"Προσέλθωμεν τῷ Χριστῷ, ὡς νυμφίῳ και συνεορτάσωμεν ταῖς φιλεόρτοις τάξεσι"

ΘΕΟΛΟΓΙΚΟΝ ΣΧΟΛΙΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΚΑΝΟΝΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ (Συνέχεια γ΄)

Ἀνδρέου Θεοδώρου

Ὠδή ε´. Ὁ Εἱρμός.

«Ὀρθρίσωμεν ὄρθρου βαθέος, καί ἀντί μύρου

τόν ὕμνον προσοίσωμεν τῷ Δεσπότῃ, καί

Χριστόν ὀψόμεθα, δικαιοσύνης ἥλιον,

πᾶσι ζωήν ἀνατέλλοντα».

   Τό πνεῦμα τοῦ προφήτου Ἡσαΐου ὀρθρίζει ἐκ νυκτός (Ἡσ. ΚΣΤ´, 9) δηλαδή παραμένει ἐνωρίς τήν πρωΐαν ἄγρυπνον διά νά δεχθῇ ἐπαξίως τά προστάγματα τοῦ Θεοῦ, τά ὁποῖα ἀποτελοῦν τό πνευματικόν φῶς πάσης λογικῆς κτίσεως.

Τήν πνευματικήν ταύτην ἑτοιμότητα τοῦ Ἡσαΐου ὁ ἱερός Ὑμνῳδός παραλληλίζει πρός τήν πνευματικήν ἐγρήγορσιν καί ἑτοιμότητα τάς ὁποίας πρέπει νά ἔχῃ ἡ Ἐκκλησία ἐν ὄψει τῆς μεγάλης ἑορτῆς τῆς Ἀναστάσεως. Οὕτω παραινεῖ τούς πιστούς, ὅπως, ἀφοῦ ὀρθρίσουν

ὄρθρου βαθέος, προσαγάγουν εἰς τόν Δεσπότην, ἀντί μύρου, τόν ὕμνον τῆς καρδίας των διά τήν ἄπειρον δύναμιν τοῦ Δεσπότου, ἡ ὁποία διά τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ συνέτριψε τόν θάνατον καί ἠλευθέρωσε τήν κτίσιν ἐκ τῶν δεσμῶν τῆς δουλείας καί τῆς φθορᾶς.

Αἱ μυροφόροι γυναῖκες ἀφωσιωμέναι μαθήτριαι τοῦ Διδασκάλου, ἠγόρασαν ἀρώματα ὅπως, ἐλθοῦσαι εἰς τό μνημεῖον, ἀλείψωσι τό νεκρόν σῶμα αὐτοῦ (Μάρκ. 16, 1 Λουκ. 23, 56). Ἡ ψυχή τῶν μακαρίων ἐκείνων γυναικῶν ἐδονεῖτο ἐξ ἀγάπης πρός τόν πεφιλημένον Διδάσκαλον. Ἠγάπησαν πολύ, διά τοῦτο καί ἠγαπήθησαν πολύ (Λουκ. 7, 47). Μόνον τό μῖσος εἶναι ἀπωθητικόν καί ἀποκρουστικόν, ἐνῷ ἡ ἀγάπη ἕλκει τήν ἀγάπην. Ὡς οὐσιοποιός δύναμις τοῦ κόσμου, διακρατεῖ τόν κόσμον εἰς τήν ἀλήθειαν καί τήν ζωήν. Ἡ ἀγάπη ἀποῤῥέει ἐκ τοῦ Θεοῦ (1 Ἰω. 4, 7^.8^.16) καί ἄγει εἰς Θεόν. Ἡ μεγάλη Ἀγάπη, ἡ δύσασα πρός ὥραν ἐπί τοῦ Σταυροῦ καί ἀνατείλασα φωσφόρος ἐκ τοῦ τάφου, περιεπτύχθη τήν μικράν ἀγάπην, τήν κομίζουσαν τά μύρα της δι᾿ ἕνα ὕστατον ἐπιτάφιον χαιρετισμόν, καί ηὐλόγησεν αὐτήν δι᾿ ἑνός ἀῤῥήτου ἀναστασίμου χαιρετισμοῦ (Ματθ. 28, 9).

