Σκέψεις για έγκυρα-άκυρα μυστήρια (Δ΄ μέρος)

Η ΣΤΑΣΗ ΜΑΣ ΕΝΑΝΤΙ ΤΩΝ ΑΙΡΕΤΙΚΩΝ

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ἔγκυρα καὶ ἄκυρα μυστήρια

Δ΄ μέρος

Νὰ προσθέσουμε ἐδῶ, διακόπτοντας τὰ γεγονότα τῶν Ἀρειανικῶν ἐρίδων, ἕνα τμῆμα ἀπὸ τὰ Πρακτικὰ τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, γιὰ νὰ ἀντιληφθοῦμε τὴν διαχρονικὴ ἀντιμετώπιση τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τοὺς μὴ κεκριμένους αἱρετικοὺς καὶ τὰ ἑξῆς:

«Ταράσιος ὁ ἁγιώτατος πατριάρχης εἶπεν· ᾽Αλλὰ μὴν καὶ οἱ πλείους τῶν ἐν τῇ ἕκτῃ ἁγίᾳ συνόδῳ συνεδρευσάντων ὑπὸ Σεργίου, Πύρρου, Παύλου, Πέτρου ἐκεχειροτόνηντο τῶν καθηγητῶν τῆς αἱρέσεως τῶν μονοθελητῶν, ἐπειδὴ ἀμοιβαδὸν οὗτοι τὸν Κωνσταντινουπόλεως θρόνον ἐκληρώσαντο, καὶ ἀπὸ τοῦ ἐσχάτου αὐτῶν καθηγησαμένου τοῦ θρόνου Κωνσταντινουπόλεως Πέτρου ἕως τῆς ἕκτης συνόδου ἔτη πλέον οὐ διῆλθον ἢ δεκαπέντε· καὶ αὐτοὶ οἱ ἐν τῷ μεταξὺ χρόνῳ γενόμενοι Θωμᾶς καὶ ᾽Ιωάννης καὶ Κωνσταντῖνος ἀρχιερεῖς ἐν τῷ προδηλωθέντι χρόνῳ τῆς χειροτονίας τῶν ὀνομασθέντων αἱρετικῶν γεγόνασι καὶ ἕνεκεν τούτου οὐκ ἀπεδοκιμάσθησαν ἐπὶ πεντήκοντα γὰρ ἐνιαυτοὺς τὸ τηνικαῦτα ἡ αἵρεσις διήρκεσεν. ἀλλ' οἱ τῆς ἕκτης συνόδου πατέρες αὐτοὺς τοὺς τέσσαρας ἀνεθεμάτισαν καίπερ χειροτονία αὐτῶν ὄντες» (Πρακτικὰ Ζ΄ Οἰκουμ. Συνόδου, Μansi 12, 1047).

Ἐπὶ πλέον, καὶ στὴν Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο, ποὺ κατέκρινε τὴν εἰκονομαχικὴ αἵρεσιν, ἔγιναν δεκτοὶ εἰκονομάχοι ἐπίσκοποι, οἱ ὁποῖοι εἶπαν ὅτι «ἐν ταύτῃ τῇ αἱρέσει ἡμῶν γεννηθέντες ἀνετράφημεν καὶ ηὐξήθημεν» (Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, Μ. 12, 1031).

Εἶναι φανερὸ ὅτι ὅλοι αὐτοὶ πραγματοποίησαν μυστήρια ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια· καὶ ἐβάπτισαν, καὶ κοινώνησαν, καὶ ἐξομολόγησαν, καὶ ἐχειροτόνησαν. Μήπως ὅλα αὐτὰ τὰ μυστήρια ἦταν ἄκυρα; Μήπως ἡ Ζ΄ Οἰκουμενικὴ ἔκανε λάθος; Μήπως τὰ λόγια τοῦ πατριάρχη Ταρασίου «ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐστὶν ἡ χειροτονία» τους (ὅπ. παρ., Μ. 12, 1042) ποὺ ἔρχεται σὲ συμφωνία μὲ τὸ τοῦ ἱ. Χρυσοστόμου «πάντας μὲν ὁ Θεὸς οὐ χειροτονεῖ, διὰ πάντων δὲ αὐτὸς ἐνεργεῖ» δὲν ἰσχύει;

Καὶ στὴ συνέχεια ἐξηγεῖ ὁ Πρόεδρος τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Ταράσιος ὅτι ἡ Σύνοδος ἀποδέχεται τὴν ἱερωσύνη κάποιων,
ἐξετάζοντάς την ὄχι ἐκκλησιολογικῶς, ἀλλὰ ποιμαντικῶς. Καὶ τοὺς μὲν «αὐθεντήσαντας προϊσταμένους ἢ γεννήτορας» τῆς αἱρέσεως δὲν ἀποδέχεται, γιατὶ αὐτοὶ εἶναι δύσκολο νὰ ἀποβάλλουν τελείως τὶς κακόδοξες ἰδέες ποὺ ἔχουν ρίξει βαθιὲς ρίζες μέσα τους, ἐνῶ οἱ παρασυρθέντες, δὲν εἶχαν ζυμωθεῖ μὲ αὐτὲς τὶς κακόδοξες θέσεις.

«Ταράσιος ὁ ἁγιώτατες πατριάρχης εἶπεν· Οὐκ ἔστιν οὕτως, καθὼς νοεῖτε. ὁ μὲν γὰρ πατὴρ τοὺς μὴ αὐθεντήσαντας τῆς αἱρέσεως, ἀλλ' ὑποσυρέντας καὶ βίαν παθόντας ἀποδέχεται εἰς ἱερωσύνην, μόνους δὲ τοὺς προϊσταμένους ἢ γεννήτορας τῶν αἱρέσεων [αὐτοῖς] εἰς ἱερωσύνην οὐ προσεδέξατο, εὖ γε καὶ καλῶς καὶ δικαίως τοῦτο ἀποφαινόμενος. καὶ αὖθις πένταθλον οἶδε τὸν ἅγιον Ἀθανάσιον ἡ ἐκκλησία, ὡς διωχθέντα εἰς Ρώμην διαφόρως καὶ ἀτίμῳ φυγῇ ἐξελαθέντα ὑπὸ τῶν προϊσταμένων τῆς Ἀρειανικῆς αἱρέσεως· ὑποστρέφοντος δὲ αὐτοῦ καὶ περιγενομένου τῶν ἐκκλησιῶν οἱ ἀντίπαλοι αὐτῷ ὑπεκολλῶντο κατὰ τοὺς καιροὺς μεταβαλλόμενοι· ὅτε δὲ παρρησίαν ἐλάμβανον ἐκείνου ἀναχωροῦντος, εἰς τὴν προτέραν αἵρεσιν ἐπανήρχοντο καὶ διωγμὸν κατὰ τῶν εὐσεβῶν ἐκίνουν.

»Κωνσταντῖνος ὁ ὁσιώτατος ἐπίσκοπος Κωνσταντίας τῆς Κύπρου εἶπεν· Ἀποδέδεικται ἱκανῶς, τιμιώτατοι ἀδελφοί, καὶ περὶ τούτου, ὅτι οἱ ἐξ αἱρετικῶν προσερχόμενοι δεκτοί εἰσιν· ἐὰν δέ τις ἐπίτηδες πρὸς αἱρετικὸν πορευθῇ καὶ λάβῃ χειροτονίαν, ἄδεκτος ἔστω (Μansi 12, 1047).

Στὴ συνέχεια προτείνεται ἡ ἐπιστολὴ τοῦ Μ. Βασιλείου «Πρὸς Νικοπολίτας».

