«Οι Μάρτυρες (42) του Αμορίου»

 (12 Αυγούστου 838 – Πτώση Αμορίου)

Του Ν. ΣΑΚΑΛΑΚΗ

Η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη τους στις 6 Μαρτίου, ενώ στις 9 Μαρτίου τιμάται η μνήμη των 40 Μαρτύρων της Σεβαστείας.

«Μαρτύρων θάνατος πιστών εστι παράκλησις, Εκκλησιών παρρησία, Χριστιανισμού σύστασις, θανάτου κατάλυσις, αναστάσεως απόδειξις, διαμόνων γέλως, διαβόλου κατηγορία, φιλοσοφίας διδασκαλία, παραίνεσις της υπεροψίας των παρόντων πραγμάτων και της μελλόντων επιθυμίας οδός…», θεολογεί ο Ι. Χρυσόστομος (Εγκώμιο στην αγία μεγαλομάρτυρα Δροσίδα, P.G. 50, 685).

Όταν μελετάς τα Αγιολογικά κείμενα τότε εμπεδώνεις, θεωρητικά και βιωματικά, τον πνευματικό αντίλογο στη σοφιστική της «νέας οικονομίας», μιας νέας τάσης αντι-οικουμενιστών, ως προέκταση – συνέχεια του π. Επιφανίου Θεοδωρόπουλου.

Στα μέσα του 20^ου αιώνα, όταν ο π. Επιφάνιος καινοτόμησε με την «Δυνητική» Ερμηνεία του, υπέσκαψε τα θεμέλια της Πατερικής αντίδρασης του πληρώματος, το οποίο εγκλωβισμένο στην Ατομική (κοινωνικά) συνείδηση του Αστικού συστήματος αποδέχθηκε (βολεύτηκε) την αντι-πατερική εκκλησιαστική εννοιολογία της ερμηνείας αυτής, με αποτέλεσμα να αναδειχθεί ως μεταμορφωτικός φορέας των Εκκλησιαστικών πραγμάτων ο Οικουμενισμός. Αυτή η απόσταση επιπέδων αγωνιστικότητος μεταξύ Πατερικής διδασκαλίας και «Δυνητικής» ερμηνείας διευκόλυνε την μόλυνση εκ της αιρέσεως, που βρήκε και «συνοδική» έκφραση στην Κρήτη. Κατ’ αναλογίαν προς την Φυσικήν, η

ερμηνεία αυτή απεδείχθη «καλός αγωγός» της μολύνσεως εκ του Οικουμενισμού! Σκιαγραφήσαμε το πρόβλημα της ερμηνείας αυτής, για να προσεγγίσουμε την πραγματικότητα των 42 μαρτύρων του Αμορίου, που δεν δέχθηκαν «πίστεως μετάθεσιν», ούτε «ληρημάτων ήκουσαν», «σώματος μεν μη φεισάμενοι ψυχής δε μόνης αντιποιούμενοι», ούτε δε υπέκυψαν σε «οικονομίες» δια την «επικειμένην ανάγκην».

Στο συναξάρι των Μαρτύρων διαβάζουμε: «Στις 12 Αυγούστου του 838 οι Άραβες καταλαμβάνουν μετά από ολιγοήμερη πολιορκία το ξακουστό Αμόριο, το σημαντικότερο ίσως τότε φρούριο των Βυζαντινών στην Μ. Ασία και γενέτειρα πόλη των αυτοκρατόρων της ομώνυμης και κρατούσας βυζαντινής δυναστείας…

Πέρα από τους ανώνυμους μάρτυρες του Αμορίου, σαρανταδύο από τους αξιωματούχους του βυζαντινού στρατού που υπερασπίστηκαν την πόλη συλλαμβάνονται και ύστερα από εφτάχρονη αιχμαλωσία, όπου μάταια προσπάθησαν οι Άραβες να τους αλλαξοπιστήσουν, οδηγούνται στο μαρτύριο.

