Ο Ακάθιστος ύμνος
ΓΕΝΙΚΑ:
Ακάθιστος ύμνος ονομάζεται ένας ύμνος, για την ακρίβεια ένα Κοντάκιο της
Ορθοδόξου Εκκλησίας, προς τιμήν της Θεοτόκου, ο οποίος ψάλλεται στους ναούς τις
πέντε πρώτες Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής, τις πρώτες τέσσερις τμηματικά,
και την πέμπτη ολόκληρος. Είναι ένας ύμνος που αποτελείται από προοίμιο και 24
οίκους σε αλφαβητική ακροστιχίδα, από το Α ως το Ω. Δηλαδή κάθε «οίκος», ή
στροφή, ξεκινά με το αντίστοιχο κατά σειρά ελληνικό γράμμα).
Θεωρείται
δίκαια ως αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας. Είναι γραμμένος πάνω στους
κανόνες της ομοτονίας, ισοσυλλαβίας και εν μέρει της ομοιοκαταληξίας. Η γλώσσα
του είναι ποιητική, εμπλουτισμένη από κοσμητικά επίθετα και πολλά σχήματα
λόγου. Το θέμα του είναι η εξύμνηση της ενανθρώπισης του Θεού μέσω της
Θεοτόκου. Ο ύμνος αυτός ονομάζεται «Ακάθιστος» από την όρθια στάση, που τηρούν
οι πιστοί κατά τη διάρκεια της ψαλμωδίας της1. Οι πιστοί έψαλαν παλαιότερα τον
Ακάθιστο ύμνο όρθιοι, υπό τις συνθήκες που θεωρείται ότι εψάλη για πρώτη φορά.
Σύμφωνα με αναφορές Πατέρων της Εκκλησίας, ο Ακάθιστος Ύμνος ήταν στενά
συνδεδεμένος με την εορτή του Ευαγγελισμού.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ:
Το 626, όταν ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος ηγείτο εκστρατείας του βυζαντινού στρατού
κατά των Περσών, η Βασιλεύουσα πολιορκήθηκε αιφνιδιαστικά, κατόπιν συνεργασίας
αντιπερισπασμού με τους Περσες, από τους Αβάρους. Γνωρίζοντας την απουσία
στρατού, οι Άβαροι απέρριψαν κάθε πρόταση εκεχειρίας και στις 6 Αυγούστου
Αυγούστου κατέλαβαν την Παναγία των Βλαχερνών. Τη νύχτα της 7ης προς 8η
Αυγούστου, ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση, ενώ ο Σέργιος, Πατριάρχης
Κων/λεως, περιέτρεχε τα τείχη της Πόλης με την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας
της Βλαχερνίτισσας και ενεθάρρυνε το λαό. Λίγη ώρα αργότερα, μέσα στη νύχτα,
φοβερός ανεμοστρόβιλος, δημιούργησε τρικυμία και κατέστρεψε τον αποτελούμενο
από ελαφρά μονόξυλα εχθρικό στόλο, ενώ μια αντεπίθεση των αμυνόμενων προξένησε
τεράστιες απώλειες στους Αβάρους και τους συνεργαζόμενους Πέρσες, οι οποίοι
αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία και να αποχωρήσουν άπρακτοι. Την 8η
Αυγούστου, η Πόλη είχε πια σωθεί από τη μεγαλύτερη ως τότε απειλή. Ο λαός,
θέλοντας να πανηγυρίσει τη σωτηρία του, την οποία απέδωσε στη συνδρομή της
Θεοτόκου, συγκεντρώθηκε στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών. Τότε, όρθιο το
πλήθος του πιστού λαού έψαλε τον από τότε λεγόμενο «Ακάθιστο Ύμνο» στην
Παναγία, αποδίδοντας τα «νικητήρια» και την ευγνωμοσύνη του «τῇ ὑπερμάχῳ
στρατηγῷ».
