Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, Περί ενότητος, φθονερού και δίψυχου πιστού, περί πίστεως και επιγνώσεως!

Ἑρμηνευτικὰ σχόλια στὸ σημερινὸ Ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα

Ἡ ἀπωλεσθεῖσα ἑνότητα τῶν Ὀρθοδόξων ἐν καιρῷ τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, μεγάλο ἁμάρτημα, ποὺ εὐνοεῖ τὴν ἐξάπλωση τῆς Παναιρέσεως!

«Καὶ μήτε κατὰ τὰ δόγματα νὰ διαφερώμεθα, μήτε κατὰ τὴν ζωὴν καὶ τὰ ἔργα νὰ ἔχωμεν σχίσματα ἀναμεταξύ μας».

(Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου)

Ἑρμηνεία εἰς τὴν Πρὸς Ἐφεσίους Ἐπιστολήν (κεφ. δ΄12-14)

«Πρὸς τὸν καταρτισμὸν τῶν ἁγίων εἰς ἔργον διακονίας, εἰς οἰκοδομὴν τοῦ σώματος τὸν Χριστοῦ».

Βλέπεις, ὦ ἀναγνῶστα, πόσον εἶναι τὸ ἀξίωμα τοῦ κάθε χριστιανοῦ; Ὁ καθ’ ἕνας, λέγει, καταρτίζει τὸν ἄλλον, ὁ καθ’ ἕνας διακονεῖ  εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἤτοι τῆς ἐκκλησίας. Ὥστε τί λυπῆσαι ἐσὺ χριστιανὲ πὼς ἔλαβες μικρότερον χάρισμα; Ἰδοὺ καὶ ἐσὺ χρησιμεύεις εἰς τὸν καταρτισμὸν τῶν ἁγίων, ἤγουν εἰς τὴν ὠφέλειαν καὶ τελειότητα τῶν χριστιανῶν. Βλέπε λοιπὸν ἀδελφὲ καὶ πρόσεχε, μήπως λαμβάνοντας χάρισμα, διὰ νὰ οἰκοδομῇς τοὺς ἄλλους σου ἀδελφούς, ἔπειτα φθονώντας ἐκείνους, ὅπου ἔχουν τὰ μεγαλύτερα χαρίσματα, ἐκ τούτου ἀπολέσῃς τὸν ἑαυτόν σου.

Ἔπειτα καὶ τοῦτο στοχάσου, ὅτι ἂν καὶ ὁ ἄλλος ἔλαβε μεγαλύτερον χάρισμα ἀπὸ τὸν Θεὸν διὰ τὴν ὠφέλειαν τῶν χριστιανῶν, πλὴν καὶ ὁ κόπος καὶ ἡ διακονία ὁποῦ ἔκαμεν εἶναι μεγαλυτέρα. Ἀκολούθως δὲ καὶ ἡ κόλασις εἶναι μεγαλυτέρα εἰς αὐτόν, ἐὰν δὲν μεταχειρισθῇ καλῶς τὸ τοιοῦτον χάρισμα ὁποῦ τοῦ ἐδόθη. Καὶ κατὰ ἄλλον δὲ τρόπον· Πῶς δὲν εἶναι σατανικὸν πάθος αὐτό, ὁποῦ ἐσὺ πάσχεις, δηλαδὴ τὸ νὰ φθονῇς τὸν ἔχοντα τὸ μεγαλύτερον χάρισμα ἀδελφόν σου, ὁ ὁποῖος καταρτίζει καὶ οἰκοδομεῖ τὸ σῶμα καὶ τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ; Ἀντιχρίστου γὰρ καὶ ἀντιθέου εἶναι γέννημα ὁ τοιοῦτος φθόνος.

Μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ.

