«Η ΕΝΑΝΘΡΩΠΗΣΙΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΛΟΓΟΥ»

Τοῦ Ν. ΣΑΚΑΛΑΚΗ

Ερωτά ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς, ο μεγάλος αυτός θεολόγος: «Τι είναι το κυριώτερον και το σπουδαιότερον εις την ζωήν του ανθρώπου;   -Αναμφιβόλως το να δώση νόημα εις την ζωήν του, η οποία και οντολογικά και φαινομενολογικά έχει απονοηματισθή από τον θάνατον· δηλ. από την αμαρτίαν. Διότι μόνον η αμαρτία και ο θάνατος στερούν την ζωήν και την ύπαρξιν από το νόημα, απολογοποιούν και τον άνθρωπον και την κτίσιν» (ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΣ, σελ. 15).

Η περατότητα του ανθρώπινου νου πολλές φορές δημιουργεί και νόθα προβλήματα και νόθους προβληματισμούς γύρω από το νόημα της ζωής. Το αλογικό, το υπέρλογο και το παράλογο, είναι ο τρισδιάστατος χώρος κινήσεως της ανθρώπινης λογικής.

Η εποχή μας, ριζικά αναθεωρητική–παγκοσμιοποιημένη, περίτρομος ανάμεσα στα κύματα των ιδεολογιών–φιλοσοφιών, αναζητά την μετέωρη ειρήνη.

Γιατί, σήμερα, πολλοί άνθρωποι βιώνουν την «ερημική γειτονιά»;

Γιατί στη βιωματική τους συνείδηση, κυριαρχεί «η νύχτα σε άγνωστο τόπο», ανάμεσα σε δρόμους έρημους;

Η έλλειψη θεϊκής παρηγοριάς, όπως διδάσκει ο άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης, οφείλεται στη μη βίωση της παρουσίας του Θεανθρώπου Χριστού. Τα επιγραμματικά λόγια του Συμβόλου της Πίστεως: «Δι’ ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν», αν και χιλιοειπωμένα, δεν βιώθηκαν–κατανοήθηκαν στο βαθύτερο επίπεδό τους, ως εσωτερική μεταμορφωτική δύναμη πνευματικής ζωής και δημιουργίας.

Το νόημά τους το αναλύουν η Αγία Γραφή, οι Πατέρες της Εκκλησίας και οι Ύμνοι της εορτής των Χριστουγέννων. Για το μεγάλο Μυστήριο της Γεννήσεως έχουμε από την Αγία Γραφή (επιλεκτικά) την αιτιολογία του:

- Για να λυθούν τα έργα του διαβόλου (Α΄ Ιωάν. γ΄,8)

- Για την άρση της αμαρτίας (Α΄ Ιωάν. γ΄, 5)

- Για τη σωτηρία των αμαρτωλών (Α΄ Τιμ. α΄, 15)

- Για την μαρτυρία της αλήθειας (Ιωάν. ιη΄, 37)

- Για να έλθει το φως στον κόσμο (Ιωάν. ιβ΄, 46)

- Για να δώσει ζωή στους ανθρώπους (Ιωάν. 1, 10)

- Για να σώσει τους ανθρώπους (Ιωάν. 10)

- Για να εκπληρώσει τον νόμο και τους Προφήτας (Ματθ. ε΄, 17)

Την συνείδηση του βάθους του Μυστηρίου διατύπωσαν αγιοπνευματικά και οι Πατέρες, ως μία θαυμαστή κληροδοσία των αιώνων έναντι στους «βιαστικούς» της ζωής και της ιστορίας (επιγραμματικά) ως εξής:

- Για να θεωθεί ο άνθρωπος (Γρηγ. Θεολόγος, Ι. Χρυσόστομος)

- Για να ανακαινισθεί ο άνθρωπος (Γρηγ. Παλαμάς, Αμφιλόχιος Ικονίου)

- Για να ελευθερωθεί το ανθρώπινο γένος (Μ. Βασίλειος, Δαμασκηνός ο Στουδίτης)

- Για να αγιασθεί η ανθρώπινη σάρκα (Μ. Βασίλειος)

- Για να συγχωρηθεί η αμαρτία (Ι. Χρυσόστομος)

- Για να εξαλείψει την αμαρτία (Μακάριος ο Αιγύπτιος)

- Για να έλθει ο άνθρωπος κοντά στο Θεό (Ι. Χρυσόστομος)

- Για να εκδιωχθεί η άγνοια του Θεού και η πλάνη (Χρυσόστομος)

Οι ύμνοι της Εκκλησίας γεφυρώνουν την απόσταση από το βαρυσήμαντο–σωτηριώδες γεγονός της ενανθρωπήσεως του Χριστού εως σήμερα. Οι ύμνοι της εορτής, αποδίδουν (επιλεκτικά) τον νοηματικό άξονα του μυστηρίου, ως εξής:

- Για να ανορθωθεί η εικόνα του ανθρώπου (Απολυτίκιο 20 Δεκ.)