«Οἱ εὐλαβέστατοι μοναχοὶ εἶπον· Ἔχομεν καὶ περὶ τούτου τοῦ ἁγίου Βασιλείου ἐπιστολὴν πρὸς Νικοπολίτας καὶ δεόμεθα ἀναγνωσθῆναι αὐτήν. Ταράσιος ὁ ἁγιώτατος πατριάρχης εἶπεν· ᾽Αναγνωσθήτω. Κωνσταντῖνος διάκονος καὶ νοτάριος ἀνέγνω· ᾽Εκ τῆς ἐπιστολῆς τοῦ ἁγίου Βασιλείου τῆς πρὸς Νικοπολίτας· Οὐκ οἶδα ἐπίσκοπον μηδὲ ἀριθμήσαιμι ἐν ἱερεῦσι Χριστοῦ τὸν παρὰ τῶν βεβήλων χειρῶν ἐπὶ καταλύσει τῆς πίστεως εἰς προστασίαν προβεβλημένον. αὕτη ἐστὶν ἡ ἐμὴ κρίσις. ὑμεῖς δὲ εἴ τινα ἔχετε μεθ' ἡμῶν μερίδα, ταυτὰ ἡμῖν φρονήσετε δηλονότι· εἰ δὲ ἐφ' ἑαυτῶν βουλεύεσθε, τῆς ἰδίας γνώμης ἕκαστός ἐστι κύριος ἡμεῖς ἀθῷοι ἀπὸ τοῦ αἵματος τούτου. ταῦτα δὲ ἔγραψα οὐχ ὑμῖν ἀπιστῶν, ἀλλὰ τό τινων ἀμφίβολον στηρίζων ἐκ τοῦ γνωρίσαι τὴν ἐμαυτοῦ γνώμην, ὡς μὴ προσληφθῆναί τινας εἰς κοινωνίαν μηδὲ τῆς χειρὸς αὐτῶν ἐπιβολὴν δεξαμένους μετὰ ταῦτα εἰρήνης γενομένης βιάζεσθαι ἑαυτοὺς ἐναριθμεῖν τῷ ἱερατικῷ πληρώματι. Οἱ εὐλαβέστατοι μοναχοὶ εἶπον· ᾽Ιδοὺ ὁ πατὴρ ἀποτρέπεται τὴν τῶν αἱρετικῶν χειροτονίαν ἐν τῷ λέγειν «μηδὲ ἀριθμήσαιμι ἐν ἱερεῦσι Χριστοῦ τὸν παρὰ τῶν βεβήλων χειρῶν ἐπὶ καταλύσει τῆς πίστεως εἰς προστασίαν προβεβλημένον». Ταράσιος ὁ ἁγιώτατος πατριάρχης εἶπε· Κἀγὼ ἀποτρέπομαι τοὺς διὰ τοιαύτην αἰτίαν καὶ τῆς πίστεως κατάλυσιν κεχειροτονημένους, καὶ μάλιστα εἰ ὀρθοδόξων ἐπισκόπων παρόντων, ὑφ' ὧν ἠδύναντο χειροτονεῖσθαι· οὕτω γάρ ἐστιν ἡ πατρικὴ ἔννοια. ἐὰν δὲ συνοδικὴ ἐκφώνησις γένηται καὶ ὁμόνοια τῶν ἐκκλησιῶν ἐπὶ ὀρθοδοξίᾳ, ὁ τολμῶν ἀπὸ τῶν βεβήλων αἱρετικῶν χειροτονεῖσθαι τῇ καθαιρέσει ὑποπεσεῖται. ῾Η ἁγία σύνοδος εἶπεν· Αὕτη δικαία κρίσις. Οἱ εὐλαβέστατοι μοναχοὶ εἶπον· Καὶ πῶς ἐν τῷ τέλει τῆς ἐπιστολῆς γέγραπται «μετὰ ταῦτα εἰρήνης γενομένης βιάζεσθαι ἑαυτοὺς ἐναριθμεῖν τῷ ἱερατικῷ πληρώματι»; ἰδοὺ γὰρ καὶ μετὰ τὴν εἰρήνην οἱ χειροτονούμενοι ἄδεκτοι. Ταράσιος ὁ ἁγιώτατος πατριάρχης εἶπεν· Οὐκ ἔφησεν ὁ πατὴρ ἀδέκτους εἶναι, ἀλλὰ μήπως βίαν ὑπομένειν τοὺς βουλομένους ἑνοῦσθαι τῷ κλήρῳ τῶν ὀρθοδόξων καὶ γὰρ ὡς ἀληθῶς οὐκ ἔξω ἀνάγκης καὶ δυσχερείας τοῦτο γενήσεται. ὅμως οὖν ὁ θεσπέσιος πατὴρ κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον πλείστων ὄντων ἐπισκόπων ὀρθοδόξων ἀπηγόρευε τοῖς τροφίμοις τῆς ἐκκλησίας τῇ τῶν ᾽Αρειανῶν χειροτονίᾳ κεχρῆσθαι οὐδεμία γὰρ προσῆν ἀπολογία. ὅτι δὲ τοῦτο ἀληθές -καὶ οὐκ ἠγνόουν τὴν γνώμην τοῦ πατρός-, οἱ μετ' ἐκεῖνον τῆς ἐκκλησίας διάδοχοι τοὺς ὑπὸ αἱρετικῶν χειροτονηθέντας, εἶτα βελτιωθέντας ἐδέξαντο, ὡς μεμαθήκαμεν διὰ τῶν προαναγνωσθέντων· πανταχοῦ γὰρ οἱ πατέρες ἀλλήλοις σύμφωνοί εἰσιν, ἐναντίωσις δὲ οὐδεμία ἔνεστιν αὐτοῖς, ἀλλ' ἐναντιοῦνται αὐτοῖς οἱ τὰς οἰκονομίας καὶ τοὺς σκοποὺς αὐτῶν μὴ ἐπιστάμενοι (Μansi 12, 1047).

Ἐπανερχόμαστε στὴν περίοδο τῶν Ἀρειανικῶν ἐρίδων. Ὅσο ζοῦσε ὁ Μ. Κωνσταντῖνος «οὐδεὶς ἐτόλμα περιφανῶς τῇ κατὰ Νικαίαν ἀντιφέρεσθαι πίστει· κἂν καί τινες ἄλλως κρύφα ταύτην οὐκ ἀπεδέχοντο. Ἐπεὶ δ’ ἐκεῖνος ἐτελεύτα τὸν βίον, οἱ ἐν μυχῷ καρδίας τὸν ἰὸν τῆς αἱρέσεως τὸ πρὶν ἔχοντες, οἳ δὴ καὶ πρότερον ὕποπτοι ἦσαν, εὐθὺς πόθεν ἀναρραγέντες, τοῦ κρύφα λέγειν ἐξέστησαν· καὶ λοιπὸν γυμνῇ τῇ κεφαλῇ ὁμόσε πᾶσιν ἐχώρουν, τὴν Ἀρείου δόξαν μάλα κρατύνειν σπουδάζοντες». Μεταξὺ αὐτῶν «οἱ Βιθυνοὶ ἐπίσκοποι καθηγοῦντο, Εὐσέβιός τε καὶ Θεογόνιος» (Νικηφόρος Κάλλιστος, P.G. 146, 225ΑΒ).

Διὰ τῆς ἐπιδράσεως τῶν ἀρειανοφρόνων, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἐρείσματα στὸ Παλάτι, πολλοὶ καὶ σὲ σύντομο χρόνο ἐγίνοντο ὁμόφρονες τῶν αἱρετικῶν, καὶ ἀφοῦ τὸ κακὸ ἕρποντας προχωροῦσε καὶ στὸ αὐτοκράτορα καὶ στοὺς πολίτες· ἔτσι ἄρχισε μιὰ διαμάχη καθὼς πολλοὶ θεωροῦσαν ὀρθόδοξες τὶς ἀπόψεις τοῦ Ἀρείου.  «Πολλοὺς τῶν κατὰ τὰ βασίλεια ὁμόφρονας θᾶττον ἐποίει… Ἕρπον δὲ τὸ κακὸν ἠρέμα τοῖς βασιλείοις, καὶ ἐπεὶ τὸν βασιλέα διέβαινε, καὶ φανερὸν κατὰ βραχὺ διὰ τῶν διὰ τῶν ἔσω τοῖς ἔξω ἐχώρει, καὶ ἁπανταχοῦ διέθει τῆς πόλεως. Καὶ διαλεκτικός τις πόλεμος ἀνερρήγνυτο καὶ ἐν ἀγυιαῖς, καὶ συλλόγους, καὶ καπηλείοις, καὶ πάσαις δῆτα συνάξεσι, καὶ γυναῖκες δὲ καὶ παῖδες, οὐκ ἄλλο τι διὰ σπουδῆς εἶχον ἢ περὶ δογμάτων ἐρεσχελεῖν· καὶ τῶν μὲν τῇ Ἀρείου προσκειμένων δόξῃ, ὡς εἴη καλή τε καὶ ἀγαθή, τῶν δὲ τὰ ἐν Νικαίᾳ δόξαντα μᾶλλον στεργόντων. Ἔρεις δὲ ἐπὶ τούτοις καὶ ζῆλος καὶ ἐπέχθεια ἀνηγείροντο» (P.G. 146, 225ΑΒ).