Το Αμόριο έρχεται να προσθέσει το τελευταίο ίσως συλλογικό μαρτύριο στην ιστορική συνέχεια των Χριστιανών μαρτύρων» (Εισαγωγή Στεφάνου Ευθυμιάδη, Οξφόρδη – Ιανουάριος 1989).

Να υπογραμμίσουμε, ότι έχουμε (8) διαφορετικές διηγήσεις του μαρτυρίου. Η πλέον εκτενέστερη, στην οποία έχουμε την αναφορά, είναι του ΕΥΩΔΙΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ (846). Άξιο παρατηρήσεως, ότι ο μοναχός Ευώδιος αιτιολογεί τις συμφορές των Βυζαντινών σε συνάρτηση με τις δογματικές υποχωρήσεις τους (Μονοθελητισμός, Εικονομαχία κ.λ.π.). Να σημειώσουμε, ότι στην εποχή της πτώσης του φρουρίου του Αμορίου, αυτοκράτορας ήτο ο εικονομάχος Θεόφιλος (829 - 842). Αντίθετα παρατηρεί, ότι «Ήταν τότε που το βασίλειο των Ρωμαίων χάρη στα ορθόδοξα δόγματα και το άριστό του πολίτευμα, και τα δύο σύμφωνα με τις αποστολικές παραδόσεις, γνώριζε την ευνομία και είχε υποχείριούς του τους ηγεμόνες και αφέντες των εθνών. Ήταν φανερό ότι το βοηθούσε Εκείνος που είχε πει: Εδόθη μοι πάσα εξουσία εν ουρανώ και επί γης, δηλ. ο Ιησούς Χριστός ο μονογενής υιός του Θεού».

Στην πνευματική ιστορία του Αμορίου υπάρχει και ένα σημαντικό στοιχείο αποκαθήλωσης της επιχειρηματολογίας – θεωρίας του π. Επιφανίου. Στο βιβλίο «ΤΑ ΔΥΟ ΑΚΡΑ» γράφει: «Ότι τούτο είναι αληθές (η Δυνητική ερμηνεία) πείθει και το γεγονός ότι ενώ εν τη μακρά ιστορία της Εκκλησίας καθηρέθησαν αναρίθμητοι επίσκοποι επί αιρέσει, ουδέποτε ετιμωρήθη κληρικός τις ή καν απλώς επιτημήθη δια τον λόγον ότι δεν έσπευσε να αποσχισθή πάραυτα υπό του αιρετικού επισκόπου, αλλ’ ανέμενε την υπό Συνόδου καταδίκην αυτού…», «τα αντιθέτως λεγόμενα είναι ανόητοι ζηλωτισμοί».

Αυτό που αποκλείει ο π. Επιφάνιος, εφαρμόσθηκε (ως πράξη της Εκκλησίας) από τους Πατέρες της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου στη δίκη – καταδίκη των εικονομάχων. Στα κείμενα των συνεδριάσεων της Συνόδου έχουν καταγραφεί αρκετά παραδείγματα. Για τον επίσκοπο Θεοδόσιο του Αμορίου διαβάζουμε: «Τη αγία και οικουμενική Συνόδω Θεοδόσιος (επίσκοπος Αμορίου) ο ελάχιστος Χριστιανός ομολογώ και συντίθεμαι και δέχομαι και ασπάζομαι… και δια τούτο παρακαλώ υμάς άγιοι του Θεού και βοώ· ήμαρτον εις τον ουρανόν και ενώπιον υμών· δέξασθέ με καθώς εζήτησεν ο Χριστός το απολωλός πρόβατον, ό έλαβε επί των ώμων…».

Η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος επικαλούμενη την τεράστια δυναμική της Αγιογραφικής αντιαιρετικής διδασκαλίας, ζήτησε πνευματικές ευθύνες (προς Μετάνοια) από αρκετούς Πατέρες που δεν αντέδρασαν στην αίρεση πριν Συνοδικής αποφάσεως (Σπ. Μήλια Δαψιλεστάτη, τομ. Β΄, σελ. 729 - 742).