- Για να επανορθωθεί το αμάρτημα του Αδάμ (Θεοτοκίο 15 Νοεμβρίου)

- Για να ντυθεί αθανασία ο άνθρωπος (Θεοτοκίο 17 Νοεμβρίου)

- Για να φωτισθεί ο Κόσμος (Θεοτοκίο 18 Νοεμβρίου)

Αναμφίβολα, η σημερινή εμπορική, ηθικολογική, λογοτεχνική και συναισθηματική προσέγγιση των Χριστουγέννων, οδηγούν σε πλάνη και ευσεβιστική αυταρέσκεια τον νου των ανθρώπων.

Άξιο παρατηρήσεως, εμβαθύνσεως και βιώσεως, η Πατερική διδασκαλία για το απροϋπόθετο της θείας ενανθρωπήσεως του Θεού Λόγου.

Ο σεβαστός Αρχιμανδρίτης π. Τιμόθεος Τζιαβάρας, γράφει: «Η επικρατούσα αντίληψις και πίστις των πολλών δέχεται ως αιτία της θείας σαρκώσεως την πτώσι. Αν άραγε ο άνθρωπος δεν έπεφτε στην αμαρτία και δεν διεχωρίζετο από την πηγή της ζωής, τον Δημιουργό του, δεν θα ενσαρκώνετο ο Λόγος;».

Η αντίληψη (Παπική) περί ικανοποιήσεως της θείας δικαιοσύνης, έχει περάσει και σε Ορθόδοξα εγχειρίδια δογματικής, όπως του Τρεμπέλα.

Αναμφίβολα, είναι αντίληψη αντιβιβλική και απαράδεκτη. Γράφει ο π. Τιμόθεος: «Καμμία δικαιοσύνη του Θεού δεν τρώθηκε με την πτώσι του ανθρώπου, διότι ο Θεός ως απαθής, ούτε μειώνεται από τις κακές μας πράξεις ούτε μεγαλύνεται από τις καλές μας πράξεις, τις αρετές μας. Όσα καταφατικώς λέμε για τον Θεό, δεν αναφέρονται στην ουσία του Θεού, αλλά στα περί του Θεού, στις ενέργειες του Θεού. Και επί πλέον, δεν προσφέρουν τίποτε στον Θεό, αλλά σ’ εμάς τους ίδιους».

Εύστοχα ο Ι. Χρυσόστομος, παρατηρεί:

«Πρώτον ετυπώθη το κατά την σάρκα του Χριστού (προαιωνίως αποφασίσθηκε ως πρότυπο του ανθρώπου ο Θεάνθρωπος) και… τότε Αδάμ επλάσθη» (P.G. 69, 694)· δηλ. ο εξ αρχής σκοπός της θείας σαρκώσεως ήταν η πραγμάτωση της θεώσεως του ανθρώπου.

Είτε έπεφτε είτε όχι ο άνθρωπος στην αμαρτία, ο Θεός θα εσαρκώνετο για να τον θεώσει.

«Δια γαρ τον Χριστόν, ήγουν το κατά Χριστόν μυστήριον. Πάντες οι αιώνες και τα εν αυτοίς τοις αιωσιν, εν Χριστώ την αρχήν του είναι και το τέλος ειλήφασιν. Ένωσις γαρ προϋπενοήθη των αιώνων, όρου και αοριστίας, και μέτρου και αμετρίας, πέρατος και απειρίας, και κτίστου και κτίσεως, και στάσεως και κινήσεως, ήτις εν Χριστώ επ’ εσχάτων των χρόνων φανερωθέντα γέγονε, πλήρωσιν δούσα τη προγνώσει του Θεού» (Προς Θαλάσσιον – Αγ. Μάξιμος Ομολογητής). Με απλά λόγια, ο Χριστός είναι το προαιώνιο αρχέτυπο του Ανθρώπου.

ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