«ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΠΑΤΕΡΕΣ»

Τοῦ Ν. ΣΑΚΑΛΑΚΗ

         Αναμφίβολα, στην ερμηνεία της Αγία Γραφής δεν υπάρχει «κοινή γνώμη». Κοινή γνώμη υπάρχει εκεί που το άτομο–πρόσωπο σκέπτεται και αναλύει αυτόνομα.

Ανάμεσα στο γραπτό κείμενο της Αγίας Γραφής και στην ερμηνεία της, υπάρχει (οφείλει) η καθοδηγητική συνειδησιακή λειτουργία ότι αυτή η Γραφή ανήκει στην Εκκλησία. Εάν υπάρχει απλά μια ατομοκεντρική φιλοσοφική οπτική της Γραφής και κρίνει ο άνθρωπος κατά λόγον τις αιτίες και τις επιπτώσεις τους, τότε δημιουργεί ανθρώπινες προσεγγίσεις, που δημιουργούν και βιβλία, όπως: «Ψυχανάλυση του Χριστιανισμού» του Α. Σακραμέντο, βιβλίο βλάσφημο, ή «Η ΕΡΧΟΜΕΝΗ ΟΞΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΣΤΟΜΟΣ ΡΟΜΦΑΙΑ», του αγιορείτου ιερομονάχου Νείλου Σωτηρόπουλου, βιβλίο με πλάνες (1964).

Ο π. Αυγουστίνος σημειώνει:

«Λέγωμεν εις τον Ορθόδοξον αναγνώστην της Βίβλου, όταν ευρίσκεται προ δυσκόλων χωρίων, να μη προσπαθεί να τα ερμηνεύση μόνος του, αλλά να ζητή να μάθη πως τα ερμηνεύουν οι μεγάλοι Πατέρες και διδάσκαλοι της Εκκλησίας. Οι Πατέρες ήταν σοφοί και αυθεντικοί ερμηνευταί της Βίβλου» (Χριστιανική ΣΠΙΘΑ, 345, 1971).

Επίσης στο βιβλίο του «ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ», γράφει:

«Επί των ημερών των Πατέρων και Διδασκάλων της Εκκλησίας ο λόγος του Θεού διεχέετο πλουσίως εις τας καρδίας των πιστών· Ποταμοί ιεράς διδασκαλίας, έχοντες τας πηγάς των εις την αθάνατον Βίβλον, ήσαν οι αείμνηστοι εκείνοι πατέρες και διδάσκαλοι, των οποίων το μνημόσυνον είναι αιώνιον εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία… Εν βαθεία συναισθήσει της μικρότητος και αμαρτωλότητος ημών ας αναστενάξωμεν και ας ομολογήσωμεν, ότι ημείς δεν είμεθα ποταμοί, αλλ’ είθε να ήμεθα τουλάχιστον ως τα ρυάκια, τα οποία, παρ’ όλην την ολιγότητα του ύδατος, δεν παύουν αθορύβως να διαποτίζουν την γην και να συντηρούν και ν’ αυξάνουν την χλωρίδα αυτής» (Σελ. 118 - 119).

      Ο Ι. Χρυσόστομος, υπογραμμίζει: «Μετ’ ευλαβείας και φόβου πολλού ακούωμεν, αγαπητοί, των εν ταις θείαις Γραφάς κειμένων· ουδέν γαρ απλώς και εική γέγραπται, αλλά πάντα συμφερόντως και προς ωφέλειαν ημετέραν, καν ημείς ένια αγνοώμεν. Ου γαρ άπαντα δυνάμεθα μετά ακριβείας ειδέναι, αλλ’ ει και αιτίας πειρώμεθα τινών αποδιδόναι κατά το ημίν εφικτόν, αλλ’ όμως και ούτως έχει εγκεκρυμμένον τινά θησαυρόν πολύν αποκρυφόν τε και δυσερμήνευτον» (Ομιλία ΜΔ΄  εις την Γένεσιν).

