Από τον Αχ.
Πιτσίλκα
Ο Αγιος Κοσμάς ο
Αιτωλός ήταν, κατά γενική ομολογία, ο πιο μεγάλος απ' όλους τους διδασκάλους
του γένους στα πικρά χρόνια της σκλαβιάς.
«Ομολογώ, έλεγε
για τούτο ο ιστορικός κ. Άμαντος, ότι δεν γνωρίζω άλλην φυσιογνωμίαν εις την
νεοτέραν ιστορίαν ευγενεστέραν από τον θρυλικόν μάρτυρα και διδάσκαλον Κοσμάν
τον Αιτωλόν». Και τούτο, γιατί το κήρυγμά του, και κατά το σεβ. Φλωρίνης
Αυγουστίνο, ήταν «η ενσάρκωση του απλού, του θερμού, του αγωνιστικού και
ριζοσπαστικού λόγου, ενώ ταυτόχρονα ήταν και ο ίδιος ένας προφήτης της
Εκκλησίας, που επισφράγισε με το αίμα του τις περίφημες διδαχές του». Από τα
πάμπολλα δε περιστατικά της ζωής