Οι ερωτοτροπούντες με την πρακτική της δημιουργίας Συνόδων και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

Σήμερα ἡ Ὀρθόδοξη διαχρονικὴ ἁγιοπατερικὴ στάση ἔναντι τῶν αἱρέσεων (καὶ φυσικὰ κατὰ τῆς Παναιρέσεως τοῦ Οἰκουμενισμοῦ), παραποιεῖται μὲν πρακτικὰ ἀπὸ τοὺς δειλοὺς καὶ τοὺς ἀδιάφορους Ἐπισκόπους, διαστρέφεται δὲ συνειδητὰ ἀπὸ τοὺς ἀντι-Οἰκουμενιστές, οἱ ὁποῖοι παραμένουν συνδεδεμένοι μὲ τὴν αἵρεση, ἂν καὶ χαρτοπολεμοῦν κατ’ αὐτῆς.

Τελευταῖα, ὅμως, καὶ καθὼς ἡ σύγχυση τῶν ἐσχάτων μεγαλώνει, ἐκδηλώνεται καὶ ἄλλη μιὰ τοποθέτηση ἀπὸ μιὰ μερίδα Ὀρθοδόξων, οἱ ὁποῖοι ἀναγνωρίζουν τὴν ἀνάγκη τῆς Διακοπῆς Μνημοσύνου, ἀλλὰ ἰσχυρίζονται ὅτι γιὰ νὰ γίνει Διακοπὴ Μνημοσύνου, πρέπει νὰ ὑπάρχουν Ἐπίσκοποι καὶ νὰ δημιουργηθεῖ Ὀρθόδοξη Σύνοδος, ὑπαρχούσης τῆς ἐπίσημης. Δηλαδή, ἀποδέχονται τὴν πρακτικὴ τῶν Παλαιοημερολογιτῶν.

Γιὰ τὸ λόγο αὐτό, καὶ μὲ ἀφορμὴ τὴν ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἀναρτοῦμε ἕνα κείμενο τοῦ π. Εὐθυμίου Τρικαμηνᾶ, ποὺ ἐξηγεῖ, τί ἀκριβῶς ἔκανε ὁ Ἅγιος σὲ παρομοία περίπτωση. Πιστεύουμε οἱ σεβόμενοι τὸν Ἅγιο ὀρθόδοξοι μοναχοί, ποὺ ἐρωτοτροποῦν μὲ τέτοιες ἰδέες, νὰ προσευχηθοῦν σ’ αὐτόν, τὸν δεύτερο Θεολόγο τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε νὰ τοὺς φωτίσει νὰ ἀκολουθήσουν τὸ παράδειγμά του καὶ νὰ εὐαρεστήσουν στὸ Θεό, μὲ τὶς μεσιτεῖες τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου.

Π.Σ.

Τοῦ π. Εὐθυμίου Τρικαμηνᾶ, Ἱερομονάχου

Δέν νομίζω ὅτι θά εὕρη κανείς παράδειγμα στήν Ὀρθοδοξία κατά τό ὁποῖο νά ὑπάρχουν σέ μία ἐκκλησιαστική ἐπαρχία καί νά ἀσκοῦν τά καθήκοντά των συγχρόνως δύο Ἐπίσκοποι, ὀρθόδοξος καί αἱρετικός καί δύο ἀντίστοιχα Σύνοδοι, οἱ ὁποῖες νά λειτουργοῦν συγχρόνως καί παραλλήλως, χωρίς δηλαδή νά ἔχη καταδικασθῆ ἡ αἵρεσις ἀπό ὀρθόδοξο Σύνοδο. Καί μάλιστα παράδειγμα, πού νά μᾶς τό ἐδίδαξαν μέ τά ἔργα των οἱ ἅγιοι ὡς κανονική ὁδό ἀγῶνος καί ὁμολογίας ἐν καιρῷ αἱρέσεως. Αὐτή τήν τακτική, ἀντίθετα, τήν ἐφάρμοσαν μετά τό σχίσμα οἱ Παπικοί καί χειροτονοῦν σέ ὀρθόδοξες ἐκκλησιαστικές ἐπαρχίες παπικούς Ἐπισκόπους καί δημιουργοῦν ἀναλόγους Συνόδους, κατά τό πρότυπο τῆς Οὐνίας, μέ σκοπό τήν παραπλάνησι τῶν Ὀρθοδόξων καί τήν ὑπαγωγή των εἰς αὐτούς.

Ἕνα ἀκόμη παράδειγμα τό ὁποῖον χρησιμοποιοῦν οἱ τοῦ Παλαιοῦ Ἡμερολογίου εἶναι καί αὐτό τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου.

