ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ ΠΡΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗ ΜΟΝΑΧΟ Δ΄ μερος

ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ ΠΡΟΣ ΕΓΚΡΙΤΟΝ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗ ΜΟΝΑΧΟ,  Δ΄ μέρος

ΠΛΕΙΟΝΕΣ ΑΓΙΟΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ 

Περί τήν «Διαχρονικὴ Συμφωνία τῶν Ἁγίων Πατέρων

γιὰ τὸ Ὑποχρεωτικὸ τοῦ 15ου Κανόνος

τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου

περὶ Διακοπῆς Μνημονεύσεως Ἐπισκόπου

Κηρύσσοντος ἐπ’ Ἐκκλησίας Αἵρεσιν»

π. Εὐθύμιου Τρικαμηνᾶ

 

 

Ἀκολουθεῖ τό τελευταῖο 

 

Δ΄ μέρος

Θά ἔλθω ἐν συνεχείᾳ  εἰς τά ἑπόμενα τῆς ἐπιστολῆς σου, τά ὁποῖα ἀφοροῦν εἰς τόν Ἰωσήφ τόν Βρυέννιο.  Γράφεις εἰς τήν σελ. (10): «Ἀκριβῶς τά αὐτά ἰσχύουν καί διά τόν διδάσκαλον Ἰωσήφ τόν Βρυέννιον. Διεφώνει μέν, ἀλλ’ ἐκοινώνει μετά τῶν Οἰκουμενιστῶν τῆς ἐποχῆς του, δεικνύων ἐμπράκτως τό προαιρετικόν τῆς ἐξαιρέσεως, ἀλλὰ ἠρνεῖτο ἐπιμόνως τήν κοινωνίαν μέ τούς κοινωνοῦντας τοῖς Λατίνοις Κυπρίους, διδάσκων τό ἐπιβεβλημένον καί ὑποχρεωτικόν τῆς τοιαύτης ἀποτειχίσεως».

 Εἶναι ὄντως πάτερ, ἀξιοθαύμαστος ἡ εὐκολία μέ τήν ὁποία ἐξάγεις συμπεράσματα καί μάλιστα ἀναπόδεικτα καί ἀμάρτυρα. Ἀπ’ ὅ,τι ὑπολογίζω, καί ἐπειδή δέν προσάγεις κανένα ἀποδεικτικόν στοιχεῖον, ὑπέθεσες ὅτι ἐπειδή ὑπῆρχον τήν ἐποχή ἐκείνη εἰς τήν Κων/πολι Λατινόφρονες ἑνωτικοί, ἀσφαλῶς ὁ Ἰωσήφ ὁ Βρυέννιος θά ἐκοινώνει μετ’ αὐτῶν. Δέν θεωρῶ ὅμως ὅτι, σέ ἕνα σοβαρό διάλογο καί μία ἀνάλογο κριτική, δύνανται νά σταθοῦν τέτοιοι συλλογισμοί.

Εἰς τό σημεῖον αὐτό νομίζω εἶναι καλό νά γίνη μία διευκρίνισις. Δέν πρέπει νά κατατάξωμε εἰς τήν ἰδίαν κατηγορίαν ὅλους τούς ἑνωτικούς τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Διότι ὑπῆρχαν κατ’ ἀρχάς αὐτοί οἱ ὁποῖοι ἤθελαν τήν ἕνωσι μέ τόν Πάπα διά πολιτικούς καί στρατιωτικούς λόγους. Αὐτοί ἦσαν κυρίως κάποιοι αὐτοκράτορες καί πολιτικοί (ὅπως ὁ αὐτοκράτορας Μιχαήλ ὁ Η΄ ὁ Παλαιολόγος, Ἰωάννης ὁ Η΄ ὁ Παλαιολόγος κλπ.) οἱ ὁποῖοι ὑπέσχοντο ὅτι μέ τήν ἕνωσι δέν θά ἀλλάξη τίποτε ὡς πρός τά δόγματα εἰς τήν Ὀρθοδοξία. Ὑπῆρχον κατόπιν αὐτοί οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἀποδεχθῆ τό filioque, τά ἄζυμα, τό πρωτεῖον κλπ. (ὅπως ὁ Βέκκος μετά τήν ἀποφυλάκισί του, ὁ Δημήτριος Κυδώνης, ὁ Γεώργιος Πλήθων Γεμιστός, ὁ Ἰωσήφ Μεθώνης κ.ἄ.) καί ἦσαν οἱ κυρίως Λατινόφρονες (Λατίνοι κατά τό φρόνημα) καί ὄχι ἁπλῶς ἑνωτικοί γιά κάποιους λόγους. Ἦσαν τέλος καί αὐτοί οἱ ὁποῖοι ὑπέγραψαν κατόπιν πιέσεων τήν ἕνωσι τῆς Φλωρεντίας–Φερράρας καί ἄλλοι ἀπό αὐτούς μετενόησαν μετά τήν ἐπιστροφή εἰς Κων/πολι, ἄλλοι δέ παρέμειναν Λατινόφρονες, ὁ καθένας γιά τόν ἰδικόν του σκοπό. Ὁ λαός ὅμως κατά τό μέγιστον αὐτοῦ μέρος ἦτο ὀρθόδοξος καί ἀνθενωτικός. Αὐτό τό βλέπομε καί στήν ἐπί Βέκκου καί Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου ἕνωσι τῆς Λυών καί στήν ἕνωσι τῆς Φλωρεντίας–Φερράρας ἐπί αὐτοκράτορος Ἰωάννου τοῦ Παλαιολόγου.

Ὁ Παχυμέρης ἐξιστορῶν τά ἐπί Βέκκου συμβάντα ἀναφέρει τά ἑξῆς: «Τά γάρ καθ’ ἡμᾶς ὡς εἶχον μαθόντες καί ὅπερ ἦν ὑποτοπάσαντες, χλεύην τό γεγονός καί οὐκ ἀληθείᾳ ἄντικρυς (παρά μόνον γάρ βασιλέα καί πατριάρχην καί τινας τῶν περί αὐτούς πάντες ἐδυσμέναινον τῇ εἰρήνῃ καί μᾶλλον ὅτι καί ποιναῖς ἀλλοκότοις ἤθελε ἀσφαλίσασθαι ταύτην ὁ βασιλεύς) ἐκείνους μέν ἐν ἀτίμοις εἶχον καί τήν εἰς τόν πάππαν πρόσοδον ὀψέ καί μόλις παρεῖχον» (PG 143, 968 A).

Αὐτά λέγει καί ὁ Εὐγένιος Βούλγαρις ἐξιστορῶν τά ἐπί Βέκκου ἀπό ρωσσικό κείμενο: «Ἐν δέ Κωνσταντινουπόλει, καί αὐτοί προσέτι, οἱ διά τάς ἀπειλάς καί τάς ἐνθουσιώδεις τοῦ Μιχάηλ ὀργάς ἐκδειματωθέντες, καί τήν ἕνωσιν, εἰ καί ψυχρῶς, ἀσπασάμενοι, ἀηδίζεσθαι τέως ἐνήρξαντο· οὕτως ὥστε, ἐξαιρουμένων, τοῦ τε αὐτοκράτορος καί Βέκκου τοῦ πατριάρχου καί τινων περί τούτους οἰκειακῶν καί συνήθων, ἡ τοιάδε εἰρήνη ἐπαχθής τοῖς πᾶσι καθίστατο» (Ἰωσήφ Βρυεννίου, Τά Παραλειπόμενα, ἐκδ. Ρηγοπούλου, σελ. 234).

Τά ἴδια ἀκριβῶς περιγράφονται καί μετά τήν ἐπιστροφή ἀπό τήν σύνοδο τῆς Φλωρεντίας. Ὁ λαός ἀντέδρασε καί ἤθελε νά κακοποιήση τούς ὑπογράψαντας τήν ἕνωσι. Αὐτοί τότε, πρό τῆς πιέσεως τοῦ λαοῦ ἐδήλωναν μετάνοια καί ὡμολόγουν ὅτι καλύτερα ἦταν νά τούς κοπῆ τό χέρι πού ὑπέγραψε καί ἡ γλῶσσα πού ὡμολόγησε.

Αὐτά τά παρουσιάζει ἀπό ἱστορικές πηγές ὁ Ἀνδρ.  Δημητρακόπουλος: «οἱ δέ ἀρχιερεῖς εὐθέως ἀπό τῶν τριήρεων ἀποβάντες, φησίν ὁ Δούκας καί οἱ τῆς Κωνσταντίνου κατά τό σύνηθες ἠσπάζοντο αὐτούς, ἐρωτῶντες, πῶς τά ἡμέτερα; πῶς τά τῆς Συνόδου; εἰ ἆρα ἐτύχομεν τήν νικῶσαν; οἱ δέ ἀπεκρίνοντο· πεπράκαμεν τήν πίστιν ἡμῶν, ἀντηλλάξαμεν τῇ ἀσεβείᾳ τήν εὐσέβειαν, προδόντες τήν καθαράν θυσίαν ἀζυμῖται γεγόναμεν. Εἰ γάρ τις πρός αὐτούς ἤρετο· καί διά τί ὑπεγράφετε; ἔλεγον, φοβούμενοι τούς Φράγκους· καί πάλι ἐρωτῶντες αὐτούς εἰ ἐβασάνισαν οἱ Φράγκοι τινά, εἰ μαστίγωσαν, εἰ εἰς φυλακήν ἔβαλον, οὐχί· ἀλλά πῶς; ἡ δεξιά αὕτη ὑπέγραψεν, ἔλεγον, κοπήτω· ἡ γλῶττα ὁμολόγησεν, ἐκριζούσθω».

Ὁ δέ τῆς πολιτικῆς ἱστορίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως συγγραφεύς λέγει. «Ἐπανελθόντων δέ ἀπό Ἰταλίας κατέλαβεν ὁ βασιλεύς τήν ἑαυτοῦ φιλτάτην γυναῖκα Μαρίαν τήν Καντακουζηνήν οὐκ ἐν ζῶσιν, ἀλλά τελευτήσασαν πρό καιροῦ, καί οὕτως οὗτος μέν ἐν λύπῃ ἦν· οἱ δέ ἐν τῇ πόλει κληρικοί, ἱερομόναχοι, ἱερεῖς, ἡγούμενοι, πνευματικοί καί οἱ λοιποί οὐκ ἤθελον συλλειτουργῆσαι τοῖς ἐλθοῦσιν ἤ μνημονεῦσαι αὐτούς, ἀλλ’ ἐχωρίζοντο αὐτῶν ὡς ἀσεβῶν εἰπεῖν. Πολλοί δέ παρῃτήσαντο καί τήν ἱερωσύνην, καί γέγονεν ἡ ἕνωσις διαίρεσις» (Ἡ ἱστορία τοῦ Σχίσματος σελ. 183).

Οὕτως ἐχόντων τῶν πραγμάτων αὐτό τό ὁποῖον ἀναφέρεις, πάτερ, διά τόν Ἰωσήφ τόν Βρυέννιο «διεφώνει μέν, ἀλλ’ ἐκοινώνει μετά τῶν Οἰκουμενιστῶν τῆς ἐποχῆς του» ποῦ ἀναφέρεται; Ἄν μέν ἐκοινώνει, πρό τῆς ἑνώσεως τῆς Φλωρεντίας, μέ τούς ἑνωτικούς οἱ ὁποῖοι δέν ἐκήρυττον καμμία αἵρεσι, ἀλλά ἤθελαν διά στρατιωτικούς καί πολιτικούς λόγους τήν ἕνωσι μέ τόν Πάπα, νομίζω ἐφέρθη μέ διάκρισι κοινωνῶν ἐκκλησιαστικῶς μέ τούς ἁπλῶς ἑνωτικούς, διότι αὐτοί δέν διεκήρυττον καμιά αἵρεσιν δημοσίως, ἀλλά μόνον διέβλεπον τόν τουρκικό κίνδυνο ἔξω τῆς Κων/πόλεως.

Ἄν ὅμως ἰσχυρίζεσαι μέ τά λεγόμενά σου, ὅτι ὁ Βρυέννιος ἐκοινώνει ἐκκλησιαστικῶς μέ τούς Λατινόφρονας ἑνωτικούς, αὐτούς δηλαδή οἱ ὁποῖοι ἀπεδέχοντο τό Filioque  καί τά λοιπά, ἐδῶ πρέπει νά προσκομίσης ἀποδεικτικά στοιχεῖα. Διότι, ἄν ἀκολουθήσωμε τόν τρόπον σκέψεώς σου, θά ἀναγκασθοῦμε νὰ ἐκλάβουμε  τήν ἡμέρα ὡς νύκτα καί τήν νύκτα ὡς ἡμέρα. Ἐγώ, ἀπό τά στοιχεῖα τά ὁποῖα συνέλεξα, θά σοῦ παρουσιάσω ὁρισμένα γιά νά  βεβαιωθῆς ὅτι δέν ἔχουν ἔτσι τά πράγματα, ὅπως ἐσύ ἰσχυρίζεσαι.

Κατ’ ἀρχάς, ἀπό αὐτά τά ὁποῖα ἐδίδασκε καί διεκήρυττε ὁ Βρυέννιος, φαίνεται ὅτι δέν εἶχε καμμία ἐπικοινωνία ἐκκλησιαστική μέ αἱρετικούς κατά τό φρόνημα. Ἔλεγε χαρακτηριστικῶς: «Ὧν τό φρόνημα ἀποστρεφόμεθα, τούτων καί ἀπό τῆς κοινωνίας προσήκει φεύγειν, τοῦ μεγάλου Βασιλείου φωνή» (Τά Εὑρεθέντα, Τόμ. Β΄σελ. 25). Μέ αὐτά δέ πού ἐσύ προσάπτεις στόν Βρυέννιο εἶναι, πάτερ, σά νά ἰσχυρίζεσαι ὅτι ἄλλα ἔλεγε καί ἄλλα ἔπραττε. Ἔλεγε ἐπίσης ὁ Ἰωσήφ: «...μεγάλη δέ ἀρετή τοῦ δικαίου, ὅταν ἔχῃ τούς τοῦ Θεοῦ ἐχθρούς, ἐχθρούς· καί τούς αὐτοῦ φίλους, φίλους· ὥσπερ μεγάλη κακία ἁμαρτωλοῦ, ὅταν τούς τοῦ Θεοῦ φίλους ἔχῃ ἐχθρούς, καί τούς ἐχθρούς αὐτοῦ φίλους

» (Τόμος Β΄ σελ. 22). Οἱ Λατινόφρονες λοιπόν τῆς ἐποχῆς τοῦ Βρυεννίου πάτερ, τί ἦταν, φίλοι ἤ ἐχθροί τοῦ Χριστοῦ; Ἀπό αὐτή τήν ἀπάντησι θά κατανοήσης καί τήν ἐκκλησιαστική του στάσι.

            Πέραν τούτων, πῶς ἦταν δυνατόν ὁ Βρυέννιος Ἰωσήφ νά διδάσκη τήν ἀποτείχισι ἀπό τούς Κυπρίους, οἱ ὁποῖοι διά τῆς βίας εἶχαν δεχθῆ νά ἀναγνωρίσουν τόν Πάπα καί τούς Λατίνους Ἐπισκόπους τῆς Κύπρου καί νά ἔχουν κάποια ἐκκλησιαστική ἐπικοινωνία μαζί των (συμπροσευχές κλπ.), ὁ ἴδιος δέ νά ἔχη πλήρη ἐκκλησιαστική κοινωνία μέ τούς Λατινόφρονες τῆς Κων/πόλεως καί μάλιστα, χωρίς βία ἤ καταπίεσι; Δηλαδή οἱ Λατινόφρονες τῆς Κων/πόλεως ἦσαν καλύτεροι, ἐξ ἀπόψεως ὀρθοδόξου πίστεως, ἀπό τούς δεινῶς καταπιεζομένους Κυπρίους; Αὐτοί οἱ ὁποῖοι ἦσαν ἕτοιμοι νά ξεπουλήσουν τά πάντα ὡς πρός τήν πίστι καί μάλιστα ἐπίστευαν στό Filioque καί στά λοιπά παπικά δόγματα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ἦταν κατά τά λεγόμενά σου, πάτερ, ὀρθοδοξότεροι ἀπό τούς Κυπρίους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ὥστε ὁ Ἰωσήφ νά ἔχη μετ’ αὐτῶν ἐκκλησιαστική ἐπικοινωνία; Μᾶλλον πρέπει νά μᾶς τά λέγης κάπως συγκεχυμένα, προκειμένου νά σύρης καί τούς Ἁγίους στήν δυνητική ἑρμηνεία τοῦ Κανόνος.

            Πρίν τελειώσω τήν ἀναφορά εἰς τόν Βρυέννιο Ἰωσήφ, θά σέ προτρέψω, πάτερ, νά μελετήσης δύο ἀπό τίς πολλές ὁμιλίες του, οἱ ὁποῖες ἔχουν σχέσι μέ αὐτά πού ἰσχυρίζεσαι, ἐπειδή εἶναι διαλέξεις ὄχι μέ Λατίνους ἀλλά μέ Λατινόφρονες.

            Ἡ πρώτη ἐπιγράφεται ὡς ἑξῆς: «Διάλεξις Γ’ Περί τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐκπορεύσεως. Μετά τῶν ἐν Κωνσταντινουπόλει λατινοφρόνων· ὧν τά ὀνόματα οὐ γέγραπται ὡς ἔτι ζώντων, καί δυναμένων ἐφ’ οἷς φρονοῦσι μεταβαλέσθαι» (Τόμος Α΄ σελ. 379). Εἰς αὐτήν  λοιπόν τήν διάλεξιν ὁ Ἰωσήφ ὁμιλεῖ καί συμπεριφέρεται πρός τούς Λατινόφρονες τῆς Κων/πόλεως, ὅπως ἀκριβῶς καί πρός τούς Λατίνους. Δηλαδή τούς θεωρεῖ ὡς εὑρισκομένους σέ ἄλλο στρατόπεδο καί ὄχι εἰς αὐτό τῶν Ὀρθοδόξων. Θά σοῦ παραθέσω ἐπιγραμματικά ὁρισμένες ἐκφράσεις του διά νά καταλάβης τί ἐννοῶ: «ἡμεῖς δέ, Ρωμαῖοι, φημί, καί Λατῖνοι, τρία πρός τοῖς χιλίοις ἔτη ὑπήρχομεν ἡνωμένοι· εἴκοσι δέ πρός τοῖς τετρακοσίοις ἐσμέν ἐσχισμένοι» (σελ. 379)·  «Ἄρατε τοίνυν ταύτην ἐκ μέσου, καί δίχα πάσης ἀντιλογίας, καί πραγμάτων ἀμφιβολίας, καί χρονικῶν περιόδων, καί φροντίδων καί μόχθων ἑνωθησόμεθα· τίς χρεία λόγων μακρῶν καί ἀνωφελῶν;» (σελ. 380)· «Διά τοι τοῦτο, αὐτοί μέν ὀφείλετε τήν προσθήκην ταύτην ἐκ τοῦ μέσου ποιῆσαι, ὅ καί δίκαιόν ἐστι, καί δυνατόν, καί ρᾶστον, καί συμφέρον, καί ἔνδοξον· ἐπεί καί ὑμεῖς αὐτήν προσεθήκατε».... «Ὅ προσεθήκατε, εἶπον· ἐπεί οὔτε προσθήκην ἡμεῖς αἰτοῦμεν γενέσθαι, οὔτε πάλιν ὑφαίρεσιν, ἀλλ’ εἰς τό πατροπαράδοτον ἐκεῖνο, ἐν ᾧ χίλια ἔτη ἕν ἧμεν οἱ πάντες ἀποκατάστασιν» (σελ. 382) κλπ.

Ὁ Ἰωσήφ λοιπόν, εἰς τόν διάλογο αὐτό ἀναφέρεται ὄχι σέ Λατινόφρονες, ἀλλά σέ Λατίνους καί, βεβαίως, αὐτό σημαίνει ὅτι τούς ἀντιμετωπίζει ἐκκλησιαστικά ὅπως τούς Λατίνους καί ὄχι ὅπως ἐσύ πάτερ ἀναφέρεις. Τό ἴδιο συμβαίνει, γιά νά μήν σέ κουράσω, καί εἰς τήν διάλεξι μέ τόν Λατινόφρονα Μάξιμο, ἡ ὁποία ἔγινε εἰς τήν Κρήτη. Ἄν τώρα ἐσύ πάτερ,  μᾶς παρουσιάσης στοιχεῖα τά ὁποῖα ἀποδεικνύουν τήν ἀλήθεια τῶν λόγων σου περί τοῦ Ἰωσήφ τοῦ Βρυεννίου, τότε θά πεισθοῦμε ὅτι σωστά τοποθετεῖς τήν στάσι τοῦ Βρυεννίου ἔναντι τῶν Οἰκουμενιστῶν τῆς ἐποχῆς του.

    Μέ τόν Πατριάρχη Βαρθολομαῖο ὅμως τί γίνεται, σύμφωνα μέ τήν ἀναφορά σου εἰς τόν Βρυέννιο Ἰωσήφ; Οἱ Κύπριοι δηλαδή τῆς ἐποχῆς του ἔκαναν μεγαλύτερες ἀβαρίες εἰς τά τῆς πίστεως ἀπό τόν σημερινό Πατριάρχη Βαρθολομαῖο; Διότι ἐν τελευταίᾳ ἀναλύσει οἱ Κύπριοι ὁδηγοῦσαν μόνον τόν ἑαυτόν τους (ὅσοι  ἐπείθοντο στούς Λατίνους) στόν γκρεμό, ἐνῶ ὁ σημερινός Πατριάρχης ὁδηγεῖ ὅλους (καί ἐσᾶς τούς Ἁγιορεῖτες) μέ τίς συμφωνίες, τίς ἀμοιβαῖες ἀναγνωρίσεις, τίς δεσμεύσεις γιά τό μέλλον τῆς πορείας τῆς Ὀρθοδοξίας κλπ. Ἐάν, τέλος πάντων, μᾶς ἀποδείξης ὅτι οἱ Κύπριοι ἔσφαλαν περισσότερο ἀπό τόν σημερινό Πατριάρχη, τότε καί μόνον τότε θά δεχθῶ τήν ἁγνότητα τῶν προθέσεών σου.

