδία τῆς ἧττας καί διασπάσεως τοῦ μετώπου, μέ ὅλα
τά ἐπακόλουθα γιά τόν μικρασιατικό λαό.
Τό ἴδιο ἀσφαλῶς συμβαίνει καί στούς ἀγῶνες τῆς
πίστεως ἐναντίον τῆς αἱρέσεως. Ἐδῶ, ἄν δέν ὑπάρχουν ἅγιοι καί θεοφόροι Πατέρες,
οἱ ὁποῖοι θά ἡγηθοῦν τοῦ ἀγῶνος, ὁ διάβολος κατορθώνει ἐκμεταλλευόμενος τά πάθη
καί τίς ἀδυναμίες μας, νά ἀποπροσανατολίση τούς Ὀρθοδόξους ἐπ’ ὠφελείᾳ τῆς αἱρέσεως.
Ἕνα τέτοιο εὔγλωττο παράδειγμα ἀποτελεῖ ἡ διάσπασις
τῶν σημερινῶν Παλαιοημερολογιτῶν, οἱ ὁποῖοι ἐνῶ ἐξεκίνησαν τόν ἀγῶνα ἐναντίον τῆς
ἀλλαγῆς τοῦ ἡμερολογίου, κατήντησαν μέ τά σχίσματα καί τίς παρατάξεις νά ἀλληλοπολεμοῦνται,
σέ σημεῖο νά διεκδικῆ ἡ κάθε παράταξις διά τόν ἑαυτόν της τόν τίτλο τῆς ἀληθινῆς
Ἐκκλησίας καί τούς ἄλλους νά τούς θεωρεῖ σχισματικούς καί αἱρετικούς.
Mέ τόν σκοπό λοιπόν τῆς προσεγγίσεως τῶν Ὀρθοδόξων
καί τῆς ἑνοποιήσεως τοῦ ἀγῶνος ἐναντίον τῆς αἱρέσεως τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, θά ἀναφερθῶ
εἰς τό πῶς ἀντιμετώπισαν τό θέμα τοῦ ἡμερολογίου οἱ μετά τήν Α’ Οἰκουμενική
Σύνοδο Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας, διά τό ἄν αὐτό καθορίσθηκε ὡς ἐκκλησιαστικό ἡμερολόγιο
κατά τήν πρώτη Οἰκουμενική Σύνοδο, ἄν τό ἡμερολόγιο ἀποτελοῦσε θέμα πίστεως καί
σημεῖο ἑνότητος τῶν Ὀρθοδόξων, ὅπως αὐτοί ἰσχυρίζονται καί βεβαίως, ἄν σήμερα
θά πρέπει νά δοθῆ στό ἡμερολόγιο ἡ ἱερότητα πού τοῦ προσδίδουν οἱ
Παλαιοημερολογίτες, ἡ συσχέτισί του μέ τά θέματα τῆς πίστεως καί τά προβλήματα
πού δημιουργεῖ ὡς πρός τόν ἀγῶνα ἐναντίον τῆς αἱρέσεως.
Γιά νά κατανοήσωμε τή θέσι πού ἔδωσαν οἱ Πατέρες τῆς
Α’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου στό ἡμερολόγιο καί δή τό Ἰουλιανό, θά ἀναφερθοῦμε στούς
μετά τήν Σύνοδο αὐτή μεγάλους φωστῆρας καί Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ στάσις αὐτῶν
ἔναντι τοῦ ἡμερολογίου προφανῶς θά μᾶς διαφωτίση αὐτή τήν ὑπόθεσι, δεδομένου ὅτι
δέν διεσώθησαν τά πρακτικά τῆς Α’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.
Ὁ Μ. Ἀθανάσιος κατ’ ἀρχάς, ὁ ὁποῖος ἦτο παρών εἰς τήν
Σύνοδο χρησιμοποιεῖ πολλά χρόνια μετά, τό τοπικό ἡμερολόγιο τῆς ἐκκλησιαστικῆς
του ἐπαρχίας, δηλαδή τό Αἰγυπτιακό ἡμερολόγιο. Θά ἀναφέρωμε κάποια
χαρακτηριστικά κείμενα πρός πίστωσιν, καθώς καί τά προβλήματα πού δημιουργεῖ αὐτό
τό ἡμερολόγιο ἐν σχέσει πρός τό Ἰουλιανό.