Ο π. Αυγουστίνος (συνολικά) ακολουθεί τις ερμηνείες της αρχαίας Εκκλησίας σε θέματα εσχατολογικά, τις ερμηνείες των αρχαίων φωτισμένων Πατέρων. Στην Χριστ. ΣΠΙΘΑ (436) γράφει:

«Εις το πρώτον εξ αυτών ο Απ. Παύλος ομιλεί περί του Αντιχρίστου, ο οποίος με σημεία και τέρατα θα κάνη την εμφάνισή του εις την ιστορίαν του κόσμου κατά τας τελευταίας ημέρας της ανθρωπότητος, και θ’ αναταράξει τον κόσμον, και πλήθος Χριστιανοί θ’ αποστατήσουν από την ορθήν Χριστιανικήν πίστιν, και ο ήλιος της δικαιοσύνης θα σκοτισθή από πυκνά νέφη. Και βδελύγματα ερημώσεως θα στηθούν εις τόπους αγίους και θα λατρεύωνται ως θεοί. Τις, εξετάζων την σημερινήν κατάστασιν της ανθρωπότητος, δεν βλέπει ότι πολλά σημεία του Αντιχρίστου έχουν ήδη εμφανισθεί;».

Συμπέρασμα: Κατά τον π. Αυγουστίνο άρχονται τα σημεία εμφανίσεως του Αντιχρίστου, ο οποίος «θα κάνη την εμφάνισή του εις την ιστορίαν του κόσμου κατά τας τελευταίας ημέρας της ανθρωπότητος». Άρα η χιλιετία βαίνει προς το τέλος της, εμφανίζονται προδρομικά σημεία του Αντιχρίστου και έπεται η εμφάνισή του. Επομένως, «χιλιετία» είναι η επί της γης παρουσία της Εκκλησίας, όπως –έμμεσα– παραδέχεται ο π. Αυγουστίνος.

Ο π. Αυγουστίνος, ως προσωπική του εκτίμηση–ελπίδα, ιστορικοποιεί τις προφητείες του Ησαΐα (Κεφ. 2,4 , Κεφ. 11, 5-10) και τις δίνει μορφή «πολιτεύματος». Ο Χριστός όμως διαβεβαίωσε, ότι «Η Βασιλεία η εμή ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου» (Ιωάν. 18,36). Απουσιάζουν δηλ. από την Βασιλεία του Θεού οι κοσμικές δυνάμεις ενώ δεν υπάρχουν και οι νόμοι μιας κοσμικής Εξουσίας. Είναι Βασιλεία χωρίς κοσμική Πολιτειακή μορφή. Ο προφήτης Ησαΐας δεν δίνει ένα νομικό–οργανωτικό περίγραμμα μιας μεγάλης Χριστιανικής κοινωνίας. Ούτε για «τρακτέρ» ομιλεί, ούτε για «ηνωμένα έθνη». Αναφέρεται σε ευρύτερες πνευματικές σχέσεις μεταξύ Θεού και ανθρώπων, όπου έχουν ξεπερασθεί–καταργηθεί τα στοιχεία φθοράς του κόσμου της πτώσεως, στα όρια δηλ. ενός «νέου κόσμου» και μας «νέας γης». Γιατί δηλ. τα θηρία να ερμηνεύονται «μονοσήμαντα» ως «αιμοβόρα έθνη»;

Ας μη ξεχνάμε, ότι για τα νοήματα της Γραφής υπάρχει τετραδιάστατος (λεξικός) ερμηνευτικός χώρος, δηλ. υπάρχει:

- Το Γράμμα

- Η Αλληγορία

- Η αναγωγή

- Η ηθική

Για παράδειγμα το όνομα Ιερουσαλήμ φανερώνει:

- Τόπο της Παλαιστίνης (Γράμμα)

- Σημαίνει την Εκκλησία (Αλληγορία)

- Σημαίνει την θριαμβεύουσα Εκκλησία (Αναγωγή)

- Σημαίνει την ψυχή εν των παρόντι βίω (Ηθική)

Ο ισχυρισμός ότι η «Αγία Γραφή ερμηνεύεται δια της Γραφής» δεν ισχύει απόλυτα. Χωρίς την παράδοση της Εκκλησίας αναπτύσσονται ερμηνευτικές ετεροκατευθύνσεις.