Ἄν ὅμως, ὅπου θέλεις δικαιολογεῖς τήν ἀποτείχισι, διότι προφανῶς δέν δύνασαι νά τήν ἀρνηθῆς, καί μάλιστα τὴν δικαιολογεῖς προσκομίζοντας λανθασμένα στοιχεῖα, τελικῶς ὅμως, ὅταν φθάνομε εἰς τό διά ταῦτα, εἰς τό τί συμβαίνει σήμερα κατά τὴν δική σου ἐκτίμηση τῶν πραγμάτων, τότε καταφεύγεις στήν ὀμιχλώδη κατάστασι τῆς δυνητικῆς θεωρίας, σ’ αὐτή τήν περίπτωσι, πῶς μποροῦμε νά μή σοῦ καταλογίσουμε σκοπιμότητα, ἤ ἔστω συγκεχυμένη διάνοια, ἀφοῦ διά τῆς δυνητικῆς θεωρίας, ἀντί νά βοηθήσεις τούς ἀποδέκτες τῆς διδασκαλίας σου νά ἀντιληφθοῦν τήν ἀλήθεια καί νά ἀντιμετωπίσουν τόν Οἰκουμενισμό, κάνεις τό ἀντίθετο, δηλαδή, ἐνισχύεις τίς οἰκουμενιστικές θεωρίες καί βοηθεῖς νά μείνουν οἱ Οἰκουμενιστές ἀνενόχλητοι εἰς τό ἔργο τους, ἔχοντας μάλιστα συνηγόρους καί τούς Ἁγίους;

Θά ἔλθω ἐν συνεχείᾳ εἰς τόν ἁγ. Μᾶρκο τόν Εὐγενικό διότι τό ἀπαιτεῖ ἡ συνέχεια τῆς ἐπιστολῆς σου. Γράφεις στό τέλος τῆς (10^ης) σελίδος καί στήν 11^η τά ἑξῆς: «Ἀλλά καί ὁ ἅγ. Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός καταδικάζει διά τοῦ παραδείγματός του τίς ἀπόψεις τοῦ π. Ε. Ὁ π. Ε. ἀποσιωπᾶ ὡς ...”γνωστήν σέ πολλούς” τήν πρό τῆς ἑνώσεως τῆς Φλωρεντίας (1439) στάσιν τοῦ Ἁγίου. Ἀποσιωπᾶ, δηλ. ὅτι ὁ Ἅγιος διεφώνει μὲν ὀξύτατα μετά τῶν Λατινοφρόνων συνεπισκόπων του, ἐκοινώνει ὅμως πλήρως μετ’ αὐτῶν. Ἀποσιωπᾶ ἀκόμη καὶ τήν ἐν ἀρχῇ πρός τούς Λατίνους στάσιν του, πού ἀσφαλῶς σκανδαλίζει τόν π. Ε. καί τούς ὁμόφρονές του, καί πού, ἐάν ἔζη σήμερον ὁ Ἅγιος καί τήν ἐπαναλάμβανε, θά ἔσπευδον νά τόν χαρακτηρίσουν ὡς οἰκουμενιστήν καί αἱρετικόν καί θά ἀπετειχίζοντο πάραυτα ἐξ αὐτοῦ, διά νά μήν μεταδοθῆ καί σ’ αὐτούς ὁ “μολυσμός” τῆς αἱρέσεως! Ἡ οἰκονομία πού μεταχειρίζεται κατά τήν πρώτην ὁμιλίαν του, ὡς ἐκπρόσωπος τῶν Ὀρθοδόξων, πρός τήν Σύνοδον εἶναι ἀδιανόητος διά τόν π. Ε. Ἀπό τό ἄλλον ἄκρον, φυσικά, καί οἱ Οἰκουμενιστές, ἀπομονώνοντάς την τήν κραδαίνουν ὡς σημαία. Ἀποσιωποῦν καί αὐτοί ὅτι, ἐνῶ κατ’ ἄκραν οἰκονομίαν ὡμίλησεν ἔτσι ἀρχικῶς ὁ Ἅγιος, ἀγωνιζόμενος καί εὐελπιστῶν εἰς τήν ἐπιστροφήν τῶν Παπικῶν, ὅταν διεπίστωσε τό ἀμετανόητόν των, ἐφέρθη κατ’ ἀκρίβειαν, ἐγκαταλείψας τάς λεκτικάς φιλοφρονήσεις. Ὅσον ἀφορᾶ δέ τήν ἐπιβεβλημένη ἀκοινωνησίαν του μέ τούς Λατινίσαντες διά τῆς ἑνώσεως τῆς Φλωρεντίας, ἰσχύουν ὅσα ἐλέχθησαν καί ἀνωτέρω στό ε΄».  

Ἐδῶ πάλι, πάτερ, ἐπαναλαμβάνεις τό ἴδιο παραμύθι. Παρουσιάζεις τόν ἅγιο νά ἔχη ἐπικοινωνία μέ τούς Λατινόφρονες, χωρίς φυσικά νά προσάγης κανένα ἀποδεικτικό στοιχεῖο καί νά μᾶς πληροφορῆς ποιοί ἦσαν αὐτοί οἱ Λατινόφρονες, καί βεβαίως χωρίς νά ἀμφιβάλης γιά τήν ὀρθότητα τῶν ἀπόψεών σου. Θά σοῦ παρουσιάσω λοιπόν κάποια στοιχεῖα γιά τήν πρίν τήν ἀναχώρησι τῶν Ὀρθοδόξων εἰς τήν Ἰταλία περίοδο ἀπό τά ἀπομνημονεύματα τοῦ Συρόπουλου γιά νά διαπιστώσης, ὅτι δικαιολογημένα ὁ Ἅγιος ὄχι μόνο δέν διεφώνει ὀξύτατα μέ τούς συνεπισκόπους τους, ἀλλά ἀπεναντίας συνεφώνει πλήρως, ἀφοῦ καί αὐτοί διέποντο ἀπό ὀρθόδοξο πνεῦμα.

Κατ’ ἀρχάς ὁ Συρόπουλος μᾶς μεταφέρει τήν στάσι τοῦ Πατριάρχη Ἰωσήφ, ὅταν ἄρχισε νά συζητεῖται ὅτι ἡ Σύνοδος θά ἐγίνετο εἰς τήν Ἰταλία: «Ἀλλά καί ὁ πατριάρχης ἔκτοτε λίαν ἡγούμενος ἐπαχθές τό γενέσθαι τήν σύνοδον ἐν τόπῳ καί ἐξουσίᾳ λατινικῇ καί λέγων πολλάκις ὡς εἰ ἐκεῖσε γένηται, οὐκ ἔσται καλόν τό συμπέρασμα τῆς Συνόδου, καί δεικνύων ἑαυτόν μηδόλως βουλόμενον ἐκεῖσε παραγενέσθαι, ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν καθήμενος ἐν τῷ κελλίῳ αὐτοῦ μετά καί ἐκκλησιαστικῶν ἀρχόντων, παρόντων καί δύο ἐκ τοῦ παλατίου ἀρχόντων, εἴρηκεν, ὅτι· Λέγουσι γενέσθαι τήν σύνοδον ἐν τῇ Ἰταλίᾳ καί ἀπελθεῖν τούς ἡμετέρους ἐκεῖσε καί καρτερῆσαι ἐν τῇ συνόδῳ καί ἔχειν τάς ἐξόδους καί τῆς ὁδοῦ καί τῶν σιτηρεσίων παρ’ ἐκείνων. Ἐν γοῦν τῷ ἀπελθεῖν οὕτω καί ἐκδέχεσθαι καί τήν ἡμερησίαν τροφήν ἐξ ἐκείνων, ἤδη γίνονται δοῦλοι καί μισθωτοί, ἐκεῖνοι δέ κύριοι· καί πᾶς δοῦλος τό θέλημα τοῦ κυρίου αὐτοῦ ὀφείλει ποιεῖν καί πᾶς μισθωτός τήν ἐργασίαν τοῦ μισθοῦντος αὐτόν ἐργάζεται καί πᾶς ὁ μισθῶν τινα τούτου χάριν τόν μισθόν παρέχει ἵνα ὁ μισθούμενος πληροῖ πᾶν ὅπερ ὁ μισθῶν αὐτόν προστάξει· εἰ δέ μή γε, οὐ παρέχει αὐτῷ τόν μισθόν. Εἰ γοῦν ἐκεῖνοι κρατήσουσι τό σιτηρέσιον, τί ποιήσουσιν οἱ ἡμέτεροι; καί εἰ οὐ θελήσουσιν ὑποστρέψαι τούς ἡμετέρους δι’ ἰδίων ἐξόδων τε καί πλευσίμων, τί ἄρα ἕξουσιν οὗτοι ποιῆσαι; κατά τί οὖν συμφέρει τούτους τούς ὀλίγους, τούς ξένους, τούς πένητας ἀπελθεῖν εἰς τούς πολλούς, τούς πλουσίους, τούς σοφούς, τούς ὑπερηφάνους, τούς ἐντοπίους, καί εἰς αὐτούς δουλωθῆναι;

»Εἶτα καί περί πίστεως καί εὐσεβείας συζητεῖν καί διδάσκειν αὐτούς, οὐκ ἔνι τοῦτο καλόν, οὐκ ἔνι· ἐμοί δοκεῖ ὅτι οὐδόλως συμφέρει ἡμῖν τοῦτο. Δύναται δέ ὁ βασιλεύς ποιῆσαι ἐνταῦθα τήν σύνοδον, εἰ θελήσει, καί ἄνευ ἐξόδων, ἐπεί οἱ ἐλευσόμενοι ἐκ τῆς Ρωμαϊκῆς Ἐκκλησίας ἐνταῦθα δι’ ἰδίων ἐξόδων ἐλεύσονται· εἰ δέ καί ἐξόδων δεηθῇ δύναται ἐπέκεινα τῶν ἑκατόν χιλιάδων συνᾶξαι ὑπέρπυρα. Καί εὐθύς μέν ἀκουσθέν τοῦτο δόξει ἀπίθανον· ἐγώ δέ δείξω πῶς ἔσται τοῦτο καί δυνατόν καί εὔκολον» (Ἀπομνημονεύματα Σιλβέστρου Συρόπουλου, Les Memoires De S. Syropoulos, τμῆμα Β΄, παρ. 19, σελ. 120).

Οἱ βασικές λοιπόν θέσεις τοῦ Πατριάρχη Ἰωσήφ ἦταν, ὅτι δέν ἤθελε νά γίνη ἡ Σύνοδος στήν Ἰταλία, ἀλλά στήν Κων/πολι·  ὅτι, ἐάν ἐπήγαιναν ἐκεῖ θά ἐγίνοντο δοῦλοι τῶν Παπικῶν, ἐφ’ ὅσον αὐτοί θά τούς συντηροῦσαν κατά τό ταξίδι καί θά ἀναγκάζοντο ὡς δοῦλοι νά κάνουν τό θέλημά των· ὅτι δέν τούς συνέφερε  νά συζητήσουν περί πίστεως στό μέρος τό δικό τους, διότι αὐτοί ἦταν οἱ κατά κόσμον ἰσχυροί, οἱ πλούσιοι καί οἱ ἐγωϊστές καί, βεβαίως, ὑπονοοῦσε ὅτι ἦτο δυνατόν τελικῶς νά μήν τά «βροῦν», κατά τό δή λεγόμενο, μεταξύ των εἰς τά θέματα τῆς πίστεως, ἐνῶ ἀγωνιοῦσε γιά τό ποιός θά τούς ἐπέστρεφε πίσω  καί ποιός θά τούς ἔδιδε σιτηρέσιο. Δέν νομίζω, πάτερ, ὅτι θά ἠδύνατο κάποιος Ὀρθόδοξος σέ ἀνάλογες δύσκολες περιστάσεις νά τηρήση ἀκριβέστερη καί ὀρθοδοξότερη γραμμή.

Ἐν συνεχείᾳ ὁ Πάπας, φοβούμενος μήπως οἱ Ὀρθόδοξοι προτιμήσουν νά πᾶνε στή Σύνοδο τῆς Βασιλείας, ἡ ὁποία ἦταν πολέμιός του, ἐδέχθη νά γίνη ἡ Σύνοδος εἰς τήν Κων/πολι, ἀλλά ἐζήτησε διά τοῦ ἀντιπροσώπου του νά προΐσταται εἰς τήν Σύνοδο ὁ ἰδικός του τοποτηρητής. Οἱ Ὀρθόδοξοι κατόπιν συσκέψεως μέ τόν Πατριάρχη ἀπέρριψαν τό αἴτημά του, στηριζόμενοι εἰς τήν παράδοσι, ἡ ὁποία ὑπῆρχε κατά τίς προηγούμενες Οἰκουμενικές Συνόδους: «Ὕστερον δέ μαθών ὁ πάπας τήν πρός τήν σύνοδον πρεσβείαν τοῦ βασιλέως, καί εἰδώς ὅτι πρός καταστροφήν αὐτοῦ ἔσται, εἰ ἐπιδημήσει καί ἡ τῶν ἀνατολικῶν σύνοδος πρός τούς ἐν τῇ Βασιλείᾳ, εὐθύς στέλλει ἐνταῦθα μετά γραμμάτων τόν Κορώνης Χριστοφόρον καί συντίθεται πρός τό γενέσθαι ἐνταῦθα τήν σύνοδον. Εὑρέθη οὖν καί ὁ πατριάρχης καί πάντες σχεδόν πρόθυμοι πρός τοῦτο· καί ἐζήτησεν ὁ Χριστοφόρος, ἵνα ὁ ἐλευσόμενος λεγάτος καθίσῃ πρῶτος ἐν τῇ συνόδῳ, ἐπεί ὡς πρόσωπον ἔσται τοῦ πάπα καί τά δίκαια ἐκείνου ἤτοι τά πρωτεῖα ἔχειν ὀφείλει. Ἐγένετο οὖν σκέψις περί τούτου καί βουλή μετά τῶν ἀρχιερέων καί τῶν ἀρχόντων τῆς Ἐκκλησίας ἐνώπιον τοῦ πατριάρχου, καί εὗρον καί ἀπό τινων συνοδικῶν καί ἔδειξαν ὅπως οὐ δεῖ τοῦτο γενέσθαι· ποῦ γάρ ἐγχωρεῖ καθημένου τοῦ γνησίου πατριάρχου ἐν τῇ ἰδίᾳ αὐτοῦ Ἐκκλησίᾳ, ἑτέρου τοποτηρητήν ὑπερέχειν αὐτοῦ, ὅπου γε οὐδέ ἐν τῇ πέμπτῃ συνόδῳ γέγονε τοῦτο, παρόντος ἐνταῦθα καί τοῦ Βιγιλλίου πάπα σωματικῶς» (ὅπ. ἀν. ΙΙ, παρ. 24, σελ. 128). Ἐδῶ βλέπομε τήν ἀκρίβεια τῶν Ὀρθοδόξων καί εἰς τά ἐξωτερικά καί τυπικά σημεῖα τῆς μελετωμένης Συνόδου.

Οἱ Ὀρθόδοξοι ἐπίσης, εἶχον τήν συναίσθησι ὅτι, ἐφ’ ὅσον τελικά ἀποφασίσθηκε νά γίνη ἡ Σύνοδος στήν Ἰταλία, θά ἐπήγαιναν νά ὁμολογήσουν τήν ἀλήθεια εἰς τά τῆς πίστεως. Ἦταν ὅμως δυνατόν νά μήν γίνη ἀποδεκτή ἡ ὁμολογία των καί κατά συνέπεια δέν θά ἐγένετο ἡ ἕνωσις. Ἔπρεπε λοιπόν νά ἐξασφαλισθῆ εἰς τήν περίπτωσι αὐτή ἡ ἐπιστροφή των, καί αὐτό τό ἐζήτησαν γραπτῶς.

Ὁ Συρόπουλος περιγράφει τά γεγονότα ὡς ἑξῆς: «Τῇ δέ ὑστεραίᾳ συνήλθομεν ἐν τῇ σεβασμίᾳ μονῇ τοῦ Βάσσου, ἐχόντων τῶν συνοδικῶν καί γραμματικόν μεθ’ ἑαυτῶν ἐκ τοῦ Γαλατᾶ. Εἶπον οὖν ὀλίγους τινάς λόγους, καί εὐθύς ἐνεφάνισεν ὁ Χριστοφόρος ἔγγραφον οἰκειόχειρον διαλαμβάνον ἀρκούντως καί πεπλατυσμένως, ὅπως ἔχει πᾶσαν ἄδειαν καί ἔνδοσιν ἀπό τοῦ πάπα, ἵνα συνεργήσῃ καί αὐτός τοῖς συνοδικοῖς εἰς  εἴ τι ἄν ἐθέλωσι, καί στέρξῃ καί αὐτός ὡς ἀπό τοῦ πάπα πᾶν, ὅπερ ἄν ποιήσωσιν. Ἤδη οὖν στέργει αὐτός πάντα τά παρ’ αὐτῶν πραττόμενα, καί στέρξει ταῦτα καί ὁ πάπας ἀναμφιβόλως, ὡς καί αὐτός πληροφορεῖ τοῦτο. Ἔδοξεν οὖν πᾶσιν ἰσχυρόν τε καί ἀρκετόν τό γράμμα, ὅπερ ὁ Χριστοφόρος ἔδωκεν. Οἱ δέ ἔλαβον μέν καί τοῦτο πλήν οὐκ ἠρκέσθησαν, ἀλλ’ εἶπον τῷ γραμματικῷ, ὅν ἔφερον, καί ἔγραψεν ἅπερ ἐκείνοις ἤρεσεν. Ἐπεί δέ εἴδομεν καί ἡμεῖς συμπεραινόμενα τά τοῦ δεκρέτου, ἐπετέθημεν ἐκείνοις περί τῆς ὑποστροφῆς, ἵνα δηλονότι προστεθῇ τό “Καί εἰ οὐ γένηται ἕνωσις, ἐπανασώσωσι τούς ἡμετέρους ἐνταῦθα μετά τῶν αὐτῶν κατέργων καί ἐξόδων”. Οἱ δέ πάλιν λόγοις μέν ἔλεγον τοῦτο, γράψαι δέ οὐκ ἤθελον, μόλις δέ ποτε εἶπον γράψαι καί δοῦναι ἡμῖν δι’ ἰδίου γράμματος· ἡμεῖς δέ οὐκ ἠθελήσαμεν τοῦτο, ἀλλ’ ἐζητήσαμεν γραφῆναι ἐν τῷ δεκρέτῳ· οἱ δέ οὐκ ἠθέλησαν» (ὅπ. ἀν. παρ. 47 σελ. 154).

Ἐδῶ κατανοοῦμε ὅτι, ἄν τό φρόνημα τῶν Ὀρθοδόξων ἦτο συμβιβαστικό, δέν θά ἔθετον θέμα μή πραγματοποιήσεως τῆς ἑνώσεως καί ὡς ἐκ τούτου τῶν κατά συνέπεια ἐπακολουθησάντων προβλημάτων.

Ἀλλά καί οἱ πολιτικοί ἄρχοντες φαίνεται ὅτι πρό τῆς ἀναχωρήσεως εἰς τήν Ἰταλία εἶχον αὐστηρῶς ὀρθόδοξον φρόνημα.  Ὁ Συρόπουλος στήν ἴδια αὐτή σύναξι μέ τούς ἀντιπροσώπους τοῦ Πάπα ἀναφέρει σχετικά μέ τόν Κατακουζηνό τά ἑξῆς: «Καί εὐθύς λέγει ὁ Καντακουζηνός μετά σφοδροῦ τοῦ ζήλου πρός τόν Ἰωάννην· Σύ μέν λέγεις ὅτι ἔνθα ἀπεφήνατο ἡ σύνοδος ὑμῶν, ἥτις ἔνι μερική καί οὐδέ ἀξίωμα ἔχει ὡς πρός τάς οἰκουμενικάς Συνόδους, ὅτι οὐδείς ἔχει ἄδειαν προσθεῖναι μίαν κεραίαν· εἰς δέ τό ἅγιον σύμβολον, ὅπερ ἐβεβαίωσαν ἅπασαι αἱ οἰκουμενικαί σύνοδοι καί εἰς ὅ ἀπεφήναντο μήτε προσθεῖναι μήτε ἀφελεῖν, προσεθήκατε. Λοιπόν λέγω καί ἐγώ· Ἀνάθεμα τοῖς προστεθεικόσιν ἐν τῷ ἁγίῳ συμβόλῳ» (ὅπ. ἀν. παρ. 48, σελ. 156).

Ὁ αὐτοκράτωρ ἐπίσης, Ἰωάννης ὁ Παλαιολόγος, ὑπεσχέθη στούς Πατριάρχες τῆς Ἀνατολῆς ὅτι  ἀπερχόμενος εἰς τήν Ἰταλία δέν εἶχε σκοπό νά παρασαλεύση καί ἀθετήση ἤ νά προσθέση ἤ ἀφαιρέση τίποτε ἀπό αὐτά πού ἐθέσπισαν οἱ Οἰκουμενικές Σύνοδοι καί οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας: «Πείθεται τούτοις ὁ βασιλεύς καί σκεψάμενος τήν περίληψιν τοῦ γράμματος τῆς τοποτηρήσεως, ἐντεῦθεν ἐκτίθησι κατά τό αὐτῷ τε καί τῷ φρά Ἰωάννῃ δοκοῦν, καί στέλλει τοῦτο τοῖς πατριάρχαις μετά μοναχοῦ Θεοδοσίου τοῦ Ἀντιόχου, ἀναθείς αὐτῷ καί λόγους, οὕς ἤθελε, γράψας δ’ εἰς πλάτος καί τοῖς πατριάρχαις, ὅτι· Τά μέν γράμματα τῶν τοποτηρήσεων γραφήτωσαν ἴσα κατά πάντα τῷ νῦν στελλομένῳ παρ’ ἡμῶν διά τό τίμιον καί τῆς Συνόδου καί τῶν τοποτηρητῶν καί ὑπογραφήτωσαν παρ’ ὑμῶν· οὕτω γάρ καί ἡ τάξις ἀπαιτεῖ γράφεσθαι ταῦτα. Γινώσκετε δέ ὡς ἡμεῖς οὐδέν ἄλλο ποιήσομεν, εἰ μή ὅπερ ἐγράψατε καί ὑμεῖς· οὐδέ γάρ μεταποιῆσαί τις βουλόμεθα ἤ παρασαλεῦσαι, ἀφ’ ὧν παρελάβομεν ἀπό τῶν Ἁγίων καί οἰκουμενικῶν συνόδων καί τῶν Ἁγίων καί διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας, οὐδέ προσθεῖναί τι τούτοις ἤ ἀφελεῖν, ἐξ ὧν κατέχομεν καί πιστεύομεν μέχρι τοῦ νῦν καί πρεσβεύομεν, ἀλλ’ ἐμμενοῦμεν τούτοις ἀνενδοιάστως. Μή οὖν ἐνοχλήτω ὑμῖν ἕτερός τις λογισμός, ἀλλά ποιήσατε τά γράμματα καθώς γράφομεν, ἐπειδή ἔχετε πληροφορίαν, ὡς οὐδέ ἡμεῖς ποιήσομεν ἄλλο παρά βούλεσθε. Μετά τοιούτων γραμμάτων καί λόγων ἀπελθών ὁ Ἀντίοχος πείθει τούς πατριάρχας· οἱ δέ ἐνέδωκαν μεταγραφῆναι τά γράμματα τῶν τοποτηρήσεων ἴσα τῷ ἐντεῦθεν σταλέντι» (ὅπ. ἀν.  ΙΙΙ, παρ. 6, σελ. 166).