Ἐπειδή ὁ ἅγ. Γρηγόριος ἦλθε στήν Κωνσταντινούπολι διά νά καταπολεμήση τήν αἵρεσι τοῦ Ἀρειανισμοῦ, ἡ ὁποία εἶχε σχεδόν ἐπικρατήσει παντοῦ, ὑπάρχοντος βεβαίως καί τοῦ Ἀρειανοῦ Πατριάρχου Δημοφίλου, ἰσχυρίζονται ὅτι δύνανται νά ὑπάρχουν συγχρόνως δύο Ἐπίσκοποι (Ὀρθόδοξος καί αἱρετικός) καί ἐνῶ ὁ αἱρετικός κατέχει τόν ἐπισκοπικό θρόνο, νά τοποθετηθῆ καί ὁ Ὀρθόδοξος ὡς Ἐπίσκοπος παραλλήλως εἰς ἀντικατάστασιν αὐτοῦ. Ἐδῶ προφανῶς γίνεται παραποίησις τῆς ἱστορίας, διότι συμβαίνει ἀκριβῶς τό ἀντίθετο.

Ἡ ὑπόθεσις ἐν ὀλίγοις ἔχει ὡς ἑξῆς σύμφωνα μέ τήν βιογραφία τοῦ ἁγίου.

Ὁ ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος παρεκλήθη ἀπό τόν Μ. Βασίλειο καί πλῆθος ἄλλων ἀρχιερέων, ἀκόμη καί ἀπό τούς λιγοστούς Ὀρθοδόξους τῆς Κωνσταντινουπόλεως νά ἔλθη στήν πρωτεύουσα τοῦ Βυζαντίου νά βοηθήση στήν καταπολέμησι τῆς αἱρέσεως. Ὁ βιογράφος του ἀναφέρει διά τόν ἐρχομό τοῦ ἁγίου τά ἑξῆς:

«Τῆς οὖν τοιαύτης ἔριδος πᾶσαν ὑπολαβούσης τήν ὑπό Ρωμαίους ἀρχήν, πλέον δέ τοῦ Βυζαντίου κατακρατούσης, ἐξεγείρει ὁ Θεός τό πνεῦμα τό ἅγιον Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἐλεήσας τούς ἀπολλυμένους ὑπό τῆς φθοροποιοῦ τῆσδε διδασκαλίας· καί οἷον πρός Μωϋσέα φησίν· Ἰδών εἶδον τήν κάκωσιν τοῦ λαοῦ μου τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ (σκότος δέ ἡ Αἴγυπτος λέγεται τῇ φωνῇ τῶν Ἑβραίων· δηλοῖ δέ νῦν τῶν αἱρέσεων τόν κατασχόντα ζόφον), καί τοῦ στεναγμοῦ αὐτῶν ἤκουσα· καί κατέβην τοῦ ἐξελέσθαι αὐτούς. Καί νῦν δεῦρο ἀποστελῶ σε εἰς Αἴγυπτον. Καί τοιαύτῃ παρακελεύσει κινήσας τόν ἄνδρα, εἰς τό Βυζάντιον ἀποστέλλει πληρώσας Πνεύματι, ἵνα ὑπερμαχήσῃ τοῦ Πνεύματος. Ὁ δέ αὐτίκα, Βασιλείου τοῦ μεγάλου φωστῆρος τήν ὁρμήν αὐτῷ συνεπιτείνοντος, καί πρός τούς πνευματικούς ἀγῶνας ἀλείφοντος, ἄλλων τε πλείστων ἀρχιερέων, καί τῶν πιστῶν τῆς βασιλίδος ἀντιβολούντων (παρακαλούντων) αὐτοῖς ἀλεξίκακον γενέσθαι χρῄζουσιν ἐπικουρίας τῇ βασιλίδι παρῆν· ὕλης μέν ἁπάσης, καί τρυφῆς καί πλούτου ἄπορος, ἀλλά Πνεύματος πλήρης. Ὑπεδέχθη δέ παρά συγγενῶν καί τό σῶμα καί τήν εὐσέβειαν, εὗρε δέ τήν Ἐκκλησίαν, ὡς ἱστόν ἐπ’ ὄρους, ἤ ὡς σημαίαν· ἐπί βουνοῦ, προφητικῶς εἰπεῖν, βραχεῖαν καί εὐαρίθμητον, καί λανθάνουσαν, διά τό πάσης παρρησίας ὑπό τοῦ κράτους ἀποστερεῖσθαι· οἴκους δέ ἱερούς ἅπαντας διηρπασμένους, καί βίᾳ κατεχομένους. Μόνη δέ ἡ ἁγία Ἀναστασία τοῖς ὀρθοδόξοις ἀνεῖτο· τάχα μέν καί αὕτη καταφρονηθεῖσα διά σμικρότητα περιγραφῆς, ὡς εἰδεῖεν ἄν οἱ θεασάμενοι τό παλαιόν αὐτῆς τέμενος» (P.G. 35, 276A).