Τὸ τμῆμα αὐτὸ τοῦ Νικηφόρου Καλλίστου μᾶς δίνει τὴν ἀφορμὴ νὰ ἐπαναλάβουμε πάλι:

Ἂν ὁ πιστεύων αἱρετικά, χάνει τὴν Χάρη τοῦ τελεῖν μυστήρια, ἂν δηλαδὴ ἡ προσωπικὴ πίστη ἔχει ἄμεση σχέση μὲ τὴν ἐγκυρότητα τῶν μυστηρίων, ἂν αὐτὸ ἐκληφθεῖ ὡς ἐκκλησιολογική-θεολογικὴ θέση, τότε, δὲν εἴμαστε σίγουροι ἂν κοινωνοῦμε αἷμα καὶ σῶμα Χριστοῦ, ἂν παντρευτήκαμε, ἂν βαπτιστήκαμε καὶ μυρωθήκαμε. Διότι εἶναι γνωστὸ ὅτι ὑπῆρξαν καὶ ὑπάρχουν ἄθεοι ἢ μασῶνοι, ἢ αἱρετικοὶ Ἐπίσκοποι καὶ ἱερεῖς, οἱ ὁποῖοι γιὰ εὐνοήτους λόγους ἀποκρύπτουν τὴν ἀθεΐαν ἢ τὴν μασωνική τους ἰδιότητα. Τὸ ὅτι ὑπάρχουν τέτοιοι Ποιμένες εἶναι φανερό, ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ἀκόμα τοῦ Χριστοῦ (καλύτερα τῆς Π.Δ.). Ὅταν ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος μιλᾶ γιὰ «ψευδοποιμένες» καὶ «μισθωτοὺς» Ποιμένες, ὅταν τὸ ἐπαναλαμβάνουν οἱ Ἀπόστολοι καὶ οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ὅταν ὁ πολυσυζητημένος ΙΕ΄ Κανόνας τῆς ΑΒ Συνόδου τὸ ἐπαναλαμβάνει, δὲν προσφέρουμε ἐμεῖς κάτι νέο. Ἐπὶ πλέον, ἂν ἰσχύει αὐτὴ ἡ περίπτωση, τότε, κι αὐτὴ ἡ Ἀποστολικὴ διαδοχὴ θὰ πρέπει νὰ ἔχει χαθεῖ.

Ἐπίσης σημαντικὸ εἶναι καὶ τὸ ἀκόλουθο ἐρώτημα ποιμαντικῆς φύσεως: Τόσες δεκαετίες ποὺ ὑπάρχει ὁ Οἰκουμενισμός ἑκατομύρια πιστοὶ κοινωνοῦσαν, βαπτίζονταν, παντρεύονταν, κηδεύονταν ἀπὸ τοὺς ψευδοποιμένες οἰκουμενιστές, ἐπειδὴ ἀφέθηκαν ἀκατήχητοι ἀπὸ τοὺς ποιμένες, ἀκόμα καὶ ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ τώρα κηρύττουν -ὡς διὰ ἐπιφοιτήσεως- περὶ ἀκύρων μυστηρίων καὶ ἐπειδὴ ἐμπιστεύονταν καὶ πείθονταν ἀπὸ τὴν ἐπίσημη Ἐκκλησία ὅτι, ἂν ὑπάρχει αἵρεση, οἱ ἐπίσκοποι θὰ πράξουν ἀνάλογα. Αὐτὸ ἰσχύει καὶ μετὰ τὸ Κολυμπάρι, μιᾶς καὶ χρειάστηκε κάποιος καιρός, μέχρι νὰ γίνουν σὲ ὅλους γνωστὲς οἱ ἀποφάσεις του καὶ ἡ στάση τοῦ κάθε ἐπισκόπου. Ὅλα αὐτὰ τὰ ἑκατομύρια τῶν Ὀρθοδόξων εἶναι ἀβάπτιστα, ἀνύπαντρα, ἀκοινώνητα, ἐπειδὴ τώρα τὸ ἀνακάλυψαν κάποιοι;

Εἶναι σημαντικὸ ὅτι τὰ κείμενα δὲν μᾶς λένε ὅτι ὁ αἱρετικὸς μεταδίδει τὴν αἵρεσή του καὶ διὰ τῆς μεταλήψεως τῶν ἀχράντων μυστηρίων, ἀλλὰ ὅτι ἡ αἵρεση μολύνει διὰ τῆς ἐπικοινωνίας μὲ τοὺς αἱρετικούς. Συγκεκριμένα στὸ κείμενο ποὺ ἐξετάζουμε τοῦ Νικηφόρου Καλλίστου, μᾶς περιγράφει π.χ., πῶς, μὲ τὴν διείσδυση τῶν κρυφο-αἱρετικῶν στὸ Παλάτι, οἱ αἱρετικοὶ «τὴν δυσεβῆ δόξαν» μετέδωσαν στὴν βασίλισσα. Καὶ ἔτσι «ἕρπον τὸ κακὸν ἠρέμα τοῖς βασιλείοις, καὶ ἐπὶ τὸν βασιλέα διέβαινε, καὶ φανερὸν κατὰ βραχὺ διὰ τῶν ἔσω τοῖς ἔξω ἐχώρει, καὶ ἁπανταχοῦ διέθει τῆς πόλεως» (P.G. 146, 225D).

Παρόμοια στοιχεῖα συναντᾶμε καὶ σὲ μιὰ ἄλλη Σύνοδο. Συνῆλθε Σύνοδος στὴν Ἀντιόχεια, τὴν ὁποία συνεκάλεσαν οἱ περὶ Εὐσέβιον Ἀντιοχείας μὲ σκοπὸ νὰ καταργήσουν τὴν ἐν Νικαίᾳ. Ἡ Σύνοδος ἔγινε πέντε (5) χρόνια μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Μ. Κων/νου καὶ σ’ αὐτὴ συμμετεῖχαν ζ΄ και Ϟ΄ Ἐπίσκοποι.

Σ’ αὐτὴ δὲν προσῆλθε ὁ Ἱεροσολύμων Μάξιμος (ποὺ διαδέχτηκε τὸν Μακάριο) φοβούμενος μὴν ὑποχρεωθεῖ νὰ ὑπογράψει κακόδοξες ἀποφάσεις, ὅπως ἔκανε καὶ στὴν καθαίρεση τοῦ Μ. Ἀθανασίου: «…ὃς ἐπίτηδες παραγενέσθαι τῇ συνόδῳ ταύτῃ ἀπείπατο, ἐν νῷ θέμενος, μὴ καὶ αὖθις παρὰ γνώμην πράξοι, ὥσπερ καὶ πρότερον μὴ ἑκὼν τῇ Ἀθανασίου καθαίρεσιν καθυπογράψας» (P.G. 146, 232D).

Ἐδῶ, δὲν πρέπει νὰ ἀποσιωποιηθεῖ ὅτι τὸ σημεῖο αὐτὸ ἀποτελεῖ ἕνα χτυπητὸ παράδειγμα γιὰ τὸν τρόπο ποὺ ὁ ἰὸς τὴς αἱρέσεως διαδίδεται καὶ ποτίζει μὲ τὸ δηλητήριό του ὅλους, ὅσους δὲν ἀντιστέκονται ἀλλὰ ἀδιαφοροῦν. Ὁ μολυσμὸς τῆς αἱρέσεως «ἠρέμα» διαβαίνει ἀπὸ τὸν ἕνα στὸν ἄλλο. Διὰ τῆς πιέσεως ποὺ ἐξασκοῦνται ἀπὸ συνεπισκόπους καὶ ἄλλους παράγοντες. Δὲν διαβαίνει διὰ τῶν μυστηρίων, ἀλλὰ διὰ τῆς κοινωνίας μὲ τοὺς τελοῦντας τὰ μυστήρια αἱρετικούς, καὶ ὅσους κοινωνοῦν μὲ αὐτούς. Βέβαια, ὅσοι ἐν γνώσει τους κοινωνοῦν, ἔχουν τὸ κατάκριμα, μολύνονται, ὄχι ἀπὸ τὴν Θ. Κοινωνία, ἀλλὰ ἐπειδὴ ἀκριβῶς, ἐνῶ γνωρίζουν, συγκοινωνοῦν καὶ ἀποδέχονται τοὺς αἱρετικούς, ποὺ εἶναι ἐχθροὶ τοῦ Θεοῦ. Ἐδῶ ὁ πατριάρχης Μάξιμος δὲν προσῆλθε σὲ Σύνοδο, φοβούμενος μὴν ὑποχωρήσει σὲ πιέσεις συνεπισκόπων του ἢ ἀξιωματούχων τῆς πολιτείας καὶ ἐνεργήσει ἀντίθετα ἀπὸ τὰ ὀρθόδοξα πιστεύματά του!