Οἱ Πατριάρχες ἐπίσης, οἱ ὁποῖοι θά ἦσαν ἀπόντες εἰς τήν Σύνοδον, ὑπεχρέωναν τούς τοποτηρητάς των νά συμφωνήσουν νά ὑπογράψουν, μόνον ἐφ’ ὅσον ὅλα ἐγίνοντο νομίμως καί κανονικῶς σύμφωνα μέ τίς παραδόσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καί δέν προσετίθετο κάτι καινούριο εἰς τήν πίστι: «Ἐπεί δέ οἱ πατριάρχαι ὑπετύπουν τούς τοποτηρητάς ἐν τοῖς γράμμασιν, ὅπως ὀφείλουσι περί τῆς ἑνώσεως διατεθῆναι (ἔγραφον γάρ ὅτι, ἐάν γένηται νομίμως καί κανονικῶς καί κατά τάς παραδόσεις τῶν Ἁγίων οἰκουμενικῶν συνόδων καί τῶν Ἁγίων διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας, καί μηδέν τι προστεθῇ τῇ πίστει ἤ ἀμειφθῇ ἤ καινοποιηθῇ, οὕτως ἵνα στέρξωσι καί αὐτοί καί συντεθῶσι τῷ γενησομένῳ)» (ὅπ. ἀν. παρ. 5, σελ. 166).

Πρέπει ἐπίσης νά σημειωθῆ ὅτι ὁ βασιλεύς πρίν μεταβῆ στήν Ἰταλία ὄχι μόνον ἐδείκνυε ὅτι ἔχει ὀρθόδοξο φρόνημα, ἀλλά καί διέταξε νά γίνουν προπαρασκευαστικές συνάξεις διά νά συζητήσουν οἱ Ὀρθόδοξοι τό πῶς θά ἀντιμετωπίσουν μέ μεγαλύτερη ἐπιτυχία τούς Παπικούς: «Ἐν ὅσῳ δέ οἱ δηλωθέντες πρέσβεις ἀποδημοῦντες ἐτύγχανον, ὁ βασιλεύς σκοπόν ἔθετο συναθροῖσαι τούς ἐλλογίμους τῶν ἡμετέρων καί σκέψασθαι πόθεν ἄν εἴη ἁρμοδιώτερον ἄρξεσθαι τῶν πρός Λατίνους λόγων καί πῶς μέλλουσι προβαίνειν αἱ διαλέξεις. Ὥρισεν οὖν καί συνήχθησαν ὁ Ἐφέσου καί ὁ Ἡρακλείας, οἱ ἄρχοντες τῆς Ἐκκλησίας οἱ σταυροφόροι, πνευματικός ὁ κῦρ Γρηγόριος καί ἱερομόναχος κῦρ Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός· παρῆν δέ καί ὁ βασιλεύς μετά τῶν μεσαζόντων καί διδασκάλου τοῦ Σχολαρίου καί τοῦ Κριτοπούλου.  Ὥρισεν οὖν ὁ βασιλεύς, ὅτι· Ἐπεί ἐστείλαμεν πρέσβεις πρός οὕς εἴχομεν χρείαν ὥστε ἐπιδημῆσαι εἰς τήν σύνοδον, καί ἐκδεχόμεθα ἵνα μετ’ ἐκείνων καί ἡμεῖς ἀπέλθωμεν εἰς τήν Ἰταλίαν, εἰ ὁ Θεός εὐδοκήσοι, ἴσως μέν ὁ καιρός ἐκεῖνος καί τά πράγματα διδάξουσιν ἡμᾶς ἀκριβέστερον τότε πόθεν ἄν ἀρξώμεθα καί πῶς πρός Λατίνους διαλεξώμεθα· ἀλλ’ ἵνα μή πάντῃ ἀργοί τόν καιρόν ζημιώμεθα, ἔδοξέ μου καλόν ἵνα καί ἀπό τοῦ νῦν σκεπτώμεθα περί τούτου καί προγυμναζώμεθα εἰς τά περί ὧν ἡ τοιαύτη ἀπαιτεῖ ὕλη. Ἤδη οὖν χάριν τούτου συνήχθητε καί εἰπάτω ἕκαστος τό δοκοῦν αὐτῷ. Εἶπεν οὖν πρῶτον ὁ Καντακουζηνός ὁ μεσάζων ὅτι· Ἐμοί δοκεῖ καλόν ἵνα ὁ ταχθησόμενος τούς πρός ἐκείνους ποιεῖσθαι λόγους εἴπῃ ἡμέρως καί φιλικῶς μετά τῆς προσηκούσης κατασκευῆς καί τιμῆς καί οἰκονομίας ὅτι τό αἴτιον τοῦ σχίσματος ἐγένετο ἀπό τῆς ἐν τῷ συμβόλῳ προσθήκης. Διορθωθήτω γοῦν τό περί τούτου, καί οὕτω προχωρήσομεν καί εἰς τούς ἐφεξῆς λόγους.  Εἶπον δέ καί οἱ ἄλλοι οἱ μέν τά αὐτά, οἱ δέ ἕτερα» (ὅπ. ἀν. παρ. 8,  σελ. 168).

 Ἀπ’ ὅτι φαίνεται, πάτερ, οἱ σημερινοί ἐκπρόσωποι τῶν Ὀρθοδόξων στούς θεολογικούς διαλόγους, οὔτε κατά τό δή λεγόμενο στό «νυχάκι» δέν ὁμοιάζουν μέ τούς τότε ἐμπερίστατους Ὀρθοδόξους, οἱ ὁποῖοι τελικῶς, πλήν τοῦ ἁγ. Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ, ἐνικήθηκαν κατά κράτος. Αὐτούς λοιπόν, πού εἶχαν τὸ περιγραφέν φρόνημα, πρίν ἀπό τήν ἀναχώρησι στήν Ἰταλία, τούς ὀνομάζεις Λατινόφρονες. Κι ἂν αὐτοὺς θεωρῆς ὡς Λατινόφρονες, τότε τούς σημερινούς ἐκπροσώπους, πῶς θά τούς ὀνομάσης; Καί πῶς θά ὀνομάσης τούς Πατριάρχες καί Ἀρχιεπισκόπους, οἱ ὁποῖοι ἐν γνώσει των ἀποστέλλουν στούς διαλόγους τέτοιους ἐκπροσώπους; Καί γιατί τέλος πάντων, ἄν ἔχουν ὀρθόδοξο φρόνημα οἱ σημερινοί ἐκπρόσωποι, δέν ἀρχίζουν τήν συζήτησι ἀπό τό βασικό αἴτιο τοῦ σχίσματος, πού κατά κοινή ὁμολογία εἶναι τό Filioque; Δηλαδή αἴρουμε τά ἀναθέματα, τούς ἀναγνωρίζομε τά μυστήρια, τούς θεωροῦμε «ἀδελφή ἐκκλησία», συμπροσευχόμεθα κλπ. μαζί των, χωρίς νά ἀρθῆ τό βασικό αἴτιο τοῦ σχίσματος;  Καί οἱ Ἁγιορεῖτες τούς μνημονεύετε αὐτούς τούς ἀπατεῶνες καί ὀνομάζετε Λατινόφρονες τούς πρό τῆς Συνόδου τῆς Φλωρεντίας ἐκκλησιαστικούς καί πολιτικούς ἄρχοντες.

Ἐδῶ μᾶλλον πρέπει νά σταματήση ἡ λογική, ὅπως ἀναφέρεις κατωτέρω στήν ἐπιστολή σου. Πάντως ἐάν ἔχης νά παρουσιάσης στοιχεῖα (ἀπό ὀρθόδοξες βεβαίως πηγές) γιά τήν πίστι τῶν συνεπισκόπων τοῦ ἁγ. Μάρκου, μέ τούς ὁποίους αὐτός εἶχε πλήρη ἐκκλησιαστική ἐπικοινωνία, σέ παρακαλῶ νά τό πράξης γιά νά μᾶς διαφωτίσης. Ἐγώ, ἀπό αὐτά πού σοῦ παρέθεσα καί ἄλλα παρόμοια πού παρέλειψα, δέν διακρίνω κάτι τό μεμπτό εἰς αὐτήν τήν περίπτωσι. Πρέπει ἐπίσης νά σημειωθῆ ὅτι ὁ ἅγ. Μᾶρκος ἐχειροτονήθη Ἐπίσκοπος Ἐφέσου λίγο πρίν τήν ἀναχώρησι τῶν Ὀρθοδόξων ἀπό τήν Ἰταλία, διότι τότε ἀκριβῶς ἀπεβίωσε ὁ Ἐφέσου Ἰωάσαφ. Δι’ αὐτό καί στό παρατιθέμενο κείμενο ἀναφέρεται ἀπό τόν Συρόπουλο ὡς Ἱερομόναχος.

Δέν πρέπει, προκειμένου νά καταδείξωμε ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι πρίν τό ταξίδι στήν Ἰταλία εἶχαν ὀρθόδοξο καί ἀγωνιστικό φρόνημα, νά παραλείψωμε αὐτήν τήν παρέμβασι τοῦ Σχολαρίου εἰς αὐτήν τήν συζήτησι. Ὁ Σχολάριος ἀπευθυνόμενος στόν αὐτοκράτορα τοῦ λέγει ὅτι, ἄν ἤθελε νά γίνουν ὅλα σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, νά μεταβοῦν στήν Ἰταλία καί νά ἀγωνισθοῦν νά ἀποδείξουν τό ὀρθόδοξο δόγμα. Ἄν ὅμως ἤθελε νά γίνη μία  κατ’ οἰκονομίαν ἕνωσις (δηλαδή λόγῳ ἀνάγκης στρατιωτικῆς βοηθείας), τότε δέν ἐχρειάζετο νά γίνη ὅλη αὐτή ἡ διαδικασία, ἀλλά ἀρκοῦσαν τρεῖς ἤ τέσσαρες πρέσβεις πρός ἐκπλήρωσι τοῦ σκοποῦ αὐτοῦ. Συνεφωνήθη τελικά, νά μεταβοῦν στήν Ἰταλία καί νά ἀγωνισθοῦν ὑπέρ τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος, πρός τοῦτο δέ ἄρχισαν νά ἑτοιμάζωνται μελετώντας τόν Καβάσιλα καί συγκεντρώνοντας τά ἀπαραίτητα βιβλία:

«Τότε δή καί ὁ διδάσκαλος ὁ Σχολάριος λόγον ἀνέγνω συμβουλευτικόν, ὅν ἔφθασεν ἤδη ἐκμελετήσας, σοφῶς ἄγαν καί συνετῶς, ὅς καί ἐπῃνέθη παρά πάντων ὡς ἄριστα συγγεγραμμένος καί τά τῆς κρείττονος συμβουλῆς εἰσηγούμενος, ἐν ᾧ  μετά τῶν ἄλλων τῶν πολλῶν τῶν σοφῶν τε καί γενναίων καί καλλίστων ἐπιχειρημάτων, διείληπτο καί τοῦτο τεῖνον  εἰς τόν βασιλέα, ὡς· Εἰ μέν προϋπετέθη τό ἐξετασθῆναι τήν δόξαν κατά τό ἐγχωροῦν ἀκριβέστατα, καί πᾶν ὅπερ ἄν Θεοῦ διδόντος σαφῶς καί ἀριδήλως διά ρητῶν τῶν τῆς Ἐκκλησίας διδασκάλων ἀποδειχθῇ καί ἀβιάστως ἀποφανθῇ συνοδικῶς, στερχθῇ τοῦτο παρά πάντων ἀνενδοιάστως παρ’ ἐκείνων τε καί παρ’ ἡμῶν, καί μηδεμία τις διαφορά καταλειφθῇ, οὕτω χρή καί τήν σύνοδον καλῶς συνελθεῖν καί πρός τήν Ἰταλίαν ἀφικέσθαι καί ἀγωνιστικῶς ἐξετάσαι καί ἀποδεῖξαι περί ὧν ἄν δεήσοι· εἰ δέ πρόκειται πρός οἰκονομίαν τινά χωρῆσαι ἑνωτικήν, περισσόν ἐστι τό καί τήν ἁγίαν βασιλείαν σου καί τόν ἅγιον τόν πατριάρχην καί τούς λοιπούς κόπους καί κινδύνους ὑποστῆναι καί ἐξόδους πλείστας ὑπέρ τούτου ἀναλωθῆναι μηδέν τι τῇ πατρίδι ἤ τῷ κοινῷ συμβαλούμενας· οἰκονομικήν γάρ ἕνωσιν δυνατόν ἐστι γενέσθαι καί διά πρέσβεων τριῶν ἤ τεσσάρων ἐκεῖσε παραγενομένων, καί τοῦτο ἴσως ἔσται καί τῇ πατρίδι λυσιτελέστερον.

»Ἤρεσεν οὖν πᾶσι σχεδόν καί ἡ τοιαύτη συμβουλή ὡς ἀρίστη. Ὅμως δέ μετά πολλούς λόγους τοιούτους ἔδοξε καλόν, ἵνα ἀναγινώσκηται τό βιβλίον τοῦ ἁγίου τοῦ Καβάσιλα, καί ἐξ ἐκείνου ἐκλέξωνται καί σκέπτωνται ἐν οἷς δεῖ. Ἀνεδέξαντο οὖν τόν τοιοῦτον ἀγῶνα ὁ ἱερομόναχος κῦρ Μάρκος ὁ Εὐγενικός καί ὁ δηλωθείς Σχολάριος, καί συνήρχοντο ἐνώπιον τοῦ βασιλέως μετά καί ὀλίγων τινῶν ἐκ τῶν προειρημένων καί ἐσκέπτοντο καί ἐγύμναζον τά ζητήματα, καί περί συναγωγῆς βιβλίων ἐφρόντιζον, ὧν τά μή εὑρισκόμενα ἐνθάδε ἐκ τοῦ Ἁγίου Ὄρους εὑρεῖν ἤλπιζον. Διό καί ἔστειλαν ἐκεῖσε τόν ἡγούμενον τοῦ Καλέως ἱερομόναχον κῦρ Ἀθανάσιον, ἵνα προσκαλέσηται τούς κρείττονας τῶν ἐκεῖσε, φέρῃ δέ καί βιβλία ὅσα ἐζητοῦντο. Ὁ δέ βιβλίον μέν οὐ διεκόμισεν, ἔφερε δέ μόνον δύο ἱερομονάχους, Μωϋσῆν ἐκ τῆς Λαύρας καί Δωρόθεον ἐκ τοῦ Βατοπεδίου, ὡς δῆθεν τοποτηρητάς πάντων τῶν Ἁγιορειτῶν» (ὅπ. ἀν. σελ. 170).

Ἐπιπλέον, δέν πρέπει νά παραξενευτῆς, πάτερ, ἄν σοῦ ἀναφέρω ὅτι αὐτοί οἱ Ἐπίσκοποι κλπ. μέ τούς ὁποίους πρίν τό ταξίδι εἰς τήν Ἰταλία ἐπικοινωνοῦσε ἐκκλησιαστικά ὁ ἅγ. Μᾶρκος, εἶχαν ὄχι μόνον ὀρθόδοξο φρόνημα, ἀλλά καί μαρτυρικό. Διάβασε λοιπόν τί λέγει ὁ Συρόπουλος περί τούτου: «Ἐν ἐκείναις δέ ταῖς ἡμέραις καθημένου τοῦ πατριάρχου καί τά πρός τήν ἀποδημίαν διεξιόντος, παρόντων καί ἐκ τῶν ἀρχιερέων τινῶν, πρός δέ καί ἡμῶν, καί πάντων δεινήν ἡγουμένων τήν μετά τῶν Λατίνων συνέλευσιν καί συζήτησιν καί δειλιώντων μή καί περί τήν ζωήν αὐτῶν τινες κινδυνεύσωσιν, ὁ πατριάρχης μηδεμίαν ἡμᾶς ἔχειν δειλίαν παρηγγυᾶτο· ἔλεγε γάρ πολύ θάρρος ἔχειν καί πληροφορίαν καί ἀπό γραμμάτων καί ἀπό λόγων τῶν ἐρχομένων ἐκεῖθεν, ὡς· Ἀπελθόντων ἡμῶν ἐκεῖσε σύν Θεῷ ὑποδέξονται πάντας μετά πολλῆς τιμῆς καί ἀγάπης καί μεγάλως θεραπεύσουσιν ἡμᾶς καί ἕξομεν πᾶσαν ἄδειαν καί ἐλευθερίαν λέγειν ἅπερ ἄν ἐθέλωμεν, καί ἀποδείξομεν τήν ἡμετέραν δόξαν τῇ τοῦ Χριστοῦ χάριτι καθαρωτάτην καί λαμπροτάτην, καί ὅσον εἰς τά περί τῆς δόξης διδάσκαλοι ἐκείνων φανήσονται οἱ ἡμέτεροι. Θαρρῶ δέ ὅτι καί πεισθήσονται καί στέρξουσι τήν ἡμετέραν δόξαν καί οὕτως ἑνωθησόμεθα.  Πόσων οὖν ἀγαθῶν καί στεφάνων ἄξιοι ἐσόμεθα, εἰ τοσοῦτον ἀγαθόν δι’ ἡμῶν γένηται, συναιρομένου Θεοῦ;

»Εἰ δέ τό ἡμέτερον οὐ στέρξουσι, πάλιν ὑποστρέψομεν λαμπροί λαμπρῶς Θεοῦ χάριτι κηρύξαντες τήν ἀληθῆ δόξαν καί τήν ἡμῶν κρατύναντες Ἐκκλησίαν καί μηδέν τι τῆς ἀληθείας παρασαλεύσαντες. Εἰ δέ καί πρός βίαν χωρήσουσιν, ἡμεῖς μέν οὐδόλως τῆς πατρίου καί ὑγιοῦς ἡμῶν δόξης ἐκκλινοῦμεν κατά τι, κἄν βασάνους ἡμῖν ἐπαγάγωσιν, ἀλλά πάντ’ ἄν ὑποσταίημεν, ἤ παρασαλεῦσαί τι ὧν παρελάβομεν ἔκ τε τῶν Ἁγίων καί οἰκουμενικῶν συνόδων καί τῶν ἱερῶν τῆς Ἐκκλησίας διδασκάλων, καί ἤ μαρτυρικῶς τελειωθησόμεθα, ἤ μάρτυρες ἐσόμεθα τῇ προαιρέσει· καί τί κρεῖττον ἔσται τοῦ γενέσθαι με ὡς τόν ἅγιον Γεώργιον, ἤ ὡς τόν ἅγιον Δημήτριον; ὁπότερον δ’ ἄν ἐκ τῶν τριῶν γένοιτο, μεγάλην δόξαν καί τιμήν καί σωτηρίαν ψυχικήν ἡμῖν προξενήσει. Διό λέγω ἵνα δῶμεν τήν πρός τό θεῖον ἔργον τοῦτο προαίρεσιν καί προθυμίαν ἡμῶν τῷ Θεῷ καί καταφρονήσωμεν καί κόπων καί κινδύνων ὑπέρ αὐτοῦ, κἀκεῖνος δώσει τήν ἔκβασιν τοῦ πράγματος ἐπί τῷ ἡμετέρῳ συμφέροντι.  Ἀλλ’ ὅμως οἴδατε ὅτι ἐγώ ἤμην ὁ δυσχεραίνων ἀεί πλέον πάντων ἐπί τοῖς τοιούτοις, καί μηδόλως συντιθέμενος πρός τό ἀφικέσθαι ἐς Ἰταλίαν· νῦν δέ ὁρᾶτε πῶς παρέβλεψα πᾶσαν δυσχέρειαν καί δειλίαν, καί ἐγενόμην  πρόθυμος εἰς αὐτό. Νομίζω οὖν εἶναι καί τοῦτο τοῦ Θεοῦ» (ὅπ. ἀν. παρ. 25 σελ. 186).

Ἀλλά καί εἰς τήν Φερράρα κατ’ ἀρχάς τήν ἴδια στάσι κράτησαν. Ἡ ἀρχική, μάλιστα, παρουσία τῆς ὀρθόδοξης ἀντιπροσωπείας μέ προεξάρχοντα τόν ἅγιο Μᾶρκο, ἦταν τόσον ὁμόφωνη καί  δυναμική, ὥστε κατά τόν ἅγιο Ἀθανάσιο τόν Πάριο οἱ παρευρισκόμενοι ἔγκριτοι Λατῖνοι, ἀλλά καί πολλοί δυτικοί μοναχοί, «”ὅταν ἄκουσαν τούς ὅρους (τῶν Οἰκουμ. Συνόδων) κι αὐτά πού ἔλεγε ὁ Ἐφέσου, ἔλεγαν ὅτι ἐμεῖς οὔτε εἴδαμε, οὔτε ἀκούσαμε ποτέ αὐτά..., καί τώρα βλέπουμε ὅτι οἱ γραικοί τά λένε πιό ὀρθά ἀπό μᾶς κι ὅλοι ἐθαύμαζαν τόν Ἐφέσου”. Αὐτά λέει ὁ Συρόπουλος» (Ἁγ. Ἀθανασίου Πάριου, «Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός, [Ὁ Ἀντίπαπας], Ἐπιμέλεια Παπαδόπουλος Δημήτριος, ἐκδ. Δ. Π. Νέστωρ, Ἀθήνα, σελ. 79).

Αὐτοί λοιπόν, πάτερ, πού ξεκίνησαν μέ ἀγαθή προαίρεσι, τελικά λόγῳ τῶν ἀδυναμιῶν καί παθῶν τους ἔκαναν κατ’ οἰκονομίαν ἕνωσι. Οἱ σημερινοί Ἐπίσκοποι κλπ. πού ξεκινοῦν νά κάνουν μία ἕνωσι πού νά ἐξυπηρετῆ τίς ἀνάγκες τῆς Ν. Ἐποχῆς, ἀσφαλῶς θά κάνουν μία ἕνωσι ἡ ὁποία θά ἐξυπηρετῆ τόν ἐρχομό τοῦ Ἀντιχρίστου.

