Η Κλίμαξ κατά αιρετικών (π. Ν. Μανώλης)

Σχόλιο στὴν ὁμιλία τοῦ π. Νικολάου Μανώλη

    

  Ὅπως πάντα, ὅταν ἐξετάζουμε θεολογικά-ποιμαντικὰ προβλήματα, τὸ ζητούμενο δὲν εἶναι ἡ ἐπικράτηση προσωπικῶν ἀπόψεων, ἀλλὰ ἡ ἀνεύρεση τῆς διδασκαλίας καὶ τῆς πράξεως τῆς Ἐκκλησίας –δηλαδὴ ἡ συγκεκριμένη Παράδοση τῆς διαχρονικῆς Ἐκκλησίας– καὶ ἡ ἐφαρμογή της.

    Αὐτὴ ἡ Ἱερὴ Παράδοση διαστρεβλώνεται καὶ διακωμωδεῖται τελευταῖα, ἀπὸ ἀντι-Οἰκουμενιστικοὺς κύκλους καὶ ἱστολόγια, ποὺ ἐπειδή στηρίζονται στὸ πλῆθος τῶν ὀπαδῶν καὶ τῆς μεγάλης ἐπισκεψιμότητας ποὺ ἔχουν, ἀλλοιώνουν τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, στὸ τμῆμα της ἀκριβῶς ἐκεῖνο, ποὺ ἅπτεται τοῦ σωστοῦ τρόπου ἀντιμετωπίσεως τῶν αἱρετικῶν· ἐξαιτίας δὲ τῆς κακοδιδασκαλίας τῶν ἀντι-Οἰκουμενιστῶν αὐτῶν, στοὺς μὲν Παναιρετικοὺς Οἰκουμενιστὲς παρέχεται πολύτιμος χρόνος γιὰ νὰ ἑδραιώνουν καὶ νὰ ἐπεκτείνουν τὴν αἵρεση, οἱ δὲ πιστοὶ διδάσκονται ὅτι μποροῦν ἀκίνδυνα νὰ κοινωνοῦν μὲ τοὺς αἱρετικούς (ἐφόσον δὲν ὑπάρχουν ἀποτειχισμένοι ἱερεῖς) μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἐθίζονται στὴν κοινωνία μὲ τὴν αἵρεση καὶ νὰ διακινδυνεύουν τὴν σωτηρία τους.

     Ἔτσι, λοιπόν, ἀντὶ τὸ τραῦμα τῆς Παναιρέσεως νὰ ἐπουλωθεῖ, ἐπιδεινώνεται ἀπὸ τὴν λανθασμένη δράση αὐτῶν τῶν ἀντι-Οἰκουμενιστῶν, οἱ ὁποῖοι ἀδυνατοῦν νὰ ἀντιληφθοῦν ὅτι, ὅσο χρόνο κοινωνοῦν μὲ τοὺς αἱρετικοὺς καὶ ὅσους ἔχουν ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μαζί τους, δὲν τοὺς βοηθοῦν νὰ σκεφθοῦν τὸ λάθος τους. Δηλαδή, διαπράττουν οἱ ἀντι-Οἰκουμενιστὲς μὲ αὐτὴ τὴν κακὴ Οἰκονομία, τὸ ἴδιο λάθος, τὸ ὁποῖο ἔχουν ἐπισημάνει ὅτι διαπράττουν οἱ Οἰκουμενιστές, οἱ ὁποῖοι, μὲ τὸ νὰ μὴν ζητοῦν  ἀπὸ Παπικοὺς καὶ Προτεστάντες νὰ καταδικάσουν τὶς κακόδοξες θέσεις ποὺ ἔχουν, τοὺς ἀφήνουν νὰ πιστεύουν ὅτι δὲν πράττουν κάτι ὀλέθριο, μὲ τὸ νὰ παραμένουν στὴν αἵρεση!

     Αὐτὸ τὸ λάθος διαπράττεται ἀπὸ τοὺς π. Νικόλαο Μανώλη (μὲ τὶς εὐλογίες τοῦ π. Θεοδώρου Ζήση κι ὅσους ἀκολουθοῦν· κι αὐτὴ ἡ διαδικασία τῆς ἀλλοιώσεως περὶ Διακοπῆς Μνημοσύνου, δὲν εἶναι τωρινή. "Καλὰ κρατεῖ" πάνω ἀπὸ μιὰ δεκαετία). Καὶ ὄχι μόνο διαπράττεται, ἀλλὰ τὸ κυριότερο τείνει νὰ καταστεῖ νόμος. Δηλαδή, ἡ Ἀκρίβεια νὰ γίνει Οἰκονομία, ὅπως φαίνεται σὲ μιὰ πρόσφατη ὁμιλία τοῦ π. Νικολάου, ποὺ ἀφήσαμε τὸν σχολιασμό της γιὰ τώρα, μετὰ τὸ Πάσχα. Τὴν παραθέτουμε καὶ τὴν σχολιάζουμε:

http://www.katanixis.gr/2018/03/2018_30.html 

Ἡ «Κλῖμαξ» τοῦ ἁγίου Ἰωάννου

κατὰ αἱρετικῶν

   

Ὁμιλία π. Νικολάου Μανώλη

   Ἐξ ἀρχῆς νὰ ποῦμε ὅτι φυσικά, ὅλοι οἱ Ἅγιοί μας δὲν εἶναι ἀντιαιρετικοὶ Ἅγιοι. Αὐτὸ ὅμως, ποὺ εἶναι μιὰ πίστη τῆς Ἐκκλησίας μας ποὺ πάντα ὑπῆρχε, καὶ ἕνας διαχωρισμὸς ποὺ γινόταν μὲ πολὺ ὀμορφιά καὶ ταπείνωση ὅτι ὅλοι οἱ Ἅγιοι μας δὲν εἶναι ἀντιαιρετικοί, ὅλοι οἱ Ἅγιοι εἶναι Ὀρθόδοξοι ὅμως. Δὲν ὑπάρχει Ἅγιος ποὺ νὰ μὴν εἶναι Ὀρθόδοξος, ἀσχέτως ἂν ἕνας Ἅγιος δὲν πολέμησε τὴν αἵρεση. Γιατί;