Οἱ Ἀρειανόφρονες, ἐν τῷ μεταξύ, μετὰ σπουδῆς προσπαθοῦσαν νὰ ἐπιβάλλουν τὸν Ἀρειανισμὸ στὴν Ἀλεξάνδρεια, ἀλλὰ ἡ ἐπάνοδος τοῦ Μ. Ἀθανασίου τοὺς χαλοῦσε τὰ σχέδια. Ἔτσι «οἱ περὶ Εὐσέβιον, οἷά τινι βέλει τῇ καθόδῳ ἐκείνου πληγέντες, διαβάλλειν αὖθις καὶ στασιάζειν ἐπεχείρουν» (P.G. 146, 225ΑΒ).

«Ὡς Ἀλεξάνδρου τῆς Κων/πόλεως τελευτήσαντος, Παῦλος καὶ Μακεδόνιος παρὰ τῶν εὐσεβῶν καὶ Ἀρειανῶν τὸν θρόνον ἐλάμβανον· καὶ ὡς μετὰ Παῦλον ὑπερόριον γενόμενον, ὁ Νικομηδείας Εὐσέβιος …» (P.G. 146, 229-232).

Ὁ Ἀρειανόφρων Εὐσέβιος καὶ οἱ σὺν αὐτῷ μὲ πρόφαση τὰ Ἐγκαίνια τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ ἐκκλησίας, βρῆκαν εὐκαιρία νὰ κάνουν Σύνοδο μὲ σκοπὸ νὰ ἀνατρέψουν τὰ δογματισθέντα στὴν ἐν Νικαίᾳ Σύνοδον: «σύνοδον ἀθροῖσαι, ἐπὶ τῇ τοῦ ὁμοουσίου προφανῶς καθαιρέσει, καὶ μεταποιήσει τῶν ἐν Νικαίᾳ δοξάντων. Καὶ δὴ συνῆλθον ἁπανταχόθεν ἐπίσκοποι εἰς τὴν Ἀντιόχειαν ζ΄ καὶ ϟ΄ τελοῦντες τὸν ἀριθμόν» (P.G. 146, 232CD).

Στὴν Σύνοδο αὐτὴ δὲν συμμετεῖχε ὁ Ἱεροσολύμων Μάξιμος, οὔτε καὶ ὁ Ρώμης Ἰούλιος, οὔτε καὶ οἱ ἐπίσκοποι τῆς Ρώμης καὶ Ἰταλίας: «Ἰούλιος οὗτος ἦν, τῇ συνόδῳ ἐπεχωρίασεν, οὔτε δι’ ἑαυτοῦ, οὔτε μὴν διά τινος τὸν ἐκείνου τόπον ἐπέχοντος· καὶ τοῦ κανόνος θεσπίζοντος ἐκκλησιαστικοῦ, μὴ δεῖν εἶναι γνώμης ἄνευ τοῦ Ρωμαίου ἡγουμένου τὰς ἐκκλησίας συνοδικῶς κανονίζεσθαι» (P.G. 146, 233Α). [Αὐτὴ ἡ θέση τοῦ Πάπα Ἰουλίου, θὰ δοῦμε νὰ ἐπαναλαμβάνεται σὲ ἄλλο σημεῖο ὡς ἑξῆς: «ἔτι δὲ καὶ ὡς παρὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸν ἔθος πράττουσι, μὴ καὶ αὐτὸν εἰς τὴν σύνοδον κεκληκότες» (P.G. 146, 248Β)]. «ᾙτιῶντο δὲ οἱ περὶ Εὐσέβιον Ἀθανάσιον, ὡς θεσμοὺς ἐκκλησιαστικοὺς παραλύοι». Στὴν Σύνοδο μετεῖχαν πολλοὶ Ἐπίσκοποι «οἳ τὰ ἴσα πάντες ἐφρόνουν» μὲ τὸν Εὐσέβιο, ἀλλὰ καὶ ἄλλοι «διασήμων θρόνων ἐπίσκοποι καὶ μητροπολιτικὰς ἀξίας ἠμφιεσμένοι· πλὴν Ἰουλίου τοῦ Ρώμης, καὶ τοῦ τῆς Αἰλίας Μαξίμου» (P.G. 146, 236C).

Στὴν Σύνοδο αὐτὴ συζήτησαν τὶς κατηγορίες κατὰ τοῦ Μ. Ἀθανασίου καὶ ἐξέλεξαν στὴν θέση του τὸν Γρηγόριο. Στὴ συνέχεια ἦλθαν νὰ ἐξετάσουν καὶ τὰ θέματα τῆς Πίστεως. Καὶ ναὶ μὲν «εἰς τὴν τοῦ δόγματος ζήτησιν ἐλθόντες, οὐδὲν εἶχον μέμψασθαι τῶν ἐν Νικαίᾳ πραχθέντων», ὅμως ἡ γραμμὴ ποὺ δόθηκε ἀπὸ τοὺς αἱρετίζοντας ἦταν νὰ κάνουν συνεχῶς συνόδους, ὥστε σιγά-σιγὰ νὰ ἀλλάξουν τὰ ἐν Νικαίᾳ δογματισθέντα:  «χώραν γε μὴν δεδώκασι πυκνὰς συνόδους ποιεῖν, καὶ ἄλλους ὅρους πίστεως ἀγορεύειν· ὡς τῇ κατὰ μικρὸν ὑπεξαλλαγῇ ἠρέμα εἰς τὸν ἀρειανικὸν βυθὸν ἐμπεσεῖν» (P.G. 146, 233ΑD).

Στὴν συνέχεια ὁ Νικηφόρος Κάλλιστος μᾶς διηγεῖται τὰ γενόμενα μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Εὐσεβίου: Μετὰ ἀπὸ λίγο πέθανε τὸ «θηρίο» ὁ Εὐσέβιος, ἀλλὰ οἱ Ἀρειανοὶ δὲν σταμάτησαν νὰ χειροτονοῦν ὁμόφρονές τους ἀρειανόφρονες ἐπισκόπους. «Τοῦ δὲ τοσούτου διαφθαρέντος θηρός, ὁ τῆς Κωνσταντίνου εὐσεβὴς ὅμιλος ζήλῳ τῶν κατὰ Νικαίαν δεδογμένων τὸν Παῦλον αὖθις εἰς τὴν ἐκκλησίαν ἀνήγαγον. Κατὰ ταυτὸν δὲ καὶ οἱ τῆς Ἀρειανῶν συμμορίας, οἱ ἀμφὶ Θέογνιν καὶ Θεόδωρον τὸν Περίνθιον, Ἡρακλεώτην δὲ αὐτὸν ὀνομάζουσιν, ἐν τῇ κατὰ Παῦλον εἰρημένῃ ἐκκλησίᾳ συνελθόντες, Μακεδόνιον τῆς Κωνσταντίνου χειροτονοῦσιν ἐπίσκοπον. Ἐν οἷς ἄλλοι τε πολλοί, καὶ Οὐρσίκιος, καὶ Οὐάλλης· ὧν ὁ μὲν Σιγγιδόνος τῆς ἄνω Μισίας, Μυρσῶν δὲ τῆς ἄνω Παννονίας Οὐάλης, ἦσαν ἐπίσκοποι· οἳ δὴ ἐς ὕστερον μεταμέλῳ χρησάμενοι βιβλίον μετανοίας τῷ Ρώμης Ἰουλίῳ δόντες, καὶ κοινωνεῖν ἠξιώθησαν. Τηνικαῦτα δὲ διάπυροι ζηλωταὶ τῆς Ἀρειανικῆς θρησκείας ὄντες, πολέμους κατὰ τῆς Ἐκκλησίας οὐ μικροὺς ἀνεστήσαντο» (P.G. 146, 240CD).

Ὅλοι αὐτοί, παρότι αἱρετικοί, δὲν μᾶς λένε τὰ κείμενα ὅτι τὰ μυστήριά τους ἐθεωροῦντο ἄκυρα. Ἂν συνέβαινε αὐτό, νομίζω ὅτι θὰ ἔπρεπε νὰ τὸ δηλώνουν οἱ ἐκκλησιαστικοὶ συγγραφεῖς ἢ οἱ Ἅγιοι ποὺ συνέγραψαν Ἱστορία, γιὰ τὴν προστασία τῶν πιστῶν. Ἀντίθετα βλέπουμε καὶ θὰ δοῦμε στὴν συνέχεια, αὐτοὶ νὰ συγκροτοῦν Συνόδους μετὰ τῶν Ὀρθοδόξων. Ἐκεῖνο, ὅμως, ποὺ συχνὰ διαπιστώνουμε, εἶναι πὼς οἱ ὁμολογητὲς Ὀρθόδοξοι, ἀποφεύγουν τὴν κοινωνία μὲ τοὺς Ἀρειανόφρονες.

