Θεολογικές έριδες για τα Θρησκευτικά
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΛΑΚΑΣΑΣ   –   kathimerini.gr

Θεολογικός… πόλεμoς ξέσπασε για τα Θρησκευτικά. Οι θεολόγοι παρουσιάζονται διχασμένοι για τον προσανατολισμό και το περιεχόμενο του μαθήματος, καθώς μία ομάδα τάσσεται υπέρ του ομολογιακού του χαρακτήρα και μία άλλη υπέρ του θρησκειολογικού.
Ειδικότερα, σήμερα ο Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος «Καιρός» θα δημοσιοποιήσει επιστολή προς τον υπουργό Παιδείας Νίκο Φίλη, στην οποία ζητεί την άμεση εφαρμογή του νέου Προγράμματος Σπουδών (ΠΣ) για τα Θρησκευτικά, το οποίο έχει εκπονηθεί από το 2011 και έχει εφαρμοσθεί πιλοτικά. «Η κοινή
γνώμη δεν γνωρίζει πως υπάρχει ήδη έτοιμο ΠΣ, επεξεργασμένο από τις υπηρεσίες του υπουργείου και πιλοτικά εφαρμοσμένο σε μεγάλο αριθμό σχολείων, με το οποίο τα Θρησκευτικά αναβαθμίζονται σε σύγχρονο, ανοιχτό, μη κατηχητικό και μη ομολογιακό μάθημα, που απευθύνεται σε όλα τα παιδιά του ελληνικού σχολείου, ανεξάρτητα από την εθνική και θρησκευτική προέλευσή τους. Αντί να γίνεται γενική και αόριστη συζήτηση περί θρησκειολογικού μαθήματος, σαν να βρισκόμαστε σε σημείο μηδέν, καλούμε τον κ. Φίλη να εγκαταλείψει την αναποφασιστικότητα των προκατόχων του και να προβεί από την επομένη κιόλας σχολική χρονιά 2016-17 στην εφαρμογή του νέου προγράμματος», λέει ο Σύνδεσμος, ο οποίος ιδρύθηκε το 2009.
«Το νέο ΠΣ αποτελεί υπέρβαση της διελκυστίνδας μεταξύ του κατηχητικού και του θρησκειολογικού προτύπου. Στο νέο ΠΣ το μάθημα των Θρησκευτικών συνιστά γνωριμία με τα μορφωτικά αγαθά, τις αξίες και τον πολιτισμό που διαμόρφωσε ο Χριστιανισμός και ιδιαίτερα η Ορθόδοξη Παράδοση, ενώ παράλληλα διδάσκονται στοιχεία από τις δύο άλλες χριστιανικές παραδόσεις της Ευρώπης, καθώς και στοιχεία για ορισμένες από τις μεγάλες θρησκευτικές παραδόσεις που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα την ελληνική κοινωνία. Ακόμη, στο πλαίσιο του μαθήματος, τα κοινωνικά και υπαρξιακά προβλήματα του ανθρώπου προσεγγίζονται με πνεύμα διαλόγου, ελευθερίας και καταλλαγής, χωρίς ομολογιακή εμμονή, κατηχητισμό, φανατισμό ή μισαλλοδοξία. Με άλλα λόγια, το σύγχρονο μάθημα των Θρησκευτικών βοηθά στην κατανόηση της παράδοσης και εκφράζει τον θρησκευτικό πολιτισμό μας με σεβασμό προς τη θρησκευτική ετερότητα στο πλαίσιο ενός διαπολιτισμικού διαλόγου. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα ΠΣ με ανοικτό και συνθετικό χαρακτήρα», προσθέτει στην «Κ» ο Σταύρος Γιαγκάζογλου, θεολόγος, στέλεχος στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ).