[Σχόλιο: Μπερδεμένα μᾶς τὰ λέει ὁ π. Νικόλαος. Γιατί δὲν ἐξηγεῖ· τί ἐννοεῖ λέγοντας «ἅγιος ἀντιαιρετικός»; Ἂν ἐννοεῖ ὅτι δὲν εἶχε τὸ χάρισμα τῆς εὐγλωττίας, καὶ τὶς γνώσεις τῆς φιλοσοφίας καὶ θεολογίας, ὥστε νὰ ἀπολογεῖται καὶ νὰ ἀνατρέπει σὲ θεωρητικὸ ἐπίπεδο τὶς κακοδοξίες τῶν αἱρετικῶν, ἔχει δίκιο. Ἀλλὰ στὴν περίπτωση τῆς ἀποτειχίσεως καὶ τῆς διακοπῆς μνημοσύνου, δὲν εἶναι αὐτὸ τὸ ζήτημα. Τὸ ζητούμενο εἶναι ἡ τήρηση τῶν Ἐντολῶν καὶ τῶν Ἱερῶν Κανόνων, ποὺ ἐπιτάσσουν διὰ στόματος τοῦ Θεοῦ διὰ τῶν Προφητῶν τὴν ἀπομάκρυνση ἀπὸ τοὺς αἱρετικούς: Ὁ Θεὸς ἐντέλλεται· «μὴ λέγητε χαίρειν τοῖς αἱρετικοῖς». Ὁ Θεὸς ἐντέλλεται ἀπὸ τὴν Π. Διαθήκη καὶ τὸ ἐπαναφέρει ὁ ἀπόστολος στὴν Καινή: «Ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν καὶ ἀφορίσθητε καὶ ἀκαθάρτου μὴ ἅπτεσθε» (Β΄ Κορινθίους  6,18-7,1)]. Μπορεῖ, λοιπόν, νὰ μᾶς ὑποδείξει (ὄχι μιὰ ἐξαίρεση, ὄχι κάποια Οἰκονομία γιὰ μερικοὺς μῆνες ἢ καὶ χρόνια, ὅπως π. χ. ὁ ἅγιος Κύριλλος ὡς πρὸς τὸν Θεόδωρο Μοψουεστίας –αὐτὸ πάντα συνέβαινε στὴν Ἐκκλησία), ἀλλὰ νὰ μᾶς ὑποδείξει ὀνόματα Ἁγίων ποὺ κοινωνοῦσαν μὲ αἱρετικούς, τὴν αἵρεση τῶν ὁποίων εἶχαν καταδείξει Ἅγιοι τῆς ἐποχῆς;

   Οἱ Ἅγιοι, ἀκόμα κι ἂν δὲν ἀντιμετώπιζαν θεωρητικὰ τὴν αἵρεση –δὲν εἶχαν αὐτὸ τὸ εἰδικὸ χάρισμα– ὅμως (γιὰ νὰ εἶναι Ἅγιοι καὶ Ὀρθόδοξοι) διέκοπταν τὴν κοινωνία μὲ τοὺς αἱρετίζοντες ἢ αἱρετικούς, μετὰ συνήθως ἀπὸ κάποιο εὔλογο (ὁπωσδήποτε μικρό) διάστημα Οἰκονομίας. Ὅλοι δηλαδὴ οἱ Ἅγιοι εἶναι ἀντι-αἱρετικοὶ Ἅγιοι, ἀφοῦ πολέμησαν τὴν αἵρεση πρωτίστως ἀπομακρυνόμενοι ἀπὸ τοὺς αἱρετικούς· κι ὅσοι ἀπ' αὐτοὺς εἶχαν τὸ χάρισμα τὴν πολεμοῦσαν καὶ θεωρητικά! Ὅσο γιὰ τὸν Οἰκουμενισμό; Ἀριθμεῖ ὄχι μῆνες, ὄχι χρόνια, ἀλλὰ δεκαετίες! Καὶ κυρίως, βαρύνεται ἤδη καὶ ἀπὸ μιὰ ληστρική-κακόδοξη-πανορθόρθοξη Σύνοδο].

    (Καὶ συνεχίζει ὁ π. Νικόλαος, ἐπιχειρώντας ἀνεπιτυχῶς (καὶ παραπλανητικῶς) νὰ ἐξηγήσει τὸ γιατί, μπορεῖ κάποιος νὰ εἶναι Ἅγιος, χωρὶς νὰ πάρει θέση γιὰ τὴν αἵρεση, ἀφοῦ αὐτὸ εἶναι τὸ ζητούμενο). Λέγει:
      Δὲν ὑπάρχει Ἅγιος ποὺ νὰ μὴν εἶναι Ὀρθόδοξος, ἀσχέτως ἂν ἕνας Ἅγιος δὲν πολέμησε τὴν αἵρεση. Γιατί;

     Γιατὶ ἔχουμε Ἀσκητές, ἔχουμε Ὁσίους, ἔχουμε Ἀπολογητές, ἔχουμε Μάρτυρες, ἔχουμε Ὁμολογητές, ἔχουμε ἕνα σωρὸ κατηγορίες Ἁγίων. Ὅλοι οἱ Ἅγιοι δὲν ἔχουνε τὶς γνώσεις, δὲν ἔχουνε τὸν τρόπο, δὲν ἔχουνε τῆς Χάριτος τὴν ἐκλογή, ὥστε νὰ τοὺς παροτρύνει ἡ Χάρις καὶ νὰ τοὺς ὁδηγήσει νὰ κάνουν ἀντιαιρετικὸ ἀγώνα. Ἔχουμε Ἁγίους ποὺ δὲν ἔκαναν ἀντιαιρετικὸ ἀγώνα καὶ σήμερα.

[σ.σ.: Αὐτὸ ἀσφαλῶς εἶναι λάθος. Ὅλοι οἱ Ἅγιοι δὲν ἔχουν τὶς γνώσεις, ἀλλὰ ὅλοι (καὶ δὲν μιλᾶμε γιὰ ἐξαιρέσεις) εἶχαν τὸν τρόπο νὰ πολεμήσουν· καὶ πολεμοῦσαν –γιατὶ ἡ ὁμολογία πόλεμος εἶναι– τὴν αἵρεση. Γιατὶ ὅλοι, ὡς Ἅγιοι, εἶχαν τὴν Χάρη. Δὲν εἶναι βλασφημία ἡ διδαχὴ ὅτι ὁ Θεὸς δὲν δίδει σὲ ὅλους τὴν χάρη νὰ ὁμολογήσουν; Ὁ καθένας –βέβαια– μὲ τὸν τρόπο του].