Οι άγιοι (42) μάρτυρες του Αμορίου δέχθηκαν, για επτά ολόκληρα χρόνια, μια ολομέτωπη (κλιμακούμενη) επίθεση από τους Μωαμεθανούς ηγέτες, με ακραίες μορφές ψυχολογικής και σωματικής πίεσης.

Μετά την τυραννική φυλάκισή τους ακολούθησε και ο μαρτυρικός τους θάνατος.

Οι δοκιμασίες των 42 μαρτύρων ελέγχουν, σήμερα, τις νέες οικονομίες των π. Θεόδωρου Ζήση και του π. Νικολάου Μανώλη, που αφαιρούν σιγά–σιγά από το ορθόδοξο πλήρωμα ότι πολύτιμο ψυχικό μαρτυρικό απόθεμα έχει ακόμη απομείνει.

Η «Δυνητική» ερμηνεία στο πέρασμα των δεκαετιών εκδηλώθηκε σταθερά ως η αναπόδραστη αναγκαιότητα του Οικουμενισμού. Η επιφανειακή οπτική της ερμηνευόταν ως «μη σχίσμα» ενώ στην πραγματικότητα δημιούργησε σχίσμα και διχοστασίες μεταξύ των Ορθοδόξων.

Με τις προτεινόμενες «οικονομίες» δεν δημιουργείται συνειδητό ορθόδοξο πλήρωμα στον Πατερικό άξονα αλλά θα έχουμε διασπορά του ορθοδόξου ποιμνίου σε απειρόμορφα (Γεροντικά) βιώματα!

Ως εκκλησιαστική στάση οι «οικονομίες» αυτές δεν συνδέθηκαν με την Πατερική παράδοση της Εκκλησίας. Ειλικρινά, σήμερα, βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα σοβαρό εκκλησιολογικό δίλημμα: Θα πρέπει να θεωρήσουμε την πατερική στάση έναντι των αιρέσεων ως ένα στοιχείο που ανήκει στην ιστορία (πλέον) και πρέπει να εγκαταλειφθεί ή η πατερική στάση, ως αξιολογική προτεραιότητα στην πνευματικότητα της Ορθοδοξίας, πρέπει να συνεχισθεί έναντι της εισβολής του οικουμενισμού;

Η δεύτερη στάση, η ορθή στάση, δημιουργεί την ισχυρή συνειδησιακή πληροφορία, ότι αυτή είναι η δύναμη της Εκκλησίας.

Η πρώτη στάση – απάντηση δημιουργεί μόνο ρομαντικούς ηρακλείς της Ορθοδοξίας.

Είχε δίκιο ο Παναγιώτης Κονδύλης, που είπε: «Η συνεπής αποθεολογοποίηση (της οικονομίας, λέμε εμείς) μπορεί να καταλήξει σε σχετιστικά ή μηδενιστικά συμπεράσματα».

Η στάση των «οικονομιστών» σηματοδοτεί μια μετάλλαξη που έχει συμβεί στο ορθόδοξο πλήρωμα. Δυστυχώς, λίγοι έμειναν οι όντως Ορθόδοξοι. Φανερώθηκε ο «Χριστιανικός» ωφελισμός, που προβάλλεται σήμερα ως οικονομία.

Ο π. Σπυρίδων Μπιλάλης είχε γράψει, προφητικά:

«Η απουσία της πεπαρρησιασμένης ομολογίας της Ορθοδοξίας κρύπτεται σήμερον υπό την εκκοσμικευθείσαν ζωήν πλείστων ευσεβοφανών Χριστιανών, προσκυνούντων τα είδωλα του παναιρετικού οικουμενισμού» (Η θεολογία του Μαρτυρίου, Σελ. 189).

ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