Σύμφωνα λοιπόν μέ τήν περιγραφή ὁ ἅγιος δέν ἦλθε διά νά κάνη τόν Ἐπίσκοπο εἰς τήν πρωτεύουσα, οὔτε πολύ περισσότερο διά νά δημιουργήση Σύνοδο ὀρθοδόξων Ἐπισκόπων, ἀλλά ἦλθε διά νά θυσιασθῆ ὑπέρ τῆς πίστεως καί νά συνδράμη εἰς τήν ἀποκατάστασί της.

Ὅταν δέ μετά τούς ἀγῶνες του μετεστράφη εἰς τήν Ὀρθοδοξία μέγα μέρος τοῦ κλήρου καί τοῦ λαοῦ καί μετά τούς πειρασμούς πού εἶχε ἀπό τόν κυνικό φιλόσοφο Μάξιμο, ὁ ἅγιος ἠθέλησε νά ἀναχωρήση εἰς τήν ἀγαπημένη του ἡσυχία. Ὁ βιογράφος ἀναφέρει εἰς αὐτό τό σημεῖο τά ἑξῆς:

«Γρηγόριος δέ τῷ πλήθει τῶν πόνων πιεσθείς, καί ἀπειρηκώς πρός τάς ποικίλας φροντίδας, οἴκαδε ἴετο, τά ἐξιτήρια τῷ λαῷ προσφθεγξάμενος, νουθετήσας αὐτούς τηρεῖν τήν πίστιν, ἥν παρειλήφασιν, ἐργάζεσθαι τήν ἀρετήν, ἥν αὐτοῖς ἔργῳ τε καί λόγῳ ὑπέδειξεν. Ἐπειδή τούτων ἤκουσαν κλῆρός τε καί λαός, μία βοή παρά πάντων ἤρθη, τήν ἐκδημίαν τοῦ ποιμένος ὀδυρομένων· ἦν τε ἰδεῖν ἐλεεινόν θέαμα, ἄνδρας, γυναῖκας, νέους, γέροντας, ἐλλογίμους καί ἀμαθεῖς, ἄρχοντας, ἰδιώτας, ἅπαντας οἰμωγῇ συμφώνῳ κατεχομένους, καί τήν ὀρφανίαν οὐ φέροντας· ὥστε τινά, τήν φωνήν ἄραντα, τολμῆσαι εἰπεῖν· “Ὦ Πάτερ, συνεκβάλλεις σεαυτῷ τήν Τριάδα”. Ταύτης ἀκούσας τῆς φωνῆς ὁ γεννάδας, ἐλώφησε τῆς ὁρμῆς, καί ὑπέσχετο συμπαραμένειν αὐτοῖς, μέχρις ἄν ἐπισκόπων παρουσία (καί γάρ ἦν ἐλπιζομένη) προβάλληται τινα τῆς ἐπισκοπῆς ἄξιον, ὅς αὐτόν φροντίδων ἐλευθερώσει, ἐπιτρέψει τε ἅμα τήν ἔξοδον. Οὕτως οὖν διελύθησαν τῇ ὑποσχέσει θαρρήσαντες, ὅρκῳ μέν οὐ βεβαιωθέντες, τῷ δέ παγίῳ τοῦ τρόπου καταπιστεύσαντες» (P.G. 35, 285A).

Ὁ ἅγιος λοιπόν ἠθέλησε νά ἀναχωρήση ἀπό τήν πρωτεύουσα πρίν ἀκόμη τοποθετηθῆ ὀρθόδοξος Ἐπίσκοπος εἰς αὐτήν. Κατεπείσθη δέ νά παραμείνη ἀπό τίς παρακλήσεις καί τά δάκρυα κλήρου καί λαοῦ καί ὑπό τόν ὅρο ὅτι θά ἐγίνετο Σύνοδος ὀρθοδόξων Ἐπισκόπων: «...καί ὑπέσχετο συμπαραμένειν αὐτοῖς, μέχρις ἄν ἐπισκόπων παρουσία (καί γάρ ἦν ἐλπιζομένη) προβάλληται τινα τῆς ἐπισκοπῆς ἄξιον, ὅς αὐτόν φροντίδων ἐλευθερώσει, ἐπιτρέψει τε ἅμα τήν ἔξοδον».

Ἐδῶ ἀποκαλύπτεται ὅλο τό βάθος τῆς ὀρθοδόξου Παραδόσεως, τό ὁποῖο ἐβίωνε ὁ ἅγιος καί συνίστατο εἰς τό ὅτι μόνο ἡ ἐπικείμενη Οἰκουμενική Σύνοδος ἦτο ἁρμοδία διά νά ἐπιλύση τό θέμα τῆς ἐκλογῆς καί τοποθετήσεως ὀρθοδόξου Ἐπισκόπου εἰς τήν θέσιν τῶν αἱρετικῶν.