  (Συνεχίζει ὁ π. Νικόλαος). Εἶναι κρίμα νὰ ἔρχονται οἱ Οἰκουμενιστὲς καὶ νὰ λένε· νά, ὁ ἅγιος Πορφύριος, τὸ πολύ-πολὺ εἶπε καμιὰ κουβέντα γιὰ τὶς αἱρέσεις, δὲν ἔκανε ἀντιαιρετικὸ ἀγώνα. Ὁ ἅγιος Πορφύριος ἀπὸ μόνος του δήλωνε ὅτι δὲν εἶχε τὶς γνώσεις νὰ κάνει ἀντιαιρετικὸ ἀγώνα. Αὐτὸ δὲ εἶναι δικιά μου κουβέντα, εἶναι τοῦ μακαριστοῦ τοῦ Νίκου τοῦ Σωτηρόπουλου, ποὺ κάποτε ποὺ μιλούσαμε στὸ τηλέφωνο μοῦ λέει· πάτερ, ὅταν ἤθελε ὁ ἅγιος Πορφύριος νὰ πάρει θέση γιὰ ἕνα θέμα ὀρθόδοξο, μοῦ τηλεφωνοῦσε καὶ μοῦ ἔλεγε· Νῖκο, ἐσὺ ποὺ ξέρεις ἀπὸ αἱρέσεις, αὐτὸ ποὺ μοῦ λένε εἶναι ὀρθόδοξο ἢ αἱρετικό; Δὲν ἤξερε ὁ ἄνθρωπος. Καὶ αὐτὸ δὲν εἶναι, ὁ Νῖκος ὁ Σωτηρόπουλος ὁ ἀντιαιρετικὸς αὐτὸς καὶ ὁμολογητὴς δάσκαλος, δὲν ἤξερε πολὺ καλὰ ἀπὸ νηπτικὴ θεολογία, ποὺ ἤξερε ὁ ἅγιος Πορφύριος. Τί εἴμαστε, παντογνῶστες οἱ ἄνθρωποι; Δὲν τὰ γνωρίζουμε ὅλα.

[σ.σ.: Ἔχω κι ἐγὼ πληροφορίες ἀπὸ ἄλλο πρόσωπο-θεολόγο, ὅτι πράγματι ὁ ἅγιος Πορφύριος συμβουλευόταν γιὰ τέτοια θέματα τὸν ἀείμνηστο Σωτηρόπουλο. Ἀλλὰ γιὰ τὴν διατύπωση. Δὲν πιστεύω νὰ ἔχουμε μαρτυρία σχετικὰ μὲ τὸ ἂν ὁ ἅγιος Πορφύριος ἀγνοοῦσε ὅτι ὁ Οἰκουμενισμὸς εἶναι αἵρεση! Ἢ ὅτι εὐθύνεται ὁ Σωτηρόπουλος γιὰ τὴν στάση του Ἁγίου Πορφυρίου ἀπέναντι στὸν Οἰκουμενισμό!].

    Καὶ ἔρχονται καὶ λένε, ὁ γέρων Ἐφραὶμ τῆς Ἀμερικῆς τῆς Ἀριζόνας… κάνει ἀντιαιρετικὸ ἀγώνα ποὺ κάνει ὁ π. Νικόλαος Μανώλης; Κάτσε, κάτσε, ἤρεμα, ἤρεμα. Ὁ κάθε Γέροντας και ὁ κάθε Ἅγιος, δὲν εἶναι, δὲν τοὺς βάζουμε ταμπέλα. Δὲν ἔχουν ὅλοι τὴν ἴδια γνώση καὶ τὴν ἴδια γραμμὴ ποὺ μπορεῖ κάποιος ἄλλος νὰ ἔχει.

     [σ.σ.: Κατευθύνετε σὲ λάθος δρόμο, π. Νικόλαε, τὴν σκέψη τῶν πιστῶν. Ἐκεῖνο ποὺ μᾶς ἐνδιαφέρει εἶναι ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ Ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ κι ὄχι ἂν κάποιος Ἅγιος ἢ σεβαστὸς Γέροντας δὲν τὶς ἐφάρμοσε γιὰ τοὺς λόγους του. Ἡ διδασκαλία τῶν Ἁγίων γιὰ τὴν στάση ἀπέναντι στὴν αἵρεση, εἶναι ἡ ἴδια. Διαχρονική. Τὸ πόσο καὶ τί μπορεῖ ἢ θέλει καθένας νὰ ἐφαρμόσει εἶναι δικό του θέμα. Ὁ Ποιμένας ἔχει ὑποχρέωση καὶ καθῆκον νὰ διδάσκει τὴν τήρηση τῶν Ἐντολῶν· τὴν Ἀκρίβεια. Καὶ νὰ συμβουλεύει ἀναλόγως, στὸν καθένα προσωπικά, τὴν Οἰκονομία,  κι ὄχι νὰ διδάσκει τὴν Οἰκονομία γιὰ ὅλους. Γιατὶ τότε, ἡ Οἰκονομία γίνεται Ἀκρίβεια].

     Στὴν ἐποχή μας λείπει ἡ κοινὴ λογικὴ καὶ δὲν ὑπάρχουν καὶ τὰ αὐτονόητα. Ὁ ἅγιος, ὅμως, Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, ναὶ μὲν δὲν εἶναι ἕνας ἀντιαιρετικὸς Ἅγιος, …ὅπως ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, …ὅπως ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ἀλλὰ ὅμως (ὅπως ὁ ἅγιος Πορφύριος καὶ ὁ ἅγιος Παΐσιος…), εἴχανε μέσα στὴν ζωή τους καὶ τὴν διδασκαλία τους ἕνα ἀντιαιρετικὸ πνεῦμα, ἀσχέτως ἂν δὲν τὸ ἐκδηλώνανε.