Θά ἔλθω ἐν συνεχείᾳ εἰς τήν ἐν ἀρχῇ στάσι τοῦ ἁγ. Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ, γιατί προφανῶς καί ἐδῶ πάτερ, προσπαθεῖς νά παρουσιάσης τήν νύχτα ὡς ἡμέρα καί τό ἀντίθετο. Αὐτό πού ἀναφέρεις, ὅτι ὁ ἅγ. Μᾶρκος ὡμίλησε ὡς ἐκπρόσωπος τῶν Ὀρθοδόξων πρός τήν Σύνοδο, εἶναι προφανῶς λάθος. Ὁ Συρόπουλος περιγράφει ὡς ἑξῆς τά γεγονότα:

Μετά εἰκοσαήμερο διαμάχη γιά τό ποῦ θά στηθῆ ὁ θρόνος τοῦ Πάπα μέσα στή Σύνοδο ἔγινε ἡ ἔναρξις τῆς Συνόδου. «Ὁ δέ πάπας ἠνάγκασε γενέσθαι τήν ἀνακήρυξιν. Ἐπεί οὖν ἐνόσει ὁ πατριάρχης καί οὐκ ἠδύνατο εἰς τήν σύνοδον ἐλθεῖν, οὐκ οἰδ’ εἴθ’ ὑπό νόσου εἴθ’ ὑπό τῶν τοῦ αὐτοσχεδίου οὐρανοῦ οὗ ἐφίετο κωλυόμενος ἐπίπλων, ἐποίησεν ἔγγραφον προτροπήν τοῖς ἀρχιερεῦσι· καί ἀπελθόντες εἰς τόν ναόν τοῦ ἁγίου Γεωργίου προηγουμένων τῶν τοποτηρητῶν, συνόντων καί τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀρχόντων, προκαθημένου τοῦ πάπα μετά τῶν περί αὐτόν, καθώς ἐτάχθη, καί ἐκ τοῦ  ἑτέρου μέρους, τοῦ βασιλέως καί τῶν τοποτηρητῶν καί τῶν ἀρχιερέων, ἐκ δεξιῶν δέ τοῦ βασιλέως, τοῦ δεσπότου καί ἐφεξῆς τῶν συγκλητικῶν ἀρχόντων καί τῶν λοιπῶν, καί πάντων καθεσθέντων κατά τήν τάξιν αὐτῶν, ἀνέβη εἰς τό πέργουλον ἐκ μέν τῶν λατίνων ἐπισκόπων ὁ Πορτουγάλου καί ἀνέγνω λατινικῶς τό γράμμα τῆς ἀνακηρύξεως, ἐκ δέ τῶν ἡμετέρων ὁ Μυτιλήνης καί ἀνέγνω τοῦτο ἑλληνικῶς (τό γάρ αὐτό ἦν γεγραμμένον τῇ ἑκατέρᾳ γλώττῃ) καί οὕτως ἐτελέσθη ἡ ἀνακήρυξις κατά τήν μεγάλην τετράδα, ἄγοντος ἐνάτην τοῦ ἀπριλίου μηνός» (ὅπ. ἀν. τμῆμα Δ΄. παρ. 48, σελ. 252).

Αὐτά δέ πού ὀνομάζεις, πάτερ, στήν ἐπιστολή σου «πρώτη ὁμιλία του ὡς ἐκπρόσωπος τῶν Ὀρθοδόξων πρός τήν Σύνοδο» ἔχουν ὡς ἑξῆς κατά τόν Συρόπουλο: «Μεταξύ δέ τῶν ἡμερῶν τούτων εἶπεν ὁ πατριάρχης πρός ἡμᾶς πάντας, ὅτι· Εἰ καλέσουσί που ὑμᾶς πρός ἑστίασιν, μή ἀπέλθητε. Κέκληκεν οὖν ὁ Ἰουλιανός τόν μέγαν χαρτοφύλακα καί ἐμέ, καί παρεκρουσάμεθα ὡς οἱόν τε ἦν εὐπρεπῶς τήν τοιαύτην πρόσκλησιν· κέκληκέ τε πρό ἡμῶν τόν Νικαίας, τόν σοφόν Γεμιστόν καί τόν Ἀμηρούτζην, καί ἐν τῷ ἀρίστῳ φιλόσοφα προβλήματα προέτεινε πρός τούς ἡμετέρους, οὗτοι ἀρκούντως τάς λύσεις τούτων ἐπεξειργάζοντο. Ὕστερον δέ καί τόν Ἐφέσου μετά τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ τοῦ νομοφύλακος καί τόν Μυτιλήνης κέκληκεν εἰς εὐωχίαν. Οὗτοι γοῦν οἱ δύο παρεκίνησαν καί τόν Ἐφέσου, καί λαβόντες αὐτόν, εἰς τοῦ Ἰουλιανοῦ παρεγένοντο. Κατά γοῦν τό ἔθος αὐτῶν ὡμίλουν λογικῶς μετά τοῦ Ἐφέσου διά μεταγλωττισμοῦ· εἶτα συμβουλευτικῶς παρεκίνησεν αὐτόν ὁ Ἰουλιανός, ἵνα γράψῃ τι πρός τόν πάπαν, ἐγκωμιάσῃ τε αὐτόν ὑπέρ τῆς ἐπιμελείας καί τῆς ἀρχῆς, ἥν κατεβάλετο πρός τήν ἕνωσιν.

»Ὁ δέ Ἐφέσου, εἰ καί πρόθυμος οὐκ ἦν πρός τό γράμμα, ἀλλ’ οὖν τῇ παραινέσει τοῦ Ἰουλιανοῦ, πρός καί τῇ παρακινήσει τοῦ Μυτιλήνης πεισθείς, εἶπεν ὅτι· Ἴσως περισσόν μοι δοκεῖ τοῦτο, διό καί οὐδέ εἰμι εὔκολος, πρός αὐτό· εἰ δέ δοκεῖ ὑμῖν λυσιτελές, γράψω καί στελῶ σοι τοῦτο, εἶπε τῷ Ἰουλιανῷ, καί εἴπερ ἀρέσει τῇ αἰδεσιμότητί σου, σταλήσεται καί πρός τόν πάπαν· ἔγραψεν οὖν ὡς ἔδει ἐγκωμίου πρός τόν πάπαν, καί ἐπῄνει τήν πρός τήν συνάθροισιν τῆς Συνόδου ἐπιμέλειαν αὐτοῦ καί παρεκίνει καί συνεβούλευεν, ἵνα καί ἔτι μᾶλλον ἐπιμελήσεται προβῆναι καλῶς τήν ἕνωσιν ἐπ’ ἀγαθῷ καί θεαρέστῳ συμπεράσματι. Ἐν δή τῷ τοιούτῳ ἐγκωμίῳ μετά τῶν ἄλλων τῶν εὐσεβῶν τε καί σοφῶν ἐπιχειρημάτων καί τοῦτο περιείχετο, ὡς ρᾴδιόν ἐστι τῷ πάπᾳ ποιῆσαι τήν ἕνωσιν, εἴ γε βούλοιτο, καί εὐκόλως δυνήσεται διαπράξασθαι ταύτην ἀπό τε τοῦ μεγαλείου καί τῆς ἀρχῆς καί τῆς ἐξουσίας, ἥν πρός τήν Ἐκκλησίαν αὐτοῦ κέκτηται, ἀπό τε τῆς εὐπειθείας καί τῆς ὑποταγῆς, ἥτις ὀφείλεται αὐτῷ παρά πάντων τῶν λατινικῶν γενῶν ὡς διαδόχῳ τοῦ ἁγίου Πέτρου· εἰ γάρ θελήσει ἐκβαλεῖν τήν προσθήκην ἐκ τοῦ ἁγίου συμβόλου, παῦσαι δέ καί τήν δι’ ἀζύμων νεκράν θυσίαν, εὐθύς γενήσεται καί ἡ ἕνωσις καί στερχθήσεται καί παρά πάντων. Δύναται οὖν ὁ πάπας τοῦτο ποιῆσαι καί εἰς μίαν Ἐκκλησίαν πάντας συνάψαι τούς χριστιανούς» (ὅπ. ἀν. τμῆμα Ε΄ σελ. παρ. 3, 258).

Ὁ ἅγιος λοιπόν ἔστειλε προσωπικά ἰδιωτική ἐπιστολή πρός τόν Πάπα, χωρίς νά ἔχη καμμία διάθεσι νά τό κάνη, κατόπιν παρακινήσεως τῶν ἄλλων καί ἐπειδή οἱ ἄλλοι τό θεωροῦσαν ὠφέλιμο. Ἔτσι ὡς ἰδιωτική ἐπιστολή εὑρίσκεται αὐτό τό κείμενο τοῦ ἁγίου εἰς τήν «PATROLOGIA ORIENTALIS TOME XV FASCICULE 1 No 72 DOCUMENTS RELATIFS Αu Concile de Florence». Ὑπάρχει μάλιστα ὁ τίτλος τῆς ἐπιστολῆς, στήν ὁποία δηλώνεται ὁ ἀποστολεύς καί ὁ παραλήπτης κατά τήν συνήθεια τῆς ἐποχῆς ἐκείνης: «Τῷ Μακαριωτάτῳ Πάπα τῆς πρεσβυτέρας Ρώμης Μάρκος ἐπίσκοπος τῆς ἐν Ἐφέσῳ τῶν πιστῶν παροικίας». Αὐτό πρέπει νά θεωρηθῆ ὡς ἀληθές, ὅτι δηλαδή περί ἐπιστολῆς πρόκειται, διότι συμφωνεῖ μέ τά ἀπομνημονεύματα τοῦ Συρόπουλου. Εἰς τόν Συρόπουλο δέ, δέν φαίνεται πουθενά νά γίνεται ἀναφορά, οὔτε κἄν ὑπαινισμός γιά κάποια ἐναρκτήρια ὁμιλία τοῦ ἁγ. Μάρκου πρός τήν Σύνοδο, πλήν τῆς ἐνάρξεως τήν ὁποία σοῦ προανέφερα καί εἰς τήν ὁποία ὡμίλησε ὁ Μυτιλήνης.

Ἔχει νομίζω, ἐν τέλει, μεγάλη διαφορά τό νά ὁμιλήση, ὅπως ἐσύ ἰσχυρίζεσαι, ὁ ἅγιος μέσα στήν Σύνοδο στήν πρώτη του ὁμιλία ὡς ἐκπρόσωπος τῶν Ὀρθοδόξων, ἀπό τό νά στείλη μία ἰδιωτική ἐπιστολή κατόπιν παρακινήσεως τῶν ἄλλων, (οἱ ὁποῖοι μάλιστα τοῦ ὑπέδειξαν καί τόν τρόπο καί τό ὕφος τῆς ἐπιστολῆς) καί εἰς αὐτήν νά παρακινῆ πρός μετάνοια τοῦ Πάπα καί πρός ἐπανόρθωσι τῶν λαθῶν τῶν Λατίνων.

Ἐρχόμενος ἐν συνεχείᾳ εἰς τό περιεχόμενον τῆς ἐπιστολῆς αὐτῆς ἔχω νά ἀναφέρω τά ἑξῆς. Ὁ ἅγιος φαίνεται ὅτι ἐτήρησε αὐτά πού τοῦ συνέστησαν οἱ ἄλλοι, ἐπειδή προφανῶς θά ἐβοήθουν εἰς τήν ἕνωσιν, πλήν ὅμως ἡ ὅλη ἐπιστολή δέν ἀφίσταται τῆς ὀρθοδόξου Παραδόσεως οὐδέ βῆμα ποδός. Τά σημεῖα τῶν ἐγκωμίων πρός τόν Πάπα, τά ὁποῖα ἐντοπίζονται εἰς τήν ἐπιστολή εἶναι: τρεῖς φορές τόν ὀνομάζει ἁγιώτατο πατέρα, μία φορά μακαριώτατον πατέρα, μία φορά χρησιμοποιεῖ τήν φράσι «τῇ σῇ τελειότητι» καί μία φορά ἀναφερόμενος εἰς αὐτόν τόν ἀποκαλεῖ  «τό τῶν ἱερέων αὐτοῦ πρωτεύοντα».

Εἰς τήν ἐπιστολή αὐτή ὁ ἅγ. Μᾶρκος, πέραν αὐτῶν τῶν ἐγκωμίων, ἀκολουθεῖ τήν ἑξῆς γραμμή. Κατ’ ἀρχάς ὁμιλεῖ διά τό σχίσμα καί τήν διάσπασι τῶν μελῶν τοῦ Χριστοῦ, καί τό πόσο αὐτή ἔβλαψε καί ἐσκανδάλισε, πόσο ἐπίσης ἀποδυνάμωσε τούς Ὀρθοδόξους, ὥστε νά μήν δύνανται νά ἀντιμετωπίσουν ἀπό κοινοῦ τούς ἐξωτερικούς ἐχθρούς. Ἀναφέρει καί ἁγιογραφικά χωρία καί παρακαλεῖ τόν Κύριο νά εὐλογήση τήν προσπάθεια τῆς ἑνώσεως. Ἐν συνεχείᾳ ἀπευθύνει τόν λόγο προσωπικῶς εἰς τόν Πάπα: «Πρός σέ δέ λοιπόν, ἁγιώτατε πάτερ, τόν λόγον ποιήσομαι» (σελ. 200).

Ἀρχίζει κατ’ εὐθείαν, ἐν συνεχείᾳ, ἀπό τήν προσθήκη εἰς τό σύμβολο τῆς Πίστεως: «Τίς ἡ τοσαύτη φιλονεικία περί τήν καινοτόμον ταύτην προσθήκην, ἥτις τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ κατέτεμε καί διέσχισε καί τούς ἀπ’ αὐτοῦ καλουμένους ἐπί τοσοῦτον ταῖς γνώμαις διέστησε;»· ἀναφέρει ὅτι ἡ προσθήκη εἶναι κατηγορία καί περιφρόνησις τῶν Πατέρων: «Τί τῶν πατέρων κατέγνωμεν, ὅτι παρά τάς κοινάς αὐτῶν παραδόσεις ἕτερα φρονοῦμεν καί λέγομεν;»· κατηγορεῖ τούς Λατίνους ὅτι ἡ προσθήκη δηλώνει ὅτι ἡ πίστις ἦτο ἐλλιπής: «Τί τήν  ἐκείνων ἐλλιπῆ τιθέμεθα πίστιν, καί τήν ἡμετέραν ὡς τελειοτέραν εἰσάγομεν;»· ὅτι ἡ προσθήκη ἐπίσης εἰς τό Σύμβολο τῆς Πίστεως εἶναι ἀποδοχή ἄλλου εὐαγγελίου: «Τί παρά τό εὐαγγέλιον, ὅ παρελάβομεν ἕτερον εὐαγγελιζόμεθα;».

Ἀναφέρεται ἐν συνεχείᾳ ὁ ἅγιος εἰς τά ἄζυμα «Τίς τήν ἀδελφικήν ἀγάπην ἐξ ἡμῶν ἀφεῖλε, τήν διάφορον θυσίαν εἰσαγάγων, τήν οὐκ ὀρθῶς προσφερομένην, ἐπεί μή διαιρουμένην;»· προσθέτει ἀκόμη ὅτι ἡ ἀλλαγή εἰς τήν τέλεσι τοῦ μυστηρίου ἔγινε ἀπό διεστραμμένους καί κακόβουλους ἀνθρώπους: «Ἄρα ψυχῆς ἀποστολικῆς ταῦτα καί πατρικῆς γνώμης καί ἀδελφικῆς διαθέσεως ἤ τοὐναντίον σκαιᾶς τινος καί διεστραμμένης καί αὐθεκάστου καί οὐδέν ἡγουμένης δεινόν, εἰ πάντες ἀπόλλοιντο;»· ἐπισημαίνει κατωτέρω ὅτι αὐτοί ὅλοι πού προκάλεσαν αὐτήν τήν διαίρεσι μέ αὐτές τίς καινοτομίες θά τιμωρηθοῦν περισσότερο ἀπό τούς σταυρωτές τοῦ Χριστοῦ καί ἀπό ὅλους τούς παλαιότερους αἱρετικούς: «Ἐγώ μέν οἶμαι τόν τήν διαίρεσιν ταύτην εἰσαγαγόντα καί τόν ἄνωθεν ὑφαντόν χιτῶνα τοῦ Δεσποτικοῦ σώματος διασχίσαντα μείζονα τῶν σταυρωτῶν ὑποστήσεσθαι δίκην καί τῶν ἀπ’ αἰῶνος ἁπάντων ἀσεβῶν καί αἱρετικῶν» (ὅπ. ἀν.).

Μετά ἀπό αὐτόν τόν αὐστηρόν ἔλεγχο ὁ ἅγ. Μᾶρκος ἀναφέρει ὅτι δίδεται τώρα ἡ εὐκαιρία στόν Πάπα νά διορθώση τά λάθη τῶν προκατόχων του. Ἐπίσης τοῦ λέγει ὅτι ἄν αὐτό τό κατορθώση θά τοῦ ἀποδοθῆ στέφανος δόξης ἀπό τόν Χριστό: «ἴδε τόν στέφανον τόν πλακέντα τῆς δόξης, ὅν περιθέσθαι μή ἀναβάλλῃ». Ἡ διόρθωσις πρέπει νά γίνη ἀκολουθώντας διαφορετικήν τώρα πορεία ἀπό τούς προκατόχους του: «Κατέτεμεν ἕτερος, αὐτός συνούλωσον·  διέσχισεν ἕτερος, αὐτός σύναψον· ἐφιλονείκησεν ἕτερος ἀδιόρθωτον τό κακόν ἐργάσασθαι, σύ φιλονείκησον ἐπανορθῶσαι τό γεγονός, ὡς εἰ μηδέ ὅλων ἐγένετο» (σελ. 201).

Ὑποδεικνύει ὁ ἅγιος τόν τρόπο τῆς διορθώσεως τῶν δύο βασικῶν αἱρέσεων τῶν Λατίνων: «Ἤκουσά του τῶν παρ'  ἡμῖν σοφῶν οἰκονομίας χάριν καί διορθώσεως τινῶν οὐχ ὑγιῶς περί τήν πίστιν ἐχόντων τήν προσθήκην ταύτην ἐξ ἀρχῆς ἐπινοηθῆναι·  οὐκοῦν οἰκονομίας χάριν ἀφαιρεθήτω πάλιν, ἵνα προσλάβησθε ἀδελφούς, ὧν τῷ χωρισμῷ σπαράττεσθαι πάντως ὑμᾶς εἰκός, εἰ μή ἀναλγήτως ἔχετε». Γιά δέ τά ἄζυμα γράφει «οὕτω καί νῦν, ἁγιώτατε πάτερ, καλός ὁ ἔνζυμος ἄρτος, καλός καί ὁ ἄζυμος· ἀλλ’ εἰ ὁ ἄζυμος σκανδαλίζει καί ἥττων εἰς θυσίαν λογίζεται καί ἀτελής καί νεκρός καί ἄρτος κακώσεως παρά τῇ Γραφῇ καλεῖται, τί μή ὁ ἔνζυμος αἱρετέος, καί περιαιρετέος ὁ ἄζυμος; Ὅτι εἷς ἄρτος, ἕν σῶμά ἐσμέν οἱ πολλοί, φησίν ὁ θεῖος ἀπόστολος· οἱ γάρ πάντες ἐκ τοῦ ἑνός ἄρτου μετέχομεν. Ὅπου ἄρα μή τοῦ ἑνός ἄρτου μετέχομεν, εἰκότως οὐδέ σῶμα ἕν ἐσμέν, οὐδέ συμπνέομεν ἀλλήλοις καί τήν αὐτήν ποιούμεθα κίνησιν».

Ἀναφέρει κατωτέρω ὅτι ἡ αἵρεσις δέν εἰπώθηκε κάπου ἰδιωτικά, ἀλλά εἰς αὐτό τό Σύμβολον τῆς Πίστεως, εἰς αὐτήν τήν ὁμολογία τοῦ βαπτίσματος, ἐπειδή ἐκεῖ ὁμολογεῖται ἡ πίστις τοῦ βαπτιζομένου: «Ποῦ δέ οὐ τό αὐτό λέγομεν, εἰκότως τό σχίσμα τοῦτο τό μέγα καί ἀθεράπευτον ἐν ἡμῖν ἐστι μέχρι τήμερον. Ποῦ δε οὐ τό αὐτό λέγομεν; Οὐκ ἐν γωνίᾳ καί παραβύστῳ τινί καί καθ’ αὑτούς συνιόντες, ὅπου καί λαθεῖν ἐστι τούς πολλούς, ἀλλ’ ἐν τῷ κοινῷ συμβόλῳ τῆς πίστεως, ἐν τῇ τοῦ βαπτίσματος ὁμολογίᾳ, ἐν τῇ χριστιανικῇ σφραγῖδι. Καί εἰ ὁ βασιλικόν παραχαράττων νόμισμα μεγάλης ἐστί τιμωρίας ἄξιος, ὁ τήν κοινήν σφραγῖδα τῆς χριστιανῶν ὁμολογίας μεταποιῶν, τίνα ἄν ὑποσχών τήν δίκην οὐκ ἐλάττω δόξειε δοῦναι τοῦ πλημμελήματος;» (σελ. 202).

Πρός τό τέλος τῆς ἐπιστολῆς κάνει ὁ ἅγιος μία θαυμασία διδασκαλία πρός τόν Πάπα γιά τήν ἐξ ἀρχῆς συμφωνία Ἀνατολικῶν καί Δυτικῶν μεταξύ των καί μέ τούς Πατέρας. Τώρα οἱ Ἀνατολικοί συμφωνοῦν μέ τούς Πατέρες, ἐνῶ οἱ Δυτικοί μέ τίς καινοτομίες, οὔτε μέ τούς Ἀνατολικούς συμφωνοῦν, οὔτε μέ τούς Πατέρες: «Σκόπει δέ οὕτως. Ἐλέγομέν ποτε τό αὐτό δηλονότι, καί οὐκ ἦν ἐν ἡμῖν σχίσμα·  τότε δέ δήπου καί τοῖς πατράσι συνεφωνοῦμεν ἀμφότεροι·  νῦν δέ, ὅτε μή τό αὐτό λέγομεν, ὅπως ἄρα ἑκάτεροι ἔχομεν; Ἡμεῖς μέν δή τά αὐτά λέγοντες ἅπερ καί τότε, καί ἡμῖν αὐτοῖς συμφωνοῦμεν καί τοῖς πατράσιν ἡμῶν καί ὑμῖν, ἄν ἐθέλητε τἀληθῆ λέγειν· ὑμεῖς δέ ἐπεισαγαγόντες καινότερα, πρῶτον μέν πρός ὑμᾶς αὐτούς, εἶτα πρός τούς κοινούς πατέρας, ἔπειτα δε γε καί πρός ἡμᾶς διαφωνεῖν ἀναγκάζεσθε. Καί τί μή πρός τήν καλήν ἐκείνην συμφωνίαν ἐπάνιμεν, ἥ καί ἡμῖν αὐτοῖς καί ἀλλήλοις καί τοῖς πατράσιν ἡμᾶς ὁμολόγους ἀποφανεῖ, καί τό σχίσμα περιελεῖ, καί συνάψει τά διεστῶτα, καί πᾶν ἀγαθόν ἐργάσεται;» (σελ. 203).

