Για την κατάκριση (Γέροντος Ευστράτιου και αγίου Παϊσίου)

Γέροντος Ευστράτιου Γκολοβάνσκι

    Ποτέ μην ακούσεις και ποτέ μη σεβαστείς εκείνον που κατακρίνει τον πλησίον. «Πάψε, αδερφέ!», να του πεις. «Εγώ καθημερινά κάνω μεγαλύτερα σφάλματα. Πώς μπορώ, λοιπόν, να κατακρίνω τον άλλον;». Έτσι, με το ίδιο φάρμακο, και τον εαυτό σου θα προστατεύσεις και τον πλησίον σου θα θεραπεύσεις.

     Γιατί κατακρίνουμε τόσο εύκολα τον πλησίον;

   Επειδή δεν γνωρίζουμε καλά τον εαυτό μας. Όποιος αποκτάει πλήρη αυτογνωσία, ποτέ δεν κοιτάζει τα παραπτώματα του αδερφού του.

    Πώς μπορούμε ν’ απαλλαγούμε από την κακή συνήθεια της κατακρίσεως του πλησίον;

    «Πριν κρίνεις, εξέταζε τον εαυτό σου», λέει ο σοφός Σειράχ (18:20). Να μια βασική αρχή ζωής κι ένα καλό όπλο ενάντια στην κατάκριση: «Εξέταζε τον εαυτό σου». Να βάζεις, δηλαδή, τον εαυτό σου στη θέση του πλησίον και να σκέφτεσαι: Μήπως κι εσύ κάνεις ό,τι κι εκείνος; Μήπως, αν βρισκόσουν κάτω από τις ίδιες συνθήκες, θα φερόσουν χειρότερα;

    Άκου τι γράφει ο απόστολος Παύλος στους χριστιανούς της Ρώμης:

    «Ένοχος είσαι, άνθρωπέ μου, εσύ που γίνεσαι κριτής των άλλων. Γιατί, κρίνοντας τον άλλο, καταδικάζεις τον ίδιο σου τον εαυτό, αφού κάνεις τα ίδια κι εσύ, ο κριτής» (Ρωμ. 2:1). Αλλά και ο Κύριος τι μας λέει; «Μην κρίνετε τους συνανθρώπους σας, για να μη σας κρίνει κι εσάς ο Θεός. Με το κριτήριο που κρίνετε θα κριθείτε, και με το μέτρο που μετράτε θα μετρηθείτε. Πώς μπορείς και βλέπεις το σκουπιδάκι στο μάτι του αδερφού σου και δεν νιώθεις ολόκληρο δοκάρι στο δικό σου μάτι;… Υποκριτή! Βγάλε πρώτα από το μάτι σου το δοκάρι, και τότε θα μπορέσεις να δεις και να βγάλεις το σκουπιδάκι από το μάτι του αδερφού σου» (Ματθ. 7:1-3,5).

    Ας θυμόμαστε πάντα ότι στο φοβερό κριτήριο του Θεού θα μας ζητηθούν καρποί αγάπης. Κι εκείνος που αγαπάει, δεν κατακρίνει. «Εκείνος που αγαπάει, έχει μακροθυμία και καλοσύνη· εκείνος που αγαπάει, δεν ζηλοφθονεί,… δεν οργίζεται…· εκείνος που αγαπάει, όλα τα ανέχεται, σε όλα εμπιστεύεται, για όλα ελπίζει, όλα τα υπομένει» (Α Κορ. 13:4,5,7).