[σ.σ.: Γιατί λέτε ὅτι, εἰδικὰ ὁ ἅγιος Παΐσιος, δὲν ἐκδήλωσε τὸ ὁμολογιακό, ἀντιαιρετικὸ πνεῦμα; Καὶ μάλιστα μὲ ἀποτείχιση; Τὸ ὁμολογιακό, ἀντιαιρετικὸ πνεῦμα τὸ ἔχουν ὅλοι οἱ ἀληθινοὶ χριστιανοί, καὶ φυσικὰ οἱ Ἅγιοι· τὸ  εἰδικὸ θεωρητικὸ ὁμολογιακὸ ἀπολογητικό-ἀντιρρητικὸ πνεῦμα κατὰ τῆς αἱρέσεως, βέβαια, τὸ ἔχουν –ὡς χάρισμα– μερικοί].

    Ἐπὶ παραδείγματι, ὅταν -σὲ μιὰ ὁμιλία του- λέγαμε στὸν γέροντα Ἀγάθωνα τῆς Μονῆς Κωνσταμονίτου· γιατὶ τὸ Ἅγιον Ὄρος δὲν κάνει ἀντίδραση στὸν Οἰκουμενισμό; Ἐσεῖς μόνο εἶστε ἀντιοικουμενιστής. Λέει ὁ γέροντας· δὲν εἶμαι ἀντιοικουμενιστής. Κι εἶπαν ὅλοι δὲν εἶναι; Ὄχι, δὲν εἶναι ἀντιοικουμενιστὴς ὁ γέροντας. Ὁ γέροντας δὲν θὰ βγεῖ μπροστὰ καὶ θὰ κάνει ἀντιοικουμενιστικὸ ἀγώνα. Μοῦ λέει· παπά-Νικόλα ἐσὺ μπὲς μπροστά. Τί εἶναι ὁ γέροντας; Εἶναι ὀρθόδοξος! Ὁ ἀντιοικουμενιστὴς τί εἶναι; Ὀρθόδοξος. Ἀλλὰ ἔχει μιὰ ἄλλη ἀποστολή. Εἶναι ἀντιαιρετικός. Ὁ γέροντας ὁ δικός μου νἆναι καλά, νὰ τραβάει κομποσχοίνι, καὶ νὰ λέει, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, φώτισε τὸ παιδί μου τὸν παπά-Νικόλα νὰ μπεῖ μπροστὰ στὸν ἀγώνα.

[σ.σ.: Καὶ πάλι τὰ μπερδεύετε, δὲν μᾶς τὰ λέτε καλά, π. Νικόλαε, γιὰ νὰ δικαιολογήσετε τὸν Γέροντά σας. Ὁ ὁποῖος συμβιβάστηκε, ἴσως λόγῳ ἡλικίας καὶ προβλημάτων ὑγείας. Δὲν εἴπαμε (ἐφ’ ὅσον δὲν τοῦ ἐπιτρέπει ἡ ἡλικία του) «νὰ βγεῖ στὸ κλαρί»! Ἀλλά, γιὰ νὰ διακόψει τὸ μνημόσυνο τοῦ αἱρεσιάρχη Βαρθολομαίου, ποιές περισσότερες γνώσεις, ἀπ’ ὅσες ἔχει, χρειάζονται; Καὶ ἂν δὲν κάνει διακοπὴ μνημοσύνου, πόσο ἀντι-αἱρετικὸς εἶναι; Ἔτσι μᾶς δίδαξαν οἱ Ἅγιοι; Νὰ κάνουμε κομποσχοίνι καὶ ν’ ἀφήνουμε τοὺς Βαρθολομαίους καὶ τοὺς Βέκκους νὰ ἁλωνίζουν; Γιὰ θυμηθεῖτε τί λέγατε γιὰ τὸ κομποσχοίνι καὶ τὴν ὁμολογία σὲ ἄλλη σας ὁμιλία. Δὲν εἶναι ἄκρως ἀντίθετα μ’ αὐτὰ ποὺ τώρα λέτε;].

    Ὅταν πῆγα στὸ πετραχήλι του καὶ τοῦ εἶπα, θέλω νὰ κάνω διακοπὴ μνημοσύνου μὲ τὴν εὐχή σου κ.τ.λπ., μοῦ εὐλόγησε τὸ κεφάλι καὶ μοῦ λέει· ὅρμα παπά-Νικόλα καὶ μὴ μασᾶς. Καὶ τώρα τελευταῖα ποὺ τοῦ εἶπα· Γέροντα μᾶς πολεμοῦν. «Εἰ ὁ Θεὸς μεθ’ ἡμῶν οὐδεὶς καθ’ ἡμῶν». Ἐγὼ δὲν χρειάζομαι τίποτ’ ἄλλο ἀπὸ τὸν γέροντα… Μακάρι νὰ μποροῦσα νὰ φτάσω ἐγὼ στὰ μέτρα τῆς ἁγιότητος, τῆς νηπτικότητος ποὺ ἔχει ὁ ὅσιος αὐτὸς ἄνθρωπος…

     Λέγει στὴ συνέχεια ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος: Ἐκτὸς ἀπὸ τὸν ἀσεβῆ ὑπάρχει καὶ ὁ παράνομος. Παράνομος εἶναι αὐτὸς ποὺ με τὴν κακή του σκέψη διαστρέφει τὸν Νόμο τοῦ Θεοῦ. Ποιός διαστρέφει τὸ Νόμο τοῦ Θεοῦ; Δὲν εἶναι ὁ αἱρετικός; Τί θὰ πεῖ αἵρεση; Διαστρέφω τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ. Παράνομος, λοιπόν, εἶναι αὐτὸς ποὺ μὲ τὴν κακή του σκέψη διαστρέφει τὸν Νόμο τοῦ Θεοῦ καὶ ποὺ νομίζει ὅτι πιστεύει, ἐνῶ ἔχει ἐπιθυμίες καὶ ἀντιλήψεις ἀντίθετες πρὸς τὸ Θεό. Κάτι ἁπλὸ θὰ σᾶς πῶ, ἕνα παράδειγμα. Μιὰ γυναίνα χριστιανή, στὸ κοιμητήριο λέει γιὰ τὴν καύση τῶν νεκρῶν. Ἄ, λέει, ἐγὼ αὐτὰ τὰ παραμύθια …δὲν ἀκούω αὐτὰ ποὺ λένε τώρα οἱ δεσποτάδες. Ἐγὼ θὰ τὸν καύσω τὸν νεκρό μου καὶ μάλιστα μετά, λέει, ποσῶς μὲ ἐνδιαφέρει· θὰ κάνω καὶ τὰ μνημόσυνα, θὰ κάνω καὶ τρισάγια… Αὐτὸ εἶναι ἡ διαστροφὴ τῆς πίστης.