Ομως! Η Πανελλήνιος Ενωσις Θεολόγων –ιδρύθηκε το 1950– σε επιστολή της προς τον αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο επιτίθεται με σφοδρότητα στο νέο ΠΣ που υποστηρίζει ο Θεολογικός Σύνδεσμος. «Το νέο πολυθρησκειακό ΠΣ, με τον αντιχριστιανικό του χαρακτήρα και το αντιεπιστημονικό και αντιπαιδαγωγικό του περιεχόμενο, στοχεύει αποδεδειγμένα στη διάβρωση και αλλοίωση της ορθοδόξου πίστεως της νεότητας. Δεν είναι τυχαίο –και το αντιλαμβάνεστε– ότι το παραπάνω ΠΣ των Θεολόγων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, που μετεξελίχτηκε σε ΙΕΠ, το υποστηρίζουν και είναι έτοιμοι να το εφαρμόσουν και να το επιβάλουν ορισμένοι πολιτικοί, με τη στήριξη κομματικών μηχανισμών, ΜΜΕ, μελών του Δ.Σ. της ΟΛΜΕ και άλλων εχθρικώς διακειμένων προς την χριστιανική πίστη και την Εκκλησία», λέει στην επιστολή της η ΠΕΘ. Μάλιστα, η επιστολή εστάλη στις 7 Οκτωβρίου, αλλά δημοσιοποιήθηκε χθες, με αποτέλεσμα ορισμένοι να συνδέουν τη δημοσιοποίησή της με τη σημερινή επιστολή του «Καιρού».
Η ΠΕΘ ζητεί «ως βάση του διαλόγου για την αναμόρφωση των Θρησκευτικών να αποτελέσει το ΠΣ και τα βιβλία του 2003-2006 και όχι τα απαράδεκτα πολυθρησκειακά ΠΣ του ΙΕΠ (2011 και 2015)». «Εγώ δίδαξα το μάθημα με βάση τα παλαιά ΠΣ. Μάλιστα, πολλά μέλη του Συνδέσμου έχουμε μετάσχει σε συγγραφικές ομάδες σχολικών βιβλίων με βάση τα παλαιά ΠΣ», ανέφερε χθες στην «Κ» ο Δημήτρης Μόσχος, επίκουρος καθηγητής της Θεολογικής Αθηνών και πρόεδρος του «Καιρού». Και τόνισε: «Oμως πλέον έχουν αλλάξει πολλά».

ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ
Κύριε υπουργέ,
ΕΦΑΡΜΟΣΤΕ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ
Ουδέν κακόν αμιγές καλού. Και απ' αυτόν τον κανόνα δεν εξαιρείται ο πρόσφατος θόρυβος για τις απαλλαγές από τα θρησκευτικά, δεδομένου ότι έστω και με αυτόν τον τρόπο ήρθε στο φως η αμηχανία της ελληνικής πολιτείας σε ό,τι αφορά τη θέση και τον χαρακτήρα της θρησκευτικής αγωγής στο ελληνικό σχολείο. Παρακάμπτοντας λοιπόν το έλασσον, που είναι το θέμα των απαλλαγών, θα θέλαμε να επιστήσουμε την προσοχή σας στο μείζον, που είναι το θέμα αυτού καθαυτού του μαθήματος των θρησκευτικών: σε ποιους μαθητές απευθύνεται, ποιοι είναι οι παιδαγωγικοί του στόχοι, ποιο είναι το αντικείμενό του και ποια είναι η διδακτική του μεθοδολογία.
Κατά τη γνώμη μας, που αποτελεί και γνώμη μεγάλου τμήματος των Ελλήνων θεολόγων, η θεμιτή και εφικτή λύση για τη διδασκαλία των θρησκευτικών στη σύγχρονη Ελλάδα είναι ένα μάθημα μη-ομολογιακό και μη-κατηχητικό, που απευθύνεται σε όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες του ελληνικού σχολείου ανεξάρτητα από την εθνική και θρησκευτική τους προέλευση· ένα μάθημα που προσεγγίζει τη θρησκεία ως διαχρονική ανθρώπινη πραγματικότητα και ως τμήμα της ιστορίας και του πολιτισμού του λαού μας, φέρνοντας παράλληλα τα παιδιά σε επαφή με τις κύριες θρησκευτικές παραδόσεις όλου του κόσμου, ώστε μέσα από τη μελέτη, την έρευνα και τη συνεργασία, να μπορούν να αντιμετωπίσουν την προκατάληψη και την έλλειψη ανεκτικότητας και να προωθήσουν την αλληλοκατανόηση και τον σεβασμό στην ετερότητα.