Κάποιοι, τώρα, ἀπὸ τοὺς ἐξωσθέντες τῶν θρόνων Ἐπισκόπους, μετέβησαν στὴν Ρώμη. Ὅλους αὐτούς, ποὺ εἶχαν χάσει τοὺς θρόνους τους ἀπὸ τοὺς Ἀρειανούς, ἀφοῦ πληροφορήθηκε ὁ ἐπίσκοπος Ρώμης Ἰούλιος περὶ τοῦ διωγμοῦ τους, κι ἀφοῦ ἐξέτασε καὶ τοὺς βρῆκε «ὁμονοοῦντας περὶ τῶν ἐν Νικαίᾳ δεδογμένων, κοινωνίας ἠξίωσε» (P.G. 146, 241CD).

Κι ὅπως γράφει ὁ Φειδᾶς, μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Μ. Κων/νου καὶ τὴν ἀνάληψη τῆς ἐξουσίας στὴ Δύση ἀπὸ τοὺς Κώνστα καὶ Κωνσταντῖνο Β΄, οἱ ὁποῖοι ἀναδείχτηκαν ὑπέρμαχοι τῆς Α΄ Οἰκουμ. Συνόδου, συνέβη νὰ ἐνεργοποιηθεῖ «ἡ Ἐκκλησία τῆς Δύσεως γιὰ τὴν ὑπεράσπιση τοῦ συμβόλου τῆς Νικαίας» (Φειδᾶ, ὅπ. παρ., σελ. 488). Στὴν δὲ Ἀνατολὴ ἀνέλαβε, ὅπως ἔχουμε ἀναφέρει, τὴν ἐξουσία ὁ Κωνστάντιος ποὺ ἦταν  «συνειδητὸς ἀρειανόφρων». Ὁ Εὐσέβιος Νικομηδείας μετατέθηκε στὴν Κων/πολη (339).

Οἱ νέες, λοιπόν, ἐξελίξεις κατέστησαν ἀναγκαία τὴ συνοδικὴ ἀντιμετώπιση τοῦ ὅλου ζητήματος» (Φειδᾶ, ὅπ. παρ., 488-489).

Ἀπὸ τὸ ἔτος 339 καὶ ἑξῆς ἀρχίζουν διαδοχικὲς σύνοδοι πότε τῆς Ἀνατολῆς, μὲ τοὺς Ἀρειανόφρονες νὰ κυριαρχοῦν, πότε τῆς Δύσεως στὶς ὁποῖες κυριαρχοῦν οἱ Ὀρθόδοξοι, καὶ πότε κοινοὶ σύνοδοι Ὀρθοδόξων καὶ Ἀρειανοφρόνων.

Τὸ 339 συγκαλεῖται Σύνοδος τῶν Ἀρειανοφρόνων στὴν Ἀντιόχεια, κατὰ τὴν ὁποίαν «ἐπιβεβαιώθηκαν οἱ καταδίκες τοῦ Μ. Ἀθανασίου, Μαρκέλλου Ἀγκύρας» κ.ἄ., ἐνῶ καθαιρεῖται ὁ Κων/πόλεως Παῦλος καὶ στοὺς θρόνους τους «ἐπιβλήθηκαν ἀρειανόφρονες ἐπίσκοποι» (Φειδᾶ, ὅπ. παρ., σελ. 489).

Ὁ Μ. Ἀθανάσιος αὐτὸν τὸν καιρὸ ἦταν στὴν Ρώμη, στὴν ὁποία μετέβη καὶ ὁ Κων/πόλεως Παῦλος (ποὺ ἐξεδιώχθη ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα Κωνστάντιο), ἀλλὰ καὶ ἄλλοι, ὅπως ὁ Μάρκελλος ὁ Ἀγκυρανός… καὶ Ἀσκληπᾶς … «Ἐπεὶ δὲ τὰ κατ’ αὐτοὺς ἀνέγνω ὁ Ρώμης Ἰούλιος, ὁμονοοῦντας ὅμως περὶ τὰ ἐν Νικαίᾳ δεδογμένα εὑρών, κοινωνίας ἠξίωσε» (P.G. 146, 241D).

«Τὸ σοβαρότερο ζήτημα προέκυψε ἀπὸ τὴν ἐπιστροφή (337) ὅλων τῶν ἐξορίστων ὀρθοδόξων ἐπισκόπων, οἱ ὁποῖοι διεκδικοῦσαν τοὺς θρόνους τους. Τὸ ζήτημα ὅμως δὲν ἦταν πλέον τόσο ἁπλό, ἀφοῦ δὲν μποροῦσε νὰ ἀγνοηθῆ ἡ στάση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Δύσεως, ἡ ὁποία ἐπέρριπτε ὡς μὴ κανονικὲς τὶς καθαιρέσεις τῶν ὀρθοδόξων ἐπισκόπων καὶ τοὺς δεχόταν σὲ ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία. Συγκροτήθηκε τριμερὴς ἀντιπροσωπεία τῶν ἀρειανοφρόνων, ἡ ὁποία μετέβη στὴν Ρώμη (338) γιὰ νὰ ἀνακοινώση τὶς ἀποφάσεις τῶν ἀρειανικῶν συνόδων τῆς Ἀνατολῆς γιὰ τὴν καθαίρεση τοῦ Μ. Ἀθανασίου, τοῦ Μαρκέλλου Ἀγκύρας… καὶ τῶν ἄλλων καθηρημένων ὀρθοδόξων ἐπισκόπων τῆς Ἀνατολῆς καὶ νὰ ζητήση τὸν σεβασμὸ ἀπὸ τὴ Δύση τῶν συνοδικῶν ἀποφάσεων τῆς Ἀνατολῆς τόσο γιὰ τοὺς καθηρημένους, ὅσο καὶ γιὰ τοὺς διαδόχους τους… Ὁ ἐπίσκοπος Ρώμης Ἰούλιος ἀντιπρότεινε τὴ συνοδικὴ ἀναθεώρηση ὅλων τῶν ὑποθέσεων αὐτῶν….».

Τὸ 340 «συγκλήθηκε στὴ Ρώμη σύνοδος τῶν ἐπισκόπων τῆς Ἰταλίας… Καὶ παρὰ τὶς κανονικὲς ἀντιρρήσεις τῶν ἀρειανοφρόνων τῆς Ἀνατολῆς…, ἀποδέχτηκαν σὲ ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία τὸν Μ. Ἀθανάσιο» καὶ ἀθώωσε τὸν Μάρκελλο Ἀγκύρας, ὁ ὁποῖος «ὑπέβαλε Ἔκθεσιν πίστεως χωρὶς τὶς σαβελλιανίζουσες παρεκκλίσεις του» (Φειδᾶ, ὅπ. παρ., 489).

Αὐτὲς οἱ ἀποφάσεις σχετικοποιοῦσαν «τὸ κύρος τῶν ἀποφάσεων τῶν ἀρειανοφρόνων συνόδων τῆς Ἀνατολῆς καὶ δημιουργοῦσε ἔνταση στὶς ἐκκλησιαστικὲς σχέσεις Ἀνατολῆς καὶ Δύσεως. Αὐτὸ φαίνεται καθαρὰ ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῶν ἐπιστολῶν, οἱ ὁποῖες ἀνταλλάχθηκαν μεταξὺ τοῦ ἐπισκόπου Ρώμης Ἰουλίου καὶ τῶν ἀρειανοφρόνων τῆς Ἀνατολῆς γιὰ τὴν κανονικότητα τῶν ἀποφάσεων τῆς Ρώμης (Μ. Ἀθανασίου, Ἀπολογητικός, 2, 33). Ὁ ἐπίσκοπος Ρώμης Ἰούλιος κατηγοροῦσε τοὺς ἀρειανόφρονες ὡς “παρὰ κανόνας ποιοῦντας, διότι εἰς τὴν σύνοδον αὐτὸν οὐκ ἐκάλεσαν, τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ κανόνος κελεύοντος μὴ δεῖν παρὰ γνώμην τοῦ ἐπισκόπου Ρώμης κανονίζειν τὰς Ἐκκλησίας καὶ ὅτι τὴν πίστιν λεληθότως παραχαράττουσι”… Οἱ ἀρειανόφορνες ἀπέκρουσαν τὶς θέσεις τοῦ Ἰουλίου σὲ ἐπιστολὴ “εἰρωνείας τε πολλῆς ἀνάπλεων…”. Κατηγοροῦσαν τὸν Ἰούλιο γιὰ τὴν ἀποδοχὴ τοῦ Μ. Ἀθανασίου…, γιὰ τὴν περιφρόνηση τῶν ἀποφάσεων τῶν συνόδων τῆς Ἀνατολῆς» (Φειδᾶ, ὅπ. παρ., 490).

