ΜΕΘΕΞΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, Νικολάου Πανταζή, θεολόγου

ΜΕΘΕΞΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Μετα-μορφή, μεταλλαγή-αλλαγή της μορφής, μεταστροφή και… επιστροφή!

Αυτή η αλλαγή, αγαπητοί μου Ορθόδοξοι Πιστοί, δεν έχει μόνο την γενική έννοια της αλλαγής κάποιου σε κάτι διαφορετικό από αυτό που συνήθως είναι, μα εμπεριέχει βεβαιότατα και ενέχει κυριότατα την ειδική έννοια της επιστροφής κάποιου σε αυτό που είναι πάντοτε!

Στην περίπτωση της Μεταμορφώσεως του Χριστού, δεν έχουμε κάποια αλλαγή του Χριστού σε κάτι άλλο που δεν είναι, αλλά αυτόματη επιστροφή σε αυτό που είναι πάντα! Φως Αληθινό! Φως Αΐδιον και Θεϊκό! Φως Δημιουργικό και Ζωοποιό! Φως αλλοιωτικό και θαυματουργικό!

Δηλαδή, στην Μεταμόρφωση:

– έχουμε φανέρωση μιας διαχρονικής φυσιολογικής καταστάσεως και όχι εκτάκτου, υπερβατικής “μετατροπής”

– έχουμε αποκάλυψη διότι πρόκειται για φανέρωση κοινού μυστικού της Θεότητος

– έχουμε Επιφάνεια και Θεοφάνεια, διότι ακούγεται και η Φωνή του Πατρός

– έχουμε μερική, σχετική και “δειγματοληπτική” εκπλήρωση του όρου «οψόμεθα Αυτόν καθώς εστί!» (Α΄ Ιωάν. 3, 2).

Ας δούμε καλύτερα και βαθύτερα την Ευαγγελική διήγηση της Μεταμορφώσεως (Ματθ. 17 1-9). Εκεί επί τούτου ο Λόγος λέγει: «ἀναφέρει αὐτοὺς εἰς ὄρος ὑψηλὸν κατ᾿ ἰδίαν». Αυτό το «κατ’
ιδίαν» δεν δηλώνει μόνο ιδιαίτερη απομόνωση, αλλά φανέρωση κοινού μυστικού. Είναι αυτό που κάνουμε όταν θέλουμε να αποκαλύψουμε ένα μυστικό σε κάποιους: τους παίρνουμε «κατ’ ιδίαν».

«Καὶ μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν…». Εδώ θα βοηθήσει πολύ εάν αντικαταστήσουμε το «μετεμορφώθη» με το «απεκαλύφθη». Και μπροστά τους απεκάλυψε, φανέρωσε τον Εαυτό Του! Γι’ αυτό και οι υπέροχοι Βυζαντινοί Ύμνοι της Ορθοδόξου μας Υμνολογίας είναι διαποτισμένοι από Θεολογίας Πλούτο. “Φανερών Σεαυτόν τοις Μαθηταίς Σου, Σωτήρ!” Μιλούμε για Φανέρωση μιας αδιάκοπης, αεννάου υπερφυσικής καταστάσεως. Φανέρωση Θεότητος μετά επισημότητος!

Θα χρησιμοποιήσω ένα παράδειγμα από την τέχνη της γλυπτικής. Όταν έχουμε πρώτη επίσημη παρουσίαση ενός ειδικού ανδριάντα, είναι άκρως ενδεικτική και απολύτως χαρακτηριστική η συγκεκριμμένη συνήθης αναφορά στην τελετή ως «Αποκαλυπτήρια».

Σαν γίνονται λοιπόν τα Αποκαλυπτήρια του Ανδριάντα και ξαφνικά αφαιρείται ο μανδύας, βλέπουμε ένα εξαίσιο άγαλμα όπως ήταν, όπως είναι και θα είναι πάντα, στην διαρκή κανονική του μορφή.