     Επιτρέπεται να κρίνουμε τους ιερείς;

    Ο Κύριος είπε: «Μην κρίνετε τους συνανθρώπους σας, για να μη σας κρίνει κι εσάς ο Θεός» (Ματθ. 7:1). Κανένα συνάνθρωπό μας, λοιπόν, δεν πρέπει να κρίνουμε. Μόνο ο Κύριος έχει την εξουσία να κρίνει τους ανθρώπους (Ιω. 5:22). Γι’ αυτό, λέει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, «η κρίση είναι αναίσχυντη αρπαγή του δικαιώματος του Θεού και η κατάκριση είναι όλεθρος της ψυχής εκείνου που κατακρίνει» –όλεθρος, επειδή «με το κριτήριο που κρίνει θα κριθεί, και με το μέτρο που μετράει θα μετρηθεί» (Ματθ. 7:2).

    Πολλές φορές, άλλωστε, βλέπουμε την αμαρτία ενός ανθρώπου, δεν βλέπουμε όμως τη μετάνοιά του. Σχετικά γράφει πάλι ο σοφός συγγραφέας της Κλίμακος: «Είδα άνθρωπο που φανερά αμάρτησε, αλλά κρυφά μετανόησε· και αυτόν που εγώ κατέκρινα ως ανήθικο, ο Θεός τον θεώρησε αγνό, επειδή με τη μετάνοιά του Τον εξιλέωσε ολότελα».

    Αν, λοιπόν, γενικά η κατάκριση είναι ψυχόλεθρη και άτοπη, πολύ περισσότερο η κατάκριση των ιερέων. Ας ακούσουμε τι μας λέει γι’ αυτήν ο άγιος Αναστάσιος ο Σιναΐτης:

   «Ας μην κρίνουμε κανέναν άνθρωπο για τίποτα. Προπαντός, όμως, ας μην κρίνουμε ιερέα του Θεού για κρυφές και αφανέρωτες πράξεις, που ακούσαμε να λέγονται γι’ αυτόν. Μην πεις: «Είναι αμαρτωλός ο λειτουργός, είναι καταδικασμένος, είναι ανάξιος, δεν έχει τη χάρη του Αγίου Πνεύματος». Τίποτε απ’ αυτά μη βάλεις με το νου σου. Άλλος είναι Εκείνος που γνωρίζει και εξετάζει τις κρυφές πράξεις. Εσύ να έχεις την επίγνωση ότι κάθε άνθρωπος είναι ανώτερος από σένα και ν’ αφήνεις την κρίση στον δίκαιο Κριτή. Μόνο στα δόγματα της πίστεως να μη λαθεύει ο ιερέας· όσο για τα άλλα, αν είσαι λογικός και γνωρίζεις τη θέση σου, δεν θα γίνεις δικαστής του. Γιατί κρίνεις τον ποιμένα, αφού είσαι πρόβατο; Γιατί αρπάζεις φαρισαϊκά το ιερό αξίωμα της κρίσεως, που ανήκει στον Θεό και που Εκείνος δεν σου το έδωσε; Γι’ αυτό, παρακαλώ, μην κρίνεις κανέναν, και προπαντός ιερέα του Θεού, αλλά πλησίαζε με πίστη, έμπρακτη μετάνοια και καθαρή συνείδηση στα θεία Μυστήρια, και θα πετύχεις τον αγιασμό σου».

(Από το βιλίο: Γέροντος Ευστρατίου (Γκολοβάνσκι), Απαντήσεις σε ερωτήματα χριστιανών. Ιερά Μονή Παρακλήτου, 2012. Ερωτήσεις 16, 52, 53, 168, σελ. 20, 48, 179)

Πηγή

ΑΓΙΟΣ ΠΑΪΣΙΟΣ:

"Μη κρίνετε, ίνα μη κριθήτε"

Η κατάκριση είναι γεμάτη από αδικία.

Η κρίση που έχεις, είναι φυσικά, χάρισμα που σου έδωσε ο Θεός, αλλά την εκμεταλλεύεται το ταγκαλάκι (ο διάβολος) και σε κάνει να κατακρίνεις και να αμαρτάνεις. Γι’ αυτό, μέχρι να εξαγνισθεί η κρίση σου και να έρθει ο θείος φωτισμός, να μη την εμπιστεύεσαι. Όταν κανείς ασχολείται με τους άλλους και τους κρίνει, ενώ ακόμα δεν έχει εξαγνισθεί η κρίση του, πέφτει συνέχεια στην κατάκριση.