[σ.σ.: Ὥστε, αὐτὴ ἡ προσωπική (διαστροφικὴ τῆς Παραδόσεως) γνώμη μιᾶς γυναίκας, εἶναι διαστροφὴ τῆς πίστης. Καὶ τέτοιες διαστροφές, τὶς κανονίζουν αὐστηρὰ οἱ πνευματικοί.  Στὴν καθ' αὐτὸ διαστροφὴ τῆς πίστης, ὅμως, τὴν παράβαση Ἐντολῶν τῆς Παλαιᾶς καὶ Καινῆς Διαθήκης, κάνουμε Οἰκονομίες ἀνεπίτρεπτες! Στὴν μία περίπτωση τῆς διαστρεβλώτριας γυναίκας, συνήθως δὲν ὑπάρχει οἰκονομία· στὴν δεύτερη περίπτωση, ποὺ διαστρέφονται Εὐαγγελικὲς Ἐντολές, τοὺς παρανομοῦντες, αὐτοὺς ποὺ κοινωνοῦν ἀπὸ φόβο καὶ δειλία μὲ τοὺς αἱρετικούς, τοὺς θεωροῦμε «εὐσεβεῖς»!].

    Παράνομος, λέει, εἶναι αὐτὸς ποὺ μὲ τὴν κακή του σκέψη διαστρέφει τὸν Νόμο τοῦ Θεοῦ καὶ νομίζει ὅτι πιστεύει, ἐνῶ ἔχει ἐπιθυμίες καὶ ἀντιλήψεις ἀντίθετες πρὸς τὸν Θεό. Εἴδατε ἀπ’ αὐτὸ τὸ παράδειγμα πῶς μπορεῖ πολλὲς φορὲς νὰ τὴν πατήσουμε κι ἐμεῖς οἱ ἴδιοι. Λένε κι οἱ μητροπολίτες, εἶναι τῆς μόδας. Ὅταν τὸν κάνεις μία ἐρώτηση, ξέρετε πῶς ἀπαντάει; Κατὰ τὴν γνώμη μου… Ποσῶς μὲ ἐνδιαφέρει ἡ γνώμη σου. Γιατί νὰ μὲ ἐνδιαφέρει ἡ γνώμη σου; Δηλαδή, ἂν μὲ κάνεις ἐσὺ μιὰ ἐρώτηση καὶ σοῦ πῶ, κατὰ τὴν γνώμη μου, θὰ σὲ καλύψω; Δὲν πρέπει ἐγὼ σὰν φορέας τοῦ μυστηρίου τῆς Ἐκκλησίας νὰ σοῦ πῶ, κατὰ τὴν γνώμη τὴν ἁγιοπατερική, οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ἡ Ἐκκλησία μας…

     Κατὰ τὴν γνώμη μου! Τί κατὰ τὴν γνώμη σου. Ἀφοῦ ἡ γνώμη σου, πρῶτα-πρῶτα εἶναι ἀντίθετη μὲ τὴν γνώμη τῶν Πατέρων. Δὲν ταιριάζει πουθενά. Γι’ αὐτὸ λένε κατὰ τὴν γνώμη μου. Ἐπειδὴ δὲν ξέρουν, ἢ θέλουν νὰ διαστρέφουν τὴν Πατερικὴ διδασκαλία. Ἂν διαβάσετε τὰ Πατερικὰ κείμενα, τοὺς Ἁγίους Πατέρες, δὲν λένε οἱ Πατέρες κατὰ τὴν γνώμη μου… [σ.σ.: Σωστὰ μιλᾶτε ἐδῶ, πάτερ. Ἀλλὰ ἐσεῖς, κατὰ τὴν γνώμη σας διδάσκετε τὰ περὶ «Οἰκονομίας» σὲ θέματα Πίστεως. Οἱ Πατέρες μιλᾶνε περὶ Ἀκριβείας. Τὴν γνώμη σας, ἐπαναλαμβάνουμε, μπορεῖτε νὰ τὴν πεῖτε σὲ ἕναν ἐξομολογούμενο, ποὺ γιὰ τοὺς λόγους ποὺ ἐσεῖς θὰ κρίνετε, πάντα μὲ βάση τὴν Παράδοση καὶ τὶς δυνατότητές του, θὰ τοῦ ἐπιτρέψετε κάποια Οἰκονομία. ].

    Διαβάζουμε κηρύγματα τοῦ ἁγίου Μαξίμοβιτς, τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Ρόουζ κ.ἄ. Ἁγίων, οἱ ὁποῖοι ὁμιλοῦν βάσει τῆς Πατερικῆς διδασκαλίας. [σ.σ.: Εἶναι Ἅγιος ὁ Σεραφεὶμ Ρόουζ;]. Δὲν εἶπε ποτὲ ὁ ἅγιος Σεραφεὶμ τοῦ Ρόουζ «κατὰ τὴν γνώμη μου»! Τί λές ρέ, θὰ πεῖς κατὰ τὴν γνώμη μου; Ταπεινώσου. Στὸ κάτω-κάτω τί ἀξία ἔχει ἡ γνώμη σου; Τόση μεγάλη ἰδέα ἔχεις γιὰ τὸν ἑαυτό σου, ποὺ ἡ γνώμη σου ὑπερβαίνει καὶ αὐτὸ εἶναι ἡ ταμπέλα στὴν Ἐκκλησία; Ὁ Θεὸς νὰ μᾶς φυλάει νὰ μὴ λέμε κατὰ τὴν γνώμη μας πράγματα. «Κατὰ τὴν γνώμη μου θὰ πρέπει νὰ νηστεύετε ἔτσι». «Κατὰ τὴν γνώμη μου ἡ νηστεία εἶναι αὐτό». «Κατὰ τὴν γνώμη μου ἡ πίστη μας εἶναι αὐτό».