Έτσι και ο Χριστός, δεν ανέλαβε, δεν πήρε κάποια άλλη μορφή, αλλά φανέρωσε τον Εαυτό Του, ακριβώς όπως είναι πάντα. Και «ἔλαμψε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος», όπως λάμπει πάντα. «Τὰ δὲ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο λευκὰ ὡς τὸ φῶς», όπως είναι πάντα: Φως το Αληθινόν. Φως εκ Φωτός, Θεός Αληθινός εκ Θεού Αληθινού.

Στο Θαβώρ ο Χριστός έδειξε ακριβώς «ο ην εξ΄ αρχής» (Μέγας Αθανάσιος) και όχι «ο ουκ ην». “Ουκ ην ποτέ καιρός” που να μην έλαμπε από Δόξα Θεϊκή. Θα μπορούσε κανείς να πει, πως όλες τις άλλες στιγμές που παρουσιαζόταν στη γη, συνεχώς περιόριζε τον Εαυτό Του δι’ ενός Αοράτου, Ολόσωμου Θεϊκού Θώρακα και Προσωπείου, μιαν άκτιστη και υπερφυσική Ασπίδα, για να μην εκτυφλωθούν και επί γης ριφθούν (όχι μόνον οι Απόστολοι μα και όλοι όσοι Τον αντίκρυζαν έστω και εκ παραδρομής) από την αναπάντεχη δύναμη της Όψεως της Θεϊκής!

Κατά τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, η θεωρία (ως νηπτική ενόραση) του ακτίστου φωτός είναι Μέθεξη της Βασιλείας του Θεοῦ. Η θεωρία του Θαβωρείου Φωτός, είναι Μέθεξη της Μεταμορφώσεως του Χριστού. Όταν λέγουμε «θεωρία», δεν εννοούμε μία διανοητική και φιλολογική ανάλυση όρων και ορίων αλλά μία εμπειρική και διά ζώσης ενόραση της Θεϊκής δόξης εκ χρόνων αιωνίων.

Το λέγει το Απολυτίκιο: «δείξας τοις μαθηταίς Σου, την δόξαν Σου». Το “δείξας” εδώ σημαίνει Επίδειξη, με την καλή και ακατηγόρητη έννοια. Σημαίνει όμως και Απόδειξη με την έννοια της Πιστοποιήσεως! Ναι, έκανε μια Θεϊκή Επίδειξη Ισχύος και Απόδειξη Δόξης!

«Δείξας την δόξαν Σου». Ποιά δόξα; Την Θεϊκή. Και πόση απ’ αυτή; Σε ποιο επίπεδο και ποιον βαθμό μεθέξεως και μετοχής; Όταν λέμε «μέθεξη» εννοούμε μετοχή, δηλαδή συμμετοχή. Κι΄ αυτή η συμμετοχή, δεν είναι απεριόριστη, απροϋπόθετη αλλά υποκειμενική και απολύτως σχετική, ανάλογη πάντα με την εσωτερική πνευματική κατάσταση και ψυχική υποδομή. Ανάλογη με την δύναμη και την αντοχή. Και πάλι το Απολυτίκιο μας το εξηγεί: «δείξας τοις μαθηταίς Σου, την δόξαν Σου καθώς ηδύναντο…».

Ο Χριστός έδειξε στους Αποστόλους τόση δόξα Θεϊκή, όση άντεχαν οι ίδιοι. Μπορούσε να τους δείξει και παραπάνω, μα δεν θα το άντεχαν, θα πέθαιναν! Θα πάθαιναν ακαριαία “υπερφόρτωση ηλεκτρική” και “βραχυκύκλωση” ψυχοσωματική… Στάχτη σε μια στιγμή θα γινόταν. Τόσο Αναπάντεχο Φως που κάνει τον Ήλιο πυγολαμπίδα! Τόση Ραδιενέργεια Θεϊκή που κάνει την πυρηνική βόμβα μιαν ανεπαίσθητη έκρηξη φυσαλίδας σαπουνιού, κοινώς μία “μπουρμπουλήθρα!”