Πέρα από τη γλώσσα της Γραφής υπάρχει και το εξής πρόβλημα: Στη διερεύνηση–εμβάθυνση σ’ ένα εδάφιο της Γραφής, σε παραλληλία–συνάφεια με άλλα χωρία, ποιο χωρίο θα χρησιμοποιηθεί ως σταθερός πυρήνας, ως πεδίο εις το οποίο θα εκδιπλωθούν τα άλλα χωρία;

Γύρω από τη Θεότητα του Χριστού, οι ψευδομάρτυρες του Ιεχωβά (για παράδειγμα) φορτίζουν εννοιολογικά (ως πρωτεύον) το χωρίο της Αποκαλύψεως, ότι ο Χριστός είναι «Η αρχή της Κτίσεως του Θεού» (3,14) και υποβαθμίζουν την επισήμανση του Ευαγγελιστή Ιωάννη, ότι «και Θεός ην ο Λόγος». Εάν όμως οι ερμηνευτές χρησιμοποιήσουν ως κοινό ερμηνευτικό έρεισμα το ίδιο χωρίο της Γραφής (αφετηρία) τότε, ίσως, στην ερμηνεία τους να υπάρξει κάποια σύγκλιση, απόλυτη ή όχι.

Για την αξία της Παραδόσεως, ως φωνή της Εκκλησίας, αναφέρουμε τα εξής. Στις Κατηχήσεις του ο Αγ. Κύριλλος Ιεροσολύμων (περί Αντιχρίστου) τονίζει: «Βλέπε τοίνυν σεαυτόν, άνθρωπε, κατασφαλίζον την ψυχήν, διαμαρτύρεται σε η Εκκλησία νυν ενώπιον Θεού ζώντος, προδιαλέγεται σοι περί του Αντιχρίστου πριν παραγενέσθαι και είτε επί σου γίνεται, ουκ οίδαμεν, είτε μετά σε γίνεται, ουκ οίδαμεν· καλόν δε εστίν ταύτα ειδότα σε προασφαλίσασθαι».

Εκφράζει δηλ. γνώμη, ως φωνή της Εκκλησίας, ότι ο Αντίχριστος θα έλθει λίγο προ της Δευτέρας Παρουσίας, ως φαίνεται και στις Κατηχήσεις του.

Σήμερα, λόγω χρονικής απόστασης, το αρχαίο φρόνημα της Εκκλησίας προβάλλεται ως «γνώμη» κάποιου Πατέρα.

Επίσης ο Ι. Χρυσόστομος, τονίζει: «Ώστε και την παράδοσιν της Εκκλησίας αξιόπιστον ηγώμεθα. Παράδοσις εστί, μηδέν πλέον ζήτει» (Ερμηνεία στην Β΄ προς Θεσ/κείς επιστολή).

Η Παράδοση της Εκκλησίας καλύπτει όλα τα Δογματικά, ηθικά και (εν πολλοίς) εσχατολογικά θέματα–ζητήματα. Γι’ αυτό και παραμένουμε στα όρια της διαχρονικής Ι. Παράδοσης. Ο π. Χριστόφορος Καλύβας, σύγχρονος του π. Αυγουστίνου, γράφει: «αι πατερικαί γνώμαι συνολικώς και κατ’ ιδίαν αποτελούν την, μετά την Αγίαν Γραφήν, αδαμαντίνην βάσιν εφ’ ης ερείδεται το Δόγμα, η αρετή και η διοίκησις της Εκκλησίας» (Βιβλίο «ΑΝΟΡΘΩΣΑΤΕ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ»).

ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