Θεόπτης Μωυσής και θεοπτία

Γεώργιος Ι. Μαντζαρίδης

Δευτέρα, 4 Σεπτεμβρίου

Τοῦ Ἁγίου καὶ θεόπτου Μωϋσέως τοῦ Προφήτου.

    Τὸ θέμα τῆς θεοπτίας ἢ τῆς θέας τοῦ Θεοῦ παρουσιάζεται στὴν Ἁγία Γραφὴ μὲ δύο διαφορετικὲς μορφές, ποὺ ἡ μία φαίνεται νὰ ἀποκλείει τὴν ἄλλη. Ὁρισμένα χωρία χαρακτηρίζουν τὴν θεοπτία ὡς ἀδύνατη. Ἔτσι στὸ βιβλίο τῆς Ἐξόδου ὁ Θεὸς λέει στὸν Μωυσῆ: «Οὐ δυνήση ἰδεῖν τὸ πρόσωπόν μου· οὐ γὰρ μὴ ἴδη ἄνθρωπος τὸ πρόσωπόν μου καὶ ζήσεται». Καὶ ὁ Ψαλμωδὸς σημειώνει ὅτι ὁ Θεὸς «ἔθετο σκότος ἀποκρυφὴν αὐτοῦ» Ἐξάλλου στὴν Καινὴ Διαθήκη ὁ Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς

Ἰωάννης γράφει: «Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε», ἢ «Θεὸν οὐδεὶς πώποτε τεθέαται». Καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος προσθέτει ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι ἐκεῖνος, «ὅν εἶδεν οὐδεὶς ἀνθρώπων οὐδὲ ἰδεῖν δύναται».

   Ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ στὴν Ἁγία Γραφὴ ἀναφέρεται πλῆθος θεοφανειῶν. Ἔτσι ὁ Ἰακὼβ λέει: «Εἶδον Θεὸν πρόσωπον πρὸς πρόσωπον, καὶ ἐσώθη μου ἡ ψυχή». Καὶ γιὰ τὸν Μωυσῆ σημειώνεται: «Καὶ ἐλάλησε Κύριος πρὸς Μωυςῆν ἐνώπιος ἐνωπίῳ, ὡς εἰ τὶς λαλήσει πρὸς τὸν ἑαυτοῦ φίλον». Τέλος ὁ Ἰὼβ ἀπευθυνόμενος πρὸς τὸν Κύριο λέει: «Ἀκοὴν μὲν ὠτὸς ἤκουόν σου τὸ πρότερον, νυνὶ δὲ ὁ ὀφθαλμός μου ἑώρακέ σε». Ἐξάλλου στὴν Καινὴ Διαθήκη μακαρίζονται ἀπὸ τὸν Χριστὸ «οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ», γιατί θὰ δοῦν τὸν Θεό. Καὶ ὁ Ἀπόστολος Ἰωάννης γράφει: «Νῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν, καὶ οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα· οἴδαμεν δὲ ὅτι ἐὰν φανερωθῆ, ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα, ὅτι ὀψόμεθα αὐτὸν καθώς ἐστι».

   Σχολιάζοντας τὰ χωρία αὐτὰ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς παρατηρεῖ ὅτι στὴ θεολογία ἡ θέα τοῦ Θεοῦ ταυτόχρονα καὶ ἀποκλείεται καὶ προτείνεται. Ἀποκλείεται, γιατί ὁ Θεὸς εἶναι ἀκατάληπτος κατὰ τὴν οὐσία του. Ἀλλὰ καὶ προτείνεται, γιατί προσεγγίζει τὸν κόσμο καὶ γίνεται προσιτὸς μὲ τὶς ἐνέργειές του. Ἔτσι τὰ δύο αὐτὰ πράγματα δὲν εἶναι ἀντίθετα μεταξύ τους, ἀλλὰ ἐναρμονίζονται καὶ συμβαδίζουν.

    Τὸ ἀπρόσιτό τοῦ Θεοῦ δὲν ἀποκλείει τὴ θεοπτία. Καὶ ἡ θεοπτία ἢ ἡ θέα τοῦ Θεοῦ δὲν ἀναιρεῖ τὸ ἀπρόσιτό τῆς θείας οὐσίας. Ὁ Μωυσῆς, ποὺ ὡς κτίσμα ἀδυνατεῖ νὰ δεῖ τὸ πρόσωπο τοῦ ἄκτιστου Θεοῦ, τοποθετεῖται «εἰς ὀπὴν τῆς πέτρας», σκεπάζεται μὲ τὸ χέρι τοῦ Θεοῦ, ὅσο παρέρχεται ἡ δόξα του, καὶ ὕστερα βλέπει τὰ ὀπίσω του. Καὶ ὁ Προφήτης Ἠλίας, μόλις αἰσθάνεται τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ, καλύπτει μὲ τὴ μηλωτὴ του τὸ πρόσωπό του. Ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ οἱ παρευρισκόμενοι Ἀπόστολοι φοβήθηκαν πολὺ καὶ «ἔπεσαν ἐπὶ τὸ πρόσωπον αὐτῶν».