ΑΛΛΕΣ
ΕΚΔΟΧΕΣ: Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, ο
ύμνος είχε συντεθεί νωρίτερα και μάλιστα θεωρείται ότι ψαλλόταν στο
συγκεκριμένο ναό στην αγρυπνία της 15ης Αυγούστου κάθε έτους. Απλώς, εκείνη την
ημέρα ο ύμνος εψάλη «ὀρθοστάδην», ενώ αντικαταστάθηκε το ως τότε προοίμιο, “Τὸ
προσταχθὲν μυστικῶς λαβὼν ἐν γνώσει”, με το ως σήμερα χρησιμοποιούμενο “Τῇ ὑπερμάχῳ
στρατηγῷ τὰ νικητήρια”, το οποίο έδωσε δοξολογικό και εγκωμιαστικό τόνο στον ως
τότε διηγηματικό και περισσότερο δογματικό ύμνο. Σύμφωνα όμως με άλλες πηγές, ο
Ακάθιστος Ύμνος συνδέεται και με άλλα παρόμοια γεγονότα, όπως τις πολιορκίες και
την σωτηρία της Κωνσταντινούπολης επί των Αυτοκρατόρων Κων/νου Πωγωνάτου [673],
Λέοντος Ισαύρου [717-8] και Μιχαήλ Γ΄[860].
Ο
ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΤΟΥ ΥΜΝΟΥ: Ενώ είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο ύμνος
ψαλλόταν ως ευχαριστήρια ωδή προς τη Θεοτόκο, την Υπέρμαχο Στρατηγό του
Βυζαντινού κράτους, εντούτοις το πρόβλημα της σύνθεσης του Ακάθιστου Ύμνου
παραμένει μέχρι και σήμερα ένα από τα δυσκολότερα φιλολογικά προβλήματα, καθώς
οι μελετητές δεν έχουν ακόμη καταλήξει στο ποιος, πότε και γιατί συνέθεσε τον
ύμνο αυτό. Πάντως σε όλα τα χειρόγραφα ο ύμνος φέρεται ως ανώνυμος, ενώ ο Συναξαριστής
που τον συνδέει με τα γεγονότα του Αυγούστου του 626 δεν αναφέρει ούτε το χρόνο
σύνθεσης, ούτε τον μελωδό του. Το περιεχόμενό του πάντως απηχεί τις δογματικές
θέσεις της Τρίτης Οικουμενικής Συνόδου [431], επομένως ο Ύμνος δεν συνετέθη
νωρίτερα από τη χρονιά αυτή. Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι από το περιεχόμενό
του συνάγεται ότι ο ύμνος αναφέρεται σε κοινό εορτασμό του Ευαγγελισμού και των
Χριστουγέννων, εορτές οι οποίες χωρίστηκαν επί Ιουστινιανού [527-565], πράγμα
που σημαίνει ότι ο ύμνος γράφτηκε το αργότερο επί Ιουστινιανού. Η ορθόδοξη
βυζαντινή παράδοση όμως αποδίδει τον Ακάθιστο ύμνο στον μεγάλο βυζαντινό
υμνογράφο του 6ου αιώνα, Ρωμανό το Μελωδό.Την άποψη αυτή υποστηρίζουν πολλοί
ερευνητές, όπως οι: P. Krypiakiewicz, F. Doelger, H.-G. Beck, E. Wellesz, P.