Περί όλων αυτών ακούσαμε διάφορα τις τελευταίες μέρες· άλλα εκ των οποίων μας έκαναν να αναθαρρήσουμε, άλλα να χαμογελάμε πικρά, και άλλα μας τρόμαξαν. Γι' αυτό και δεν θεωρούμε ότι είναι η στιγμή για πολλά λόγια· το αίτημά μας είναι ένα και απλό. Κύριε υπουργέ, έχετε τη λύση στο συρτάρι σας. Δεν έχετε παρά να την εφαρμόσετε από την επομένη κιόλας σχολική χρονιά 2016-17: είναι τα νέα Προγράμματα Σπουδών του μαθήματος των θρησκευτικών για Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο, σχεδιασμένα και επεξεργασμένα από τις αρμόδιες επιστημονικές επιτροπές του υπουργείου σας, μέλη των οποίων ήταν Πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, Σχολικοί Σύμβουλοι και μάχιμοι εκπαιδευτικοί της τάξης. Ειδικά μάλιστα το πρόγραμμα για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο έχει εφαρμοστεί πιλοτικά σε πολλά σχολεία, υπάρχει κατατεθειμένη η αξιολόγησή του από τους εκπαιδευτικούς που το εφάρμοσαν, και δεν μένει παρά η γενικευμένη κανονική εφαρμογή του.
Πρέπει δε να τονιστεί ότι οι ειδικές επιστημονικές επιτροπές που εκπόνησαν το πρόγραμμα αξιοποίησαν τον προβληματισμό και τη συνεισφορά μεγάλου αριθμού συναδέλφων. Μ' άλλα λόγια, το πρόγραμμα αυτό έχει προκύψει σε μεγάλο βαθμό «από τα κάτω» (βλ. και τη Διακήρυξη Αρχών του ΚΑΙΡΟΥ, Δεκέμβριος 2009). Δεν είναι ένα αυθαίρετο διοικητικό δημιούργημα, και δεν έχει καμία σχέση με πολιτικές επιλογές της α΄ ή της β΄ κυβέρνησης.
Κατανοούμε ότι η προτεινόμενη αλλαγή συνιστά σημαντική μεταρρύθμιση, που προκαλεί αμηχανία και γεννά αμφιβολίες σε πολύ κόσμο, αλλά είναι η λύση που συναντά τις μαθησιακές ανάγκες των μαθητών και μαθητριών του ελληνικού σχολείου και απαντά στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία. Το άλλο θα ήταν ή να περάσουμε στον κατακερματισμό του σώματος των μαθητών, υιοθετώντας διαφορετικά μαθήματα για κάθε θρησκευτική κοινότητα, και μεταθέτοντας την ευθύνη τους στη διοικούσα εκκλησία και στις άλλες ομολογιακές και θρησκευτικές κοινότητες, ή να διαιωνίσουμε το σημερινό αμήχανο και αντιφατικό καθεστώς, όπου ο χαρακτήρας του μαθήματος διαμορφώνεται ανάλογα με το ποιος εκπαιδευτικός της πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης το διδάσκει.
Κατανοούμε επίσης την αμηχανία της διοικούσας εκκλησιαστικής ιεραρχίας, η οποία αισθάνεται ότι ανατρέπεται έτσι ένα καθεστώς πολλών δεκαετιών. Αυτό όμως δεν είναι κατ' ανάγκη κακό. Ιδίως όταν σε παλαιότερες περιόδους το σχολικό μάθημα υποκαθιστούσε την πνευματική κατήχηση που η εκκλησία όφειλε να παρέχει στα μέλη της, και που είναι ατελέσφορο να γίνεται σε σχολική τάξη. Ίσως είναι λοιπόν αυτή μια καλή ευκαιρία για να αναλάβει η ίδια η εκκλησία την ευθύνη της κατήχησης των μελών της – ανηλίκων και ενηλίκων – και θα ήταν πολύ μεγάλη τιμή και χαρά μας, αν μπορούσαμε να συμβάλουμε κι εμείς σ” αυτό.