Ἕως πότε, λέγει, πρέπει νὰ ἐργάζωνται καὶ νὰ κοπιάζουν καὶ νὰ οἰκοδομοῦν τοὺς χριστιανούς, ἐκεῖνοι ὅπου ἔλαβον χαρίσματα; ἕως ὅτου νὰ φθάσωμεν ὅλοι εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως, ἤτοι ἕως ὅτου νὰ ἀποδειχθῶμεν ὅλοι πὼς ἔχομεν μίαν καὶ τὴν αὐτὴν πίστιν. Καὶ μήτε κατὰ τὰ δόγματα νὰ διαφερώμεθα, μήτε κατὰ τὴν ζωὴν καὶ τὰ ἔργα νὰ ἔχωμεν σχίσματα ἀναμεταξύ μας. Τότε γὰρ θέλει γένῃ ἡ ἀληθινὴ ἕνωσις τῆς πίστεως, καὶ τότε θέλομεν γνωρίσομεν τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, ὅταν καὶ εἰς τὰ δόγματα εἴμεθα ὀρθόδοξοι, καὶ τὸν σύνδεσμον φυλάττωμεν τῆς ἀγάπης, ἡ ὁποία ἀγάπη εἶναι ὁ Χριστός.

Καὶ ὁ Οἰκουμένιος δὲ λέγει, ὅτι τοῦτό ἐστιν ἐπίγνωσις τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, τὸ μὴ διαφωνεῖν
περὶ αὐτοῦ. Ἀπὸ τὸ ρητὸν δὲ τοῦτο τοῦ Παύλου ἐρανισθέντες οἱ θεῖοι πατέρες, οἱ τὰς ἱερὰς λειτουργίας συγγράψαντες, ὁ Βασίλειος, ὁ Χρυσόστομος καὶ Γρηγόριος ὁ Διάλογος, αἰτοῦνται παρὰ Θεοῦ τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως, ὅπερ ἑρμηνεύων ὁ σοφὸς Νικόλαος ὁ Καβάσιλας, λέγει· «Τί δέ ἐστιν ἡ τῆς πίστεως ἑνότης; Ἀνήρ φησι δίψυχος, ἀκατάστατος ἐν πάσαις ταῖς ὁδοῖς αὐτοῦ ( Ἰακ. 1,8). Δίψυχον λέγων τὸν ἀμφίβολον, τὸν οὐδαμῶς βέβαιον. Ὁ γὰρ τοιοῦτος ἐφ’ ἑκάτερα κλίνων, οὐδετέρωθι βαίνει βεβαίως. Τούτου τὸ ἐναντίον δηλοῦται διὰ τῆς ἑνώσεως, τὸ πάγιον, τὸ βέβαιον, τὸ ἑστός. Ὁ μὲν γὰρ πιστεύων βεβαίως, ἔν τε γινώσκει περὶ τοῦ πράγματος, ἢ τὸ εἶναι ἢ τὸ μὴ εἶναι. Ὁ δὲ ἀμφίβολος πρὸς ἄμφω ρέπων, καὶ ἀπὸ τῆς προσηγορίας γίνεται δῆλος» (Κεφ. ιγ' τῆς ἑρμηνείας τῆς θείας Λειτουργίας).

Ὥστε κατὰ τὴν ἑρμηνείαν τοῦ σοφοῦ τούτου, ὁ Παῦλος εὔχεται νὰ φθάσουν ὅλοι οἱ χριστιανοὶ εἰς τὴν τελείαν πίστιν, τὴν τῶν θαυμάτων, τὴν καὶ μεγάλην, καὶ τῆς θεωρίας καλουμένην, μηδὲν διακρινόμενοι εἰς ὅσα ἂν αἰτήσουν, κἂν καὶ τὰ ὄρη προστάζουν νὰ μεταβοῦν εἰς ἄλλον τόπον. Βέβαιοι καὶ πληροφορημένοι ὄντες, ὅτι πάντα δυνατὰ τῷ πιστεύοντι καὶ ὅτι ὁ Θεὸς πάντα ποιῆσαι δύναται.

Ἐπίγνωσιν δὲ τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ ἐννοεῖ ὁ Παῦλος ἐδῶ ὄχι τὴν γινομένην γνῶσιν τοῦ Θεοῦ, διὰ τῆς θεωρίας τῶν κτισμάτων καὶ τῶν θείων Γραφῶν. Ταύτην γὰρ καὶ οἱ ἀκάθαρτοι δύνανται νὰ ἔχουν. Ἀλλὰ λέγει τὴν διὰ θείας ἐλλάμψεως καὶ φωτισμοῦ ἐνυπόστατου ἐν καρδίᾳ ὑπερφυσικὴν γνῶσιν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία μόνοις δίδοται τοῖς τελείοις, καὶ τελείως κεκαθαρμένοις ἀπὸ τὰ σωματικὰ πάθη καὶ ψυχικά, εἰς τὴν ὁποίαν καὶ εὔχεται νὰ φθάσουν ὅλοι οἱ χριστιανοί.

Εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ.

Ἄνδρα τέλειον, καὶ μέτρον ἡλικίας λέγει ὁ Παῦλος τὴν τελειοτέραν γνῶσιν τῶν δογμάτων τῆς πίστεως, καθὼς καὶ πλήρωμα Χριστοῦ ὀνομάζει τὴν παντελῆ καὶ ὁλόκληρον αὐτοῦ γνῶσιν καὶ πίστιν. Ὅτι δηλαδή, εἷς ὢν τῆς ἁγίας Τριάδος καὶ ἴσος τῷ Πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, ἔγινεν ἄνθρωπος χρηματίσας μία ὑπόστασις ἐν δύο φύσεσι καὶ θελήμασι καὶ ἐνεργείαις. Καὶ ὅτι μετὰ τοῦ σώματος συγκάθηται μὲ τὸν Πατέρα, καὶ θέλει ἔλθῃ μὲ τὸ αὐτὸ σῶμα διὰ νὰ κρίνῃ ζώντας καὶ νεκρούς, καὶ ὅσα ἄλλα δόγματα περὶ Χριστοῦ νοοῦνται ὀρθῶς καὶ λέγονται παρὰ τῶν Ἱερῶν Συνόδων καὶ διδασκάλων καὶ θεολόγων τῆς ἐκκλησίας.

Ὁ δὲ Οἰκουμένιος ἑρμηνεύων τὸ ρητὸν τοῦτο λέγει· «Ἵνα μὴ ἀκούσας ἄνδρα τέλειον καὶ μέτρον ἡλικίας, τὴν σωματικὴν νοήσῃς, ἐπήγαγε, τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ. Ὡς εἰ ἔλεγε· Μέχρις οὗ εἰς τελειότητα φθάσωμεν τῆς ὁλοτελοῦς τοῦ Χριστοῦ πίστεως καὶ γνώσεως. Οὐ γὰρ ὁ τυχὼν γίνεται μέρος τοῦ ὅλου πληρώματος, ἤτοι τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ’ ὁ εἰς ἄνδρα τέλειον τῆς γνώσεως αὐτοῦ καταντήσας καὶ εἰς μέτρον ἡλικίας ἀξίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ». Καὶ ὁ Θεολόγος δὲ Γρηγόριος περὶ τούτου ἔλεγεν ἐν τῷ εἰς τὰ Γενέθλια λόγῳ· «Διὰ πασῶν ὅδευσον ἀμέμπτως τῶν ἡλικιῶν τοῦ Χριστοῦ καὶ δυνάμενον, ὡς Χριστοῦ μαθητής, ἁγνίσθητι, περιτμήθητι... τέλος, συσταυρώθητι, συνεκρώθητι, συντάφηθι προθύμως, ἵνα καὶ συναναστῇς καὶ συνδοξασθῇς καὶ συμβασιλεύσῃς». Ὅτι μὲν οὖν δὲν εἶναι ἀδύνατον, ἀλλὰ δυνατὸν νὰ φθάσῃ τίνας εἰς τὴν ἐν Χριστῷ τελειότητα, μαρτυρεῖ σαφῶς ἐδῶ ὁ ἀπόστολος· Ὅτι δὲ εἶναι δύσκολον νὰ φθάσῃ τινὰς τὴν τοιαύτην τελειότητα μαρτυρεῖ ὁ εἰς τὴν δυνατὴν τοῖς ἀνθρώποις τελειότητα φθάσας ἅγιος Μακάριος λέγων· «Τίς δὲ ὁ ἐλθὼν εἰς τὸ μέτρον τὸ τέλειον ἐν καιροῖς, καὶ γευσάμενος καὶ πείραν ἔχων ἐκείνου τοῦ αἰῶνος; Ἀκμὴν γὰρ οὐδένα εἶδον τέλειον ἄνθρωπον χριστιανὸν ἢ ἐλεύθερον, ἀλλ’ εἰ καὶ ἀναπαύεταί τις ἐν τῇ χάριτι καὶ εἰσέρχεται εἰς μυστήρια καὶ ἀποκαλύψεις καὶ εἰς ἡδύτητα πολλὴν τῆς χάριτος. Ὅμως καὶ ἡ ἁμαρτία σύνεστιν ἄκμην ἔσω. Αὐτοὶ δὲ διὰ τὴν ὑπερβάλλουσαν χάριν καὶ τὸ ἐν αὐτοῖς φῶς, νομίζουν ἐλεύθεροι εἶναι καὶ τέλειοι, παρὰ ἀπειρίαν σφαλλόμενοι, ἐπειδὴ ἔχουν ἐνέργειαν τῆς χάριτος. Ἀκμὴν δὲ οὐδένα εἶδον ἐλεύθερον, ἐπειδὴ κἀγὼ μερικῶς ἐν καιροῖς τισιν εἰσῆλθον εἰς ἐκεῖνο τὸ μέτρον, καὶ οἶδα καταμαθών, πῶς οὐκ ἔστι τέλειος ὁ ἄνθρωπος» (Ὁμιλ. η' κέφ. ε')… ἵνα μάθῃς ὅτι ὅσον καὶ ἂν γένῃ τινὰς τέλειος ἐν ἀνθρώποις, πάντοτε πρέπει νὰ ταπεινώνεται στοχαζόμενος ὅτι εἶναι πολλὰ μακρὰν ἀπὸ τὴν ὄντως καὶ ἀληθινὴν τελειότητα. Διότι λέγει ὁ ρηθεὶς μέγας Μακάριος· «Ὅτι πολλάκις εὕρομεν ἐν τοῖς ἀδελφοῖς, ὅτι τοσαύτην εὗρον χαρὰν καὶ χάριν, ὥστε ἐν πέντε καὶ ἓξ ἔτεσι λέγειν αὐτοὺς ὅτι ἐξηράνθη ἡ ἐπιθυμία. Καὶ μετὰ ταῦτα ὡς ἐνόμισαν ἠλευθερῶσθαι ἀπ’ αὐτῆς, ἐγκρυβεῖσα ἡ κακία ἐπεκινήθη αὐτοῖς, καὶ κατεκαύθησαν τῇ ἐπιθυμίᾳ, ὥστε ξενίζεσθαι αὐτοὺς καὶ λέγειν· Ὅτι μετὰ τοσοῦτον χρόνον πόθεν ἡμῖν ἐπανέστη τοσαύτη κακία; Οὐδεὶς οὖν τῶν ἐχεφρόνων τολμᾶ εἰπεῖν ὅτι συνούσης μοι τῆς χάριτος, τὸ ὅλον ἠλευθέρωμαι τῆς ἁμαρτίας» (Ὁμιλ. ιζ' κέφ. ς').