Maas, Σ. Ευστρατιάδης, οι οποίοι θεωρούν ότι οι εκφράσεις του ύμνου, η ποιητική
του αρτιότητα και η δογματική του πληρότητα οδηγούν στο Ρωμανό. Τέλος, σε έναν
κώδικα του 13ου αιώνα, υπάρχει σημείωση, του 16ου, όμως, αιώνα, η οποία
αναφέρει τον Ρωμανό ως ποιητή του ύμνου. Η άποψη αυτή, πάντως, αντικρούεται από
πολλούς μελετητές που βρίσκουν στη δομή, στο ύφος και το περιεχόμενό του πολλά
στοιχεία της μεταρωμανικής εποχής2. Σύμφωνα, λοιπόν με μία εκδοχή, η οποία
υποστηρίζεται και από τον καθηγητή Βυζαντινής Φιλολογίας Ν. Β. Τωμαδάκη, αλλά
και τον O. Bardenhewer, αναφέρει το όνομα του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως
Γερμανού Α΄[716-730], ο οποίος έζησε τα γεγονότα της θαυμαστής λύτρωσης της
Κωνσταντινούπολης από την πολιορκία της Πόλης από τους Άραβες το 718, επί
Λέοντο Ισαύρου. Η εκδοχή αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι μία λατινική
μετάφραση του Ύμνου, που έγινε περί το 800, από το Βενατσιάνο επίσκοπο Χριστόφορο,
τον αναφέρει ως δημιουργό του ύμνου3. Μια άλλη εκδοχή, υποστηριζόμενη από τον
Θ. Δετοράκη, βασίζεται σε μια αχρονολόγητη εικόνα του Ευαγγελισμού στο
παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου της Μονής του Αγίου Σάββα Ιεροσολύμων, όπου
εικονίζεται ένας μοναχός, που κρατάει ειλητάριο, όπου αναγράφεται: “Ἄγγελος
πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη4”. Στο κεφάλι του μοναχού αυτού γράφει “ο άγιος
Κοσμάς”. Πρόκειται για τον Κοσμά το Μελωδό, ο οποίος έζησε και αυτός τα
γεγονότα του 718 [κοιμήθηκε το 752]. Τέλος, αλλοι ερευνητές θεωρούν ότι ο Ύμνος
συνετέθη από τον Πατριάρχη Σέργιο [K. Krumbacher, W. Christ, M. Paranikas, C.
Del Grande, Αικ. Χριστοφιλοπούλου), τον σύγχρονο με την πολιορκία Γεώργιο
Πισίδη, τον Ιερό Φώτιο, τον Απολινάριο τον Αλεξανδρέα, τον Μητροπολίτη Νικομήδειας
Γεώργιο Σικελιώτη, κ.ά. Πάντως με βεβαιότητα, οι ειρμοί του Κανόνα του
Ακάθιστου Ύμνου είναι έργο του Ιωάννου Δαμασκηνού, ενώ τα τροπάρια του Ιωσήφ
Ξένου του Υμνογράφου.
Η
ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ ΥΜΝΟΥ: Ο Ακάθιστος Ύμνος
αποτελείται από 24 “οίκους”, στροφές δηλαδή, οι οποίοι είναι δύο ειδών. Οι
περιττοί (Α-Γ-Ε., κ.τ.λ.), που είναι εκτενείς, αποτελούνται από δεκαοκτώ
στίχους. Οι πέντε πρώτοι περιλαμβάνουν τη διήγηση, οι δώδεκα επόμενοι αποτελούν
χαιρετισμούς, οι οποίοι απευθύνονται προς την Θεοτόκο και ο δέκατος όγδοος
είναι το εφύμνιο “χαίρε νύμφη Ανύμφευτε”. Οι άρτιοι οίκοι (Β-Δ-Ζ, κ.τ.λ..), που
είναι σύντομοι, αποτελούνται μόνο από πέντε στίχους διήγησης και το επίσης
σύντομο εφύμνιο “Αλληλούια”. Από τους άρτιους οίκους, οι περισσότεροι
αναφέρονται στο Χριστό και κάποιοι στη Θεοτόκο (Β-Δ-Ζ-Ω). Γενικό θέμα του ύμνου
είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Με πηγές του την Αγία Γραφή και τους Πατέρες