Και συνεχίζει ο Τριαδικός Θεός να δείχνει στον καθένα μας το Θεϊκό Του Φως, όσο ο καθείς ξεχωριστά αντέχει. Όσο ο καθένας το επιτρέπει. Έστω κι αν είν’ αυτή, μια σταλαγματιά ελέους ξαφνική, μια στιγμιαία χάριτος αναλαμπή, ένα υπερκόσμιο και ανεκλάλητο ρίγος κατανύξεως συγκαταβατικής και σύγκορμη “ανατριχίλα” Αγιοπνευματική.

Μα εμείς γνωρίζουμε από την Γραφή, πως ο Θεός τον κάθε άνθρωπο προειδοποιεί πως κανένας ουδέποτε δεν θα μπορεί να δει το πρόσωπο του Θεού και να ζήσει! (Έξ. 33, 13).

Αλήθεια, έχει ο Θεός πρόσωπο; Αφού ο Λόγος δεν είχε ακόμη ενανθρωπήσει. Εδώ το «πρόσωπο» σημαίνει δόξα Θεϊκή, σημαίνει άκτιστη χάρη και ενέργεια του Θεού, τα οποία, πάλι κατά τους Αγίους μας Πατέρες, είναι Ενυπόστατα. Είναι η Υπόσταση του Λόγου. “Και ο Λόγος Σαρξ εγένετο” και μετεμορφώθη! Είναι και η Ενσάρκωση μία Θεία Μεταμόρφωση. Άλλαξε Μορφή, “μορφήν δούλου λαβών” (Φιλιπ. 2, 7). “Ουδόλως της Θεότητος απών. Χριστός εστί η απαράλλακτος του Θεού Εικών!” (Άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

Αυτή η Μεταμόρφωση, αυτή η αλλαγή, ουδεμία συνεπάγεται υπόνοια ότι ο Χριστός εγκατέλειψε την προτέρα Του Θεϊκή Μορφή. Το αμέσως προηγούμενο χωρίο σαφέστατα το εξηγεί: “Ος εν μορφή Θεού υπάρχων, ουχ αρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα Θεω, αλλ’ εαυτόν εκένωσε…” (Φιλιπ. 2, 6).

Το “εν μορφή Θεού υπάρχων” δηλώνει πραγματική, ουσιαστική μορφή και όχι “φαινομενική!” Το “υπάρχων” εστί αιωνίως, διαχρονικώς και υποδηλώνει το “Άναρχον της Θεότητος” (Άγ. Μάξιμος ο Ομολογητής) και το ατελεύτητον αυτής. Αιωνίως υπάρχων ως Θεός, τώρα συνυπάρχει και ως Άνθρωπος. Η Μεταμόρφωση στέκεται υποτύπωση και υποσημείωση του τελειωτικού και όλως εξαιρετικού όρου “Θεάνθρωπος”.

Κατά την Ενανθρώπιση, “Εαυτόν εκένωσε”. Εδώ χρειάζεται τρομερή προσοχή να μην πέσουμε ποτέ στην παντελώς αυθαίρετη και υποκειμενική ερμηνεία αυτή ότι τάχα “εκκένωσε (άδειασε) τον Εαυτό Του από την Θεότητά Του!” Αυτό αποκλείεται διότι “στο Πρόσωπο του Χριστού κατοικεί ΠΑΝ το πλήρωμα της Θεότητος σωματικώς!” (Κολ. 2, 9).

Αντιθέτως, κένωσε τον Εαυτό Του από την δόξα Του! Η κένωση αυτή είναι εκούσια. Για αυτό το λόγο και την αιτείται πάλι από τον Πατέρα: “Καὶ νῦν δόξασόν με σύ, πάτερ, παρὰ σεαυτῷ τῇ δόξῃ ᾗ εἶχον” (Ιωάν. 17, 5). Το “είχα” δεν συμπεραίνει αναγκαστικώς και το “έχασα”… Αλλά συμπεριλαμβάνει συμπληρωματικώς και το “έδωσα”. “Καὶ ἐγὼ τὴν δόξαν ἣν δέδωκάς μοι δέδωκα αὐτοῖς…” (Ιωάν. 17, 22).