«Οἱ ἀρειανόφρονες ὑποστήριξαν ὅτι  “ἀσάλευτον ἔχει τὴν ἰσχὺν ἑκάστη σύνοδος καὶ ἀτιμάζεται ὁ κρίνας, ἐὰν παρ’ ἑτέρων ἡ κρίσις ἐξετάζεται”» (Φειδᾶ, ὅπ. παρ., 490).

Ὑπάρχει, λοιπόν, κρίση σοβαρότατη μεταξὺ τῆς Δυτικῆς καὶ τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, τὰ μυστήρια καὶ τὴν κανονικότητα τῆς ὁποίας δὲν ἀμφισβητοῦν οἱ τῆς Δύσεως, παρὰ τὶς αἱρετικές-ἀρειανικὲς κακοδοξίες τῶν Ἀνατολικῶν. Μάλιστα ὁ Ρώμης Ἰούλιος διαμαρτύρεται γιατὶ δὲν κλήθηκε νὰ λάβει μέρος στὴ Σύνοδο τους! Δέχονται, Ὀρθόδοξοι καὶ Ἀρειανόφρονες  ὅτι, γιὰ «τὴν ἐκτόνωση τῆς κρίσεως ἦταν δυνατὴ μὲ τὴ συμβιβαστικὴ προσέγγιση τόσο στὰ κανονικὰ ὅσο καὶ στὰ θεολογικὰ ζητήματα. Πράγματι ἡ προσέγγιση αὐτὴ ἐπιχειρήθηκε στὴ σύνοδο τῆς Ἀντιόχειας (“ἐν ἐγκαινίοις”, 341), ἡ ὁποία συνέταξε καὶ σύμβολα πίστεως» (Φειδᾶ, ὅπ. παρ., 491).

Γράφει σχετικὰ ὁ Νικηφόρος Κάλλιστος: Καὶ τοὺς ἔστειλε νὰ ἀνακτήσουν τοὺς θρόνους, ἐφοδιάζοντάς τους μὲ συστατικὲς ἐπιστολὲς καὶ ἀπειλώντας τοὺς κακοδόξους «εἰ μὴ παύσοιντο νεώτερα πράττοντες, τὴν ἱερὰν εἰσπραχθήσεσθαι καταδίκην» (P.G. 146, 244Α). Ἐκεῖνοι ὅμως (οἱ Ἀρειανοί) θεώρησαν ὑβριστικὴ τὴν παρέμβαση τοῦ Ἰουλίου, τοῦ ἔστειλαν ἐπιστολὴ εἰρωνική, διὰ τῆς ὁποίας δὲν ἀπεδέχοντο τὶς θέσεις του: «Προέφερον δὲ κἀκείνῳ εἰς ἔγκλημα, τὸ κοινωνεῖν ἑλέσθαι τοῖς περὶ Ἀθανάσιον· καὶ ἐχαλέπαινον ὡς ὑβρισμένης τῆς αὐτῶν συνοδικῆς ἀποφάσεως· καὶ τὸ γενόμενον, οἷα μὴ κατὰ τὸν τῆς ἐκκλησίας θεσμὸν προβάν, ὡς ἄδικον διέβαλον» (P.G. 146, 244ΒC).

Ὁ Κωνστάντιος παρέδωσε τὴν Ἐκκλησία τῆς Κων/πόλεως στὸν δυσσεβῆ Μακεδόνιο, ἀφοῦ ἐξόρισε τὸν Ὀρθόδοξο πατριάρχη Παῦλο. Ὁ δὲ Ὀρθόδοξος λαὸς ἔσπευδε στὸν Ναὸ νὰ τὸν καταλάβει, πρὶν εἰσέλθει σὲ αὐτὸν ὁ Μακεδόνιος. Ἀλλὰ ὁ ἔπαρχος ἔτρεξε καὶ μὲ στρατὸ ἐπετέθη στὸ πλῆθος (ποὺ δὲν ὑποχωροῦσε) μὲ ἀποτέλεσμα νὰ θανατωθοῦν 3.000 πιστοὶ κατὰ τὴν σύγκρουση! Ὁ δὲ Μακεδόνιος, ὡσὰν νὰ μὴ συνέβη τίποτα, «ὥσπερ τι δ’ ἀθῶος καὶ καθαρὸς» ἐξεφώνησε τὸν Ἐπιβατήριο λόγο καὶ ἐνεθρονίστη Πατριάρχης «…καὶ διὰ τοιούτων φόνων, ὅ τε Μακεδόνιος καὶ Ἀρειανοὶ τὴν ἐκκλησίαν κατέσχον»  (P.G. 146, 245ΒD).

Καὶ ποιά ἦταν ἡ ἀντίδραση τοῦ ὀρθοδόξου Πάπα Ρώμης Ἰουλίου στὶς ἐπιστολὲς ποὺ τοῦ ἔστειλαν οἱ ἀρνούμενοι τὸ δόγμα τῆς Νικαίας αἱρετικοὶ Ἐπίσκοποι καὶ ὁ Ἀντιοχείας Εὐσέβιος; Μᾶς πληροφορεῖ ὁ Νικηφόρος Κάλλιστος πὼς ὅλα αὐτὰ τὰ πληροφορήθηκε ὁ Ρώμης Ἰούλιος καὶ ἔστειλε ἐπιστολὴ στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἀντιόχειας καὶ «Ἰούλιος δὲ ὁ Ρώμης ἐπίσκοπος, τὰ κατὰ Ἀθανασίου γράμματα, ἃ προλαβὼν Εὐσέβιος ἔγραψεν, ἔτι δὲ καὶ οἱ ἐν Ἀντιοχείᾳ συνελθόντες ἀπέστειλαν, …Ἰούλιος ἀντιγράφων… διήλεγχε τὸ τῆς ἐπιστολῆς αὐτῶν ἐπαχθές τε καὶ αὔθαδες· καὶ ὡς λαθραίως παρὰ τὰ ἐν Νικαίᾳ δεδογμένα νεωτερίζειν ἐπιχειροῦσι καὶ παραχαράττειν τὴν πίστιν· ἔτι δὲ καὶ ὡς παρὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸ ἔθος πράττουσι, μὴ καὶ αὐτὸν εἰς τὴν σύνοδον κεκληκότες. Εἶναι γὰρ ἐκκλησιαστικὸν [κανόνα] ἄκυρον διοριζόμενον εἶναι, ὅσα δὴ πραχθείη παρὰ γνώμην τοῦ Ρωμαίων ἐπισκόπου» (P.G. 146, 248Β).

Ἐδῶ ὁ Ὀρθόδοξος Πάπας Ἰούλιος διαμαρτύρεται καὶ γιὰ τὶς καινοτομίες τῶν Ἀρειανοφρόνων, ἀλλὰ καὶ γιατὶ δὲν τὸν κάλεσαν στὴ Σύνοδο ποὺ ἔκαναν. Σὲ μιὰ Ὀρθόδοξη Σύνοδος -λέγει- δὲν ἐπιτρέπουν οἱ ἐκκλησιαστικοὶ Κανόνες νὰ ἀπουσιάζει ὁ Πάπας, διότι τότε οἱ ἀποφάσεις τῆς Συνόδου εἶναι ἄκυρες! Ἄρα κι ἐδῶ βλέπουμε ὁ φιλοξενῶν καὶ κοινωνῶν μὲ τὸν Μ. Ἀθανάσιος Πάπας Ἰούλιος, δέχεται ὡς κανονικοὺς ἐπισκόπους τοὺς Ἀρειανόφρονας ποὺ δὲν εἶχαν καταδικασθεῖ ἀπὸ Σύνοδο, παρ’ ὅλο ὅτι φρονοῦσαν τὰ τοῦ Ἀρείου, οἱ ἰδέες τοῦ ὁποίου εἶχαν καταδικαστεῖ ἀπὸ τέσσερις (4) Συνόδους, ἐξ ὧν ἡ μία Οἰκουμενική! Καὶ πάλι, τοὺς ἐλέγχει μέν, ἀλλὰ δὲν γράφει λέξη γιὰ τὴν ἐγκυρότητα τῶν μυστηρίων τους! Νὰ ὑποθέσουμε ὅτι κάτι τέτοιο, τόσο σημαντικό ὡς αὐτονόητο, παρασιωπᾶται ἀπὸ ὅλους;