Ὅμως τό πρωΐ τῆς Μεγάλης Κυριακῆς καί ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ πορεύεται μυστικῶς πρός τόν ἀνεῳγμένον τάφον τῆς Ἀναστάσεως. Σπεύδει «ἀγαλλομένῳ ποδί» πρός τό μνημεῖον τῆς Ἐγέρσεως, διά νά ἀποθέσῃ εἰς αὐτό τά μύρα τῆς χαρᾶς καί τῆς λατρείας της. Δέν κομίζει μύρα ὑλικά, διά νά ἐκφράσῃ τήν φλεγομένην ἀγάπην της. Ἀντί μύρων, ἀναπέμπει ἐκ τῆς παλλομένης καρδίας της τόν ὕμνον πρός τόν Δεσπότην, τήν δοξολογίαν πρός τόν Κύριον, τήν λατρείαν πρός τόν Σωτῆρα! Τί ἄλλο ἔχει νά προσφέρῃ πρός τόν ἐν δόξῃ θριαμβευτήν, παρά μόνον τήν μεταπεποιημένην ὑπό τῆς Χάριτος καρδίαν της; Εἰς ἀπάντησιν δέ εἰς τήν σπουδήν καί ἑτοιμασίαν της ἀξιοῦται νά ἴδῃ μυστικῶς, ὡς ἄλλοτε αἱ Μυροφόροι σωματικῶς, ἀνατέλλοντα ἐκ τοῦ τάφου τόν τῆς δικαιοσύνης Ἥλιον, ὁ ὁποῖος χαρίζει εἰς πάντας τήν πνευματικήν ζωήν καί ἐξανάστασιν. Μακαρία τῷ ὄντι ἡ μυστική τῆς θείας Ἀναστάσεως ἐνόρασις! Μακαρία ἡ ψυχή ἡ μυστικῶς ἑνωτιζομένη τοῦ θριαμβικοῦ τῆς Ἐγέρσεως μηνύματος, ἡ ἀπαστράπτουσα τό θεοποιόν τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου Φῶς! Ἐκτός τοῦ μακαρίου τούτου φωτός δέν ὑπάρχει ζω

ή, ἀλλ᾿ ἐπικρατεῖ ἡ παγερότης τοῦ θανάτου, τό ψεῦδος τῆς ἀνυπαρξίας, ἡ μελάνωσις τῆς φθορᾶς!

     

 Τροπάρια

 «Τήν ἄμετρόν σου εὐσπλαγχνίαν, οἱ ταῖς τοῦ

Ἅιδου σειραῖς, συνεχόμενοι, δεδορκότες,

 Πρός τό φῶς ἠπείγοντο Χριστέ, ἀγαλλομένῳ

Ποδί, Πάσχα κροτοῦντες αἰώνιον».

Ὁ Ἅιδῃς ὑπῆρξε τόπος (ἐν πνευματικῇ προφανῶς ἐννοίᾳ) θλιβερός. Ἐν αὐτῷ ἐκρατοῦντο δέσμια τά πνεύματα ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν τεθνεώτων. Ἦτο δεσμωτήριον καί φυλακή, τόπος ἀφεγγής καί σκοτεινός. Εἰς τά ἀμειδῆ του διαμερίσματα ἐβασίλευεν ἡ θλῖψις, τό σκότος καί ἡ νέκρωσις τῆς ἀπελπισίας. Ἦτο ὁ ζοφερός τόπος τῆς πνευματικῆς κυριαρχίας τοῦ Σατανᾶ. Ἡ δύναμις τοῦ ἀπαισίου τούτου κράτους ἐστηρίζετο ἐπί τῆς ἀρχαίας παρακοῆς, ἐπί τῶν θλιβερῶν ἐρειπίων τῆς Ἐδέμ. Ἦτο ἕν γιγάντιον οἰκοδόμημα ψεύδους, ὡς ψεῦδος εἶναι καί ἡ ἁμαρτία, ἐκ τῆς σαρκός τῆς ὁποίας ὑφαίνεται ὁ ἱστός τῆς νεκρώσεως καί τοῦ θανάτου. Ἡ ἐν τῷ Ἅιδῃ ἐξουσία αὕτη τοῦ Σατανᾶ ἦτο φύσεως ἠθικῆς, δέν ἦτο ἐξουσία νομική. Οὐδέν νομικόν – ὀντολογικόν δικαίωμα εἶχεν ὁ ἄρχων τῆς ἁμαρτίας ἐπί τῶν πνευμάτων τῶν θνησκόντων ἀνθρώπων. Τούτων ὁ πραγματικός Κύριος ἦτο μόνος ὁ Θεός. Ἑπομένως τῶν πνευμάτων ἐκράτει ὁ ἀρχέκακος, ἐνόσῳ ταῦτα ἦσαν δοῦλα εἰς τήν ματαιότητα καί τήν φθοράν. Ἐφ᾿ ὅσον δέ ἡ ἁμαρτία ἐστηρίζετο ἐπί ἑνός ψεύδους, ἑπόμενον ὅτι καί ἡ δύναμις τοῦ ἀλλοτρίου ἐστηρίζετο ἐπί τοῦ αὐτοῦ ψεύδους. Τό βασίλειον κατά ταῦτα τοῦ θανάτου ἦτο οἰκοδόμημα κατ᾿ ἐπίφασιν καί σαθρόν. Ἤρκει νά ἀφαιρεθῇ ἡ σαθρά βάσις του, διά νά καταρρεύσῃ ἐκ θεμελίων ὁλόκληρον!