[σ.σ.: Ἄ, μπράβο, πάτερ. Ὅπως τὸ λέτε εἶναι. «Κατὰ τὴν γνώμη μας», οὔτε τὴν νηστεία δὲν μποροῦμε νὰ ἀλλάξουμε καὶ φυσικὰ καὶ ἄλλα θέματα Πίστεως. Μπορεῖτε, ὅμως, ἐσεῖς οἱ ἱερωμένοι, νὰ ἐλαφρύνετε (οἰκονομία) κάποιον πιστὸ στὸ θέμα τῆς νηστείας, σύμφωνα μὲ τὶς ὁδηγίες καὶ τὰ παραδείγματα τῶν Ἁγίων. Ἀλλὰ τὰ θέματα τῆς Πίστεως-αἱρέσεως τὰ πράγματα εἶναι περισσότερο εὐαίσθητα. Δὲν μποροῦμε νὰ αὐτοσχεδιάζουμε, νὰ κάνουμε οἰκονομίες  ποὺ εἶναι δυνατὸν νὰ ὁδηγήσουν στὴν ἀλλοίωση τῆς Πίστεως. Καὶ ἡ Πίστη, ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια (ποὺ ἐσεῖς καὶ ὁ π. Θεόδωρος κάνετε Οἰκονομίες, καὶ ἐξ αἰτίας τῆς Οἰκονομίας αὐτῆς), ἀλλοιώνεται συστηματικὰ καὶ ταχύτατα ἀπὸ τοὺς Οἰκουμενιστές. Ἐπιτρέψατε μὲ τὶς Οἰκονομίες σας νὰ γίνει ἡ Κολυμπάριος Σύνοδος, ποὺ μποροῦσε νὰ μὴ γίνει (ἢ νὰ καθυστερήσει), ἐὰν δὲν ἀχρηστεύατε τὸ ὅπλο τῆς Διακοπῆς Μνημοσύνου, ποὺ φάνηκε πρὸς στιγμὴ ὅτι θὰ χρησιμοποιούσατε μαζικά, ὅσοι ἀποτελούσατε τὴ Σύναξη στὴν Γατζέα, ἀλλὰ καὶ νωρίτερα! Δὲν μποροῦμε νὰ ἀλλάξουμε τὴν Παράδοση σὲ θέματα ποὺ ἔχουν σχέση μὲ τὴν Πίστη, μὲ τὴν ἀντιμετώπιση τῆς Παναιρέσεως. Ἐκεῖ ἡ Ἀκρίβεια εἶναι ἀναγκαία. Κι ὅταν δὲν ἐφαρμόζεται, τὰ ἀποτελέσματα εἶναι ὀδυνηρά!

   Ἀλλὰ ἐσεῖς στηρίζεστε ὄχι σὲ Ἁγίους, ἀλλὰ στὶς πρωτοβουλίες σας καὶ στὴν γνώμη συναδέλφου σας. Μιλᾶτε γιὰ Ἀκρίβεια καὶ ἐννοεῖτε Οἰκονομία· μιλᾶτε γιὰ διακοπὴ ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας καὶ ἐννοεῖτε ἐκκλησιασμὸ στὶς ἐκκλησίες ποὺ μνημονεύεται ὁ αἱρετίζων μητροπολίτης (συγκεκριμένα ὁ Θεσσαλονίκης Ἄνθιμος). Στηρίζεστε ὄχι στοὺς Πατέρες, ἀλλὰ στόν (ὅπως τὸν χαρακτηρίσατε) σύγχρονο σοφό, νεοφανῆ «Πατέρα» τῆς Ἐκκλησίας  π. Θεόδωρο Ζήση (ἐδῶ).

    Ἐπίσης λέτε τὰ παρακάτω ἀντιπατερικά, «κατὰ τὴν γνώμη σας» ὅμως, κι ὄχι τὴν διδασκαλία τῶν Ἁγίων, διότι οἱ Ἅγιοι ὅταν ἀποτειχίζονταν, δὲν πήγαιναν στὸ Ναὸ τῶν αἱρετιζόντων, γιὰ νὰ δώσουν …παράδειγμα στὰ πνευματικά τους παιδιά, νὰ ἐκκλησιάζονται ἄφοβα ἐκεῖ, ὅπου μνημονεύεται ὁ Ἐπίσκοπος ἀπὸ τὸν ὁποῖο σεῖς ἀποτειχιστήκατε! 

        Εἴπατε: «Μέχρι νὰ καταδικαστεῖ ὁ Οἰκουμενισμός, μέχρι νὰ καταδικαστεῖ ὁ Πατριάρχης καὶ οἱ ἄλλοι οἰκουμενιστὲς μητροπολίτες ὡς αἱρετικοί, τὰ μυστήρια ποὺ κάνουν, ὅσο καὶ νὰ μὴν μπορεῖ νὰ τὸ σηκώσει τὸ μυαλὸ κάποιων εἶναι ἔγκυρα. Γι’ αὐτὸ ὅποιος θὰ κοινωνήσει ἀπὸ τὸ Ἅγιο Ποτήριο θὰ πάρει χάρη. [σ.σ.: Κι αὐτὸς ποὺ γνωρίζει καὶ ἔχει πεισθεῖ, πάτερ, ὅτι Βαρθολομαῖος εἶναι αἱρετικός;]. Αὐτὸς ποὺ κάνει τὸ μυστήριο δὲν παίρνει χάρη. Γι’ αὐτὸ γιὰ θέμα Οἰκονομίας εἶναι αὐτό, ἐγὼ προσωπικὰ καὶ ὁ π. Θεόδωρος λέμε στὰ πνευματικά μας παιδιά, ποὺ δὲν μποροῦν νὰ κάνουν κάτι ἄλλο -ἐγὼ μάλιστα τὸ ἔδειξα αὐτό, καὶ μὲ τὴν παρουσία μου δυὸ φορὲς τοὺς προηγούμενους μῆνες, δυὸ φορὲς πῆγα στὸ ναό (σ.σ.: ἂν καὶ ἀποτειχισμένος), γιὰ νὰ δείξω ὅτι δὲν ἔχω διαφορὰ πίστης ἀπὸ τὸν παπα-Ἀντώνη. [σ.σ.: Πῶς δὲν ἔχετε διαφορά, πάτερ, ἀφοῦ αὐτὸς μνημονεύει τὸν αἱρετικό, ποὺ ἐσεῖς γιὰ λόγους Πίστεως ...δὲν μνημονεύετε;!!!].Ἔχω κόψει τὴν κοινωνία μὲ τὸ μνημόσυνο καὶ δὲν ἔχω πνευματικὴ σχέση μὲ τὸν Ἐπίσκοπό μου, ποὺ τὸν θεωρῶ οἰκουμενιστή… Γι’ αὐτὸ ἐπιτρέπω, ἀκόμα καὶ στὰ παιδιά μου (σ.σ.: νὰ ἐκκλησιάζονται στοὺς κοινωνοῦντες καὶ μνημονεύοντες μὲ τοὺς Οἰκουμενιστές)… Αὐτὸ τὸ βῆμα ποὺ ἔκανα (σ.σ.: τῆς διακοπῆς μνημοσύνου), αὐτὸς ποὺ μὲ ὤθησε ἦταν ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἂν πέρυσι δὲν τὸ ἔκανα, δὲν τὸ ἔκανα γιατὶ δὲν εἶχα τόση χάρη.(!!!). Τώρα ἦρθε ἡ χάρις περισσή καὶ μὲ ὁδήγησε σ’ αὐτό. Ἂν λοιπόν, ἐγὼ ἀναγνωρίζω ὅτι ὑπῆρξε χάρις, ποὺ τὴν διαβάζω μέσα μου, καὶ τὴν μελετῶ, τότε, αὐτὴν τὴν χάρη, πῶς νὰ πῶ στὸ διπλανό μου, νὰ τὸν πιάσω ἀπὸ τὸν γιακὰ καὶ νὰ τοῦ πῶ, ἔλα! Δηλαδὴ σ’ αὐτὸν δὲν πρέπει νὰ ἔρθει ἡ χάρις, δὲν πρέπει νὰ ἐνεργήσει» (Ἡ ὁμιλία αὐτὴ ἐδῶ).