Κύριε υπουργέ, ας μην υπάρχει καμία παρανόηση επ' αυτού. Η σχολική θρησκευτική αγωγή δεν είναι παραχώρηση προς την Εκκλησία και δεν εντάσσεται στις σχέσεις εκκλησίας-κράτους. Είναι αμιγής υποχρέωση της ελληνικής πολιτείας προς όλους ανεξαίρετα τους πολίτες της. Από την άποψη αυτή είναι λάθος το σχολικό μάθημα των θρησκευτικών να εμφανίζεται ως αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ της πολιτικής και της εκκλησιαστικής ηγεσίας. Ο διάλογος είναι ασφαλώς επιβεβλημένος με κάθε ενδιαφερόμενο, πολύ περισσότερο με τους εκπροσώπους της Εκκλησίας. Άλλο όμως διάλογος για την εύρεση του ορθού και του αληθούς, και άλλο διαπραγμάτευση για τα μερίδια της εξουσίας.
Δεν σας κρύβουμε ότι δηλώσεις και διατυπώσεις που κυκλοφορούν στα μέσα ενημέρωσης και αποδίδονται σε σας ή σε συνεργάτες σας μας κάνουν να ανησυχούμε για πιθανή υπαναχώρηση από την εφαρμογή του νέου Προγράμματος Σπουδών – είτε προς μια δήθεν πιο «προοδευτική» αλλά στην ουσία της ξεπερασμένη κατεύθυνση (π.χ. αμιγής θρησκειολογία), είτε προς μια πιο «συντηρητική» (ένας Θεός ξέρει ποια). Και τα δύο αυτά ενδεχόμενα θα ακύρωναν ολοσχερώς την υπάρχουσα σήμερα δυνατότητα μιας ιστορικής τομής στην ελληνική εκπαίδευση προς όφελος των παιδιών.
Ζητούμε λοιπόν να προχωρήσετε σ' αυτή την ώριμη από κάθε άποψη αλλαγή χωρίς τους δισταγμούς και τις υπαναχωρήσεις των προκατόχων σας. Δεν είναι τόσο φοβερό. Εσείς καλείστε να πάρετε μια διοικητική απόφαση. Το κύριο βάρος της εφαρμογής του νέου Προγράμματος Σπουδών του μαθήματος των θρησκευτικών θα το σηκώσουμε εμείς, οι εκπαιδευτικοί του ελληνικού σχολείου.
Με εκτίμηση
Το Διοικητικό Συμβούλιο του ΠΘΣ » ΚΑΙΡΟΣ…»
Διχασμένοι οι θεολόγοι για τα Θρησκευτικά
Διχασμένοι οι θεολόγοι για τα Θρησκευτικά Ανοικτή Επιστολή προς τον Υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, Νίκο Φίλη, με την οποία τον καλεί να προχωρήσει στην άμεση εφαρμογή του νέου Προγράμματος Σπουδών – που έχει ήδη εκπονηθεί από το υπουργείο – για το Μάθημα των Θρησκευτικών, έδωσε στη δημοσιότητα ο Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος «ΚΑΙΡΟΣ».