Στὴ συνέχεια γνωστοποίησε (ὁ Ρώμης Ἰούλιος) τὰ γενόμενα καὶ στὸν αὐτοκράτορα τῆς Δύσεως Κώνστα, ὁ ὁποῖος φρόντισε νὰ ζητήσει τὴν ἀποστολὴ τριῶν Ἐπισκόπων ἀπὸ τὴν Ἀνατολή, οἱ ὁποῖοι θὰ ἐξηγοῦσαν  τοὺς λόγους τῆς καθαιρέσεως τοῦ Μ. Ἀθανασίου καὶ τοῦ Κων/πόλεως Παύλου. Πράγματι ἐπιλέγησαν καὶ ἐστάλησαν στὴν Ρώμη· «οἳ καὶ εἰς Ἰταλίαν ἀφιγμένοι, ἔπειθαν βασιλέα δικαίαν εἶναι τῶν ἐπ’ αὐτοῖς πεπραγμένων τὴν ψῆφον· καὶ τοῖς περὶ Ἀθανάσιον εἰς λόγους ἐλθεῖν οὐ προσήκαντο. Ἐπεὶ δὲ καὶ ὅπως πιστεύουσιν ἐξητάζοντο, ἑτέραν παρὰ τὴν ἐν Ἀντιοχείᾳ συνθέμενοι, ἐπιδιδοῦσι τῷ Κώνσταντι, οὕτω κατὰ τὸ ρῆμα δεξιοῦσαν· “Πιστεύομεν εἰς ἕνα Θεόν…”.

»Ταύτην δεδωκόσι τὴν ἔκθεσιν, συνιδὼν ὁ Κώνστας ὡς ἀδίκως ἐπὶ τοῖς θείοις ἐκείνοις ἀνδράσι συνέστησαν· οὐ γὰρ ἐγκλημάτων χάριν, οὐδὲ βίου φαυλότητι τὴν ἐκείνων ἀπεστράφησαν κοινωνίαν, ὡς ἐδήλουν τὰ ὑπομνήματα, ἀλλ’ ὅλον ἡ περὶ τὸ δόγμα διαφωνία ἦν· μηδὲν ἀνύσαντες περὶ ὧν ἐληλύθεισαν, ὀπίσω ἀνέπεμπε. Καὶ χάσμα τοῖς ἑῴοις καὶ ἑσπερίοις ἦν ἡ μέσον διαφορά» (P.G. 146, 249ΑD). Κι ἐδῶ δὲν βλέπουμε νὰ χαρακτηρίζονται οἱ αἱρετικοὶ Ἐπίσκοποι ὡς μὴ ἔχοντες Ἀρχιερωσύνη καὶ Μυστήρια, παρότι χαρακτηρίζεται ὡς χάσμα ἡ περὶ τὴν πίστη διαφορά.

«Οἱ νέες, λοιπόν, ἐξελίξεις κατέστησαν ἀναγκαία τὴ συνοδικὴ ἀντιμετώπιση τοῦ ὅλου ζητήματος» (Φειδᾶ, ὅπ. παρ., σελ. 488-489).

Σ’ αὐτὸ τὸ σημεῖο ὁ Νικηφόρος Κάλλιστος τιτλοφορεῖ τὸ ΙΑ΄ κεφάλαιο τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας του ὡς ἑξῆς:

«Ὡς τῆς ἑσπέρας καὶ ἕω (δηλ. τῆς Δύσεως καὶ τῆς Ἀνατολῆς) διαστάσης περὶ τὸ δόγμα τῆς πίστεως ἐπὶ τρισὶν ἔτεσιν, οἱ ἀνὰ τὴν ἕω ἐπίσκοποι τὴν λεγομένην “μακρόστιχον” ἔκθεσιν ποιησάμενοι, τοῖς ἑσπερίοις ἀπέστειλαν» (P.G. 146, 249D). Πρόκειται γιὰ μιὰ μακροσκελῆ Ἔκθεση Πίστεως τῶν Ἀνατολικῶν, στὸ τέλος τῆς ὁποίας γράφουν: Γράφτηκαν αὐτά, «ἵνα πᾶσαν κατὰ τῆς ἡμετέρας ὑπολήψεως ἀλλοτρίαν ἀποκαθάρωμεν ὑποψίαν παρὰ τοῖς τὰ καθ’ ἡμῶν ἀγνοοῦσι· καὶ γνῶσιν οἱ κατὰ τὴν δόσιν πάντες ὁμοῦ μὲν τῆς συκοφαντίας τῶν ἑτεροδόξων  τὴν ἀναίδειαν, ὁμοῦ δὲ καὶ τῶν ἀνατολικῶν τὸ ἐκκλησιαστικὸν φρόνημα» (P.G. 146, 257Α).

Τὸ 341 ἀπέθανε ὁ ἀπὸ Νικομηδείας Εὐσέβιος Κωνσταντινουπόλεως κι ὁ θάνατός του «ἀποδέσμευσε τὶς ποικίλες τάσεις τῶν ἀρειανοφρόνων» (Φειδᾶ, ὅπ. παρ., 493).

«Ὁ ὀρθόδοξος Κώνστας πίεσε τὸν ἀρειανόφρονα Κωνστάντιο νὰ ἀναθέσουν τὴν διευθέτηση τῶν θεολογικῶν καὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν προβλημάτων, τὰ ὁποῖα διαιροῦσαν τὸ σῶμα τῶν ἐπισκόπων, στὴν ἐκκλησιαστικῶς ἀστασίαστη αὐθεντία μιᾶς Οἰκουμενικῆς συνόδου. Ἡ λύση αὐτὴ ἦταν ἡ σταθερὴ πρόταση τῶν ὀρθοδόξων ἐπισκόπων τῆς Ἀνατολῆς, ἀλλὰ προσέκρουε πάντοτε στὴν ἀντίδραση τῶν ἀρειανοφρόνων…, οἱ σύνοδοι τῶν ὁποίων ἦσαν ὄργανα τῆς αὐτοκρατορικῆς πολιτικῆς» (Φειδᾶ, ὅπ. παρ., 493).

Στὴ σύνοδο αὐτὴ ποὺ θὰ συνεκαλεῖτο «ἡ ἀποκλειστικὴ εὐθύνη θὰ ἀνῆκε στοὺς ἐπισκόπους, γιατί, κατὰ τὸν Μ. Ἀθανάσιο, “εἰ γὰρ ἐπισκόπων ἐστὶ κρίσις, τί κοινὸν ἔχει πρὸς ταύτην βασιλεύς;”» (Φειδᾶ, ὅπ. παρ., 493).

Ἡ σύνοδος αὐτὴ ἔγινε στὴ Σαρδική (σημερινὴ Σόφια, 343). «Τῆς συνόδου πρόεδρος ὑπῆρξε ὁ Κορδούης Ὅσιος… Οἱ Ἀρειανοὶ ἐπίσκοποι ἦσαν περίπου ὀγδοήκοντα» καὶ ἔθεσαν «ὡς ὅρον νὰ ἀναγνωρισθῶσιν αἱ ἀποφάσεις αὐτῶν περὶ τοῦ Μ. Ἀθανασίου… Τούτου μὴ γενομένου δεκτοῦ, ἠρνήθησαν νὰ προσέλθωσιν εἰς τὴν σύνοδον ἐκείνην» ((Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία Στεφανίδη, σελ., σελ. 190). «Ἡ πρόταση γιὰ τὴν σύγκληση Οἰκουμ. Συνόδου εἶχε γίνει ἀπὸ τοὺς ἐπισκόπους Ρώμης Ἰούλιο, Κορδούης Ὅσιο… καὶ ὑπόδειξη τῶν καθηρημένων ὀρθοδόξων ἐπισκόπων (Μ. Ἀθανασίου, Ἀπολογία 4). Συμμετεῖχαν Ὀρθόδοξοι καὶ Ἀρειανόφρονες, οἱ ὁποῖοι «ἔθεσαν ζήτημα κανονικῆς συγκροτήσεως τῆς συνόδου καὶ “δεινῶς Ἀθανάσιον ἐπῃτιῶντο, ὡς ἱερατικὸν ὑπεριδόντα θεσμόν, ὃν αὐτοὶ ἔθεντο”» (Φειδᾶ, ὅπ. παρ., 494). Ἐπειδὴ ἡ ἀξίωσή τους αὐτὴ δὲν ἔγινε βεβαίως δεκτή… ἀποχώρησαν ἀπὸ τὴ Σαρδικὴ καὶ συνεδρίασαν στὴ Φιλιππούπολη, ἀπ’ ὅπου καὶ κατεδίκασαν τὸν Ρώμης Ἰούλιο καὶ Κορδούης Ὅσιο.