Ὅταν ἐν συνεχείᾳ ἐπέστρεψε ἀπό τόν πόλεμο ὁ αὐτοκράτωρ Μ. Θεοδόσιος ἐνεχείρισε εἰς τόν ἅγιον τήν προστασίαν τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, παρ’ ὅτι οἱ Ἀρειανοί ἀκόμη ἦσαν ἰσχυροί καί ἀπειλοῦσαν στάσιν καί φόνους. Ὁ βιογράφος περιγράφει τό γεγονός ὡς ἑξῆς:

«Τοῦ δέ πολέμου λωφήσαντος, ὅς πρός τούς ἑσπερίους βαρβάρους συνέστη, καί κατά νοῦν ἐκβεβηκότος τῷ αὐτοκράτορι, δίκην τε αὐτούς εἰσπραξαμένῳ τοῦ θράσους ἀξίαν, αἰχμαλώτους τε λαβόντι καί φόρους τάξαντι τοῖς ἡττημένοις, συνέβη παρεῖναι τῇ βασιλίδι, τοῖς θριάμβοις ἐπηρμένῳ καί γαυρουμένῳ· καί τηνικαῦτα προσδέξασθαι τόν ἀρχιερέα Γρηγόριον ἐντίμως τε καί τῶν αὐτοῦ πόνων ἐπαξίως, καί διαλέξει πλατυτέρᾳ τό περί αὐτόν ἐνδείξασθαι πρόθυμον, καί τέλος εἰπεῖν· “Ὦ πάτερ, σοί τε καί τοῖς ἱδρῶσι τοῖς σοῖς δι’ ἡμῶν ὁ Θεός ἐγχειρίζει τήν Ἐκκλησίαν. Ἰδού δίδωμί σοι τόν οἶκον τόν ἱερόν καί τόν θρόνον”. Ὁ δέ μακάριος, περιχαρείας πληρωθείς, ἀσπασάμενος τόν αὐτοκράτορα, καί εὐχαῖς ἀμειψάμενος, ἐξῄει τῶν βασιλείων. Οἱ δέ Ἀρειανοί (μέχρι γάρ τοῦ χρόνου τοῦδε τόν ἱερόν κατεῖχον οἶκον) παρετάττοντο ξιφήρεις, ὑπέρ αὐτοῦ πολεμεῖν ᾐρημένοι πρός τόν μακάριον. Καί τόν μέν βασιλέα ἱκέτευον μή ἀφαιρεθῆναι τόν οἶκον, δεδοικότες ἀντιβαίνειν τῷ κράτει· τῷ δέ ὁσίῳ καί τοῖς μετ’ αὐτοῦ θάνατον ἐπηπείλουν, δημοσίᾳ τε ὁπλισθέντες, καί ἰδίᾳ τινί ὑποθέμενοι, λάθρα προσελθόντι διά τῶν σπλάγχνων τοῦ ἀρχιερέως ὠθεῖν τό ξίφος. Καί ἡ μέν σύστασις τῶν πολεμίων τοσαύτη» (P.G. 35, 289C).

Παρ’ ὅλη τήν συμφωνία κλήρου, λαοῦ καί αὐτοκράτορος ὁ ἅγιος δέν ἠθέλησε νά ἐνθρονισθῆ ὡς ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Προφανῶς ἐπερίμενε τήν σύγκλησι τῆς Συνόδου. Ὁ βιογράφος ἀναφέρει ἐδῶ τά ἑξῆς:

«...καί τῷ ἀέρι φωτισθέντι αἱ τῶν ἀνθρώπων διάνοιαι τήν δυσθυμίαν εἰς φαιδρότητα συμμετέβαλον, τόν τε βασιλέα ἱκέτευον ἐγκαθιδρῦσαι τόν ἀρχιερέα τῷ θρόνῳ. Ὁ δέ μακάριος, μή βουλόμενος ἐκεῖσε καθιδρυνθῆναι, αὐτός ἐν τοσούτοις ἐκφωνεῖν ὑπό τῆς ἐγκρατείας καί τῆς ἀσθενείας οὐχ οἷός τε ὤν, προσφωνεῖ τῷ πλήθει διά τινος λέγων αὐτοῖς· “Ὦ τέκνα, νῦν καιρός εὐγνωμονοῦντας τήν χάριν ὁμολογεῖν ἐφ’ οἷς ἐχαρίσατο ἡμῖν ἡ Τριάς. Περί δέ τοῦ θρόνου εἰσαῦθις ἀναλαβώμεθα”. Ταῦτα μέν λαός δεξάμενος, ἐπραΰνετο· ὁ αὐτοκράτωρ δέ τῆς μετριότητος τοῦ ἀνδρός κατεπλήττετο. Καί οὕτως μέν ἡ πανήγυρις διελύθη, εὐφροσύνην τε πλείστην παρασχομένου Χριστοῦ καί ἀσφάλειαν, ὥστε κατευνασθῆναι τῶν τε ὅπλων τήν παρασκευήν καί τῆς μανίας τό ζέον· ἕν δέ μόνον γυμνωθέν ξίφος ἀναιμωτί πάλι ἐμβληθῆναι τῇ ξιφοθήκῃ» (P.G. 35, 292C).