Μπορεί να έχεις καλή διάθεση και μια δύναμη μέσα σου, αλλά πιστεύεις ότι κρίνεις πάντοτε σωστά. Η κρίση σου είναι όμως είναι ανθρώπινη, κοσμική. Προσπάθησε να απαλλαγείς από το ανθρώπινο στοιχείο, να αποκτήσεις ανιδιοτέλεια, για να έρθει ο θείος φωτισμός και να γίνει η κρίση σου πνευματική, θεϊκή. Τότε η κρίση σου θα είναι σύμφωνη με την δικαιοσύνη του Θεού και όχι με την ανθρώπινη δικαιοσύνη. Με την αγάπη και την ευσπλαχνία του Θεού και όχι με την λογική την ανθρώπινη.

Μόνον ο Θεός κρίνει δίκαια, γιατί μόνον Αυτός γνωρίζει τις καρδιές των ανθρώπων. Εμείς, επειδή δεν ξέρουμε την δίκαιη κρίση του Θεού, κρίνουμε “κατ’ όψιν”, εξωτερικά, και γι’ αυτό πέφτουμε έξω και αδικούμε τον άλλον. Η ανθρώπινη κρίση μας δηλαδή είναι μία μεγάλη αδικία. Είδες τι είπε ο Χριστός: “Μη κρίνετε κατ’ όψιν, αλλά την δικαίαν κρίσιν κρίνατε”.

Θέλει πολλή προσοχή. Ποτέ δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πώς ακριβώς έχουν τα πράγματα. Πριν από χρόνια σε ένα μοναστήρι στο Άγον Όρος ήταν ένας πολύ ευλαβής διάκος, Κάποτε όμως φόρεσε ρούχα κοσμικά και γύρισε στη πατρίδα του. Τότε πολλοί Πατέρες είπαν διάφορα εναντίον του. Αλλά τι είχε γίνει; Κάποιος του είχε γράψει ότι οι αδελφές του ήταν ακόμα ατακτοποίητες και, επειδή φοβήθηκε μήπως παραστρατήσουν, πήγε να τις βοηθήσει. Έπιασε δουλειά σε ένα εργοστάσιο και ζούσε πιο καλογερικά από ότι προηγουμένως. Μόλις τακτοποίησε τις αδελφές του, άφησε τη δουλειά του και πήγε πάλι σε μοναστήρι, για να μείνει. Ο ηγούμενος, όταν είδε ότι τα ήξερε όλα, τυπικό, διακονήματα κ.λ.π., τον ρώτησε πού τα ήξερε και εκείνος άνοιξε τη καρδιά του και του τα είπε όλα. Τότε ο ηγούμενος ενημέρωσε τον επίσκοπο και εκείνος τον χειροτόνησε αμέσως ιερέα. Μετά πήγε σε ένα απομακρυσμένο μοναστήρι και εκεί ζούσε πολύ πνευματική ζωή, πολλή άσκηση. Έφθασε σε άγια κατάσταση και βοήθησε πνευματικά πολλούς ανθρώπους. Μερικοί που δεν ξέρουν τι απέγινε μπορεί ακόμη να τον κατακρίνουν.

Πόσο πρέπει να προσέχουμε την κατάκριση! Πόσο αδικούμε τον πλησίον μας, όταν τον κατακρίνουμε! Αν και στη πραγματικότητα με τη κατάκριση αδικούμε τον εαυτό μας και όχι τους άλλους, διότι μας αποστρέφεται ο Θεός. Τίποτε άλλο δεν αποστρέφεται τόσο πολύ ο Θεός όσο την κατάκριση, γιατί ο Θεός είναι δίκαιος και η κατάκριση είναι γεμάτη από αδικία.