Το γεγονός ότι «υπάρχει ήδη έτοιμο Πρόγραμμα Σπουδών (ΠΣ) , με το οποίο τα Θρησκευτικά αναβαθμίζονται σε ένα σύγχρονο, ανοιχτό, μη-κατηχητικό και μη-ομολογιακό μάθημα, που απευθύνεται σε όλα τα παιδιά του ελληνικού σχολείου ανεξάρτητα από την εθνική και θρησκευτική προέλευσή τους» υπογράμμισαν οι εκπρόσωποι του ΚΑΙΡΟΥ σε συνέντευξη Τύπου, που πραγματοποιήθηκε σήμερα στην αίθουσα συνεδριάσεων του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Αθηνών. Το κομμάτι του νέου ΠΣ μάλιστα, που αφορά σε Δημοτικό και Γυμνάσιο «έχει εφαρμοστεί πιλοτικά και με επιτυχία σε μεγάλο αριθμό σχολείων». Ο Δημήτρης Μόσχος, πρόεδρος του ΚΑΙΡΟΥ, επίκουρος καθηγητής της Θεολογικής Αθηνών, είπε ότι «δεν πρόκειται για θρησκειολογία, αλλά για ένα σύγχρονο μοντέλο θρησκευτικού μαθήματος, όπου η θρησκεία αντιμετωπίζεται ως συστατικό στοιχείο της ιστορίας και του πολιτισμού ενός τόπου. Με την έννοια αυτή, το νέο ΠΣ εστιάζει στη χριστιανική ορθόδοξη παράδοση, αλλά με γνωσιακή και όχι κατηχητική λογική, παρέχοντας παράλληλα συστηματική προσέγγιση στις άλλες θρησκείες». Ο κ. Μόσχος σημείωσε εξάλλου πως «πρόκειται για μία καινοτόμο διαδικασία διδασκαλίας όπου το κύριο βάρος της θα το σηκώσουν οι εκπαιδευτικοί και για το λόγο αυτό χρειάζεται η επιμόρφωσή τους». Αναφερόμενος στην πιλοτική εφαρμογή του νέου ΠΣ και στα αποτελέσματά της μέσα στις τάξεις των σχολείων που υλοποιήθηκε, ο Αγγελος Βαλιανάτος, σχολικός σύμβουλος θεολόγων, έφερε ως παράδειγμα Γυμνάσιο στις Αχαρνές, όπου όπως είπε χαρακτηριστικά «υπήρχε ενεργή συμμετοχή μαθητών, Ρομά, που μέχρι τότε δεν είχαν ανοίξει ποτέ το στόμα τους». Ο κ. Βαλλιανάτος παρουσιάζοντας την κατάσταση που επικρατεί στη διαδασκαλία των θρησκευτικών στην Ευρώπη, έκανε λόγο για τις αλλαγές που επέφεραν γεγονότα όπως η 11η Σεπτεμβρίου 2001, ενώ έκανε ιδιαίτερη αναφορά σε ευρωπαϊκά κείμενα όπως του Συμβουλίου της Ευρώπης «Λευκή Βίβλος για το Διαπολιτισμικό Διάλογο» (2008), όπου «η διαδασκαλία του μαθήματος συνιστάται και περιγράφεται». Σε ερώτηση για το αν το νέο ΠΣ θα επηρεάσει το θέμα της απαλλαγής από το Μάθημα των Θρησκευτικών, ο κ.  Βαλλιανάτος υποστήριξε ότι η εφαρμογή του νέου ΠΣ, λαμβάνοντας υπόψη και το σκεπτικό σχετικής απόφασης του Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, θα έθετε πλέον το θέμα σε άλλη βάση. Ο εκπαιδευτικός και διευθυντής του θεολογικού περιοδικού «Σύναξη» Θανάσης Παπαθανασίου, ανέλυσε τους λόγους που καθιστούν αναγκαία τη θρησκευτική εκπαίδευση στο σύγχρονο κόσμο, σημειώνοντας ότι «μετά την επίθεση στο περιοδικό Charlie Hebdo, ακόμα και στη Γαλλία, που είναι η μήτρα του άθρησκου κοσμικού κράτους, μελετάται η επαναφορά των θρησκευτικών στο σχολείο ώστε οι Γάλλοι πολίτες να μπορούν να κατανοήσουν το θρησκευτικό φαινόμενο, στις καλές και στις κακές του πλευρές». Τη συζήτηση συντόνισε ο εκπαιδευτικός Βασίλης Ξυδιάς, ο οποίος κάλεσε τον υπουργό Παιδείας «να εγκαταλείψει την αναποφασιστικότητα των προκατόχων του, και να προβεί από την επομένη κιόλας σχολική χρονιά, 2016-2017, στην εφαρμογή του νέου προγράμματος». Από την άλλη πολλοί είναι οι θεολόγοι που δηλώνουν κάθετα αντίθετοι στο νέο πρόγραμμα σπουδών για τα Θρησκευτικά.