Ὅταν μετ’ ὀλίγον συνῆλθε ἡ Β ́ Οἰκουμενική Σύνοδος ὑπό τήν προεδρίαν κατ’ ἀρχάς τοῦ ἁγ. Μελετίου, τοῦ ὁμολογητοῦ, ἀπέδωσε τόν θρόνο τῆς Κωνσταντινουπόλεως, εἰς τόν ἅγιον καί τόν ἐγκατέστησε εἰς αὐτόν. Ἡ ἀναφορά τοῦ βιογράφου εἰς τό σημεῖο αὐτό εἶναι ἡ ἑξῆς:

«Ὑπό δέ τόν καιρόν τοῦτον ἐκ πάσης τῆς ὑπό Ρωμαίων ἀρχῆς, πλήν Αἰγύπτου καί τῆς ἑσπερίας, συνῆλθεν ἡ τῶν ἑκατόν πεντήκοντα ἁγία σύνοδος, ἀρχιερέα καταστῆσαι τῇ βασιλίδι πιστόν, καί τάς αἱρέσεις τάς ἐν τῷ μεταξύ τῶν Ἀρειανικῶν χρόνων ἀναφυείσας ἐξωθῆσαι τῆς Ἐκκλησίας ψήφῳ οἰκουμενικῆς συνελεύσεως. Τά μέν οὖν κατά τῶν αἱρέσεων προωδοποίησεν ὁ μέγας Γρηγόριος ἐκ πολλῶν τῶν χρόνων, ὥσπερ θῆρας ἐπιβούλους τοῦ ποιμνίου τῆς Ἐκκλησίας ἀποδιώκων· καί αὐτῆς δέ παρούσης τῆς ἁγίας συνόδου, ὁμοίως συνηγωνίσατο. Ἡ δέ ἁγία σύνοδος αὐτόν ἐνεθρόνισεν, ἡγεμόνα ἔχουσα τόν μέγαν ποιμένα τῆς Ἀντιοχέων, Μελέτιον, ἄνδρα εὐσεβῆ μέν τῇ πίστει καί ἐν τοῖς χρόνοις τοῦ Ἀρειανικοῦ κράτους ἐξελαθέντα τῆς Ἐκκλησίας, πλεῖστά τε κακοπαθήσαντα, συνέβη ἐξορίᾳ πολυχρονίῳ παραδοθῆναι· τόν δέ τρόπον τί δεῖ λέγειν, ὁποῖός τις ὑπῆρχεν; Ὁ γάρ αὐτός πρᾷός τε ἦν καί δραστήριος, σώφρων, δίκαιος, ἀνδρεῖος, σοφός, καί πρός πᾶν τῆς ἀρετῆς κάλλος ἀπεξεσμένος. Τούτου δέ εἰσηγήσει καί συμβουλίᾳ συνοδική ψῆφος ἐκύρωσε τήν προεδρίαν τῆς βασιλίδος τῷ Γρηγορίῳ. Ὁ δέ, καίπερ τά ἄλλα δυσχεραίνων πρός τήν ἐπισκοπήν, πόθῳ μέντοι τῆς ποίμνης, καί τῷ νομίζειν, εἰ τῆς βασιλίδος κρατήσειε, δυνατός ἔσεσθαι τάς ἐν κύκλῳ τῆς οἰκουμένης ἔριδας, ὥσπερ ἀπό σκοπιᾶς τινος καταμανθάνων, διαλύειν, καί πρός ἕνωσιν ἀμφοῖν ταῖν χεροῖν ἄγειν διεστώσας τάς Ἐκκλησίας, εἵλετο δέξασθαι τήν ἐπισκοπήν» (P.G. 35, 296Β).

Ὅλα αὐτά πού ἀναφέραμε ἀπό τόν βίο τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου προφανῶς διδάσκουν τά ἀντίθετα ἀπό αὐτά πού πρεσβεύουν καί πράττουν σήμερα οἱ τοῦ Παλαιοῦ Ἡμερολογίου. Ὁ ἅγιος δηλαδή οὔτε ἦλθε εἰς τήν Κωνσταντινούπολι ὡς Ἐπίσκοπός της, οὔτε ἐνεθρονίσθη εἰς αὐτήν πρίν τήν ἀπόφασι τῆς Β ́ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, οὔτε πολύ περισσότερο ἐδημιούργησε Σύνοδο παράλληλο πρός τήν αἱρετικήν, ἀλλά ἀντιθέτως ὅταν ἀμφισβητήθηκε ἡ ἐκλογή καί ἡ ἐνθρόνισίς του ἀπό κάποιους Ἐπισκόπους, οἱ ὁποῖοι ἦλθον καθυστερημένα εἰς τήν Σύνοδο, ἀπεχώρησε καί παραιτήθη τοῦ θρόνου, γενόμενος καί ἐκ τούτου μέγα παράδειγμα πρός μίμησιν διά τό πῶς ἀποφεύγονται τά σχίσματα καί οἱ διχοστασίες.