Ἐν κατακλεῖδι ἀποθέτει τό βάρος τῆς εὐθύνης ὅλης εἰς τόν Πάπα, ἀπό τήν στάσι τοῦ ὁποίου ἐξαρτᾶται ἡ χαρά ἤ ἡ λύπη τοῦ διαβόλου καί ἡ νίκη ἤ ἡ ἧττα τῶν ἐχθρῶν: «μή ἀτιμάσατε τήν πρεσβείαν· μή τούς κόπους ἐξουθενήσητε· μή τάς εὐχάς ἀκάρπους ἐλέγξητε· μή τό θέλημα τῶν ἐχθρῶν ἐκπληρώσητε· μή τόν κοινόν ἐχθρόν καί πολέμιον ἐπεγγελάσαι ἡμῖν ὡς πρότερον συγχωρήσητε· μή τόν Θεόν καί τό Πνεῦμα αὐτοῦ τό ἅγιον λυπηθῆναι παρασκευάσητε. Μετέωρός ἐστι πᾶσα ψυχή καί ἀκοή πᾶσα, τήν ὑμῶν ἀναμένουσα γνώμην. Ἄν ἐθελήσητε νεῦσαι πρός τήν εἰρήνην καί τά σκάνδαλα ἐκ μέσου περιελεῖν, ἤρθη τά τῶν χριστιανῶν, πέπτωκε τά τῶν ἀσεβῶν, ἔπτηξαν οἱ μισοῦντες ἡμᾶς καί τόν οἰκεῖον προεγνώκασιν ὄλεθρον» (ὅπ. ἀν.)

Ἄν ἀπεναντίας, ἐπιλέγει ὁ ἅγιος, ἡ προσπάθεια τῆς ἑνώσεως ἀποβῆ ἄκαρπος, τότε δέν ἀπομένει παρά ὁ Θεός νά φροντίση γιά τήν διόρθωσι τῆς Ἐκκλησίας: «Εἰ δ' (ὅ μή γένοιτο) τοὐναντίον ἐκβαίη καί τό πονηρόν ἔθος τῆς διαστάσεως ἐπικρατήσειε τοῦ κοινῇ συμφέροντος, ἐγώ μέν οὐκέτι δύναμαι περαιτέρω λέγειν καί τῷ πάθει συγχέομαι· Θεός δέ μόνος ὁ πάντα δυνάμενος ἐπανορθώσειε τήν Ἐκκλησίαν αὐτοῦ, ἥν τῷ ἰδίῳ ἐξηγοράσατο αἵματι, καί τό θέλημα αὐτοῦ,  ὡς ἐν οὐρανῷ, καί ἐπί τῆς γῆς γενέσθαι παρασκευάσειεν·  ὅτι αὐτῷ πρέπει δόξα, τιμή καί προσκύνησις εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων, ἀμήν» (ὅπ. ἀν.).

Μετά τήν ἐκτενῆ ἀναφορά πού ἔκανα στήν ἐπιστολή τοῦ ἁγίου, πάτερ, δέν κατανοῶ ποῖον σκανδαλισμό θά ἠδύνατο νά προκαλέση  σέ ἐμένα ἤ σέ οἱονδήποτε χριστιανό αὐτή ἡ ὁμολογιακή ἐπιστολή τοῦ ἁγίου. Ἄν ὅμως ἀπομονώσωμε κάποιες λέξεις, ὅπως ἐσύ σκοπίμως ἔπραξες, τότε εἶναι δυνατόν νά προκαλέσωμε κάποιον σκανδαλισμό. Αὐτή ὅμως ἡ μέθοδος τῆς ἀπομονώσεως κάποιων λόγων καί τῆς ἀποκοπῆς των ἀπό τό ὅλο κείμενο καί πνεῦμα τοῦ συντάκτου εἶναι μέθοδος ὄχι ὀρθόδοξος, ἀλλά τῶν Παπικῶν, τῶν Μαρτύρων τοῦ Ἰεχωβᾶ κλπ.

Μήπως πιστεύεις ὅτι σήμερα ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος, ὁ Περγάμου Ἰωάννης Ζηζιούλας καί οἱ λοιποί Οἰκουμενιστές, καί εἰδικά οἱ μετέχοντες εἰς τούς διαλόγους, θά ἠδύναντο νά χρησιμοποιήσουν τίς ἴδιες ἐκφράσεις τοῦ ἁγίου καί συγχρόνως τόν ἴδιο ἐλεγκτικό τρόπο, ὑποδεικνύοντάς τους τίς αἱρέσεις καί πλάνες των  καί συγχρόνως τόν τρόπο ἐπαναφορᾶς των εἰς τήν Ὀρθοδοξία; Μήπως εἶδες, πάτερ, νά ἐκλέξη ὁ Πατριάρχης γιά ἐκπρόσωπό του εἰς τούς διαλόγους κάποιον ἁγιορείτη μοναχό ἤ κάποιον αὐστηρό ὀρθόδοξο, ἔχοντα μάλιστα ὁμολογιακή διάθεσι; Ὄχι, βέβαια, ἀλλὰ ἔχει ἐπιλέξει καὶ ἐπιμένει σὲ ἐκπροσώπους ποὺ ἔχουν κατηγορηθεῖ τεκμηριωμένα ὡς αἱρετίζοντες, ὅπως ὁ Περγάμου Ἰωάννης, ὁ ὑπογράψας τὴν προδοτικὴ συμφωνία τοῦ Πόρτο Ἀλέγκρε, Δημητριάδος Ἰγνάτιος καὶ ὁ περὶ διηρημένης Ἐκκλησίας διδάσκων Μεσσηνίας Χρυσόστομος! Ἤ μήπως διεπίστωσες μετά ἀπό τριάντα καί πλέον χρόνια διαλόγων νά διώρθωσαν οἱ Παπικοί κάποια πλάνη των ἤ νά ὑπεχώρησαν σέ κάποιο σημεῖο; Ἄν αὐτό, ἐσένα πάτερ, δέν σέ σκανδαλίζη καί δέν σέ προβληματίζη ὡς πρός τόν σκοπό καί τό πρόγραμμα τῶν διαλόγων, τότε νομίζω ὅτι τούς καλύπτεις καί τάσσεσαι ἀπροκάλυπτα  μέ τό μέρος των.

Ἀναφέρεις εἰς τό σημεῖον αὐτό τῆς ἐπιστολῆς σου ὅτι ὁ ἅγιος «ὅταν διεπίστωσε τό ἀμετανόητόν των, ἐφέρθη κατ’ ἀκρίβειαν, ἐγκαταλείψας τάς λεκτικάς φιλοφρονήσεις». Γιατί λοιπόν καί σήμερα δέν χρησιμοποιοῦν ὁ Πατριάρχης καί οἱ λοιποί Οἰκουμενιστές τήν ἐμπειρία αὐτή τοῦ ἁγίου καί ὅλων τῶν ἄλλων Ἁγίων πρό καί μετά αὐτοῦ, εἰς τήν ἀντιμετώπισι τῶν αἱρετικῶν (εἰδικά τῶν Παπικῶν), ἀλλά ἀκολουθοῦν τήν ἤδη χαραχθεῖσα ὁδό τῆς Ν. Ἐποχῆς, γράφοντας κατά τό δή λεγόμενο «στά παλιά τους τά παπούτσια» τούς Ἁγίους; Καί ἄν ὑπελόγισαν ὅτι οἱ σημερινοί Παπικοί διαφέρουν ἀπό αὐτούς τῆς ἐποχῆς τοῦ ἁγ. Μάρκου, μετά τριάντα χρόνια διαλόγων δέν τό συνειδητοποίησαν, ὅτι δηλαδή εἶναι οἱ ἴδιοι καί χειρότεροι;

Σημείωσε δέ καί τό ἑξῆς πάτερ, ἐνῶ οἱ Παπικοί εἶναι οἱ ἴδιοι καί ἀπαράλλακτοι μέ αὐτούς τῆς ἐποχῆς τοῦ ἁγίου, κατὰ δυστυχίαν οἱ Ὀρθόδοξοι δέν εἶναι ἴδιοι μέ τούς συγχρόνους τοῦ Ἁγίου ἐπισκόπους, πού ἐσύ ὀνομάζεις Λατινόφρονες. Ἀπόδειξις τρανή εἶναι ὅτι ὁ Πατριάρχης ἐπισήμως κατά τήν  θρονική ἑορτή τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου εἰς τήν Κων/πολι κατά τό ἔτος 1998 ἀπεκάλεσε τόν ἅγιο Μᾶρκο καί τούς λοιπούς Ἁγίους πού συνέβαλαν εἰς τήν δημιουργία καί διαιώνισι τοῦ σχίσματος «θύματα τοῦ ἀρχεκάκου ὄφεως

», συμπληρώνοντας μάλιστα ὅτι ἐμεῖς σήμερα πρέπει νά διορθώσωμε τά λάθη των κλπ. Κατά τά ἄλλα, ἐσύ προβληματίζεσαι, ὅπως ἀναφέρεις στήν ἐπιστολή σου, ἄν θά μνημονεύσης κάποιον πού διέκοψε τό μνημόσυνο καί ἀπεβίωσε ἀποτειχισμένος, καί δέν προβληματίζεσαι πού μνημονεύεις μεγαλοφώνως καί ἐκφώνως στήν ἱερώτερη στιγμή τῶν μυστηρίων αὐτόν τόν «μασκαρᾶ», ὁ ὁποῖος ὑβρίζει τούς Ἁγίους καί ἀναγνωρίζει τούς ἐχθρούς τοῦ Χριστοῦ ὡς συνοδοιπόρους του.

Ἀξίζει ἐδῶ, νά σοῦ ἀναφέρω καί τήν ἔκθεση τῶν ἴδιων πραγμάτων ἀπό ἕνα Ἅγιο, τόν ἅγ. Ἀθανάσιο τόν Πάριο, ἀπὸ τά ὁποῖα καί πάλι συμπεραίνεται, ὅτι οἱ ὀρθόδοξοι ἀντιπρόσωποι τίς πρῶτες ἡμέρες τῆς Συνόδου στή Φερράρα, δέν ἦσαν Λατινόφρονες, ἀλλ’ εἶχαν ὀρθόδοξο φρόνημα καί ἦταν σύμψυχοι τοῦ ἁγ. Μάρκου, ἀφοῦ δέν τούς εἶχαν κάμψει ἀκόμη οἱ ἀπειλές, οἱ στερήσεις στίς ὁποῖες τούς ὑπέβαλαν οἱ Λατῖνοι καί οἱ λοιποί διωγμοί. Γράφει ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος:

«Καί ἔγινε μεγάλη λογομαχία ἀνάμεσα στόν θεῖο Μᾶρκο, πού ...ἀπαιτοῦσε τήν ἀνάγνωση τῶν Ὅρων τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων (σ.σ. ἀπὸ τήν ὁποία θά ἐφαίνετο τό παράνομο τῆς προσθήκης τοῦ Filioque). Ὅταν ἔληξε ἡ συνεδρίαση ἐκείνης τῆς μέρας (13.10.1438) οἱ καρδινάλιοι καί πολλοί Λατίνοι ἐπίσκοποι, ἔτρεξαν ἀμέσως στό βασιλιά καί τόν Πατριάρχη  καί μέ τήν παρουσία καί τῶν ἀνατολικῶν ἀρχιερέων στό κελί τοῦ Πατριάρχη, ἔβαλαν ὅλα τους τά δυνατά, γιά νά ἐμποδίσουν τήν ἀνάγνωση τῶν Συνοδικῶν ὅρων... κι ἔλεγαν πώς ἦταν ὄχι μόνο περιττή κι ἀνώφελη, ἀλλά καί πρόξενος σκανδάλων. “Ἀλλά, ἄν θέλετε τέλος πάντων (εἶπαν), διαβάστε τούς ὅρους μεταξύ σας στή δική σας συνέλευση”.

»Οἱ δικοί μας λοιπόν, βλέποντας ὅτι ἡ ἐπιδίωξη τοῦ θεόσοφου Μάρκου ἦταν νά πλήξη τήν λατινική ἔπαρση καί αὐθάδεια, ἀντιστάθηκαν κι αὐτοί συμφωνώντας μαζί του. Καί τούς ἀνάγκασαν ν’ ἀποδεχτοῦν τήν ἀνάγνωση στήν κοινή συνέλευση στό παλάτι τοῦ Πάπα, ὥστε ἀποφάσισαν, ὅτι ἄν δέν διαβαστοῦν πρῶτα οἱ Ὅροι, εἶναι ἀδύνατο νά γίνει ἄλλη συνέλευση. Οἱ παπικοί λοιπόν, βλέποντας τήν τόση ἀντίσταση καί σταθερότητα, στό τέλος δέχτηκαν μέ τό ζόρι νά γίνει ἡ ἀνάγνωση τῶν Ὅρων σέ κοινή σύνοδο» (Ἁγίου Ἀθανασίου Πάριου, «Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός, [Ὁ Ἀντίπαπας]», Ἐπιμέλεια Παπαδόπουλος Δημήτριος, ἐκδ. Δ. Π. Νέστωρ, Ἀθήνα, σελ. 72).

Κι ἐνῶ λοιπόν, στήν ἀρχή ἦσαν οἱ Ὀρθόδοξοι ὁμόφρονες, στή συνέχεια οἱ πιέσεις καί οἱ ἀπειλές τοῦ Πάπα, ἀλλά καί οἱ ἀντιζηλίες μεταξύ των συνετέλεσε ὥστε «ἀλίμονο, οἱ ἄλλοι ὄχι μόνο δέν βοηθοῦσαν, ἀλλά ἄρχισαν νά εἶναι καί ν’ ἀγωνίζονται σάν ἐχθροί καί πολέμιοι αὐτοῦ τοῦ Μάρκου, ἀλλά πολύ περισσότερον καί πολέμιοι τῆς ἀλήθειας»  (στό ἴδιο, σελ. 72).

Τελειώνοντας μέ τόν ἅγ. Μᾶρκο (εἶχα τόν πειρασμό νά σχολιάσω καί ἄλλο τά γραφόμενά σου) ἀναφέρω μόνον ὅτι ἡ ἀποτείχισις γιά τήν ὁποία ὁμιλεῖ ὁ Κανών (ΙΕ΄τῆς Πρωτοδευτέρας) γίνεται πρό συνοδικῆς κρίσεως καί καταδίκης τοῦ κηρύσσοντος αἵρεσι καί εἶναι ἐπιβεβλημένη, ὅπως ἔκανε ὁ ἅγ. Μᾶρκος μέ τούς Λατινόφρονες τῆς ἐποχῆς του καί ὄχι, ὅπως ἐσύ τούς χώρισες σέ κατηγορίες καί ὑποκατηγορίες, προφανῶς γιά νά θολώσης τά νερά καί ἐλίσσεσαι καί ἀνελίσσεσαι ἀναλόγως, προκειμένου νά στηρίξης τήν δυνητική ἑρμηνεία τοῦ ἐν λόγῳ Κανόνος. Εἶναι ὅμως ἄξιον ἀπορίας τό ἑξῆς: Τόν Βαρθολομαῖο σέ ποιά κατηγορία αἱρετικῶν τόν κατατάσσεις; Εἶναι ἀστέρας πρώτου μεγέθους, δευτέρου, διάττοντας ἤ πυγολαμπίδα; Δέν σέ ἐρωτῶ βεβαίως γιά τόν Περγάμου Ἰωάννη Ζηζιούλα, γιατί γι’ αὐτόν ἀποφάνθηκε προσφάτως ἡ Ἀκαδημία Θεολογικῶν Σπουδῶν τῆς Μητροπόλεως Δημητριάδος στήν εἰδική ἐκδήλωσι πού ὀργανώθηκε πρός τιμήν του, ὅτι εἶναι ὁ μεγαλύτερος θεολόγος μετά τόν ἅγ. Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό!

Θά ἀναφέρω ἐν συνεχείᾳ ὀλίγα γιά τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας, εἰς τήν ὁποία ἀναφέρεσαι στήν συνέχεια τῆς ἐπιστολῆς σου. Γράφεις στή σελ. (11) τά ἑξῆς: «Τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας –ἐνῶ πλεῖσται ἀφορμαί δι’ ἀποτείχισιν ἐδόθησαν καί οὐδεμία ἀποτείχισις ἐγένετο, καταδεικνυομένου οὕτως τοῦ προαιρετικοῦ τῆς ἐξαιρέσεως– ὁ π. Ε. τήν ἀντιπαρέρχεται πολύ ...εὔκολα. Μέ τήν δικαιολογίαν ὅτι τότε “ἡ Ἐκκλησία ἐζοῦσε ἐν διωγμῷ”, ἄν καί ἀμέσως κατωτέρω ὁμολογεῖ ἀντιφατικά ὅτι “οἱ περίοδοι πού ἡ Ἐκκλησία εὑρίσκεται ἐν διωγμῷ θεωροῦνται οἱ καλύτερες ἀπό πνευματικῆς πλευρᾶς”».

Σχολιάζοντας τά γραφόμενά σου ἔχω νά ἀναφέρω τά ἑξῆς. Προφανῶς ἐπειδή θεωρεῖς δεδομένη τήν δυνητική ἑρμηνεία τοῦ Κανόνος, δέν ἀσχολεῖσαι κἄν νά ἀναφέρης ἀνάλογα παραδείγματα πρός κατοχύρωσι τῶν λόγων σου καί βεβαίως γιά νά πεισθοῦμε καί ἐμεῖς περί τῆς ἀληθείας τοῦ λόγου. Ἔτσι λοιπόν καί ἐδῶ συνεχίζεις νά ὁμιλῆς ἀμάρτυρα καί συγχρόνως μέ ἀπόλυτον πεποίθησι ὅτι δέν σφάλλεις εἰς τά λεγόμενά σου. Ἄν ὑποθέσωμε ὅμως, ὅτι ἔτσι ἔχουν τά πράγματα, ὅπως δηλαδή τά παρουσιάζεις, τί σημαίνει αὐτό; Μήπως σημαίνει ὅτι κατοχυρώνεται τό δυνητικό τοῦ Κανόνος καί οἱ κατηγορίες καί ὑποκατηγορίες τῶν αἱρετικῶν, τίς ὁποῖες παρουσιάζεις; Μά ἄν αὐτά εἶναι ἀστήρικτα ἀπό πλευρᾶς ἁγ. Γραφῆς, ἱερῶν Κανόνων καί διδασκαλίας ἁγ. Πατέρων, τότε ὄχι αὐτή ἡ περίοδος τῆς Τουρκοκρατίας, ἀλλά ὅλες οἱ περίοδοι τῆς ἱστορίας τῆς Ἐκκλησίας ἄν συμφωνοῦσαν μέ τά λεγόμενά σου, πάλι οἱ θεωρίες σου θά ἦσαν μετέωρες καί ἀστήρικτες. Ἁπλῶς τότε θά λέγαμε ὅτι ἄλλα διδάσκει ἡ ἁγ. Γραφή καί οἱ ἱεροί Κανόνες καί ἄλλα ἔπραξαν οἱ Ὀρθόδοξοι γιά διαφόρους λόγους. Δέν εἶναι δυνατόν, δηλαδή νά ἀθετήσωμε τό κῦρος τῆς ἁγ. Γραφῆς ἤ νά ἀλλάξωμε τήν διδασκαλία της καί μάλιστα σέ θέματα πίστεως, διότι τότε ἀκολουθοῦμε ἄλλο εὐαγγέλιο καί ὁπωσδήπτε εὑρισκόμεθα ἀναλόγως σέ ἄλλη Ἐκκλησία.

Αὐτό τό διδάσκει θαυμάσια ὁ ὅσιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης σέ πολλά σημεῖα, ἀναφερόμενος μάλιστα εἰς τήν μοιχειανική αἵρεσι τῆς ἐποχῆς του. Θά σοῦ ἀναφέρω κάποια χωρία, ὄχι βεβαίως ἐπειδή δέν τά γνωρίζεις, ἀλλά διότι πρέπει πάντα νά κατοχυρώνωμε τόν λόγο μας στήν ἁγ. Γραφή καί στούς Πατέρες:

 «Εἷς γάρ νόμος ἔσται, φησί, καί ἕν εὐαγγέλιον παρελάβομεν˙ καί ὅς ἐκ τοῦδε τοῦ εὐαγγελίου κἄν τό τυχόν παρασαλεύσοι, κἄν ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ, ἀρκεῖ σοι ἡ ἀσφάλεια. μή βασιλεύς μείζων ἀγγέλου; μή οὐχί ὁ κοσμοκράτωρ ἐν τῷ κόσμῳ μείζων πάντων τῶν κοσμοκρατορικῶς κρατούντων δαιμόνων καί ἀνθρώπων, ἀλλ’οὐχί θεϊκῶς; καί τί ὁ ἀπόστολος; ἀνάθεμα ἔστω. ἄγγελοι οὐ τολμῶσι παρασαλεῦσαι, οὐδέ σαλεύοντες μένουσι μή ἀναθεματιζόμενοι, ὡς ὁ διάβολος καί ἡ ἀποστατική αὐτοῦ πληθύς. καί πῶς ἄνθρωπος πᾶς ἐν σαρκί ὤν, σαλεύων κάι καινοτομῶν, καί μάλιστα τοιαύτας καινοτομίας, οὐκ ἀλλότριος θεοῦ;» (Ἐπιστ. 36, Εὐπρεπιανῷ καί τοῖς σύν αὐτῷ, Φατ. 36, 103, 77). Σ’ αὐτήν τήν ἐπιστολή ὁ ὅσιος συνδυάζει καί ταυτίζει  τήν διδασκαλία του μέ τήν ἁγ. Γραφή καί ἀναφέρει ὅτι ἡ οἱαδήποτε ἀλλοίωσις τοῦ Εὐαγγελίου μᾶς καθιστᾶ ἀναθεματισμένους καί ἀποξενωμένους ἀπό τόν Θεό.

«Ἐπεί δέ περί θεοῦ καί εἰς θεόν ὁ λόγος, οὗ δοῦλα τά σύμπαντα, οὐχ ὁ τίσδε ἤ τίσδε, ἀλλ' οὐδ εἰ Πέτρος καί Παῦλος οὐδ᾿ ἄν τις τῶν ἀγγέλων εἴη, τολμήσειεν ἄν κἄν τό βραχύτατον παρακινῆσαι, ὡς διά τούτου τοῦ παντός εὐαγγελίου ἀνατρεπομένου» (Ἐπιστ. 429, Ἐπιστολή ἐκ προσώπου πάντων τῶν ἡγουμένων πρός Μιχαήλ βασιλέα, Φατ. 601, 26). Ἐδῶ διδάσκει ὁ ὅσιος ὅτι ἡ ἀλλοίωσις μίας ἐντολῆς εὐαγγελικῆς σημαίνει τήν ἀνατροπή ὅλου τοῦ εὐαγγελίου.