   Ἄρα, λοιπόν, μὲ αὐτὰ ἐννοεῖτε ὅτι, ὅσοι δὲν ἀπομακρύνονται ἀπὸ τοὺς αἱρετικούς δὲν φταῖνε οἱ ἴδιοι, ἀλλὰ φταίει ἡ Θ. Χάρις ποὺ δὲν ἔρχεται ἢ ἡ δική μας ἀναποφασιστικότητα, ἀπιστία, δειλία, συμφεροντολογία κ.λπ.; Ὄχι, πάτερ, ποιός σᾶς εἶπε νὰ τὸν πιάσετε ἀπὸ τὸν γιακά; Θὰ τοῦ πεῖτε αὐτὸ ποὺ λένε οἱ θεῖες Ἐντολὲς κι ἀπὸ 'κεῖ καὶ πέρα, ἂς ἀποφασίσει μόνος του. Ἔχει εὐθύνη. Πρόκειται γιὰ τὴν σωτηρία του.

   Ὁ Θεός, λοιπόν, ἐντέλλεται «μὴ λέγητε χαίρειν τοῖς αἱρετικοῖς». Ὅποιος λέγει «χαίρειν», εἶναι παράνομος ἢ ὄχι; Ὁ Θεὸς ἐντέλλεται ἀπὸ τὴν Π. Διαθήκη καὶ τὸ ἐπαναφέρει ὁ ἀπόστολος στὴν Καινή: «Ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν καὶ ἀφορίσθητε, λέγει Κύριος, καὶ ἀκαθάρτου μὴ ἅπτεσθε» (Β΄ Κορινθίους  6,18-7,1). Καὶ ὁ Μ. Φώτιος ἐπίσης: «Ὁ γάρ σπουδαῖος βίος καί ὀρθόδοξος, μαργαριτῶν καί Ἁγίων δίκην ἀποστίλβων, οὐκ ὀφείλει ταῖς αἱρετικαῖς καί δυσώδεσι καί ρυπώσαις πολιτείαις συνδιαιτᾶσθαι καί συναναφύρεσθαι. “Ἐξέλθετε γάρ, φησίν, ἐκ μέσου αὐτῶν καί ἀφορίσθητε”, λέγει Κύριος, καί, “τῷ τοιούτῳ μηδέ συνεσθίειν”, καί ἄλλο πλῆθος ἄπειρον» (P.G. 101, 944C. –Ε.Π.Ε. 3, 238, 16).
    Καὶ ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης: «ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν καὶ ἀφορίσθητε καὶ ἀκαθάρτου μὴ ἅπτεσθε· κἀγὼ εἰσδέξομαι ὑμᾶς, τοὺς οὕτω διαστελλομένους καὶ μὴ συγχέοντας τὴν Χριστοῦ ὁμολογίαν» (Βασιλείῳ Ἡγουμένῳ). 
    Καὶ οἱ «Διαταγαὶ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων διὰ Κλήμεντος»: «Οἱ λαϊκοί, τοῖς τῇ γνώμῃ τοῦ Θεοῦ ἐναντία δογματίσασιν μὴ πλησιάζετε μηδὲ κοινωνοῖ τῆς ἀσεβείας αὐτῶν γίνεσθε, λέγει γὰρ καὶ ὁ Θεός· “Ἀποσχίσθητε ἐκ μέσου τῶν ἀνδρῶν τούτων, ἵνα μὴ συναπόλησθε αὐτοῖς”. Καὶ πάλιν “Ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν, καὶ ἀφορίσθητε…”». Καὶ ὁ Θεοφύλακτος Βουλγαρίας γράφει: «...Ἐξέλθετε…, τουτέστι, μονώθητε καί καθαρίσθητε, καί τότε εἰσδέξομαι ὑμᾶς. Ὅταν γὰρ ἀπαλλαγῇς τῶν πονηρῶν, τότε ἑνωθήσῃ Θεῷ» (P.G. 124, 868Β).