της Εκκλησίας, ο Ακάθιστος Ύμνος περιγράφει τα ιστορικά γεγονότα, αλλά προχωρεί
και σε θεολογική και δογματική ανάλυσή τους. Ο πρώτοι δώδεκα οίκοι του (Α έως
Μ) αποτελούν το ιστορικό μέρος, όπου εξιστορούνται τα γεγονότα από τον
Ευαγγελισμό της Θεοτόκου μέχρι την Υπαπαντή, ακολουθώντας τη διήγηση του
Ευαγγελιστή Λουκά. Έτσι,αΑναφέρεται ο Ευαγγελισμός (Α-Δ), η επίσκεψη της εγκύου
Παρθένου στην Ελισάβετ (Ε), οι αμφιβολίες του Ιωσήφ (Ζ), η προσκύνηση των
ποιμένων (Η) και των Μάγων (Θ-Κ), η Υπαπαντή (Μ) και η φυγή στην Αίγυπτο (Λ) [ο
μόνος οίκος που έχει πηγή το απόκρυφο πρωτευαγγέλιο του Ματθαίου. Οι τελευταίοι
δώδεκα (Ν-Ω) αποτελούν το θεολογικό ή δογματικό μέρος, στο οποίο ο μελωδός
αναλύει θεολογικές και δογματικές προεκτάσεις της Ενανθρώπισης του Κυρίου και
το σκοπό της, που είναι η σωτηρία των πιστών. Ο μελωδός βάζει στο στόμα του
αρχαγγέλου, του εμβρύου Προδρόμου, των ποιμένων, των μάγων και των πιστών τα
144 συνολικά “Χαῖρε” προς τη Θεοτόκο, που αποτελούν ποιητικό εμπλουτισμό του
χαιρετισμού του Γαβριήλ “Χαῖρε Κεχαριτωμένη”, που αναφέρει ο Ευαγγελιστής
Λουκάς5.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ:
Ο αρχάγγελος Γαβριήλ έρχεται και φέρνει το θεϊκό μήνυμα, το “χαῖρε”, στη
Θεοτόκο. Η Θεοτόκος απορεί για τον παράδοξο τρόπο της συλλήψεως. Ο Γαβριήλ της
εξηγεί την απόρρητη βουλή του Θεού. Η δύναμη του Θεού επισκιάζει την Παρθένο
και συλλαμβάνει τον Υιό του Θεού. Η Θεοτόκος επισκέπτεται τη συγγενή της
Ελισάβετ, που κυοφορεί τον Πρόδρομο Ιωάννη, και ανταλλάσσουν προφητικούς
λόγους. Ο Ιωσήφ αμφιβάλλει, αλλά ενημερώνεται από τον άγγελο για το μυστήριο
της συλλήψεως. Ο Χριστός γεννάται και οι ποιμένες έρχονται και Τον προσκυνούν.
Το αστέρι δείχνει τον δρόμο στους μάγους της Ανατολής. Οι μάγοι προσκυνούν το
Θείο Βρέφο και επιστρέφουν από άλλο δρόμο στη Βαβυλώνα. Η φυγή της Αγίας
Οικογένειας στην Αίγυπτο. Ο Συμεών δέχεται στην αγκάλη του ως βρέφος τον
Χριστό. Ο Λόγος του Θεού με την σάρκωσή Του δημιουργεί νέα κτίση, που Τον
δοξολογεί Ο παράξενος [“ὁ ξένος”] τόκος προτρέπει τους ανθρώπους να αποξενωθούν
από τον κόσμο και να υψώσουν το νου τους στον ουρανό. Όλος ήταν στην γη ο δοξολογούμενος
Λόγος, αλλά και από τον ουρανό δεν απουσίαζε. Οι άγγελοι θαύμασαν το έργο της
ενανθρώπησης του Θεού και την κοινωνία του με τους ανθρώπους. Οι σοφοί του
κόσμου μένουν άφωνοι, μη μπορώντας νά εξηγήσουν το μυστήριο της γεννήσεως Ο
Ποιμένας γίνεται πρόβατο για να σώσει τον κόσμο. Η Παρθένος γίνεται τείχος που
προστατεύει όλους τους πιστούς. Κανένας ύμνος δεν επαρκεί για να υμνηθεί ο
Σαρκωθείς Βασιλέας. Η Θεοτόκος είναι η λαμπάδα, που καθοδηγεί τους πιστούς στη
Θεογνωσία. Ο Χριστός ήρθε στο κόσμο για να δώσει χάρη. Η Θεοτόκος είναι έμψυχος
ναός στον οποίο δοξάζεται ο Χριστός. Τέλος, Ύμνος και ικεσία προς την Παρθένο.