 «Πάλιν δέ ὅτι καί ὅλον τό Εὐαγγέλιον διά τῶν φθασάντων παρανομιῶν ἠθετήκασιν, ὦ ἱερά καί θεία κορυφή· ἐπεί καί ἕν ἀνόμημα ἀρκεῖ τόν καθόλου νόμον ἀνατρέψαι. Πᾶσαι γάρ ἀλλήλων ἔχονται, φησίν ὁ μέγας Βασίλειος, αἱ ἐντολαί· ὡς ἐν τῇ λύσει τῆς μιᾶς, καί τάς λοιπάς ἐξ ἀνάγκης συγκαταλύεσθαι· οὐκ ἐξ ἑαυτοῦ τοῦτο, ἀλλ' ἐκ τοῦ φθεγγομένου ἐν αὐτῷ Χριστοῦ λέγων· ὅς φησι, Πᾶς ὁ λύων μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων, οὗτος ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν· δηλονότι ἀπολλύμενος. Καί ὁ θεσπέσιος Ἰάκωβος Ὅστις, φησί, τελέσει ὅλον τόν νόμον, πταίσει δέ ἐν ἑνί, γέγονε πάντων ἔνοχος» (Ἐπιστ. 34, Λέοντι πάπα Ρώμης, Φατ. 97, 89 – P.G. 99, 1025). Ἐδῶ ὁ ὅσιος στηριζόμενος πάλι στήν ἁγ. Γραφή καί τόν Μ. Βασίλειο διδάσκει ὅτι ἡ ἀλλοίωσις ἤ ἀθέτησις μίας εὐαγγελικῆς ἐντολῆς σημαίνει τήν ἀθέτησι ὅλου τοῦ εὐαγγελίου.

 «Ὅπερ ἀσεβές δόγμα τοσοῦτόν ἐστιν, ὡς μή μόνον τό ἱερόν εὐαγγέλιον ἀνατρέπειν, κατά τό ἐκ μέρους φύσιν ἔχειν τό ὅλον ἀνατρέπεσθαι, ἀλλά καί αὐτήν τήν Χριστοῦ οἰκονομίαν ἀναιρεῖν· αἱρετικά γάρ ἀλλήλων τἀναντία. (Ἐπιστ. 38, Ἀρσενίῳ τέκνῳ, Φατ.109, 15). Ἐδῶ διδάσκει ὁ ὅσιος ὅτι τό εὐαγγέλιο εἶναι σά μία νομοθεσία τῆς ὁποίας, ἄν κάτι ἀλλοιώσης εἶσαι ἔνοχος καί μόνο δι’ αὐτήν τήν ἀλλοίωσι καί παραχάραξι. Ἡ φύσις τοῦ εὐαγγελίου εἶναι τέτοια ὥστε, ἄν ἀλλοιώσης μία ἐντολή, συγχρόνως ἀλλοιώνεις καί ἀθετεῖς ὅλο τό εὐαγγέλιο, δηλαδή κηρύττεις ἄλλο εὐαγγέλιο, ἄλλο Χριστό, ἄλλη Ἐκκλησία.

    Ἐρχόμενος μετά ἀπό τίς ἀνωτέρω ἐπισημάνσεις εἰς τά γραφόμενά σου, δέν μπορῶ εἰλικρινά νά κατανοήσω πῶς σοῦ διέφυγε πάτερ, αὐτό τό βασικό καί οὐσιῶδες θέμα, εἰς τρόπον ὥστε, ἀντί νά ξεκινήσης μέ τό νά στηρίξης τήν δυνητική ἑρμηνεία τοῦ Κανόνος στήν ἁγ. Γραφή πρωτίστως, στούς ἱερούς Κανόνες ἐν συνεχείᾳ καί στή διδασκαλία τῶν Ἁγίων ἀκολούθως καί μάλιστα νά ἀποδείξης ὅτι ὅλα αὐτά διδάσκουν καί στηρίζουν τήν ἑρμηνεία αὐτή, ἐσύ ἀντιθέτως προσπαθεῖς νά τήν στηρίξης γενικά καί ἀόριστα, χωρίς μάλιστα νά κατονομάζης κάποιον ἅγιο τῆς περιόδου αὐτῆς, ὁ ὁποῖος νά μήν ἀποτειχίσθηκε ἀπό τούς κηρύσσοντας δημοσίως καί ἐπ’ Ἐκκλησίας γυμνῇ τῇ κεφαλῇ τήν αἵρεσι.

Ἐγώ ἁπλῶς τήν παρέτρεξα αὐτήν τήν περίοδο, ἐπειδή, ἀφ’ ἑνός μέν δέν ἐγνώριζα κάτι συγκεκριμένο, τό ὁποῖο νά μαρτυρῆται ἀπό τούς βίους τῶν Ἁγίων αὐτῆς τῆς περιόδου, ἀφ’ ἑτέρου ὁ ἀγώνας τῶν Ὀρθοδόξων ἐπικεντρώνετο εἰς τό νά μήν ἐξισλαμισθοῦν ἀπό τίς καταπιέσεις καί τά μαρτύρια πού ὑφίσταντο ἀπό τούς κατακτητές.  Ἐθεώρησα δέ ὅτι ὁ ἀγώνας αὐτός τῶν Ὀρθοδόξων τῆς περιόδου αὐτῆς ἦταν ἀρκετός γιά νά τούς δικαιώση στά μάτια τοῦ Θεοῦ, ἔστω καί ἄν κάτι ἄλλο τό παρέβλεπαν. Ὅμως βασικά, δέν εἶχα κάτι συγκεκριμένο νά ἀναφέρω.

Ἄν τώρα ἐσύ, εἶχες ὑπ’ ὄψιν σου, ὅπως ἀναφέρεις, «πλεῖστες ἀφορμές δι’ ἀποτείχισι», ἔπρεπε νά τίς παρουσιάσης· καί ἐπειδή πάντοτε μᾶς ἐνδιαφέρει τί ἔπραξαν οἱ Ἅγιοι καί ἀπό τούς Ἁγίους ἀντλοῦμε τά παραδείγματα, ἔπρεπε ἐπί πλέον νά μᾶς παρουσιάσης τί ἔπραξαν οἱ Ἅγιοι αὐτῆς τῆς περιόδου στίς πλεῖστες αὐτές ἀφορμές δι’ ἀποτείχισι. Μέ τόν τρόπο ὅμως, μέ τόν ὁποῖο προσπαθῆς νά στηρίξης τήν δυνητική ἑρμηνεία, ἀποδεικνύεις ἄθελά σου, ὅτι ἡ ἑρμηνεία αὐτή οὔτε ἁγιογραφικά ἐρείσματα ἔχει, οὔτε συμφωνεῖ μέ τούς ὑπολοίπους Κανόνες, οὔτε φυσικά μέ τήν διδασκαλία τῶν Ἁγίων, καί ὡς ἐκ τούτου, προκειμένου νά τήν παρουσιάσης ὡς πρᾶξι τῆς Ἐκκλησίας διαχρονικά, καί ἐπιπλέον ὡς σύνεσι καί διάκρισι, ἀποφυγή σχίσματος κλπ., ἀναφέρεσαι γενικά καί ἀόριστα σέ μία περίοδο πού οἱ Ὀρθόδοξοι εἶχαν ἄλλον ἀγῶνα καί σταυρό νά σηκώσουν καί φυσικά μετά ἀπό αὐτή τήν ἀναφορά ἐξάγεις ἀβίαστα τά συμπεράσματα πού θέλεις.

    Εἰς τό ὑπό κρίσιν βιβλίο πού ἐξέδωσα, ἄν παρατηρήσης πάτερ, μετά ἀπό μία ἀνάλυσι τοῦ Κανόνος, προσπάθησα νά καταδείξω σύμφωνη τήν ἑρμηνεία πού ἔδωσα μέ τήν ἁγ. Γραφή, τούς ἱερούς Κανόνες καί τούς Ἁγίους ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ἐσύ πάλι, ἄν ἤθελες νά ἀποδείξης ὀρθή τήν θεωρία σου ἔπρεπε νά ξεκινήσης ἀπό τήν ἁγ. Γραφή, νά ἀναφέρης τά ἀνάλογα χωρία, τά ὁποῖα πιστεύεις ὅτι στηρίζουν τήν δυνητική ἑρμηνεία καί ἐπί πλέον νά μᾶς ὑποδείξης ποῦ ἐμεῖς τά διαστρέφομε αὐτά τά χωρία τά ὁποῖα ἐπικαλούμαστε.  Ἔπειτα ἔπρεπε νά παρουσιάσης καί ἄλλους ἱερούς Κανόνες, οἱ ὁποῖοι νά ὁμιλοῦν διά «μή ἀποτείχισι», ὑπακοή εἰς τούς αἱρετικούς ποιμένες μέχρι τήν καταδίκη των ἀπό τήν Σύνοδο, μνημόνευσι τῶν αἱρετικῶν Ἐπισκόπων κλπ., ὥστε ἡ θεωρία σου αὐτή νά μήν ὁμοιάζη σάν ἕνα φάντασμα μέσα στό Πηδάλιο. Κατόπιν, ὅπως ἦταν φυσικό καί ἀναμενόμενο, ἔπρεπε νά παρουσιάσης καί τούς Ἁγίους συμφώνους μέ τήν δυνητική θεωρία καί νά ἀναφέρης χωρία τῶν Ἁγίων τά ὁποῖα νά διδάσκουν ὑπακοή εἰς τούς αἱρετικούς ποιμένες, μνημόνευσι ἄχρι καιροῦ, ἐνσωμάτωσι καί συμπόρευσι μέ αὐτούς κλπ.

    Ἐσύ βεβαίως πάτερ, ἀπό ὅλα αὐτά πού ἔπρεπε νά κάνης καί κατά τήν γνώμη μου θά κατωχύρωναν αὐτά πού ὑποστηρίζεις, τίποτε φυσικά δέν ἔκανες. Ξεκίνησες ἀπεναντίας νά ἑρμηνεύης τόν Κανόνα χωρίς καμμία ἀπολύτως συγκεκριμένη ἀναφορά σέ Γραφές καί Πατέρες, ἐν συνεχείᾳ θόλωσες, κατά τό δή λεγόμενο, ἀκόμη περισσότερο τά νερά μέ τίς θεωρίες τοῦ «ἀχρείου δούλου» καί τοῦ «ἐπί πλέον» καί βεβαίως προσέθεσες τήν ἔλλειψι καθάρσεως θείου φωτισμοῦ καί διακρίσεως, καθώς καί τήν κατάληξι (οἰκτρά κατάληξι ὅπως ἀκριβῶς τήν ὀνομάζεις) τῶν Παλαιοημερολογιτῶν, χωρίς βεβαίως νά κατονομάσης ἤ νά περιγράψης τήν κατάληξι τῶν Οἰκουμενιστῶν, ἐπειδή προφανῶς τούς ἀκολουθεῖς, τούς ἀναγνωρίζεις καί τούς μνημονεύεις. 

    Μετά ἀπό αὐτά καί προφανῶς θεωρώντας ὅτι βαδίζεις σέ ὀρθόδοξο ἔδαφος, μᾶς ἔβαλες εἰς τό πέλαγος τῶν κατηγοριῶν καί ὑποκατηγοριῶν τῶν αἱρετικῶν, προκειμένου κατά τήν κοινή ἔκφρασι «νά χάσουμε τ’ αὐγά καί τά πασχάλια μας». Καί ἐδῶ βεβαίως παρατηρεῖται παντελής ἔλλειψις συγκεκριμένης ἀναφορᾶς σέ Γραφές καί Πατέρες. Τουλάχιστον δέν μᾶς ἀνέφερες σέ ποιά κατηγορία ἤ ὑποκατηγορία κατατάσσεται ἕνας Πατριάρχης, ὁ ὁποῖος ἀνήκει ὀργανικά στό Π.Σ.Ε., ἀναγνωρίζει τά μυστήρια τῶν αἱρετικῶν, χωρίς αὐτοί νά μετανοήσουν καί ἐπιστρέψουν στήν  Ὀρθοδοξία, θεωρεῖ τούς αἱρετικούς «ἀδελφές Ἐκκλησίες» μέ τήν πλήρη ἔννοια τοῦ ὅρου, ὡς συνυπευθύνους μέ τούς Ὀρθοδόξους, δηλαδή, γιά τό ποίμνιο πού τούς ἐμπιστεύθηκε ὁ Χριστός, ὑπογράφει μέ τούς αἱρετικούς συμφωνίες καί δεσμεύσεις γιά τήν ἀπό  κοινοῦ πορεία των, συμπροσεύχεται, (συνιερουργεῖ), ἀνταλλάσσει λειτουργικούς ἀσπασμούς κλπ. μέ αὐτούς καί βεβαίως ἀδιαφορεῖ πλήρως γιά τίς ἀντιδράσεις καί τόν σκανδαλισμό τῶν Ὀρθοδόξων, γιά Γραφές καί Κανόνες κλπ.

Τέλος πάντων συνέχισες τήν παράθεσι τῶν ἀπόψεών σου μέ τό ὑπό σοῦ θεωρούμενο ἀκαταμάχητον ἐπιχείρημα, ὅτι δηλαδή οὐδέποτε ἐτιμωρήθηκε κάποιος ἐπειδή δέν ἀπετειχίσθη πρό συνοδικῆς διαγνώμης ἀπό τόν κηρύσσοντα δημοσίως αἵρεσι Ἐπίσκοπο· καί ἔτσι ἀπό τά ἀρνητικά προσπάθησες νά ἀποδείξης τά θετικά. Θά ἔπρεπε βεβαίως ἐδῶ, προκειμένου νά στηρίξης τίς θεωρίες σου, νά παρουσιάσης κάποιους, οἱ ὁποῖοι ἐπαινέθηκαν, ἐπειδή δέν ἀποτειχίσθηκαν σέ ἀνάλογες περιπτώσεις αἱρέσεως ἀπό τόν Ἐπίσκοπο, διότι προφανῶς δέν ἔκαναν σχίσμα, ἐπέδειξαν διάκρισι, σύνεσι κλπ.

Προσπαθεῖς ἐν συνεχείᾳ νά παρουσιάσης συνήγορο τῆς δυνητικῆς θεωρίας τόν ἅγ. Θεόδωρο τόν Στουδίτη, ἀλλά αὐτό, τί νά πῶ, ὑπερβαίνει κάθε λογική, ἐπειδή ὁ ἅγιος κατηγορήθηκε ἀπό πολλούς ἀκριβῶς γιά τόν ἀντίθετο λόγο.

    Κατόπιν ἀφήνοντας τήν πρό τοῦ ἁγ. Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου περίοδο καταπιάνεσαι μέ τίς ἀποτειχίσεις μετά τήν ἐποχή τοῦ ὁσίου. Αὐτές τίς κατατάσσεις ἀναλόγως στίς κατηγορίες καί ὑποκατηγορίες τῶν αἱρετικῶν, χωρίς νά ἀσχολεῖσαι μέ τό ἄν ἔγιναν πρό συνοδικῆς διαγνώμης, δηλαδή σύμφωνα μέ τόν ὑπό ἐξέτασι Κανόνα. Ἔτσι λοιπόν τό ἔχεις, κατά τό δή λεγόμενο «δίπορτο καί τρίπορτο καί πεντάπορτο»! ἀδιαφορώντας πλήρως γιά τό ἄν οἱ Πατέρες, προκειμένου νά ἐπικοινωνήσουν ἐκκλησιαστικά μέ κάποιον, ἐκεῖνο πού ἐξέταζαν ἦταν ἄν τό φρόνημά του ἦτο ὀρθόδοξο.

    Προφανῶς λοιπόν, ἄν ἡ δυνητική ἑρμηνεία τοῦ Κανόνος δέν ἀποδειχθῆ σύμφωνος μέ τήν ἁγ. Γραφή, τούς ἱερούς Κανόνες καί τήν διδασκαλία τῶν Ἁγίων, σημαίνει ὅτι ἡ θεωρία αὐτή ἀποτελεῖ μία καινοτομία, μία ἀλλοίωσι τοῦ εὐαγγελίου σέ θέματα πίστεως, δηλαδή ἀποδοχή ἄλλου εὐαγγελίου καί ἄλλης Ἐκκλησίας, προφανῶς αὐτῆς τῆς Ν. Ἐποχῆς, ἡ ὁποία θά συμπορεύεται μέ ὅλους καί ὅλα.

Αὐτός εἶναι καί ὁ λόγος, πάτερ, πού σοῦ ὑποδεικνύω ὅτι δέν ἐξεκίνησες σωστά καί δι’ αὐτό μέ τίς θεωρίες σου φθάνεις στά ἀποτελέσματα πού ἐπιθυμεῖς. Τό θέμα, ὅπως καταλαβαίνεις, εἶναι πολύ σοβαρό καί εἰδικά στά χρόνια πού ζοῦμε καί ἡ αἵρεσις τοῦ Οἰκουμενισμοῦ ἔχει διαβρώσει τά πάντα. Πιστεύω δέ ἀπολύτως ὅτι οἱ θεωρίες αὐτές, τίς ὁποῖες ἐνστερνίζεσαι καί διδάσκεις, πολύ βοηθοῦν στήν ἐξάπλωσι καί ἐπικράτησι τῆς αἱρέσεως, καθώς ἐπίσης καί στήν ἀνάπαυσι τῆς συνειδήσεώς μας καί δι’ αὐτό τίς ἀποδέχονται πλήρως οἱ Οἰκουμενιστές Πατριάρχες καί Ἐπίσκοποι καί, εἰς αὐτό τό σημεῖο ἀσφαλῶς, θά σᾶς θεωροῦν εὐεργέτες των. Διότι πῶς θά εὕρισκαν καλύτερο τρόπο νά καθησυχάσουν τόν λαό καί νά βαδίζουν ἀνενόχλητοι τήν πορεία των;

    Ἐρχόμενος πάλι εἰς τά γραφόμενά σου (γιά τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας) καί πρίν κλείσω τήν ἑνότητα αὐτή, θέλω νά ἐπισημάνω τά ἑξῆς: Εἶναι ἄραγε δικαιολογία, ὅπως ἀναφέρεις, ὅτι ἡ Ἐκκλησία εὑρίσκετο ἐν διωγμῷ ἤ πραγματικότης; Μήπως συμμερίζεσαι τίς ἀπόψεις τοῦ Πατριάρχη, ὁ ὁποῖος στόν ἐνθρονιστήριο λόγο του τό  1991 εἶπε καί τό ἑξῆς ἀνθελληνικό καί προσβλητικό γιά τόν ἑλληνικό λαό: «Δυστυχώς οι 2 λαοί (Τούρκοι και Έλληνες) διέκοψαν την υπέροχη συμβίωσι των 400 χρόνων. Ξεσηκώθηκαν το 1821 κάτι ξεβράκωτοι και δημιούργησαν τις γνωστές προστριβές»; (Ἀθηναϊκές ἐφημ. 27 και 30 Οκτωβρίου 1991).

    Διότι, ἄν πράγματι τότε ἡ Ἐκκλησία ζοῦσε ἐν διωγμῷ (καί τό ἀποδεικνύουν αὐτό οἱ μάρτυρες καί οἱ Νεομάρτυρες, τά κρυφά σχολειά, τά παιδομαζώματα κλπ.) καί ὑφίσταντο οἱ Ὀρθόδοξοι Ἕλληνες τόν κίνδυνο τῆς ἀφομοιώσεως καί τοῦ ἐξισλαμισμοῦ ἀπό τούς Τούρκους, εἶναι τουλάχιστον σκληρό ἐκ μέρους σου καί ἄδικο νά ζητᾶς ἀποτειχίσεις τήν περίοδο αὐτή καί, ἀντιθέτως, σήμερα πού διαβιοῦμε ἐν πλήρει ἐλευθερίᾳ καί καλοπέρασι, νά δικαιολογῆς τούς Ἁγιορεῖτες γιά τήν ἀδράνεια καί τόν ἐφησυχασμό των. Πρέπει νά τονισθῆ στό σημεῖο αὐτό, ὅτι πέραν τοῦ διωγμοῦ τῶν κατακτητῶν, οἱ Ὀρθόδοξοι ὑφίσταντο καθημερινῶς ἀνελέητες πιέσεις καί ἐκβιασμούς ἐκ μέρους τῶν στρατευμένων ταγμάτων τῶν Παπικῶν καί Προτεσταντῶν, οἱ ὁποῖοι ὤργωναν κυριολεκτικῶς τόν τόπο προκειμένου νά προσηλυτίσουν τό ὀρθόδοξο ποίμνιο. 

    Διά τούς λόγους αὐτούς, κατά τή γνώμη μου, μόνο σάν ἄθλος μπορεῖ νά χαρακτηρισθῆ τό γεγονός ὅτι τότε διαφυλάχθηκε  ἡ Ὀρθοδοξία, ἐνῶ σήμερα τήν ἐμπιστευθήκαμε πρός διαπραγμάτευσι καί ἀπεμπόλησι εἰς τά χέρια τοῦ Πατριάρχη καί τοῦ Ζηζιούλα!

Θά ἔλθω ἐν συνεχείᾳ στίς τελευταῖες κρίσεις τοῦ γράμματός σου. Γράφεις εἰς τό τέλος τῆς σελ. (11): «Ἡ συνεπής ἐφαρμογή τῆς θεωρίας του ἀναγκάζει τόν π. Ε. νά ὁδηγηθῇ συχνά σέ φοβερές ἀκρότητες. Θεωρεῖ τόν κηρύττοντα αἱρετικά φρονήματα Πατριάρχην –καί ἀλλαχοῦ καί τόν μή κηρύττοντα, ἀλλ’ ἁπλῶς αἱρετικῶς φρονοῦντα–, αὐτομάτως καί χωρίς συνοδική καταδίκην, ὡς ψευδεπίσκοπον, ἐκτός Ἐκκλησίας, ξένον Θεοῦ, ἄμοιρον Χάριτος καί μή δυνάμενον νά τελέσῃ ἔγκυρα μυστήρια! Τοιοῦτος πιστεύει ὅτι αὐτομάτως καθίσταται καί ὁ ὁποιοσδήποτε ἐπίσκοπος ἤ πρεσβύτερος τόν μνημονεύει ἢ κοινωνεῖ μετ’ αὐτοῦ, ἀσχέτως ἄν εἶναι κατά πάντα ὀρθόδοξος ἤ ἀκόμη καί ὁμολογητής».