Στο Σχέδιο της Θείας Οικονομίας έχουμε δύο ειδών Κενώσεις:

1. Άδειασμα Δόξης (όχι Θεότητος) κατά την Σωματική Πρόσληψη και Ενσάρκωση

2. Στιγμιαία, ακαριαία εγκατάλειψη της Θεότητος (όχι Δόξης) κατά την Σταύρωση του Βασιλέως της Δόξης, όθεν και η συγκλονιστική Κραυγή: “Θεέ μου, Θεέ μου ἱνατί με ἐγκατέλειπες;” (Ματθ. 27.46, Μαρκ. 15.34).

Η εγκατάλειψη αυτή καθίσταται επείγουσα και επιτακτική διότι δεν ηδύνατο η Θεότητα να υποφέρει και επί Σταυρού να ευρεθεί. “Απαθές το Θείον” κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό.

Δεν πρέπει ποτέ να πέσουμε στην Χιλιαστική Βλασφημία και δαιμονική πλάνη ότι ο Χριστός δήθεν “διανοήθηκε κάποιον αρπαγμό”. Το “ηγήσατο” δεν σημαίνει “διανοήθηκε” ούτε “σκαρφίστηκε” όπως σκαρφίζονται οι κάφροι εωσφοροφόροι του Μπρούκλιν. Το “ουχ αρπαγμόν ηγήσατο” σημαίνει δεν θεώρησε την ισοθεϊα “ευκαιρία για προσωπικό/ηδονικό συμφέρον!” Δεν το είδε ιδιοτέλεια και αυθαιρεσία.

Στην Μεταμόρφωση του Χριστού, οι Απόστολοι είδαν ολοφάνερη την ισοθεΐα. Και δεν την είδαν μόνο αλλά την αισθάνθηκαν και την έζησαν. Έχουμε δηλαδή, όχι μόνο όραση αλλά «ενόραση». Όχι μόνο αίσθηση, αλλά διαίσθηση. Συνειδητοποίηση και αφή. Βίωση ολότελα υπαρξιακή. Εμπειρεύτηκαν Μεταμόρφωση οντολογική και όχι εξωτερική, επιφανειακή.

Και κλείνει το Ιερό Κείμενο της Μεταμορφώσεως: “Καὶ καταβαινόντων αὐτῶν ἀπὸ τοῦ ὄρους ἐνετείλατο αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς λέγων· μηδενὶ εἴπητε τὸ (ζωντανό) ὅραμα ἕως οὗ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ.”

Δεν τους είπε να μην μιλήσουν για αυτό το γεγονός ποτέ. Ούτε πάλι τους είπε να μην μιλήσουν “ἕως οὗ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου σταυρωθῇ.” αλλά συγκεκριμένα: “ἕως οὗ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ.” Ως χρονικό περιθώριο και προσδιορισμό τοποθετεί την Ανάσταση… Γιατί;;

Διότι και εκεί έχουμε Μεταμόρφωση,  και Επιστροφή στην Δόξα τη Θεϊκή! Αποθέτει την σκιώδη Σταυρική Μορφή. Αποβάλει ως ρούχο την θανατική Μορφή και ενδύεται ξανά την Δόξα της Θεότητος και Αθανασίας Στολήν.

Αγαπητοί!

Στην Γέννηση έχουμε αποκάλυψη δοξολογική του “Άγιος ο Θεός!”

Στην Μεταμόρφωση έχουμε φανέρωση φωταυγή και Ενδεικτική του “Άγιος ο Ισχυρός!”

Στην δε Ανάσταση εκπλήρωση και επανάσταση του “Άγιος Αθάνατος”.

Εν ημίν και παρ’ ημίν, τα νυν δε μένει το “ελέησον ημάς”. Αμήν!