    Ἀλλὰ καὶ ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης γράφει: «Εὐγῆτε, λοιπόν (λέγει ὁ ἀπόστολος Παῦλος), ἐσεῖς οἱ χριστιανοί ἔξω ἀπό τήν συναναστροφήν τῶν ἀπίστων ἀνθρώπων, καί τήν κοινωνίαν τῶν πονηρῶν ἔργων καί ἀφορίσθητε, ἤγουν σταθῆτε κατ’ ἰδίαν χωριστά ἀπό αὐτούς καί καθαρισθῆτε, καί τότε θέλω σᾶς δεχθῶ. Διότι ὅταν ἐσύ ὁ χριστιανός χωρισθῆς ἀπό τούς πονηρούς ἀνθρώπους καί ἀπό τά κακά ἔργα, τότε θέλεις ἑνωθῆς μέ τόν Θεόν» (Ἑρμηνεία εἰς τάς ΙΔ΄ ἐπιστολάς τοῦ ἀποστόλου Παύλου, τόμος δεύτερος, σελ. 114).        Γιὰ ποιούς, ἄραγε τὰ λέει αὐτὰ ὁ Θεὸς διὰ τῶν Ἁγίων Του; Ὄχι κατ’ ἐξοχὴν γιὰ τοὺς κληρικούς; Γιὰ τὸν π. Νικόλαο, τὸν π. Θεόδωρο καὶ τὸν π. Ἀγάθωνα; Κι ἂν δὲν ἐξέρχονται, δὲν κάνουν παρανομία; Κι αὐτὴ ἡ οἰκονομία-παρανομία εἶναι, βέβαια, προσωπικό τους θέμα. Ἀλλά, ἂν ἐπιπλέον διδάσκουν τοὺς ἄλλους «μὴ ἐξέρχεσθε» γιὰ λόγους τάχα οἰκονομίας (ποιά οἰκονομία ἰσχύει ἐδῶ;) δὲν κάνουν κάτι χειρότερο, ἀφοῦ ἐμποδίζουν καὶ ἄλλους νὰ ἐφαρμόσουν τὶς θεῖες Ἐντολές;

    Συνεχίζοντας ὁ π. Νικόλαος κάνει μιὰ ἀναφορὰ στὸν μητροπ. Καλαβρύτων Ἀμβρόσιο, ἐξυψώνοντάς τον καὶ ἀποκαλώντας τον σύγχρονο Ὁμολογητὴ καὶ ἀντι-Οἰκουμενιστή, ἐνῶ οἱ πράξεις καὶ οἱ ἐνέργειες τοῦ συγκεκριμένου Ἱεράρχη ἄλλα ἀποδεικνύουν. Εἶπε:

Πρὶν μιὰ βδομάδα συλλειτούργησε μὲ
τὸν Οἰκουμενιστῆ Δωρόθεο Σύρου!

     «Πῶς εἶχαν ρωτήσει, τὸν ἀγαπητὸ κατὰ τὰ ἄλλα καὶ σύγχρονο ὁμολογητὴ τῆς Ἐκκλησίας μας, μητροπολίτη Καλαβρύτων κ. Ἀμβρόσιο. Στὸ παρελθὸν εἶχε κάνει λάθη. Δὲν μ’ ἀρέσει νὰ ἐμένα, ὅταν βλέπω κάτι καλὸ νὰ γυρίζω πίσω. Ἀλλὰ τὸ λέω σὰν ἕνα παράδειγμα κακῆς διατύπωσης ποὺ τὸ κάνουν καὶ οἱ σημερινοὶ Ἐπίσκοποι.

     Κάποτε ρωτήθηκε –δὲν θέλω νὰ τοῦ χαλάσω τὴν εἰκόνα, αὐτοῦ τοῦ ἀγωνιστῆ τώρα ποὺ εἶναι– ἀλλὰ κάποτε ρωτήθηκε· Σεβασμιώτατε πέστε μας, ἔχουν δίκιο οἱ Παπικοί, δηλ. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἐκπορεύεται καὶ ἀπὸ τὸν Υἱό;  Καὶ τί εἶπε; Δὲν εἶπε, κατὰ τὴν Ὀρθόδοξη διδασκαλία οἱ Πατέρες μᾶς λένε, ὄχι ἀπὸ τὸν Υἱό, μόνο ἀπὸ τὸν Πατέρα… Τί εἶπε; Κατὰ τὴν γνώμη μου, δὲν ἤμουνα καὶ μέσ’ στὴν Ἁγία Τριάδα νὰ ξέρω πῶς ἔχουν τὰ πράγματα. Φυσικὰ θὰ φτάσεις σ’ αὐτὸ τὸ σημεῖο· ἀκόμα καὶ νὰ παίζεις μὲ τὶς αἰώνιες ἀλήθειες, τὰ αἰώνια δόγματα τῆς Πίστης μας.

    Ἀκροατής: Ἔχει πεῖ κι ἄλλα παρόμοια.

    π. Νικόλαος Μανώλης: Ἔχει πεῖ. Ἀλλὰ νὰ σοῦ πῶ κάτι. Ἔχει πεῖ καὶ κάτι τώρα καινούργια κατὰ τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, ποὺ κάπου λίγο ἐλαφρύνουνε τὴ θέση του.

    Γιὰ τὸ τί λέγει τὴν μιὰ καὶ τὴν ἄλλη, καὶ τί πιστεύει ὁ Καλαβρύτων ἔχουμε ἀποκαλύψει πολλά, καὶ δὲν θὰ τὰ ἐπαναλάβουμε ἐδῶ. Τὰ τελευταῖα μπορεῖτε νὰ τὰ δεῖτε ἐδῶ.

      Κλείνοντας νὰ σημειώσουμε ὅτι, κατὰ τοὺς Ἁγίους Πατέρες, μία προϋπόθεση γιὰ νὰ μᾶς δεχθεῖ ὁ Κύριος καὶ νὰ ἑνωθοῦμε μαζί Του, εἶναι καὶ ἡ διακοπὴ τῆς κοινωνίας μὲ τοὺς αἱρετικούς, ἀπὸ τοὺς ὁποίους μολυνόμεθα, καθόσον κοινωνοῦμε μαζί τους, ὅπως μολύνεται σωματικὰ καὶ ἠθικὰ ἐκεῖνος ποὺ διαπράττει ἀνήθικες πράξεις, ὅπως γράφει καὶ ὁ ἱ. Χρυσόστομος στὴν ἑρμηνεία τῆς Β΄ Κορινθίους. Ἂς τὸ ποῦμε αὐτὸ στοὺς πιστούς, κι ἂς μὴ τοὺς παραμυθιάζουμε μὲ τὴν νέα ἐφεύρεση τῆς γενικῆς, κακόδοξης Οἰκονομίας. (ἐδῶ).

Σημάτης Παναγιώτης