ΟΙ
ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ: Παλαιότερα ο Ακάθιστος Ύμνος
ψαλλόταν. Δεν διασώθηκε όμως ο τρόπος μελωδικής του εκτέλεσης, για το λόγο αυτό
ψάλλεται μόνο το προοίμιο σε ήχο πλάγιο δ'. Στην ακολουθία των Χαιρετισμών,
ψάλλεται αρχικά ο “Κανόνας” [Τροπάρια των Χαιρετισμών], με εννέα ωδές,
ξεκινώντας με τους αντίστοιχους ειρμούς: Ἀνοίξω τὸ στόμα μου καὶ πληρωθήσεται
πνεύματος... Τοὺς σοὺς ὑμνολόγους Θεοτόκε... Ὁ καθήμενος ἐν δόξῃ ἐπὶ θρόνου
Θεότητος...
Ἐξέστη
τὰ σύμπαντα, ἐπὶ τῇ θείᾳ δόξῃ σου... Τὴν θείαν ταύτην καὶ πάντιμον... Οὐκ ἐλάτρευσαν
τῇ κτίσει οἱ θεόφρονες... Παῖδας εὐαγεῖς ἐν τῇ καμίνῳ... Ἅπας γηγενής σκιρτάτω
τῷ πνεύματι... Ακολουθεί η απαγγελία των οίκων του Ακαθίστου ύμνου. Ο ιερέας
στέκεται στο μέσο του ναού, εκεί που παλιά βρισκόταν ο άμβωνας, και από τον
οποίο ψαλλόταν το κοντάκιο. Εκεί, μπροστά σε εικόνα της Θεοτόκου απαγγέλλει τους
οίκους. Τις πρώτες τέσσερις Παρασκευές της Μεγάλης Σαρακοστής απαγγέλλει από 6
οίκους, δηλαδή την πρώτη Παρασκευή (Α΄ Χαιρετισμοί) τους Α-Ζ, τη δεύτερη (Β΄
Χαιρετισμοί) τους Η-Μ, την τρίτη (Γ΄ Χαιρετισμοί) τους Ν-Σ, την τέταρτη (Δ΄ Χαιρετισμοί)
τους Τ-Ω και, τέλος, την πέμπτη Παρασκευή (Ακάθιστος Ύμνος) όλους μαζί . Αξίζει
να σημειωθεί πως στην Κωνσταντινούπολη, την γ΄ Παρασκευή των Νηστειών,
συνηθίζεται να πηγαίνει ο Οικουμενικός Πατριάρχης με τους πατριαρχικούς χορούς
στο ναό της Παναγίας των Βλαχερνών και να απαγγέλλει εκεί τους οίκους του
Ακαθίστου. Η παράδοση αυτή ανακαλεί τη μνήμη των γεγονότωντου 626, δηλαδή της
σωτηρίας της Πόλης με και της πρώτης εκτέλεσης του Ύμνου. Ο ιστορικός αυτός
συμβολισμός προσδίδει λαμπρότητα και συναισθηματική φόρτιση στην ακολουθία, την
οποία παρακολουθούν κάθε χρόνο πολλοί χριστιανοί από όλα τα μέρη της Πόλης.
ΟΙ
ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ: Στην περίφημη εικόνα της Παναγίας
των Βλαχερνών, η Παναγία εικονίζεται σε όρθια στάση, με τα χέρια υψωμένα σε
δέηση, ενώ σε εγκόλπιο, που έφερε στο στήθος της, εικονιζόταν ο Χριστός. Η
εικόνα εξαφανίστηκε κατά την Εικονομαχία και κατά την παράδοση ανακαλύφθηκε το
1030 πίσω από έναν τοίχο, όταν ο Ρωμανός Γ΄ ο Αργυρός ανακαίνισε το ναό6. Κατά καιρούς
έχουν αγιογραφηθεί διάφορες εικόνες με θέμα τον Ακάθιστο Ύμνο, στις οποίες
παρουσιάζεται η Παναγία και γύρω της μικρές εικόνες που αναφέρονται σε κάθε
οίκο του ύμνου. Υπάρχουν επίσης σχετικές τοιχογραφίες με το θέμα αυτό σε διάφορους
ναούς. Από τις φορητές εικόνες, οι πιο γνωστές είναι:
Α΄ της Μονής Δοχειαρίου,
που είναι μια μικρή και δυσδιάκριτη φορητή εικόνα και η οποία, κατά την
παράδοση, είναι αυτή, μπροστά στην οποία εψάλλη για πρώτη φορά ο ύμνος από τον
Πατριάρχη Σέργιο. Αυτό γράφει και αργυρή πλάκα στο πίσω μέρος της. Η παράδοση
αναφέρει θαύματα που σχετίζονται με την εικόνα αυτή. Φυλάσσεται σε ομώνυμο
παρεκκλήσιο και εκεί διαβάζονται οι Χαιρετισμοί επί καθημερινής βάσης.