Ἐδῶ νομίζω, πάτερ, ὅτι μοῦ προσάπτεις κατηγορίες οἱ ὁποῖες στηρίζονται στά δῆθεν φρονήματά μου, τά ὁποῖα βεβαίως δέν ἔχω. Δέν γνωρίζω πῶς ὡδηγήθηκες εἰς αὐτά τά συμπεράσματα, πάντως ὤφειλες νά μέ ἐρωτήσης πρωτίστως τί πιστεύω γιά ὅλα αὐτά πού ἀναφέρεις, πρίν καταλήξεις εἰς αὐτά τά συμπεράσματά σου. Ἐκτός βεβαίως ἄν γνωρίζης τά ἐσωτερικά τῶν καρδιῶν καί τῶν διαλογισμῶν καί τῶν πεποιθήσεων τῶν ἀνθρώπων, ὁπότε δέν χρειάζεται νά ἐρωτᾶς. Διότι καί ἐδῶ παραδόξως δέν φαίνεται νά ἀμφιβάλλης δι’ αὐτά τά συμπεράσματά σου, ὅπως σοῦ ἐπεσήμανα καί σέ προηγούμενες διδασκαλίες σου. Ἄν πάλι στηρίχθηκες εἰς αὐτά τά συμπεράσματα, ἐπειδή ἐγώ ἑρμήνευσα κάποιο ἁγιογραφικό ἤ πατερικό χωρίο λάθος, ὤφειλες, νομίζω εἰς αὐτήν τήν περίπτωσι, νά ἀναφέρης τό χωρίο, δίνοντας τήν, κατά τήν γνώμη σου, σωστή ἑρμηνεία.

Κατανοῶ ὅμως, ὅτι εἰς αὐτήν τήν περίπτωσι εἶναι πολύ εὐκολώτερο νά τά βάζης μέ τόν π. Εὐθύμιο ἤ οἱονδήποτε ἄλλον κοινό θνητό, παρά μέ τούς Ἁγίους καί τήν ἁγ. Γραφή, τά ὁποῖα δυνατόν νά λέγουν τά ἴδια πράγματα. Κατανοῶ ἐπίσης ὅτι εὑρισκόμεθα εἰς τά ἔσχατα χρόνια καί ὡς ἐκ τούτου οἱ ὑποθῆκες τῆς ἁγ. Γραφῆς, τῶν ἱερῶν Κανόνων καί τῶν Ἁγίων εἶναι δυσβάστακτες καί κυρίως ἀναχρονιστικές, ἐπειδή δέν συμφωνοῦν μέ τό κοινωνικό γίγνεσθαι. Εἰς αὐτήν τήν περίπτωσι ὅμως εἶναι εἰλικρινέστερος ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας, ὁ ὁποῖος εἶπε ὅτι ὅλα αὐτά πρέπει νά τά κλειδώσωμε σ’ ἕνα ντουλάπι καί νά βαδίσωμε μέ τήν ἀγάπη. Τό νά θέλουν σήμερα οἱ Ἁγιορεῖτες νά βαδίσουν μέ τίς ὑποθῆκες τῆς πίστεώς μας καί συγχρόνως μέ πρωτοστάτες καί ἀρχηγούς τῆς παρατάξεως τοῦ Κυρίου τόν Βαρθολομαῖο καί τόν Ζηζιούλα, αὐτό νομίζω εἶναι τελείως ἀδύνατο καί ἀσυμβίβαστο.

    Ἐπειδή οἱ τελευταῖες κρίσεις καί ἀπόψεις σου, πάτερ, ἐπικεντρώνονται στούς ἐντός καί ἐκτός Ἐκκλησίας, στούς χαριτωμένους καί ἀχαρίτωτους, στούς πρό Συνοδικῆς καταδίκης καί στούς μετά ταύτην κλπ. καί ἐπί πλέον οἰκοδομεῖς τίς σκέψεις σου χωρίς ἁγιογραφικά καί πατερικά ἐπιχειρήματα, ἀλλά μέ βάσι τόν ὀρθολογισμό θά ἀπαντήσω καί ἐγώ γενικά ἐπισημαίνοντας ἀπό τά γραφόμενά σου αὐτά πού κρίνω ἀναγκαῖα. Ἄν πάλι παραλείψω κάτι βασικό μπορεῖς νά μοῦ τό ἐπισημάνης νά τό διευκρινίσω ἐκ τῶν ὑστέρων.

    Στούς συλλογισμούς σου λοιπόν εἰς τήν σελ. (12) μεταξύ τῶν ἄλλων γράφεις: «Ἁπλῶς λέγω –κάτι τό ἐξόφθαλμο ἄλλωστε– ὅτι ἐάν ταῦτα ἴσχυον, ΟΛΟΙ ΜΑΣ θά εἴμαστε ἐκτός Ἐκκλησίας, μολυσμένοι καί ἀχαρίτωτοι!». Ἐγώ πάτερ, δέν γνωρίζω ποιοί εἶναι ἐντός καί ποιοί ἐκτός Ἐκκλησίας, ἀπό τούς συγκεκριμένους τούς ὁποίους ἀναφέρεις, πιστεύω ὅμως ὅτι ὅλοι μας (ὁ καθένας σέ ἀνάλογο βαθμό) συμμετέχομε στήν αἵρεσι, εἴτε διά τῆς μνημονεύσεως, εἴτε διά τῆς σιωπῆς καί δειλίας, εἴτε διά τῆς καινοτομίας τῆς δυνητικῆς ἑρμηνείας τοῦ Κανόνος, εἴτε διά τῆς καθ’ οἱονδήποτε τρόπο ἀνοχῆς καί στηρίξεως τῶν αἱρετικῶν ποιμένων κλπ.

Πιστεύω ἐπίσης, ὅτι γιά νά μήν συμμετέχης στήν αἵρεσι, πέραν τοῦ ὀρθοδόξου φρονήματος καί τῆς κατά δύναμιν ὀρθοδόξου βιοτῆς, πρέπει ὁπωσδήποτε νά μήν μνημονεύης αἱρετικό Ἐπίσκοπο ἤ νά ἐπικοινωνῆς ἐκκλησιαστικά μέ αὐτούς οἱ ὁποῖοι τόν μνημονεύουν. Αὐτά ἐσύ πάτερ, πρέπει νά τά γνωρίζης καλύτερα, διότι πέραν τῶν ἄλλων ἀναφέρονται καί στίς ὑποθῆκες τῶν Ἁγιορειτῶν Ὁσιομαρτύρων τῶν ἐπί Βέκκου μαρτυρησάντων.

 Νομίζω ἐν τέλει ὅτι ἡ διδασκαλία τῶν Ἁγίων καί φυσικά ἡ ἁγ. Γραφή καί οἱ ἱεροί Κανόνες μᾶς καθορίζουν πλήρως αὐτά τά ὁποῖα προσπαθεῖς νά τά ἐκμαιεύσης διά τοῦ  ὀρθολογισμοῦ. Φαίνεται ὅμως ὅτι, ἐσύ πάτερ, γνωρίζεις τούς ἐντός καί ἐκτός Ἐκκλησίας ἀπό ὅλους ἐμᾶς πού διεκδικοῦμε μία θεσούλα ἐντός τῆς σωστικῆς κιβωτοῦ, διότι εἰς τήν  σελίδα (3) ἀκροτελεύτεια ἀναφέρεις: «...ἀλλά καί ἡ κατάληξις εὐλαβεστάτων Πατέρων, πού ἐνῶ μᾶς στήριζαν στήν ἀρχήν τῆς μοναχικῆς μας ζωῆς, τώρα διστάζομε νά τούς μνημονεύσωμε στήν Θείαν Λειτουργίαν, διότι ἐκοιμήθησαν ἐκτός Ἐκκλησίας!».

Δέν θέλω, γιά νά μή σέ λυπήσω, νά κρίνω περαιτέρω αὐτές τίς θέσεις σου, πλήν ὅμως φαίνεται ὅτι τούς ἐντός καί ἐκτός Ἐκκλησίας τούς συγκαταριθμεῖς ἀπό τήν μνημόνευσι καί ἐκκλησιαστική ἐπικοινωνία μέ τόν αἱρετικό Πατριάρχη. Ἐδῶ προφανῶς οἱ πρῶτοι πού θά διαμαρτυρηθοῦν στίς ἀπόψεις σου θά εἶναι οἱ προκάτοχοί σου Ὁσιομάρτυρες ἐπί Βέκκου τοῦ λατινόφρονος καί βεβαίως ὁ Μ. Φώτιος, ὁ ἅγ. Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, ὁ ἅγ. Μάξιμος ὁ ὁμολογητής, ὁ Μ. Ἀθανάσιος καί φυσικά ἀπό τούς στύλους καί θεμελίους τῆς Ἐκκλησίας ὁ ἀπόστολος Παῦλος καί ὁ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Θεολόγος.  Τά ἀνάλογα χωρία τῶν ἀνωτέρω Ἁγίων θά τά βρῆς στό προσφάτως ἐκδοθέν βιβλίο μου.

Ἐν συνεχείᾳ, καί προκειμένου νά μᾶς διαβεβαιώσης ὅτι ἡ Ἐκκλησία εὑρίσκεται ἐκεῖ ὅπου πηδαλιουχεῖ καί χαράσσει πορεία ὁ Βαρθολομαῖος, ἀναφέρεις τούς γνωστούς χαρισματούχους, ὅπως ἰσχυρίζεσαι, γέροντες καί τούς ἤδη ἀναγνωρισμένους συγχρόνους Ἁγίους, καθώς καί τήν ἀφθονία τῶν θαυμάτων μέ τά ὁποῖα τούς ἐτίμησε ὁ Θεός: «Καί ὁπωσδήποτε καί οἱ χαρισματοῦχοι ὅσιοι Γέροντες: Παΐσιος, Πορφύριος, Σωφρόνιος, Ἰάκωβος, Βησαρίων κ. ἄ.! Ἀλλὰ καὶ οἱ ἤδη ἀνεγνωρισμένοι Ἅγιοι: Σάββας ὁ ἐν Καλύμνῳ, Νικόλαος Πλανᾶς, Γεώργιος Καρσλίδης, Λουκᾶς Συμφερουπόλεως κ.ἄ.! Ὅσον ἀφορᾶ δέ τὴν ἀφθονίαν θαυμάτων, καί μετά τήν κοίμησίν των, ἔχει ὁ π. Ε. πρόχειρον πρός χρῆσιν τό χωρίον τοῦ Ἁγ. Ἰγνατίου (τέλος σελ. 79)».

Δυστυχῶς καί ἐδῶ δέν ἀντιμετωπίζεις τό πρόβλημα στήν οὐσία του, ἀλλά δι’ ἄλλης ὁδοῦ καί κινούμενος στόν ὀρθολογισμό καί πάλι, σάν ἠλεκτρόνιο γύρω ἀπό τόν πυρήνα, προσπαθεῖς νά δείξης διά τῶν χαρισματούχων γερόντων ὅτι τό ὀρθόδοξο ἔδαφος εἶναι ἐκεῖ ὅπου πατᾶ ὁ Βαρθολομαῖος. Τό πρόβλημα ὅμως στήν οὐσία του ἔγκειται στό ἄν ὑπάρχη αἵρεσις· καί ὑπαρχούσης τῆς αἱρέσεως, τί πρέπει νά κάνη ὁ κάθε Ὀρθόδοξος καί ἰδιαίτερα οἱ μοναχοί, οἱ ὁποῖοι θεωροῦνται οἱ φύλακες τῆς πίστεως.

Τό ὅτι ὑπάρχει αἵρεσις καί μάλιστα ἡ δεινοτέρα τῶν αἱρέσεων, τό ἀναφέρουν ὅλοι οἱ σοβαροί Ὀρθόδοξοι καί ἐπί πλέον καί οἱ χαρισματοῦχοι γέροντες τούς ὁποίους ἐπικαλέσθηκες. Τό ὅτι δέ, ὑπαρχούσης τῆς αἱρέσεως, πρέπει πάραυτα νά ἀπομακρυνθοῦμε ἐκκλησιαστικά ἀπό τούς φορεῖς της, τό ἀναφέρουν ἡ ἁγ. Γραφή, οἱ ἱεροί Κανόνες καί ὅλοι ἀνεξαιρέτως οἱ Ἅγιοι. Ἄν λοιπόν αὐτοί οἱ χαρισματοῦχοι γέροντες δέν ἀπομακρύνθηκαν ἀπό τούς αἱρετικούς ποιμένες, αὐτό ὁπωσδήποτε εἶναι μέγα λάθος των καί παράλειψις, διότι ἀντιστρατεύεται σέ ὅ,τι σοῦ ἀνέφερα ἀνωτέρω καί διότι ἔδωσαν εἰς αὐτό τό σημεῖο κακό παράδειγμα εἰς τούς συγχρόνους των μεταγενεστέρους κληρικούς, μοναχούς καί λαϊκούς διά τό τί πράττομε ἐν καιρῷ αἱρέσεως καί βεβαίως διότι ἔδωσαν ἐπιχειρήματα εἰς τούς Οἰκουμενιστάς νά κραυγάζουν ὅτι, ἐφ’ ὅσον αὐτοί οἱ χαρισματοῦχοι γέροντες δέν ἀπετειχίσθηκαν, ἄρα τό ὀρθόδοξο ἔδαφος εὑρίσκεται ἐκεῖ ὅπου πατᾶ ὁ  Βαρθολομαῖος.

 Δέν πρέπει εἰς τό σημεῖο αὐτό νά λησμονῆς, πάτερ, ὅτι μέ βάσι τήν ἁγ. Γραφή, ὄχι αὐτοί οἱ χαρισματοῦχοι γέροντες, ἀλλά καί ὅλοι οἱ ἄγγελοι ἀπό τόν οὐρανό νά κατέβουν καί νά μᾶς διδάξουν μέ λόγια καί ἔργα ὅτι οἱ ἔχοντες αἱρετικά φρονήματα καί ὅλοι αὐτοί πού δημοσίως καί συνοδικῶς ἀθετοῦν μία ἤ περισσότερες εὐαγγελικές ἐντολές, ἀντιμετωπίζονται διαφορετικά ἀπό τήν διδασκαλία τοῦ ἀποστόλου Παύλου καί τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, ἐμεῖς δέν θά πρέπει να πεισθοῦμε, ἀλλά νά θεωρήσωμε ὅτι ἡ «ἅπαξ παραδοθεῖσα πίστις τοῖς Ἁγίοις» (Ἰούδα 3) δέν δέχεται οὔτε πρόσθεσι, οὔτε ἀφαίρεσι, οὔτε κατά ἕνα γιῶτα ἤ μία κεραία (Ματθ. 5, 18). Νομίζω λοιπόν ὅτι εἰς τό σημεῖο αὐτό μειώνεις ἄθελά σου τούς χαρισματούχους αὐτούς γέροντες καί τούς παρουσιάζεις νά ἀντιστρατεύωνται στήν ἁγ. Γραφή καί σέ ὁλόκληρη τήν ὀρθόδοξη Παράδοσι.

Ὑπάρχει ὅμως καί κάτι ἄλλο. Χαρισματούχους γέροντες καί Ἁγίους διακηρύττουν ὅτι ἔχουν καί οἱ Παλαιοημερολογίτες, τούς ὁποίους ἐσύ, ἄν φυσικά σέ ἑρμηνεύω σωστά, θεωρεῖς ὅτι εἶναι ἐκτός Ἐκκλησίας. Στό πρόσφατο περιοδικό «Ἅγιοι Κολλυβάδες» τοῦ Φθινοπώρου τοῦ 2011 ὁ συντάκτης του π. Νικόλαος Δημαρᾶς, ὁ ὁποῖος ἀνήκει εἰς τήν Σύνοδο τῶν Παλαιημερολογιτῶν τοῦ ἀπελθόντος Χρυσοστόμου Κιούση καί νῦν Καλλινίκου, ἀναφέρει  στή σελίδα (29) τά ἑξῆς, προκειμένου νά μᾶς πείση περί τοῦ ποῦ εὑρίσκεται ἡ Ἐκκλησία καί ἡ χάρις τοῦ ἁγ. Πνεύματος: «Εἴμαστε ἡ συνέχεια τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας στήν Ἑλλάδα! Αὐτό ἀποδεικνύεται ἀπό τήν πορεία μας στόν χρόνο, καθώς ἕλκουμε τήν καταγωγή καί τήν συνέχειά μας ἀπό τόν Ἅγιο πρώην Φλωρίνης καί τήν διακοινωνία μας μέ τήν Σύνοδο τῶν Ρώσων τῆς Διασπορᾶς, πού ἦταν ἡ συνέχεια τῆς Γνήσιας Ἐκκλησίας τοῦ Πατριαρχείου τῆς Μόσχας, τῆς Ἐκκλησίας δηλ. τῶν Ἁγίων Φιλαρέτου καί Ἰωάννου Μαξίμοβιτς, καθώς καί τοῦ ἀπείρου πλήθους τῶν Ἁγίων Πατέρων, πραγματικά Ὁσίων καί σημειοφόρων ἀνδρῶν, ὅπως ὁ Γέροντας Ἱερώνυμος ἐν Αἰγίνῃ, ὁ π. Ἰωάννης Βαξεβανόπουλος τῆς Ἀμφιάλης, ὁ π. Ἀθανάσιος καί ὁ π. Εὐθύμιος, προηγούμενοι τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἐσφιγμένου, ὁ π. Ἰωακείμ στόν Ἅγιο Νεῖλο, ὁ π. Μόδεστος στήν Κερασιά, ὁ π. Εὐγένιος Λεμονῆς, ὁ Καλλίνικος ὁ Ἡσυχαστής, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ρουμάνος ὁ Χοζεβίτης, καί πλῆθος ἄλλοι, πού ἀνέδειξε ἡ Ἐκκλησία μας, πολλούς ἀπό τούς ὁποίους γνώρισα καί προσωπικά».

Τί γίνεται λοιπόν πάτερ, πού καί ἐδῶ καί ἐκεῖ διακηρύσσεται ὅτι ὑπάρχουν χαρισματοῦχοι γέροντες; Ἡ εὔκολη βεβαίως λύσι εἶναι νά ἰσχυρισθοῦμε ὅτι αὐτοί τῶν Παλαιοημερολογιτῶν εἶναι ψεύτικοι καί ἐκτός Ἐκκλησίας καί οἱ δικοί μας οἱ ἀληθινοί. Αὐτό ὅμως, κατά κόρον μάλιστα, τό διδάσκουν ἐκ τοῦ ἀντιθέτου καί ἐκεῖνοι. Θά γνωρίζης ἀσφαλῶς, πέραν τῶν ἄλλων ὅτι, οἱ Παλαιοημερολογίτες κάποιους ἀπό τούς χαρισματούχους γέροντες πού ἀνέφερες, τούς κατηγοροῦν γιά σοβαρά ἐλαττώματα στήν πίστι (π.χ. τόν π. Σωφρόνιο γιά αἵρεσι, μετάδοσι Θ. Κοινωνίας στούς αἱρετικούς, μικτό μοναστήρι κλπ., τόν π. Πορφύριο γιά συμμετοχή σέ ἀποκρυφισμό, ἀνατολικές θρησκεῖες κ.ἄ.) καί ὅλους μαζί γιά συμμετοχή στόν Οἰκουμενισμό διά τῆς μνημονεύσεως τῶν αἱρετικῶν Ἐπισκόπων.

Γιά νά συμπληρώσωμε δέ τόν πίνακα τῶν χαρισματούχων γερόντων καί Ἁγίων, πρέπει νά ἀναφέρωμε ὅτι, προκειμένου νά ἀποδείξουν τό ποῦ εὑρίσκεται ἡ Ἐκκλησία, διακηρύττουν καί οἱ Παπικοί ὅτι ἔχουν χαρισματούχους γέροντες καί Ἁγίους μετά τό σχίσμα καί θαύματα τά ὁποῖα τελοῦνται στόν δικό τους χῶρο, ὅπως αὐτά τῆς Παναγίας τῆς Λούρδης κλπ.

Νομίζω, ἔπειτα ἀπό ὅσα ἀνέφερα, πάτερ, ὅτι τά θέματα τῆς πίστεως κρίνονται ἀποκλειστικά καί μόνο μέ βάσι τήν ἁγ. Γραφή καί τήν διδασκαλία τῶν Ἁγίων καί ὄχι μέ τούς χαρισματούχους γέροντες, διότι ἐδῶ ὑπεισέρχονται καί προσωπικά θέματα καί ὑπερβολές πολλές φορές τῶν ἀνθρώπων, ἔκδηλος καί ἀρρωστημένος καλπασμός τῆς φαντασίας καί διάθεσις νά ἐξυψώσωμε τόν γέροντά μας καί νά τόν ἀποδείξωμε χαρισματοῦχο, ἴσως δέ καί προβολή αὐτῶν τῶν γερόντων γιά ἐμπορικούς λόγους.  Κάποιος μάλιστα πού ἔχει ἕνα κατάστημα μέσα εἰς τό ἅγ. Ὄρος μοῦ ἀνέφερε ὅτι οἱ ἡγούμενοι τῶν μονῶν εὐχαριστοῦνται νά τούς λές ὅτι σέ εἶδα γέροντα στή Θ. Λειτουργία νά εὑρίσκεσαι ἕνα μέτρο πάνω ἀπό τό ἔδαφος,νά λάμπης κλπ. (δέν ἐνθυμοῦμαι ἀκριβῶς ὅλες τίς ἐκφράσεις του λεπτομερῶς).

Πέραν τούτου ὁ Θεός δέν δεσμεύεται, γιά τούς λόγους πού Ἐκεῖνος γνωρίζει, νά δίδη κάποια χαρίσματα σέ κάποιους. Οὔτε πάλι διαχρονικά θαύματα πού ἐπιτελοῦνται στήν Ὀρθοδοξία, ὅπως τό ἅγ. Φῶς πού παίρνουν οἱ Ὀρθόδοξοι τό Μ. Σάββατο στά Ἱεροσόλυμα, ἀποδεικνύουν καί πιστοποιοῦν ὅτι βαδίζουμε σωστά εἰς τά θέματα τῆς πίστεως.  Ἄν δηλαδή ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων ἰσχυρισθῆ ὅτι,  «ἐφ’ ὅσον παίρνω τό ἅγιο Φῶς, ἄρα καλά βαδίζω μέ τό νά ἀνήκω στό Π.Σ.Ε., νά συμμετέχω στούς θεολογικούς διαλόγους, νά ἀναγνωρίζω τά μυστήρια τῶν Παπικῶν κλπ.», τότε νομίζω θά ἀκούση κάποτε ἀπό τόν Χριστό ὅτι, «σοῦ ἔδινα τό ἅγιο Φῶς ἐπειδή ἤθελα νά ἀποδείξω διαχρονικά τήν Ἀνάστασί μου καί στά ἔσχατα χρόνια δέν εἶχα ποῦ ἀλλοῦ νά τό δώσω καί ἐσύ τό ἐξέλαβες ὡς βραβεῖο γιά νά παρανομῆς μέ ἥσυχη τή συνείδησί σου εἰς τά θέματα τῆς πίστεως»!