Εἶναι παρομοιώδεις οἱ λόγοι του ἐνώπιον τῆς Οἰκουμενικῆς Συνόδου μέ τούς ὁποίους, χάριν τῆς ἀποφυγῆς τῶν σχισμάτων, παραιτεῖται τοῦ θρόνου:

«Εἰ δέ τι ὑμῖν ἐγώ τῆς διαστάσεως αἴτιος, οὐκ εἰμί σεμνότερος Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου. Βάλετέ με εἰς τήν θάλασσαν, καί παύσεται ἀφ’ ὑμῶν ὁ κλύδων τῶν ταραχῶν. Αἱροῦμαι παθεῖν ὅ τι ἄν βούλησθε, καίπερ ἀθῶος ὤν, τῆς ὑμῶν ἕνεκεν ὁμονοίας. Θρόνου ἐξώσατε, πόλεως ἀπελάσατε. Μόνον τήν ἀλήθειαν καί τήν εἰρήνην, ὡς ὁ Ζαχαρίας φησίν, ἀγαπήσατε. Ἔρρωσθε, ἱεροί ποιμένες, καί τῶν ἐμῶν πόνων μνημονεύοντες, μή ἀπολήξητε. Ταῦτα εἰπόντος, αἰδώς τις αὐτούς εἶχε τοῖς εἰρημένοις κατανυγέντας. Ὁ μέν οὖν ἐπί τήν Καππαδοκῶν βαδιούμενος ἐξῄει τοῦ συλλόγου, συμμιγής χαρᾷ τε καί κατηφείᾳ· τό μέν, ὅτι τῶν πόνων ἀνάπαυλαν ηὕρατο, τό δέ τοῦ ποιμνίου χάριν, ὅπως αὐτό καταλείψειεν» (P.G. 35, 300Β).

Ὁ βιογράφος του λοιπόν ἀναφέρει ὅτι ὁ ἅγιος ἐγκατέλειψε τό ποίμνιο τό ὁποῖο ἡ ἴδια ἡ Σύνοδος προηγουμένως τοῦ εἶχε ἐμπιστευθῆ καί αὐτό τοῦ ἐδημιούργησε θλίψι καί κατήφεια. Ἐνῶ δέ εὑρίσκετο ἀκόμη εἰς τήν Κωνσταντινούπολι ἡ Σύνοδος ἐξέλεξε ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως τόν Νεκτάριο. Ἡ στάσις τοῦ ἁγίου, σύμφωνα μέ τόν βιογράφο, ἦτο ἡ ἑξῆς: «Ἐνδημοῦντος δέ αὐτοῦ ἔτι τῇ βασιλίδι, καθίσταται εἰς τήν αὐτοῦ Ἐκκλησίαν ὑπό τῆς συνόδου Νεκτάριός τις ἐπίσκοπος, Ταρσεύς ὑπάρχων τῆς Κιλικίας. Αὐτός δέ προσκαλεσάμενος τόν κλῆρον καί τοῦ λαοῦ τούς ἐκκρίτους, νουθετήσας τε αὐτούς φυλάττειν τήν παρακαταθήκην τῆς πίστεως, καί τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ κατεργάζεσθαι, ἀσπασάμενος, πολλά τε κινήσας ἅπασι δάκρυα, τῆς ὁδοιπορίας εἴχετο» (P.G. 35, 301Α). Αὐτός δηλαδή ἐνῶ ἐκοπίασε ἐξ ὁλοκλήρου χάριν τῆς ἐπαναφορᾶς τοῦ ποιμνίου εἰς τήν Ὀρθοδοξία, τώρα ἀναχωρεῖ χάριν τῆς ὁμονοίας καί τῆς ἀποφυγῆς τῶν σχισμάτων.

Τά παραδείγματα ἀπό τόν βίο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἀπό τά ὁποῖα διδασκόμεθα τόν τρόπο ἐπαναφορᾶς ἐκ τῆς αἱρέσεως εἰς τήν Ὀρθοδοξία εἶναι πολλά. Ἀναφέρεται ἀπό τόν βιογράφον του ὅτι μετά τήν ἀναχώρησί του ἀπό τήν Κωνσταντινούπολι ἦλθε εἰς τήν πατρίδα του Νανζιανζόν. Εἰς αὐτήν, ἐπειδή ἔλειπε ἀρκετά χρόνια, εἶχε ἐπικρατήσει ἡ αἵρεσις τοῦ Ἀπολλιναρίου, οἱ δέ αἱρετικοί αὐτοί εἰς ὅλην τήν περιοχή εἶχαν χειροτονήσει Ἐπισκόπους. Ἀφοῦ ὁ ἅγιος τήν ἐπανέφερε εἰς τήν Ὀρθοδοξία ἀρνήθηκε νά γίνη Ἐπίσκοπός της καί ἐγκατέστησε ἄλλον, ὀνόματι Εὐλάλιον.