Τήν κατάῤῥευσιν τοῦ οἰκοδομήματος τοῦ θανάτου ἐπέφερεν ἡ ἐν τῷ Ἅιδῃ κραταιά κάθοδος τοῦ Λυτρωτοῦ. Αὕτη ἀπετέλει μέτρον τῆς ἀφράστου φιλανθρωπίας τοῦ Δεσπότου, ἔκφρασιν τῆς ἀμέτρου εὐσπλαγχνίας τοῦ Σωτῆρος. Ἦτο ἐνέργεια ὁμόλογος πρός τόν καθόλου χαρακτῆρα τοῦ ἔργου τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως. Μέ τήν διαφοράν ὅτι, ἐνῷ μέχρι τοῦ θανάτου καί τοῦ ἐνταφιασμοῦ τοῦ Χριστοῦ τό ἔργον τοῦτο ἠκολούθει τά μέτρα τῆς ἐν ταπεινώσει κενώσεως τοῦ Λόγου, ἡ εἰς Ἅιδου κάθοδος τοῦ Κυρίου, οὖσα κάθοδος κραταιά, ἀποτελεῖ ἐνάσκησιν τοῦ βασιλικοῦ τοῦ Σωτῆρος ἀξιώματος, ἐν τῷ ὁποίῳ διαλάμπουν ἡ ἄπειρος δύναμις καί ἡ ἐνάργεια τῆς θείας μεγαλειότητος καί παντοδυναμίας.

Ἐν τῷ Ἅιδῃ ὁ Σωτήρ κατέρχεται ὡς κραταιός καί δυνατός, «ἠμφιεσμένος στολήν ἐκδικήσεως» καί κραδαίνων τό ξίφος τῆς θείας ὀργῆς. Πνέει πῦρ ἐναντίον τῶν σκοτίων δυνάμεων τῆς ἁμαρτίας. Πρό τῆς ἀπειροδυνάμου παρουσίας του ὁ Ἅιδης πικραίνεται, ἔχων εἰς τά σπλάχνα του βροτόν τεθεωμένον, κατάστικτον τοῖς μώλωψι καί πανσθενουργόν. Πρό τῆς παρουσίας τοῦ ἰσχυροῦ ἡ εἰδεχθής του ἐπικράτεια συντρίβεται. Καταῤῥέει τό γιγάντιον τοῦ ψεύδους οἰκοδόμημα, ἀνατινάσσονται αἱ σαθραί καί ἑτοιμόρροποι βάσεις του, ὅταν μετ᾿ αὐτῶν ἔρχεται εἰς ἐπαφήν ἡ θρυαλλίς τῆς θείας δικαιοσύνης καί δυνάμεως. Ὁ Σατανᾶς ἐκδιώκεται ἐκ τοῦ σκοτεινοῦ ὀχυροῦ τῆς ἀπάτης του, ἀπεκδύεται πᾶσαν τήν ἐν τῷ θανάτῳ ἰσχύν καί ἐξουσίαν του.

Τήν ἐν τῷ Ἅιδῃ σωτήριον κατάβασιν τοῦ Χριστοῦ πανηγυρίζουν πρῶτοι «οἱ ταῖς τοῦ Ἅιδου σειραῖς συνεχόμενοι», δηλαδή οἱ κρατούμενοι δέσμιοι εἰς τά σκοτεινά τοῦ θανάτου καταγώγια. Οὗτοι δεδορκότες (=βλέποντες) τήν ἄμετρον εὐσπλαγχνίαν τοῦ Κυρίου, ἡ ὁποία τοσοῦτον τρανῶς ἀναλάμπει ἐν τῇ λυτρωτικῇ ταύτῃ καταβάσει, ἔσπευδον ἀγαλλομένῳ ποδί πρός τό σωτήριον φῶς τῆς Ἀναστάσεως, συνεορτάζοντες μετά τῶν ζώντων τό αἰώνιον Πάσχα τῆς σωτηρίας.

Ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ εὐσεβείᾳ ἡ εἰς Ἅιδου κάθοδος τοῦ Χριστοῦ ἔχει χαρακτῆρα ἀναστάσιμον. Αὕτη συνάπτεται στενῶς καί ἐναλλάσσεται μετά τῆς Ἀναστάσεως. Εἶναι δέ χαρακτηριστικόν τό γεγονός, ὅτι ἐν τῇ ὀρθοδόξῳ εἰκονογραφίᾳ ἡ Ἀνάστασις ἀπεικονίζεται διά τῆς ἐν τῷ Ἅιδῃ καθόδου τοῦ Σωτῆρος. Δικαίως δέ^.διότι συντριβέντος τοῦ θανάτου διά τῆς κραταιᾶς ἐκείνης καταβάσεως καί ἀφανισθείσης τῆς φθορᾶς, ἡ ἀνάστασις ἀκολουθεῖ ὡς συνέπεια φυσική. Ὅπως συντριβομένων τῶν δεσμῶν, ἡ ἀπελευθέρωσις ἕπεται ὡς ἐπακόλουθον φυσικόν, οὕτω παταχθείσης τῆς φθορᾶς ἡ φύσις ἀνίσταται, ἤτοι χωρεῖ εἰς τήν ἐν τῇ ἀφθαρσίᾳ μόνιμον καί σταθεράν ἐγκαθίδρυσιν αὐτῆς.

«Προσέλθωμεν λαμπαδηφόροι, τῷ προϊόντι

Χριστῷ ἐκ τοῦ μνήματος, ὡς νυμφίῳ, καί

Συνεορτάσωμεν, ταῖς φιλεόρτοις τάξεσι,

 Πάσχα Θεοῦ τό σωτήριον».

Τό φυσικόν φῶς ἀποτελεῖ τήν πληρεστέραν ἀναλογικήν εἰκονικήν παράστασιν τοῦ Θεοῦ. Ἰδίως ὁ φυσικός ἥλιος ἀπεικονίζει τόν Θεόν ὡς τόν νοητόν τῆς δικαιοσύνης Ἥλιον, διά τῆς φαεινῆς λαμπρότητος, τῆς θαλπωρῆς καί τῆς φωτοχυσίας του. Ὅπως δηλαδή ὁ φυσικός ἥλιος φωτίζει καί ζωογονεῖ τά ὄντα, φαιδρύνων ἅμα καί λαμπρύνων τήν κτίσιν, οὕτω καί ὁ Θεός φωτίζει, συνέχει καί συγκρατεῖ τά ὄντα διά τοῦ φωτός τῆς δόξης του καί ζωογονεῖ ταῦτα διά τῆς φαεινῆς δυνάμεως τῶν προσταγμάτων του. Περαιτέρω ὡς φῶς παρίστανται ὄχι μόνον αἱ ἐξωτερικαί ἐνέργειαι τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί αἱ ἀΐδιοι ἐνδοτριαδικαί σχέσεις ἐν τῇ θεότητι. Οὕτως ἡ ἀΐδιος ἐκ τοῦ Πατρός γέννησις τοῦ Υἱοῦ, ὡς καί αἱ φυσικαί μεταξύ τούτων σχέσεις ἐκφράζονται διά τῆς αὐτῆς ἀναλογίας τοῦ φωτός. Ὡς γνωστόν, τήν ἀναλογίαν ταύτην ἐχρησιμοποίησε καί ἡ ἐν Νικαίᾳ Α´ Οἰκουμενική Σύνοδος, διά νά ἐκφράσῃ τήν ἀΐδιον σχέσιν καί τήν ταυτότητα οὐσίας μεταξύ Πατρός καί Υἱοῦ.