Β΄της Μονής
Χιλανδαρίου. Στο Καθολικό αυτής της μονής φυλάσσεται η εικόνα της Θεοτόκου του
Ακαθίστου Ύμνου, που όταν, κατά την παράδοση, το 1837 ξέσπασε πυρκαγιά, και οι
μοναχοί έψαλλαν τον Ακάθιστο Ύμνο, η εικόνα παρέμεινε άθικτη. Το γεγονός αυτό
εορτάζεται στις 12 Ιανουαρίου.
Γ΄ της Μονής
Ζωγράφου. Μπροτά στην εικόνα αυτή του Ακαθίστου, κατά την παράδοση, ένας
γέροντας διάβαζε καθημερινά τον Ακάθιστο Ύμνο μέχρι που κάποια μέρα η εικόνα
μίλησε και προανήγγειλε ότι πλησιάζουν λατινόφρονες στο μοναστήρι. Έκτοτε η
εικόνα ονομάζεται Προαναγγελόμενη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια Α΄1130-1156. Ι. Φουντούλης, Ο Ακάθιστος
Ύμνος, ιστότοπος της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος. mountathow.gr
Γρηγόριος Παπαγιαννάκης. Ακάθιστος Ύμνος: άγνωστες πτυχές ενός πολύ γνωστού κειμένου.
Εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2006. O Aκάθιστος Ύμνος [κείμενο], Οικουμενικό Πατριαρχείο
και Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος [Μυριόβιβλος]. Α. Φιλιππίδης,
Ιστορική αναδρομή στα χρόνια του Ακαθίστου Ύμνου, περιοδικό Παρέμβασις, Μάρτιος
2006. Παναγιώτης Αραμπατζής, «Απάντησις εις το ερώτημα: ποιος είναι ο ποιητής
των 24 οίκων του Ακάθιστου Ύμνου εκ της μυστικής ακροστιχίδος του», Ελληνική
Ιστορική Εταιρεία, Η' Πανελλήνιο Ιστορικό Συνέδριο-Πρακτικά, Αθήνα, 1987,
σελ.137-140. Ακάθιστος Ύμνος, λήμμα στο Orthodoxwiki και στη Wikipedia.
Μπορίσοβα, Τατιάνα, Ο Ακάθιστος Ύμνος και η μετάφρασή του στην εκκλησιαστική
σλαβική γλώσσα, Πανεπιστήμιο Κρήτης. Σχολή Φιλοσοφική. Τμήμα Φιλολογίας, 2007.
1
Διαβάζουμε στο Συναξαριστή: “ὀρθοστάδην τότε πᾶς ὁ λαὸς κατὰ τὴν νύκτα ἐκείνην
τὸν ὕμνον τῇ τοῦ Λόγου Μητρὶ ἔμελψαν καὶ ὅτι πᾶσι τοῖς ἄλλοις οἴκοις καθῆσθαι ἐξ
ἔθους ἔχοντες, ἐν τοῖς παροῦσι τῆς θεομήτορος ὀρθοὶ πάντες ἀκροώμεθα”.
2.
Αν. Φιλιππίδης, Ιστορική αναδρομή στα χρόνια του Ακαθίστου, περιοδικό
Παρέμβασις, Μάρτιος 2006 και Θ. Σαμαράς, Ο Ακάθιστος Ύμνος, εφημερίδα «Ελεύθερο
Βήμα», Κομοτηνή, 9/3/2001
3. Εκεί γράφει ο Χριστόφορος: “Incipit Hymnus de Sancta Dei Genetrice Maria,
Victoriferus atque Salutatorius, a Sancto Germano Patriarcha
Constantinopolitano”.
4
Αυτό είναι η αρχή του α΄ οίκου του Ακάθιστου Ύμνου.
5.
Λουκάς α΄28.