Β) Πώς φθάνουμε στην κατάκριση

Πέφτεις συχνά στην κατάκριση, επειδή ασχολείσαι πολύ με τους άλλους. Βλέπεις τα ελαττώματα των άλλων, γιατί δεν βλέπεις τα δικά του.

Οι λογισμοί κατακρίσεως προέρχονται από την ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας, δηλαδή από την υπερηφάνεια, και από την τάση να δικαιολογούμε τον εαυτό μας.

Όταν δεν έχεις αγάπη, δεν βλέπεις με επιείκεια τα λάθη των άλλων, οπότε τους ταπεινώνεις μέσα σου και τους κατακρίνεις. Πάει μετά το ταγκαλάκι (ο διάβολος) και τους βάζει να κάνουν και άλλο σφάλμα. Το βλέπει, τους κατακρίνει πάλι και ύστερα συμπεριφέρεσαι με αναίδεια.

Μπορεί λ.χ. να πει (η μια αδελφή στην άλλη): «Αδελφή, μη βάζεις αυτό το πράγμα εκεί, εδώ είναι η θέση του». Την άλλη μέρα θα την κάνει το ταγκαλάκι να ξεχάσει τι της είπες και να το βάλει πάλι στην ίδια θέση. Θα κάνει και καμιά άλλη αταξία και θα λες με το λογισμό σου: «Μα χθες της είπα να προσέξει και σήμερα το έβαλε πάλι εκεί! Έκανε κι άλλη αταξία!». Οπότε την κατακρίνεις και δεν μπορείς να συγκρατηθείς και να μη μιλήσεις. «Αδελφή, της λες, δεν σου είπα να μην το βάλεις εκεί; Αυτό είναι ακαταστασία. Με έχει σκανδαλίσει η συμπεριφορά σου!». Αυτό ήταν! Ο διάβολος έκανε την δουλειά του. Σε έβαλε να την κατακρίνεις, αλλά και να ψυχρανθείς μαζί της. Και εκείνη, επειδή δεν ξέρει ότι εσύ ήσουν η αιτία για την απροσεξία της, θα νοιώθει τύψεις που σε σκανδάλισε και θα πέσει σε λύπη. Βλέπετε με τι πονηριά εργάζεται το ταγκαλάκι κι εμείς το ακούμε;

Γι’ αυτό προσπαθήστε να μην κρίνετε κανέναν. Να κρίνετε μόνον τα ταγκαλάκια που, ενώ ήταν Άγγελοι, κατάντησαν δαίμονες και , αντί να μετανοήσουν, γίνονται πιο πονηροί και κακοί και βάλθηκαν με μανία να καταστρέψουν τα πλάσματα του Θεού. Ο πονηρός δηλαδή παρακινεί τους ανθρώπους να κάνουν παραξενιές και αταξίες, και ο ίδιος πάλι βάζει λογισμούς άλλους ανθρώπους, για να κρίνουν και να κατακρίνουν, και έτσι νικάει και τους μεν και τους δε. Και αυτοί μεν που νικούνται και κάνουν αταξίες, αισθάνονται μετά την ενοχή τους και μετανοούν, ενώ οι άλλοι που κατακρίνουν δικαιώνουν τον εαυτό τους, υπερηφανεύονται και καταλήγουν στην ίδια πτώση με τον πονηρό, την υπερηφάνεια.

Γ) Με την κατάκριση φεύγει η Χάρις του Θεού

Κοίταξε να καταλαβαίνεις το συντομότερο την πτώση σου και να ζητάς συγχώρεση από τον άλλο τον οποίο κατέκρινες και από τον Θεό, γιατί αυτό γίνεται εμπόδιο στην προσευχή. Με την κατάκριση φεύγει αμέσως η Χάρις του Θεού και δημιουργείται αμέσως ψυχρότητα στη σχέση σου με τον Θεό. Πώς να κάνεις μετά προσευχή; Η καρδιά γίνεται πάγος μάρμαρο.