Ἡ ἀναλογία τοῦ φωτός χρησιμοποιεῖται πλουσίως καί ἐν τῇ ὀρθοδόξῳ λατρείᾳ πρός παράστασιν τῆς φωτεινότητος τοῦ σωτηριολογικοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας ἀγαθοῦ. Οὕτως ὡς Φῶτα χαρακτηρίζονται ἐν αὐτῇ τά ἅγια Θεοφάνεια, ὡς Λαμπρή δέ, ἡ ζωηφόρος τοῦ Κυρίου Ἀνάστασις. Κατά τήν ἱεράν νύκτα τῆς Ἀναστάσεως ἐσυνηθίζετο ἐν τῇ ἀρχαίᾳ Ἐκκλησίᾳ νά δέχωνται τό βάπτισμα πολλοί ἐκ τῶν κατηχουμένων. Οὗτοι ἦσαν λευχειμονοῦντες (= ἐφόρουν λευκά ἐνδύματα) καί εἰς τάς χεῖράς των ἔφερον λαμπάδας ἀνημμένας. Τόσον διά τῶν λευκῶν ἐνδυμάτων, ὅσον καί διά τῶν ἀνημμένων λαμπάδων ἐδηλοῦτο μεταφορικῶς ἡ λαμπρότης τῆς σωτηρίου τελετῆς τοῦ βαπτίσματος καί ἡ φωτεινότης τῆς μεγάλης ἡμέρας τῆς Ἀναστάσεως . Ὁ ἱερός Ὑμνῳδός προτρέπει τούς πιστούς ὅπως λαμπαδηφόροι καί αὐτοί, προσέλθουν εἰς ὑπάντησιν τοῦ ἐξερχομένου, ὡς νυμφίου, ἐκ τοῦ τάφου Χριστοῦ. Ἡ προτροπή τοῦ Ὑμνῳδοῦ, πλήν τῆς ἀρχαίας ἐκείνης λαμπαδηφορίας, στηρίζεται καί ἐπί τῆς παραβολῆς τῶν δέκα παρθένων, τήν ὁποίαν ἐδίδαξεν ὁ Σωτήρ (Ματθ. 25, 1 ἑξ). Ἡ Ἀνάστασις εἶναι γεγονός εὐφρόσυνον καί χαροποιόν. Ἐν τῷ τροπαρίῳ ὁ Τάφος παραβάλλεται πρός παστάδα, ὁ δέ Σωτήρ πρός Νυμφίον, προερχόμενον ἐξ αὐτῆς. Ἐν τῇ Ἀναστάσει τελοῦνται μυστικῶς οἱ πνευματικοί γάμοι μεταξύ τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ καί τῶν μετ᾿ αὐτοῦ συνδεδεμένων πιστῶν. Ὡς προϋπόθεσις ἀπαραίτητος τῆς πνευματικῆς ταύτης ἁρμόσεως ἀπαιτεῖται ἀπό μέρους τῶν πιστῶν ἡ πνευματική τῶν ψυχῶν των λαμπαδηφορία, ἡ συνισταμένη εἰς τήν κατοχήν τοῦ φωτός τῆς καθάρσεως καί τήν πνευματικήν ἀκτινοβολίαν τῶν ἀρετῶν. Εἰς τόν νυμφῶνα τοῦ Κυρίου τόν ηὐτρεπισμένον καί ἀπαστράπτοντα θά εἰσέλθουν μόνον τά καθαρά καί θεόμορφα πνεύματα, αἱ σάρκες αἱ ἀπαστράπτουσαι τήν φωτοειδῆ αἴγλην τῆς Ἀναστάσεως. Τό πάθος καί ἡ φθορά οὐδεμίαν πρόσοδον θά ἔχουν εἰς τά φωτεινά διαμερίσματα τοῦ οὐρανοῦ, εἰς τήν ἑόρτιον χαράν τῆς Βασιλείας, εἰς τήν λαμπρότητα τῶν ἁγίων καί τήν μυστικήν τοῦ Θείου Νυμφῶνος χαράν!

Εἰς τόν εὐφρόσυνον ἑορτασμόν τῆς Ἀναστάσεως δέν συμμετέχει μόνον ἡ ἐπί γῆς Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά καί αἱ φιλέορτοι τάξεις τῶν οὐρανῶν. Εἰς τήν χαράν τῆς Ἀναστάσεως μετέχουν καί τά ἀγγελικά τάγματα, συνεορτάζοντα μετά τῶν ἀνθρώπων, «Πάσχα Θεοῦ τό σωτήριον». Τά κάτω συγχορεύουν μετά τῶν ἄνω, ἄνθρωποι καί ἄγγελοι πανηγυρίζουν τά νικητήρια, καταλαμπόμενοι διά τοῦ φωτός τῆς Ἐγέρσεως. Ὁ εὐφρόσυνος τόνος τῆς Ἀναστάσεως ἔχει καθολικάς καί αἰωνίας διαστάσεις, ὡς καθολικόν καί αἰώνιον εἶναι αὐτό τοῦτο τό γεγονός τῆς θείας τοῦ Λόγου ἐνανθρωπήσεως.