Πῶς δὲ εἰς ἄλλα μέρη τῶν ἐπιστολῶν τοῦ ὁ Παῦλος λέγει ἀτελῆ τὴν γνῶσιν ὁποῦ ἡμεῖς ἔχομεν περὶ τοῦ Χριστοῦ; «Βλέπομεν γὰρ ἄρτι φησὶ δι’ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι» (Α' Κόρ. 13,12). Ἢ λέγει τὴν γνῶσιν ἡμῶν ἀτελῆ πρὸς διαφορὰν τῆς ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι γνώσεως, ἡ ὁποία ἔσται παντελὴς καὶ ὁλόκληρος. Ἐδῶ δὲ ὠνόμασε τὴν γνῶσιν τελείαν διὰ τὸ στερεὸν καὶ ἀμετάπτωτον, διότι ὅταν ἡμεῖς δὲν μεταπίπτωμεν, ἀλλὰ ἐκεῖνο τὸ ὀλίγον ὁποῦ ἐλάβομεν τὸ κρατῶμεν μὲ κάθε σπουδὴν καὶ βεβαιότητα, τότε τέλειοι λεγόμεθα, καθὼς τοῦτο δηλοῦται καὶ ἀπὸ τὰ ἀκόλουθα λόγια του ἀποστόλου: «ἵνα μηκέτι ὦμεν νήπιοι, κληδωνιζόμενοι καὶ περιφερόμενοι παντὶ ἀνέμῳ τῆς διδασκαλίας».

(Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, Ἑρμηνεία εἰς τὰς ΙΔ΄ Ἐπιστολὰς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, τόμ. Β΄, σελ. 433-435).