«Χρόνον δέ πλεῖστον τῆς πατρίδος αὐτοῦ ἀπολειφθέντος διά τήν ἐν τῇ βασιλίδι διατριβήν (δύο γάρ καί δέκα ἔτη λόγος αὐτόν ἐν τῷ Βυζαντίῳ πεποιηκέναι), συνέβη τῶν Ἀπολλιναρίου μαθητῶν τινας εἰς τήν δευτέραν ἐπαρχίαν τῶν Καππαδοκῶν πολλούς μέν ἐξαπατῆσαι τοῖς λόγοις τῆς ἀσεβείας, τολμῆσαι δέ μέχρι καί τοῦδε προσελθεῖν, ὥστε καί ἐπισκόπους ἐν τῇ χώρᾳ χειροτονῆσαι, καί αὐτῆς δέ τῆς Ναζιανζοῦ. Καθαίρει μέν οὖν τήν Ναζιανζόν τοῦ τοιούτου ἄγους ὡς τάχιστα· λίαν δέ ἱκετευόμενος προστῆναι τῆς πατρίδος, οὐ δέχεται τήν ἐπισκοπήν (μάλα γάρ τόν ἡσύχιον μετεδίωκε βίον)· καί τινα Εὐλάλιον τῆς Ναζιανζοῦ ποιμένα κατέστησεν, ὅν ἔσχεν ἄγαν ἐν τοῖς τιμίοις, θεραπεύοντά τε αὐτόν, καί μέτριον τό ἦθος τυγχάνοντα» (P.G. 35, 301Β).

Καί ἐδῶ εἶναι κατάδηλο ὅτι ὁ ἅγιος πρῶτα ἐπανέφερε εἰς τήν Ὀρθοδοξία τό ποίμνιο καί μετά ἐτοποθέτησε Ἐπίσκοπο, προφανῶς μέ τήν συμφωνία τοῦ λαοῦ καί τῶν ἄλλων Ἐπισκόπων.

Σύμφωνα λοιπόν μέ ὅλα αὐτά τά παραδείγματα ἀπό τόν βίο τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου πρῶτα γίνεται ὁ ἀγῶνας ἐναντίον τῆς αἱρέσεως, ἀρχῆς γενομένης ἀπό τῆς ἀποτειχίσεως ἀπό τόν αἱρετικό Ἐπίσκοπο καί ἐν συνεχείᾳ εἰς τόν τόπο καί τόν θρόνο τοῦ ἐκθρονισθέντος αἱρετικοῦ καθίσταται ὁ Ὀρθόδοξος διά νομίμου Συνόδου καί μέ τήν συμφωνία τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ. Αὐτή ἡ ὁδός ἀποτελεῖ, ὅπως δεικνύουν οἱ βίοι τῶν ἁγίων, καί τήν ὀρθόδοξον Παράδοσι εἰς τό θέμα ἀποκαταστάσεως τοῦ αἱρετικοῦ Ἐπισκόπου καί ὡς ἐκ τούτου τήν ἀποφυγή σχισμάτων καί παρατάξεων μέσα εἰς τήν Ἐκκλησία.