Eἰς τήν ἐπιστολή του περί τῶν ἐν Ἀριμίνῳ
καί Σελευκείᾳ Συνόδων, τοποθετώντας τά γεγονότα τῆς Συνόδου τῆς Σελευκείας
χρονικῶς ἀναφέρει τρία ἡμερολόγια, τήν δέ ἡμέρα τῆς ἐνάρξεως τῆς Συνόδου τήν
καταγράφει μέ τό Αἰγυπτιακό ἡμερολόγιο: «Τά δέ ἐν Σελευκείᾳ τῇ Τραλείᾳ
γενόμενα ταῦτά ἐστι. Μήν μέν ἦν ὁ κατά Ῥωμαίους καλούμενος
Σεπτέμβριος, κατά
δέ τούς Αἰγυπτίους Θώθ καί κατά Μακεδόνας Γορπιαῖος καί ἡμέρα ις΄ τοῦ μηνός κατ’ Αἰγυπτίους, εἰς ἥν
συνέδραμον πάντες οἱ κληθέντες συνελθεῖν∙ ἦσαν δέ κἀκεῖ που ρξ΄» (ΕΠΕ 10,176).
Εἰς τήν 39η (ΛΘ΄) ἑορταστική
ἐπιστολή ἀναφερόμενος στόν προσδιορισμό τῆς ἡμερομηνίας τοῦ Πάσχα λέγει τά ἑξῆς:
«Ἐν τούτῳ γάρ τῷ τύπῳ νῦν ἑορτάσωμεν καθώς πρέπει,“Μή ἐν ζύμῃ παλαιᾷ, μηδέ ἐν
ζύμῃ κακίας καί πονηρίας, ἀλλ’ ἐν ἀζύμοις εἰλικρινείας καί ἀληθείας”, ἀρχόμενοι
μέν τῆς ἁγίας τεσσαρακοστῆς ἀπό εἰκοστῆς καί πέμπτης τοῦ Μεχίρ, τῆς δέ ἁγίας ἑβδομάδος τῆς πρός τό ἅγιον
Πάσχα ἀπό τῆς τελευταίας τοῦ Φαμενώθ,
περαίνοντες δέ τήν ἁγίαν νηστείαν τῇ πέμπτῃ τοῦ Φαρμοῦθι,
κατά τό εἰρημένον ὑπό τοῦ μακαρίου εὐαγγελιστοῦ Μάρκου... εἶτα ἑορτάσωμεν καί
τάς ἑπτά ἑβδομάδας τῆς ἁγίας Πεντηκοστῆς» (ΕΠΕ 10,348).
Ὁ Μ. Ἀθανάσιος λοιπόν, ὅταν ἀπευθύνεται στούς μοναχούς καί λαϊκούς τῆς ἐκκλησιαστικῆς
του ἐπαρχίας χρησιμοποιεῖ πολλά χρόνια μετά
τήν Α’ Οἰκουμενική Σύνοδος τό Αἰγυπτιακό ἡμερολόγιο. Ἄν βεβαίως ἡ Α’ Οἰκουμενική
Σύνοδος εἶχε θεσπίσει τό Ἰουλιανό, ἄν τό Ἰουλιανό ἦτο τό εὐλογημένο (σύμφωνα μέ
τά πιστεύω τῶν Παλαιοημερολογιτῶν), ἄν βάσει αὐτοῦ εἶχε θεσπίσει τό Πασχάλιο, ἄν
τέλος πάντων αὐτό ἦτο θέμα πίστεως, Παραδόσεως καί σωτηρίας,
ἀσφαλῶς δέν θά τό ἔπραττε αὐτό ὁ στύλος τῆς Ὀρθοδοξίας, δεδομένου καί τοῦ ὅτι εἶχε
προσωπική ἐμπειρία τῶν γενομένων ἐν τῇ Συνόδῳ. Ἀπεναντίας νομίζω ὅτι ἡ στάσις αὐτή
τοῦ ἁγίου δεικνύει ἐναργέστατα ὅτι τίποτε ἀπό αὐτά πού ἰσχυρίζονται σήμερα οἱ
Παλαιοημερολογίτες δέν εἰπώθηκε στήν Σύνοδο, ἀλλά ἁπλῶς καί μόνον θεσπίσθηκε ὁ
κοινός ἑορτασμός τοῦ Πάσχα μέ βάσι τά τέσσερα σταθερά σημεῖα, ἐκ τῶν ὁποίων
σημαντικώτερα εἶναι τά δύο, δηλαδή τό Πάσχα νά ἑορτάζεται πάντοτε κατά τήν ἡμέρα
τῆς Κυριακῆς καί πάντοτε μετά τό Πάσχα τῶν Ἑβραίων. Αὐτά τά δύο σημεῖα
προσδιορίζουν καί τά ἄλλα δύο τήν Πανσέληνο δηλαδή καί τήν ἰσημερία.