Σ’ ἐκείνη τὴ χρονικὴ συγκυρία, μὲ πρωτοβουλία τοῦ βασιλιᾶ Κώνστα ἀποφασίζεται νὰ πραγματοποιηθεῖ Σύνοδος στὴν Σαρδική. Σ’ αὐτὴ προσῆλθαν ἀπὸ τὴν Δύση 300 Ἐπίσκοποι, καὶ ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴ 76, «οἷς συγκατείλεκτο καὶ Ἰσχύρας ἐκεῖνος, ὁ ἐξ ἑαυτοῦ τὴν ἱερωσύνην ἀναλαβών…, (ὅς) ἐπίσκοπος Μαρεώτου παρ’ ἐκείνων ἀνεκηρύχθη» (P.G. 146, 257C). Καθὼς δὲ ἀλληλοκατηγοροῦντο μεταξύ τους (Ἀνατολικοὶ καὶ Δυτικοὶ Ἐπίσκοποι) διαιρέθηκαν καὶ συνῆλθαν κάθε μερίδα σὲ ἄλλο μέρος. Καὶ οἱ μὲν Ἀνατολικοί, ἀφοῦ συγκεντρώθηκαν στὴν Φιλίππου Θράκη, καθήρεσαν μαζὶ μὲ ἄλλους καὶ τὸν Ἐπίσκοπο Ρώμης Ἰούλιο, «ὡς κατάρξαντα τῆς κοινωνίας αὐτοῖς»· δηλαδή, ἐπειδὴ ὁ Ἰούλιος κοινώνησε μετὰ τοῦ Μ. Ἀθανασίου καὶ τοῦ Κων/πόλεως Παύλου. «Περὶ δὲ πίστεως τὸ μὲν ὁμοούσιον ἀπελαύνουσι· τὴν δὲ τοῦ ἀνομοίου δόξαν πανταχοῦ γράφοντες διαπέμπουσιν· ἐν ἧ καὶ τοῖς κατὰ χώραν ἔγραφον μὴ εἰς κοινωνίαν δέχεσθαι καὶ οὓς ἀρτίως κατεψηφίσαντο· ἀλλὰ μηδὲ γραμμάτων αὐτοὺς ἀξιοῦν» (P.G. 146, 250C).

«Οἱ δ’ ἀμφὶ τὸν Ὅσιον περὶ Σαρδικὴν πρῶτα μὲν ἐρήμην τούτων κατεψηφίσαντο· ἐδέξαντο δὲ Ἀθανάσιον καὶ τὰ ἐν Τύρῳ κατ’ αὐτοῦ πραχθέντα ἀνεθεμάτισαν. Τῷ Μαρκέλλῳ τὸν τόπον ἀπέδωκαν, ὡς μὴ τάδε φρονεῖν ὁμολογήσαντα, ἃ διεβάλλετο… Καθαιροῦσι δὲ καὶ οὗτοι τὸν ἐν Ἀλεξανδρείᾳ Γρηγόριον, Βασίλειόν τε τὸν Ἀγκύρας, Καντιανὸν τὸν ἐν Γάζῃ· καὶ μήτοι γε ἐπισκόπους, ἀλλ’ οὐδὲ χριστιανῶν προσηγορίᾳ τούτοις τιμᾷν ἐθέσπιζον. Καθεῖλον πρὸς τούτοις» καὶ ἄλλους πολλοὺς ἐπισκόπους… «Καθεῖλον δὲ τούτους καὶ τῆς κοινωνίας ἐξέωσαν, ὡς τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ τῆς πατρικῆς οὐσίας χωρίζοντας καὶ ὅτι τοὺς πάλαι διὰ τὴν Ἀρειανικὴν αἵρεσιν ἀποβεβλημένους ἀνεδέξαντο, καὶ εἰς μείζονα λειτουργίας Θεοῦ προήγαγον ἀξιώματα» (P.G. 260D- 261Α). Δηλαδή, τώρα τοὺς καθαίρεσαν καὶ ἐπίσημα τοὺς ἀνέδειξαν ἀκοινώνητους, γιατὶ δέχτηκαν σὲ κοινωνία τοὺς Ἀρειανούς καὶ διότι τοὺς ἔδωσαν μεγάλα ἱερατικὰ ἀξιώματα.

Ἄξιον παρατηρήσεως εἶναι ἐδῶ, ὅτι οἱ συγκαλέσαντες τὴν σύνοδον στὴν Σαρδικὴ «οἱ ἀμφὶ τὸν Ὅσιον» Κορδούης, «ἐδέξαντο μὲν Ἀθανάσιον, καὶ τὰ ἐν Τύρῳ κατ’ αὐτοῦ πραχθέντα ἀναθεμάτισαν. Τῷ Μαρκέλλῳ τὸν τόπον ἀπέδωκαν, ὡς μὴ τάδε φρονεῖν ὁμολογήσαντα, ἃ διεβάλλετο… Καθαιροῦσι δὲ καὶ οὗτοι τὸν ἐν Ἀλεξανδρείᾳ Γρηγόριον, Βασίλειόν τε τὸν Ἀγκύρας… καὶ μήτοι γε ἐπισκόποις, ἀλλ’ οὐδὲ Χριστιανῷ προσηγορίᾳ τούτους τιμᾷν ἐθέσπιζον» (P.G. 146, 260C-261Α).

«Ταῦτα μὲν οὕτως· οἱ δὲν ἐν Σαρδικῇ συνελθόντες οὕτω διαπραξάμενοι, ἐπορεύοντο ἕκαστος ἐπ’ οἴκου. Διεσπᾶτο δὲ τοῦ λοιποῦ τῆς ἑῴας ἡ δύσις. Οὐκέτι γὰρ ὡς ὁμόφροσιν ἐπεμίγνυντο. Καὶ ὅρος τῆς κοινωνίας, ταῖς μὲν ἑσπερίοις μεταξὺ Ἰλλυρίων καὶ Θρᾳκῶν ἦν, περὶ ὄρος ὃ Σουσάκις κέκληται· περαιτέρω δὲ κοινωνεῖν ἥκιστα ἤθελον, διαφόρου τυγχανούσης τῆς πίστεως. Οἷα δὲ φιλεῖ, τὰ τῶν ἐκκλησιῶν ἐν διαβολαῖς καὶ διχονοίαις ἦσαν. Καὶ μεγάλη ταραχή τις καὶ σύγχυσις τῇ καθόλου Ἐκκλησίᾳ ἐπεχωρίαζε. Καὶ γὰρ πρότερον εἰ καὶ διάφοροι καθειστήκεισαν, ἀλλ’ ἐπεμίγνυντο τέως, καὶ οὐ μέγα τὸ δεινὸν ἐποίουν· παραπλήσια γὰρ τῷ ἐπιμίγνυσθαι φρονεῖν κατὰ Χριστὸν ἐνομίζοντο. Ἐν συντόμῳ δὲ φάναι, ἡ μὲν κατὰ δύσιν ἅπασα Ἐκκλησίᾳ, διὰ τῆς πατρίου ἀγομένη θρησκείας, ἔρημος ἔριδος ἦν καὶ τῆς περὶ δόγματος τεθρείας ἀπηλλαγμένη ἀκραιφνῶς τὴν ἐν Νικαίᾳ πίστιν διατρανοῦσα… τω ἑσπερίων ἄλλων ἱερέων ἐγρηγορότων, καὶ τὰς τῆς αἱρέσεως ταύτης βλάστας θᾶττον ἐξανασπώντων·… ἡ δὲ ἑῴα μετὰ τὴν ἐν Ἀντιοχείᾳ σύνοδον ἐστασίαζε, καὶ περιφανῶς πρὸς τὴν ἐν Νικαίᾳ διεκρίνετο πίστιν» (P.G. 146, 265ΒD). Τώρα πλέον, μετὰ τὴν καθαίρεση, «οὐκέτι γὰρ ὡς ὁμόφροσιν ἐπεμίγνυντο», ἐνῶ «πρότερον…ἐπεμείγνυντο», γιατὶ δὲν εἶχαν ξεκαθαρίσει τὰ πράγματα, ὅπως σήμερα μὲ τὸν Οἰκουμενισμό, οἱ ἄνθρωποι (μιλᾶμε κυρίως γιὰ τοὺς λαϊκούς) ὄχι μόνο βρίσκονται στὸ σκοτάδι, ἀλλὰ ἐκφοβίζονται ὅτι χωρὶς Μυστήρια θὰ πᾶνε στὴν …κόλαση!!!