Φίλης: Τα θρησκευτικά να γίνουν… θρησκειολογία
Αναγκαία θεωρεί την αναμόρφωση του μαθήματος των θρησκευτικών και την μετατροπή του σε μάθημα θρησκειολογίας θεωρεί ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης.
Είναι αναγκαία η αναμόρφωση του μαθήματος των θρησκευτικώνώστε αυτό να μετατραπεί σε μάθημα θρησκειολογίας, υποστηρίζει ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης σε γραπτή απάντησή του σε ερώτηση κοινοβουλευτικού ελέγχου.
Ειδικότερα, απαντώντας σε ερώτηση του Ν. Νικολόπουλου, ο υπουργός αναφέρει -μεταξύ άλλων- τα εξής:
«Για ιστορικούς λόγους το μάθημα των θρησκευτικών στη χώρα μας έχει ομολογιακό χαρακτήρα. Αυτό, συνιστά έναν αναχρονισμό που τον αντιλαμβάνονται και φωτισμένοι ιεράρχες και θεολόγοι. Είναι αναγκαία η αναμόρφωση των θρησκευτικών, ώστε, να γίνει μάθημα θρησκειολογίας, γνώσης των θρησκειών, με την ιδιαίτερη παρουσίαση του πολιτισμικού ρόλου της ορθοδοξίας στη χώρα μας. Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, θεσμικά αρμόδιο, επεξεργάζεται σχετικές προτάσεις».
Θεολόγοι: Να γίνουν τα Θρησκευτικά μη κατηχητικό μάθημα
Την ίδια ώρα ο Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος «ΚΑΙΡΟΣ», αποστέλλει Ανοικτή Επιστολή προς τον Υπουργό Παιδείας με την οποία τον καλεί να προχωρήσει στην άμεση εφαρμογή του νέου Προγράμματος Σπουδών για το Μάθημα των Θρησκευτικών. «Υπάρχει ήδη έτοιμο Πρόγραμμα Σπουδών (ΠΣ), με το οποίο τα Θρησκευτικά αναβαθμίζονται σε ένα σύγχρονο, ανοιχτό, μη-κατηχητικό και μη-ομολογιακό μάθημα, που απευθύνεται σε όλα τα παιδιά του ελληνικού σχολείου ανεξάρτητα από την εθνική και θρησκευτική προέλευσή τους» υπογράμμισαν οι εκπρόσωποι του ΚΑΙΡΟΥ σε συνέντευξη Τύπου, που πραγματοποιήθηκε σήμερα στην αίθουσα συνεδριάσεων του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Αθηνών. Σημείωσαν, μάλιστα, ότι το κομμάτι του νέου ΠΣ μάλιστα, που αφορά σε Δημοτικό και Γυμνάσιο έχει εφαρμοστεί πιλοτικά και με επιτυχία σε μεγάλο αριθμό σχολείων.
«Δεν πρόκειται για θρησκειολογία, αλλά για ένα σύγχρονο μοντέλο θρησκευτικού μαθήματος, όπου η θρησκεία αντιμετωπίζεται ως συστατικό στοιχείο της ιστορίας και του πολιτισμού ενός τόπου. Με την έννοια αυτή, το νέο ΠΣ εστιάζει στη χριστιανική ορθόδοξη παράδοση, αλλά με γνωσιακή και όχι κατηχητική λογική, παρέχοντας παράλληλα συστηματική προσέγγιση στις άλλες θρησκείες», είπε ο Δημήτρης Μόσχος, πρόεδρος του ΚΑΙΡΟΥ, επίκουρος καθηγητής της Θεολογικής Αθηνών.