«Ο ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ»

(Το ήθος της Ανατολής και η Τεχνολογία)

Τοῦ Ν. ΣΑΚΑΛΑΚΗ

Αναμφίβολα, οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν τη φύση της τεχνολογίας, το φιλοσοφικό–επιστημονικό βάθος της. Εστιάζονται, κυρίως, στη χρήση της, ως όφελος, ως επιχειρηματικότητα, ως κέρδος, ως ποιότητα ζωής, ως ιδιοτέλεια.

Το περί Θεού ερώτημα, η όποια μεταφυσική ανησυχία, έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα, αναγνωρίζοντας ως μόνη αυθεντία την εμπειρική (επιστημονική) πραγματικότητα.

Καθώς όμως η μηχανιστική λογική εκφράζεται σε ζωή, αυξάνει η προβληματικότητα στο ψυχικό πεδίο. Κοινό σημείο των κοινωνιών, κοινός παρανομαστής των ημισφαιρίων του πλανήτη μας, οι ψυχικές δυσκολίες, η υπαρξιακή αγωνία, το άγχος, τα ψυχικά νοσήματα, η μόλυνση του πλανήτη, οι παραπόταμοι δηλ. της δυσπιστίας και αδιαφορίας προς το Θεό. Στη θύελλα του καταναλωτισμού και της μεταβιομηχανικής κοινωνίας, το σταθερό σημείο αναφοράς της ζωής είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία, το Πατερικό ήθος, ως αντιθετικά της ειδωλολατρικής εποχής μας.

Ο Μ. Βασίλειος ανήκει στους μεγάλους Πατέρες, που εκφράζουν το Ορθόδοξο ήθος στις λεπτομέρειές του, ως ζωή και Εκκλησιολογία. Στο πρόσωπό του συγκλίνουν χαρισματικά, Χριστοκεντρικά, δύο

σημαντικοί άξονες της ανθρώπινης πραγματικότητας, η πίστη δηλ. και η Επιστήμη–Τεχνολογία. Εμβάθυνε στην Επιστήμη στα όρια της εποχής του. Στα κείμενά του βρίσκουμε αποθηκευμένες πολλές επιστημονικές πληροφορίες, που επαληθεύτηκαν στη σημερινή επιστημονική σφαίρα.

Το Εκκλησιολογικό, Ασκητικό, Ορθόδοξο ήθος του Μ. Βασιλείου, σπαργανώθηκε και ανδρώθηκε στο γεωπολιτικό χώρο της Ανατολής (Καππαδοκία).

Στον καιρό των αιρέσεων ανέδειξε το μεγαλείο της διαχρονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, όπως μας παραδόθηκε, ως δόγμα και ζωή, από τους Αγίους Αποστόλους.

Ως αληθινός επίσκοπος, ωρίμασε πρώτα στη μοναχική ζωή, ως πρόσωπο αγιοπνευματικά ελεύθερο, ευχαριστιακό, κοινωνικό. Μας θυμίζει ο Ι. Πατήρ, ένα σύγχρονο παράδειγμα που αναφέρεται στον Ντοστογιέφσκι, τον στάρετς Ζωσιμά, που βίωνε–καθιστούσε τον εαυτό του «υπεύθυνο για όλους και για όλα».

Ως Ορθόδοξος επίσκοπος, δεν ήταν ένας απλός ταξιδευτής στο χρόνο –homo viator– αλλά μία άγρυπνη, νήφουσα, Ορθόδοξη συνείδηση, χωρίς προδοσία των ύψιστων Ορθοδόξων αληθειών.

Δημιούργησε στην εκκλησία τεράστιες Λειτουργικές, Εκκλησιολογικές, ασκητικές, Αντι-αιρετικές και κοινωνικές επεκτάσεις, που εισάγουν άμεσα στο χώρο του καθ’ ομοίωση.

Στη διδασκαλία του φανέρωσε τις δογματικές διαστάσεις της Εκκλησίας–Ορθοδοξίας ως αιώνια σύνορα, τα οποία αμφισβητεί σήμερα η μεγαλύτερη αίρεση της ιστορίας, ο οικουμενισμός.

Ως επιστήμων πέρασε από την θεώρηση της κτιστής πραγματικότητας στη δοξολογία του Θεού, στην ευχαριστιακή δηλ. αναφορά του κτιστού ανθρώπου στον Άκτιστο Τριαδικό Θεό.

Να υπογραμμίσουμε, ότι στις ομιλίες του στην «Εξαήμερο», προβάλλει την ύλη ως γέφυρα μεταξύ Θεού και ανθρώπου και όχι ως εμπόδιο (οντολογικό), ως σημείο αντίθεσης μεταξύ Θεολογίας και Επιστήμης.

Η ιστορία και η αιωνιότητα έχουν καταγράψει το Μ. Βασίλειο ως ζωντανό άνθρωπο του Θεού, που εισχώρησε στην καρδιά της Ορθοδοξίας, ώστε να γίνει ένας από τους μεγαλύτερους (διαχρονικά) δασκάλους της. Μετάνοια, ασκητικός αγώνας, πόνος καρδιάς για τον άνθρωπο και την Εκκλησία, διάκριση και αέναη πάλη με τις αιρέσεις, ήταν οι αξονικές αρετές του.

Εύστοχα ο Άγιος Ειρηναίος παρατηρεί: «Gloria enim Dei vivens homo» δηλ. «Η δόξα του Θεού είναι ο ζωντανός άνθρωπος (κατά Θεόν)» (Κατά Αιρέσεων).

Σήμερα, η αληθινή Εκκλησία βρίσκεται καθ’ οδόν, χωρίς να έχει απολέσει την Ιστορική, Θεολογική και Εσχατολογική συνείδησή της. Χωρίς Στατικότητα ή Ανιστορικότητα, όπως κατηγορείται από παγκοσμιοποιημένα, αιρετικά και οικουμενιστικά κέντρα. Θάμβος καταλαμβάνει την ψυχή του ανθρώπου, όταν κατανοήσει τις θεολογικές, εκκλησιολογικές και ανθρωπολογικές θέσεις του Μ. Βασιλείου. Όταν ο Λιβάνιος, ο μεγάλος ρήτορας–δάσκαλος της Αντιόχειας, έχει δηλώσει: «Εν κάλλει μεν επιστολών νενίκημαι, Βασίλειος δε κεκράτηκε. Φίλος δε ο ανήρ και δια τούτο ευφραίνομαι»· δηλ. «Εις κάλλος επιστολών έχω νικηθεί, έχει δε νικήσει ο Βασίλειος. Είναι δε φίλος ο άνθρωπος και δια τούτο ευφραίνομαι», τότε, ως Ορθόδοξη κατανόηση της ζωής του, κλήρος και λαός, τι πρέπει να πούμε;

Αρμόζει το Μεγαλυνάριο της Εκκλησίας: «Τον ουρανοφάντορα του Χριστού, μύστην του Δεσπότου, τον φωστήρα τον φαεινόν, τον εκ Καισαρείας και Καππαδοκίας χώρας, Βασίλειον τον Μέγαν, πάντες τιμήσωμεν».

ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