Γιά νά παρατρέξω τά πολλά, ἐπειδή ἐμακρύνθη ὁ λόγος καί ἀσφαλῶς θά σέ ἐκούρασα μέ τίς  φλυαρίες μου, θά σταθῶ εἰς τό τέλος τῆς σελ. (12), πρίν ἀπό τά συμπεράσματα τά ὁποῖα ἐξάγεις.  Γράφεις τά ἑξῆς: «Ἐξ ἄλλου ἀδυνατῶ νά διανοηθῶ ὅτι, κατά τήν μακράν ἐνασχόλησίν του μέ τό θέμα, δέν ἔπεσε στήν ἀντίληψίν του τοὐλάχιστον τό ἐν ἀρχῇ τοῦ Πηδαλίου (σελ. 4, σημ. 2) σχόλιον τοῦ Ἁγ. Νικοδήμου, τό σαφέστατα διακρίνων τόν δυνάμει ἀχαρίτωτον ψευδεπίσκοπον (πρό τῆς Συνοδικῆς καταδίκης του) ἀπό τόν ἐν ἐνεργείᾳ τοιοῦτον (μετά ταύτην)· καί ὅσα περί τοῦ “καθαιρείσθω” κ.λπ. ἐπισημαίνει, φέρων εἰς συνηγορίαν καί τούς Ἁγ. Ἀποστόλους».

Ἐδῶ πραγματικά, πάτερ, θέλω τήν βοήθειά σου γιά νά διακρίνωμε καί οἱ δύο ἀπό κοινοῦ ποία εἶναι ἡ Παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας ἐπί τοῦ θέματος πού θίγεις. Ἐπειδή λοιπόν, ὄντως ἔχω ἀσχοληθῆ μέ τά γραφόμενα εἰς τό Πηδάλιο σχόλια τοῦ ἁγ. Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, κατέληξα εἰς τό συμπέρασμα ὅτι τά «καθαιρείσθω καί ἀφοριζέσθω», τά ὁποῖα ἀναφέρουν οἱ Κανόνες, ἰσχύουν γιά ὅλα τά ἄλλα θέματα, πλήν τῶν θεμάτων τῆς πίστεως.  Καί ἐκεῖ φυσικά χρειάζεται τό δεύτερο πρόσωπο (ἡ Σύνοδος ἐν προκειμένῳ) ἡ ὁποία θά ἐπιβάλη τά προβλεπόμενα ὑπό τῶν Κανόνων ἐπιτίμια στό συγκεκριμένο πρόσωπο. Εἰς τούς κηρύσσοντας ὅμως, οἱαδήποτε αἵρεσι, δέν ὑπάρχει τό «καθαιρείσθω καί ἀφοριζέσθω» ἀλλά τό «ἀνάθεμα ἔστω». Αὐτό τό βλέπομε στόν ἀπ. Παῦλο (Γαλ. 1,8), ὅπου δύο φορές μετ’ ἐμφάσεως ἀναθεματίζονται οἱ διδάσκοντες οἱαδήποτε αἵρεσι, εἰς τό Συνοδικό τῆς Ὀρθοδοξίας ὅπου ἀναθεματίζονται ὅλες οἱ μέχρι τότε αἱρέσεις καί οἱ αἱρετικοί, σέ πολλούς Ἁγίους και βεβαίως σέ πολλούς ἱερούς Κανόνες εἰς τό Πηδάλιο.

Τό πρόβλημα λοιπόν ἑστιάζεται εἰς τό ἑξῆς: Τό «καθαιρείσθω καί ἀφοριζέσθω», τά ὁποῖα γιά νά ἐνεργοποιηθοῦν εἰς τό συγκεκριμένο πρόσωπο, χρειάζονται τήν ἀπόφασι τῆς Συνόδου, εἶναι τό ἴδιο μέ τό «ἀνάθεμα ἔστω», τό ὁποῖο ἐπιβάλλεται στούς αἱρετικούς καί στίς αἱρέσεις; Χρειάζεται δηλαδή ἡ παρέμβασις τοῦ δευτέρου προσώπου (ἤτοι τῆς Συνόδου) ἤ ὁ λόγος τοῦ ἀπ. Παύλου ἐνεργεῖ διαχρονικά σέ οἱονδήποτε κηρύσσει δημοσίως καί γυμνῇ τῇ κεφαλῇ κάποια αἵρεσι; Κατ’ ἀρχάς ἡ διάταξις τοῦ λόγου τοῦ ἀποστόλου Παύλου δέν μᾶς ἀφήνει περιθώρια νά σκεφθοῦμε ὅτι, γιά νά ἐνεργήση ὁ ἀναθεματισμός, χρειάζεται κάποια ἄλλη παρέμβασι. Αὐτό τό ἀποδεικνύει ἐπί πλέον καί τό γεγονός ὅτι τοποθετεῖ καθ’ ὑπόθεσιν μεταξύ αὐτῶν πού ἀναθεματίζονται, ἄν διδάξουν κάποια αἵρεσι, καί αὐτούς τούς ἰδίους τούς Ἀποστόλους, ἀκόμη δέ καί τούς ἀγγέλους.  Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ ἴδια ἡ αἵρεσις, ἐπειδή ἀπ’ εὐθείας μᾶς χωρίζει ἀπό τόν Θεό, ἐμπεριέχει τόν ἀναθεματισμό ἀπό τόν Θεό καί ἀπό τό στόμα τοῦ Χριστοῦ, δηλαδή τόν ἀπόστολο Παῦλο.

Τό ἴδιο ἀκριβῶς γράφει καί τό Συνοδικό τῆς Ὀρθοδοξίας εἰς τήν ἀρχή του γιά τούς αἱρετικούς: «....καί τάς ἀράς δέ, αἷς ἑαυτούς ὑποβάλλουσιν οἱ παρανομοῦντες, δίκαιόν τε καί ὀφειλόμενον δεῖν ὠήθημεν ἀναγράψαι»· καί κατωτέρω τό Συνοδικό ἀναφέρει: «διό κοινῇ πάντες ὅσον εὐσεβείας πλήρωμα, οὕτως αὐτοῖς τήν ἀράν, ᾗ ἑαυτούς ὑπεβάλοντο, ἐπιφέρομεν». Δηλαδή ἀναφέρει τό Συνοδικόν τῆς Ὀρθοδοξίας ὅτι τόν ἀναθεματισμό δέν τό ἐπιβάλλει εἰς τούς αἱρετικούς κάποια Σύνοδος, ἀλλά οἱ ἴδιοι ὑποβάλλουν εἰς αὐτόν τούς ἑαυτούς των, λόγῳ τῆς αἱρέσεως.

Μία ἐπί πλέον τρανή ἀπόδειξις διά τό ὅτι ἰσχύει ὁ ἀναθεματισμός φυσικῶς ἀπό μόνος του στούς κηρύσσοντας οἱανδήποτε ἑτεροδιδασκαλία εἶναι  ὁ ἴδιος ὁ ἅγ. Νικόδημος, τόν ὁποῖο, πάτερ, ἐπικαλεῖσαι. Ἑρμηνεύοντας λοιπόν ὁ ἅγ. Νικόδημος ἄριστα, κατά κοινῇ ὁμολογίᾳ, τούς ἱερούς Κανόνες, ὅπου αὐτοί ἀναφέρουν τό «καθαιρείσθω» καί τό «ἀφοριζέσθω», τά ἑρμηνεύει μέ τήν ἔκφρασι «νά καθαίρεται καί νά ἀφορίζεται», δηλαδή μέ τήν ἐνέργεια τοῦ δευτέρου προσώπου λαμβάνει ἰσχύν τό προβλεπόμενο ἐπιτίμιο.  Ὅπου ὅμως ἀναφέρουν οἱ ἱεροί Κανόνες τό «ἀνάθεμα ἔστω», ἐδῶ δέν ἑρμηνεύει ὁ ἅγιος, κατ’ ἀναλογίαν μέ τά προηγούμενα, μέ τήν ἔκφρασι «νά ἀναθεματίζεται», δηλαδή γιά νά ἰσχύση ὁ ἀναθεματισμός πού ὁρίζει ὁ Κανόνας χρειάζεται νά ἐνεργήση ἡ Σύνοδος, ἀλλά ἀναφέρει τήν ἔκφρασι «ὁ παρών κανών ἀναθεματίζει ὅσους ἔχουν ἤ διδάσκουν αὐτό καί αὐτό...» Αὐτό θά τό διαπιστώσης ἀνάγλυφα πάτερ, στήν ἑρμηνεία τῶν Κανόνων τῆς ἐν Γάγγρᾳ Συνόδου.

 Ὡς γνωστόν ἡ τοπική αὐτή Σύνοδος ἐπικυρώθηκε ὀνομαστικῶς, σύμφωνα μέ τόν ἅγ. Νικόδημο, ἀπό μία Οἰκουμενική Σύνοδο καί ἀορίστως ἀπό ἄλλες δύο. Ἀπό τούς εἴκοσι ἕνα (21) λοιπόν Κανόνες πού ἐξέδωσε, οἱ εἴκοσι (20) περιέχουν τήν ἔκφρασι «ἀνάθεμα ἔστω». Κάθε δηλαδή Κανόνας καταδικάζει καί ἀναθεματίζει κάποια αἵρεσι, πού εἶχαν οἱ λεγόμενοι Εὐσταθιανοί. Καί στούς εἴκοσι αὐτούς Κανόνες στήν συγκεκριμένη ἔκφρασι ὁ ἅγιος ἑρμηνεύει: «ὁ παρών κανών ἀναθεματίζει κλπ.».  Δέν ἀναφέρει δηλαδή, μέ ἄλλα λόγια, ὅτι ὅποιος ἔχει αὐτό τό φρόνημα νά ἀναθεματίζεται ἀπό τήν Σύνοδο, ὅπως στό «καθαιρείσθω καί ἀφοριζέσθω», ἀλλά ὁ Κανών ἀναθεματίζει ὅποιον ἔχει αὐτό τό φρόνημα, δηλαδή ὁ ἀναθεματισμός ἰσχύει (αὐτομάτως), χωρίς ἀπόφασι ἄλλης Συνόδου, εἰς τούς φρονοῦντας αἱρετικά.

Ἀπό ὅλα αὐτά τά ὁποῖα σοῦ ἀνέφερα, νομίζω ὅτι γίνεται ἀντιληπτό, ὅτι δέν ἔχει καμμία σχέσι τό «καθαιρείσθω» πού ἀναφέρεις στήν ἐπιστολή σου μέ τά θέματα τῆς πίστεως καί τῆς αἱρέσεως καί ἀπορῶ πῶς τά συνέδεσες, εἰς τρόπον ὥστε νά τά ὑποβιβάσης καί ἐξισώσης μέ ὅλα τά ἄλλα παραπτώματα.

Ἐπιπροσθέτως θά σοῦ ἀναφέρω καί τό πολύ γνωστό παράδειγμα τοῦ ἀββᾶ Ἀγάθωνος, τό ὁποῖον ἀναφέρεται στόν Εὐεργεντινό: «Ἀπῆλθον ποτέ τινές πρός τόν Ἀββᾶ Ἀγάθωνα· ἤκουσαν γάρ ὅτι μεγάλην ἔχει διάκρισιν· καί θέλοντας δοκιμάσαι αὐτόν εἰ ὀργίζεται, λέγουσιν αὐτῷ· σύ εἶ Ἀγάθων; ἀκούομεν περί σοῦ ὅτι πόρνος εἶ καί ὑπερήφανος· ὁ δέ εἶπε· ναί, οὕτως ἔχει. Λέγουσι πάλιν αὐτῷ· σύ εἶ Ἀγάθων ὁ φλύαρος καί κατάλαλος; ὁ δέ εἶπεν· ἐγώ εἰμι· οἱ δέ πάλιν· σύ εἶ Ἀγάθων ὁ αἱρετικός; καί ἀπεκρίθη· οὐκ εἰμί αἱρετικός. Καί παρεκάλεσαν αὐτόν λέγοντες· εἰπέ ἡμῖν, διατί τοσαῦτα εἴπομέν σοι καί κατεδέξω, τοῦτον δέ τόν λόγον οὐκ ἐβάστασας; Λέγει αὐτοῖς· τά πρῶτα ἐμαυτῷ ἐπιγράφω· ὄφελος γάρ ἐστι τῇ ψυχῇ μου· τό δέ αἱρετικός, χωρισμός ἐστιν ἀπό Θεοῦ. Οἱ δέ ἀκούσαντες τήν διάκρισιν αὐτοῦ ἐθαύμασαν καί ἀπῆλθον οἰκοδομηθέντες» (Β΄ τόμ. Ὑπόθεσις β΄, σελ. 56).

Βλέπουμε λοιπόν ὅτι καί ὁ Ἀββᾶς Ἀγάθων δέν ἀντιμετώπισε τήν αἵρεσι σάν ὅλα τά ἄλλα ἁμαρτήματα καί δι’ αὐτό ἀρνήθηκε νά χαρακτηρισθῆ, ἔστω ἀπό ταπείνωσι, αἱρετικός, διότι, ὅπως ἀνέφερε, «τό δέ αἱρετικός, χωρισμός ἐστιν ἀπό Θεοῦ».  Δηλαδή ἡ αἵρεσις ἡ ἴδια σέ χωρίζει ἀπό τόν Θεό καί ὄχι ἡ ἀπόφασις τῆς Συνόδου.

Αὐτά τά κείμενα πάτερ, μπόρεσα νά συγκεντρώσω ἐπί τοῦ θέματος τουτου. Ἄν ἐσύ ἔχης ἁγιογραφικά ἤ πατερικά χωρία τά ὁποῖα νά πιστοποιοῦν καί νά ἀποδεικνύουν τό ἀντίθετο σέ παρακαλῶ νά μᾶς τά προσκομίσης, γιά νά τά μελετήσωμε καί νά τοποθετηθοῦμε ἀναλόγως. Ὄχι ὅμως νά θέλης νά τό κάνωμε ἀβασάνιστα χρησιμοποιώντας μάλιστα τά λόγια τοῦ ἁγ. Νικοδήμου, τά ὁποῖα κατά τή γνώμη μου εἰπώθηκαν γιά ἄλλες περιπτώσεις καί ὄχι γιά τήν αἵρεσι.

Πρέπει στό σημεῖο αὐτό νά διευκρινίσωμε ὅτι οἱ Κανόνες, οἱ ὁποῖοι ὁμιλοῦν γιά καθαίρεσι καί ἔχουν σχέσι μέ τά θέματα τῆς πίστεως, καθαιροῦν ὄχι αὐτούς πού ἔχουν αἱρετικά φρονήματα, ἀλλά αὐτούς πού θά ἐπιτρέψουν εἰς ὅσους τά ἔχουν νά πράξουν κάτι ἤ νά συμμετέχουν σέ κάτι ἐκκλησιαστικό μέ αὐτούς π.χ. συμπροσευχή κλπ. (45^{ος ,} 46^ος,47^ος Καν. ἁγ. Ἀποστόλων κλπ.). Ἡ καθαίρεσις στούς ἔχοντας αἱρετικά φρονήματα προφανῶς δέν διορθώνει τό κακό, οὔτε ὁ ἀφορισμός, διότι καί αὐτός ἔχει κάποια χρονική διάρκεια καί ἐπιφέρει προσωρινή ἀποκοπή ἀπό τήν Ἐκκλησία ἤ τά μυστήρια, ἀλλά μόνον ὁ ἀναθεματισμός, διότι μόνον δι’ αὐτοῦ καταδικάζεται καί ἡ αἵρεσις καί ὁ αἱρετικός καί ἀποκόπτονται παντελῶς ἀπό τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας καί μάλιστα μέ αἰώνια ἰσχύ. Αὐτό σημαίνει, ὅτι ἐάν κάποιον αἱρετικό ἁπλῶς τόν καθαιροῦσαν οἱ Κανόνες, θά ἠδύνατο ἔστω καί καθηρημένος νά συνεχίζη ἐντός τῆς Ἐκκλησίας νά διαδίδη τά αἱρετικά του φρονήματα. Ἄρα τό «καθαιρείσθω καί ἀφοριζέσθω» τοῦ Ἁγ. Νικοδήμου πού ἐπικαλεῖσαι δέν ἔχει καμμία ἀπολύτως σχέσι μέ τά θέματα τῆς πίστεως καί αἱρέσεως.

Ἐπανερχόμενος τώρα εἰς τό θέμα τῆς ἐπιβολῆς τῶν ἀναθεμάτων ἀπό τήν Σύνοδο, εἴμεθα πεπεισμένοι ὅτι τήν ἀντίληψι αὐτή, ὅτι δηλαδή ἡ Σύνοδος ἐπιβάλλει τά ἀναθέματα, θά εἶχε καί ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας μέ τήν περί αὐτόν Σύνοδο. Αὐτό τό συμπεραίνομε ἀπό τήν ἄρσι τῶν ἀναθεμάτων πού ἔκανε τό 1965. Αὐτός λοιπόν ὁ καημένος  ὑπέθεσε ὅτι, ὅπως ἡ Σύνοδος τιμωρεῖ διά τῆς καθαιρέσεως κάποιον καί ἔχει τό δικαίωμα νά τόν ἐπαναφέρη μέ μία καινούρια ἀπόφασι, ἔτσι συμβαίνει καί μέ τόν ἀναθεματισμό διά τά θέματα τῆς αἱρέσεως. Ἄν ὅμως, σύμφωνα μέ τό Συνοδικό τῆς Ὀρθοδοξίας, τόν Ἀββᾶ Ἀγάθωνα καί κυρίως τόν ἀπ. Παῦλο, ἡ ἴδια ἡ αἵρεσις ὡς χωρισμός ἀπό τόν Θεό προκαλεῖ τόν ἀναθεματισμό, τότε ἐξυπακούεται ὅτι οὐδείς δύναται νά τόν ἀναιρέση, οὔτε δηλαδή Οἰκουμενική Σύνοδος, οὔτε Ἀπόστολος, οὔτε ἄγγελος, εἰ μή μόνον ὁ ἴδιος πού τόν προκάλεσε, μέ τήν ἐπιστροφή φυσικά εἰς τήν Ὀρθοδοξία.

Κατ’ αὐτόν τόν τρόπο ὁ Ἀθηναγόρας ἐξαπάτησε καί τούς Παπικούς καί τούς Ὀρθοδόξους, οἱ δέ δύο ἑπόμενοι Πατριάρχες βαδίζοντας αὐστηρῶς εἰς τά ἴχνη του, ὄχι μόνον ἀνεγνώρισαν τήν πρᾶξι αὐτή, ἀλλά προχώρησαν καί σέ ἄλλες καινοτομίες, ὅπως τήν ἀναγνώρισι τῶν μυστηρίων, τούς λειτουργικούς ἀκροβατισμούς κλπ.  Εἶναι ὅμως λυπηρό οἱ Ἁγιορεῖτες νά δηλώνουν ἄγνοια σέ τόσο σοβαρά θέματα (πού ἅπτονται τῆς σωτηρίας μας)  καί συγχρόνως νά συμπορεύωνται μέ τούς καινοτόμους, δίδοντάς τους τήν ἄδεια νά χειρίζωνται πράγματα τά ὁποῖα δέν εἶναι στήν ἐξουσία των.

Μέ τά συμπεράσματα τά ὁποῖα ἐξάγεις εἰς τό τέλος τῆς ἐπιστολῆς σου, πάτερ, δέν θά ἀσχοληθῶ, διότι αὐτά νομίζω εἶναι ἀποτέλεσμα τῶν λανθασμένων τοποθετήσεών σου. Ἄν ὁπουδήποτε σφάλλω, σέ παρακαλῶ, νά μοῦ τό ἐπισημάνης μέ ἀνάλογα ἀποδεικτικά στοιχεῖα, ἐπειδή νομίζω ὅτι εἰς τά θέματα τῆς πίστεως δέν πρέπει νά πειθώμεθα εὔκολα, διότι, εἰδικά στά ἔσχατα χρόνια θά γίνωμε βορά τῶν ἀνθρώπων τῆς Ν. Ἐποχῆς καί τοῦ Ἀντιχρίστου.

Ἄν σέ ἐλύπησα καί ἔθιξα μέ τά γραφόμενά μου, σέ παρακαλῶ νά μέ συγχωρέσης καί νά τό καταλογίσης στόν ὁρμητικό χαρακτῆρα μου καί στόν ἐγωϊσμό μου.

Ἐπειδή τά θέματα τά ὁποῖα ἔθιξες στήν ἐπιστολή σου, καθώς καί ἡ ἀπάντησίς μου ἀφοροῦν βασικά θέματα πίστεως, θά ἀποστείλω τήν παροῦσα ἐπιστολή μαζί μέ τήν ἰδική σου, πέραν τοῦ διαχειριστοῦ τοῦ ἱστολογίου Paterikiparadosi καί τοῦ ἐν ἀρχῇ ἀναφερθέντος μοναχοῦ, καί ὅπου ἀλλοῦ χρειασθῆ. Ἡ ἴδια κοινοποίησις βεβαίως, θά γίνη καί στήν ἀπάντησι πού πρέπει νά στείλης, ἀναφορικά μέ ὅλα αὐτά τά ἐρωτήματα πού στήν παροῦσα σοῦ θέτω καί βεβαίως κρίνοντας αὐτά πού γράφω.

Καί ἐπειδή παρόμοιες θέσεις μέ τίς δικές σου «κυκλοφοροῦν» καί ἀπό ἄλλους Ἁγιορεῖτες (ἀλλά καί ἀπό θεολόγους καί λαϊκούς) καί πολλοί ἀδελφοί μας μέ καλή προαίρεσι ἐπηρεάζονται και δυσκολεύονται νά ἀκολουθήσουν τήν Παράδοσι τῆς Ἐκκλησίας στό θέμα αὐτό, (κι αὐτό ἔχει σχέσι μέ σωτηρία ψυχῶν),  θά ἀναρτήσωμε τήν ἀπάντησι αὐτή καθώς καί τά δικά σου κείμενα, πού ἐνδεχομένως μᾶς ἀποστείλεις, σέ ὅσα ἱστολόγια τή δημοσιεύσουν, μέ τίτλο «Ἀπάντησι πρός Ἁγιορείτη», ἀπαλείφοντας τό δικό σου ὄνομα, ἀλλὰ καί ὅλα τά ὀνόματα καί κάθε τι πού θά ἀποκάλυπτε τά ἐμπλεκόμενα πρόσωπα. Ἄλλωστε, ἐφ’ ὅσον πιστεύομε καί οἱ δύο μας ὅτι ὅλα αὐτά πού γράφομε εἶναι ὀρθόδοξα καί προσέτι ἁγιογραφικῶς καί πατερικῶς τεκμηριωμένα, θά πρέπει νά ἐπιθυμοῦμε τήν δημοσίευσί των πρός ὠφέλεια καί προβληματισμό καί τῶν ὑπολοίπων ἀδελφῶν μας.

Σέ χαιρετῶ μέ τήν ἐν Κυρίῳ ἀγάπη ζητώντας τίς εὐχές σου γιά τήν σωτηρία τή δική μου καί τῶν πνευματικῶν μου ἀδελφῶν.                                               

                      Ἱερομόναχος Εὐθύμιος Τρικαμηνᾶς