Εἰς τήν ἀποτείχισι ὅμως, λόγῳ τῆς ἀλλαγῆς τοῦ ἡμερολογίου, ἀκολουθήθηκε τελείως διαφορετική ὁδός. Ἀπό τήν ἀρχή τοῦ ἀγῶνος των οἱ ἀποτειχισθέντες λόγῳ τῆς ἀλλαγῆς τοῦ ἡμερολογίου ἀναζητοῦσαν ἡγέτες Ἐπισκόπους, οἱ ὁποῖοι, δέν θά ἐτίθεντο ἐπικεφαλῆς τοῦ ἀγῶνος μέ ὅλες τίς συνέπειες τῶν διωγμῶν καί διώξεων, ἀλλά θά ἀποκαθιστοῦσαν τήν διασαλευθεῖσαν πίστιν καί τήν καθ’ ὅλα λειτουργία τῆς Ἐκκλησίας, εἰς τό τμῆμα αὐτό τοῦ λαοῦ, τό ὁποῖο δέν ἐδέχθη τήν ἀλλαγή τοῦ ἡμερολογίου. Αὐτή ἡ ἀποκατάστασις θά ἐγίνετο μέ πρωτοφανῆ εἰς τά ἐκκλησιαστικά δεδομένα τρόπο, χωρίς δηλαδή τήν συνοδική καταδίκη τῆς αἱρέσεως, χωρίς τήν μετάνοια ἤ τήν καθαίρεσι τῶν αἱρετικῶν Ἐπισκόπων, χωρίς τήν συμφωνία τῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν καί χωρίς τήν νόμιμη μεταβίβασι τῆς Ἀποστολικῆς διαδοχῆς. Ὅλα ὅσα προαναφέρθησαν καταδεικνύουν ὅτι εἰς τήν ἀποτείχισι λόγῳ τῆς ἀλλαγῆς τοῦ ἡμερολογίου, ἄλλαξε ἡ Παράδοσις, τήν ὁποία διαχρονικῶς ἐξέφραζε ὁ ΙΕ ́ ἱερός Κανόνας τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου καί ἐδίδασκε, ἀφ’ ἑνός τήν ἐκκλησιαστική ἀπομάκρυνσι τῶν αἱρετικῶν ποιμένων ἀπό τίς ἐκκλησιαστικές θέσεις πού κατεῖχον καί ἀφ’ ἑτέρου τήν συνοδική καταδίκη τῆς αἱρέσεως. Αὐτό ὅμως πού ἀποδεικνύει τόν ἐκτροχιασμό αὐτῆς τῆς ἀποτειχίσεως εἶναι ἡ δημιουργία πολλῶν Συνόδων, μή ἐχόντων μεταξύ των οὐδεμία ἐκκλησιαστική ἐπικοινωνία, Συνόδων οἱ ὁποῖες ἡ μία πολεμεῖ τήν ἄλλη, Συνόδων ἀλληλοκαθαιρουμένων, οἱ ὁποῖες ἔχουν ἕνα μόνο συνδετικό κρίκο καί κοινό γνώρισμα τήν μετά πάθους ἐμμονή εἰς τό παλαιό ἡμερολόγιο. Αὐτό ἀποτελεῖ ἕνα εἶδος ἰδιότυπου Προτεσταντισμοῦ μέ τή μόνη διαφορά, σέ θεωρητικό ἐπίπεδο, ὅτι στόν Προτεσταντισμό οἱ λεγόμενες ἐκκλησίες θεωροῦνται ἡ κάθε μία μέρος τῆς «Ἐκκλησίας» καί ἡ μία συμπλήρωμα τῆς ἄλλης, ἐνῶ στό Παλαιό Ἡμερολόγιο ἡ κάθε μία Σύνοδος (Ἐκκλησία) θεωρεῖ τόν ἑαυτόν της κατ’ ἀποκλειστικότητα συνέχεια τῆς διαχρονικῆς Ἐκκλησίας καί τούς ἄλλους ὡς πλανεμένους καί ἐκτός Ἐκκλησίας, ὅπως ἀκριβῶς δηλαδή καί τούς ἀκολουθοῦντες τό νέο ἡμερολόγιο.

Διά τίς Συνόδους τοῦ Παλαιοῦ Ἡμερολογίου θά ἠδυνάμεθα νά ἰσχυρισθοῦμε, ὅτι λειτουργεῖ ὁ πνευματικός νόμος τῆς ἀνταποδόσεως, ὁ ὁποῖος λέγει ὅτι, ἀπό αὐτό τό παράνομο τό ὁποῖο πράττεις, νομίζοντας ὅτι ὑπηρετεῖς τόν Θεό, ἀπό αὐτό καί θά τιμωρηθῆς. Αὐτή ἡ κατάστασις τῶν ἀντιμαχομένων Συνόδων, ἴσως εἶναι ἡ μεγαλυτέρα ἀπόδειξις διά τό ὅτι ἐν καιρῷ αἱρέσεως δέν δημιουργοῦμε αὐθαίρετα Σύνοδο, οὔτε ἡ Ἐκκλησία λειτουργεῖ ὅπως τόν καιρό τῆς εἰρήνης, οὔτε ἀποκαθιστάμεθα εἰς τούς θρόνους πρίν τήν ἀποκατάστασι τῆς πίστεως καί τή συνοδική καταδίκη τῆς αἱρέσεως, οὔτε δημιουργοῦμε παράλληλες θέσεις Ἐπισκόπων. Ἄν δέν εἶχε δημιουργηθῆ κατ’ ἀρχάς Σύνοδος εἰς τό Παλαιό ̈Ημερολόγιο, δέν θά ὑπῆρχαν τά σχίσματα καί ὁ ἐσωτερικός ἀλληλοσπαραγμός.

(Εὐθυμίου Τρικαμηνᾶ, Ἱερομονάχου, Ἡ Διαχρονικὴ Συμφωνία τῶν Ἁγίων Πατέρων γιὰ τὸ Ὑποχρεωτικὸ τοῦ 15ου Κανόνος τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου περὶ Διακοπῆς Μνημονεύσεως Ἐπισκόπου Κηρύσσοντος ἐπ’ Ἐκκλησίας Αἵρεσιν (σελ.  248-257).