Η κατάκριση και η καταλαλιά είναι οι μεγαλύτερες αμαρτίες και απομακρύνουν την Χάρη του Θεού περισσότερο από κάθε άλλο αμάρτημα. «Όπως το νερό σβήνει την φωτιά, λέει ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, έτσι και η κατάκριση σβήνει την Χάρη του Θεού».

Ο άνθρωπος που κατακρίνει, επειδή διώχνει τη Χάρη του Θεού, μένει αβοήθητος και δεν μπορεί να κόψει τα ελαττώματά του. Και αν δεν καταλάβει το σφάλμα του, για να ταπεινωθεί, θα έχει συνέχεια πτώσεις. Αν όμως το καταλάβει και ζητήσει την βοήθεια του Θεού, τότε ξαναέρχεται η Χάρις του Θεού.

Αν κατακρίνει κανείς τον άλλον για ένα σφάλμα του και δεν καταλάβει την πτώση του, ώστε να μετανοήσει, συνήθως πέφτει στο ίδιο σφάλμα, για να το καταλάβει. Ο Θεός δηλαδή από αγάπη επιτρέπει ο άνθρωπος να αντιγράφει την κατάσταση αυτού τον οποίο κατέκρινε. Αν πεις λ.χ. ότι κάποιος είναι πλεονέκτης και δεν καταλάβεις ότι κατέκρινες, ο Θεός παίρνει τη Χάρη του και επιτρέπει να πέσεις κι εσύ στη πλεονεξία. Αρχίζεις τότε να μαζεύεις. Μέχρι να καταλάβεις τη πτώση σου και να ζητήσεις συγχώρεση από τον Θεό, θα λειτουργούν οι πνευματικοί νόμοι.

Δ) Αν παραβλέπουμε τα σφάλματα των άλλων, θα παραβλέψει και ο Θεός τα δικά μας

Αν τώρα παραβλέπουμε τα σφάλματα των άλλων και δεν τους κατακρίνουμε, θα μπορούμε τότε να πούμε στο Χριστό: «Χριστέ μου, βάλε με κι εμένα σε καμιά άκρη μέσα στο Παράδεισο!». Θυμάστε τι γράφει το γεροντικό για έναν αμελή μοναχό που σώθηκε γιατί δεν κατέκρινε; Όταν ήρθε η ώρα να πεθάνει, ήταν πολύ χαρούμενος και ειρηνικός. Τότε ο Γέροντάς του, για να ωφεληθούν οι Πατέρες που είχαν μαζευτεί από τα γύρω Κελιά, τον ρώτησε: «Αδελφέ, πώς και δεν φοβάσαι τον θάνατο, αφού έζησες με αμέλεια;». Και ο αδελφός του απάντησε: «Είναι αλήθεια ότι έζησα με αμέλεια. Από τότε όμως που έγινα μοναχός προσπάθησα να μην κατακρίνω κανέναν, οπότε τώρα θα πω στον Χριστό: Χριστέ μου, είμαι ένας ταλαίπωρος, αλλά τουλάχιστον την εντολή Σου: ¨Μη κρίνετε, ίνα μη κριθήτε¨, την τήρησα». « Μακάριος είσαι αδελφέ, του είπε τότε ο Γέροντας, γιατί σώθηκες χωρίς κόπο».

Για κανέναν δεν μπορούμε να πούμε ότι θα πάει στην κόλαση. Ο Θεός δεν ξέρουμε πώς εργάζεται. Τα κρίματα του Θεού είναι άβυσσος. Κανέναν να μη καταδικάζουμε, γιατί έτσι παίρνουμε την κρίση από τα χέρια του Θεού. Πάμε να γίνουμε Θεοί. Αν μας ρωτήσει ο Χριστός την ημέρα της Κρίσεως, ας πούμε τη γνώμη μας...

ΑΓΙΟΣ ΠΑΪΣΙΟΣ