O ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Γ΄ Στάσις Χαιρετισμῶν

Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστινου Καντιώτου

O ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

«Χαῖρε, τεχνολόγους ἀλόγους ἐλέγχουσα» (Ἀκάθ. ὕμν. Ρ2β΄)

    Κάθε Παρασκευὴ τῶν τεσσάρων πρώτων ἑ­βδομάδων τῆς μεγάλης Τεσσαρακοστῆς κάνουμε, ἀγαπητοί μου, ὁμιλίες. Σήμερα, ποὺ λέγεται ἡ Γ΄ στάσις τοῦ Ἀκαθίστου ὕμνου, θὰ σᾶς παρακαλέσω νὰ προσέξετε μία σύντομη ἑρμηνεία ἐπάνω στὸν χαιρετισμὸ «Χαῖρε, τεχνολόγους ἀλόγους ἐλέγχουσα» (Ἀκάθ. ὕμν. Ρ 2 β΄).

    Ἐδῶ ἐκεῖνο ποὺ ἑλκύει τὴν προσοχὴ εἶνε ἡ λέξις «τεχνολόγοι». Ἡ «τεχνολογία» εἶνε λέξι παλαιά, ἀλλὰ καὶ σύγχρονη· βρίσκεται καὶ σήμερα στὸ στόμα ὅλων. Ὅπως τὰ παιδιὰ πιπιλίζουν μιὰ καραμέλλα, ἔτσι τώρα μικροὶ – με­γάλοι πιπιλίζουν τὴ λέξι «τεχνολογία». Εἶνε ἡ ἐποχὴ τοῦ τεχνικοῦ πολιτισμοῦ. Συνεπῶς ὁ χαιρετισμὸς «Χαῖρε, (ἡ) τεχνολόγους ἀλόγους ἐλέγχουσα» ἁρμόζει καὶ σ᾿ ἐμᾶς.

⃝  Τί θὰ πῇ «τεχνολόγοι»; ποιοί εἶνε «τεχνολό­γοι»; Εἶνε οἱ τεχνῖτες, ὅσοι ἀσχολοῦνται μὲ τὴν τέχνη. Ἄλλοι δουλεύουν τὸ μάρμαρο, ἄλ­λοι τὰ μέταλλα, τὸ χρυσὸ καὶ τὸν ἄργυρο, ἄλ­λοι τὸ ξύλο, ἄλλοι τὰ χρώματα, ἄλλοι ἄλλα. Ἀπὸ τὴν τεχνικὴ ἐπεξεργασία αὐτῶν τῶν πρώ­των ὑλῶν βγαίνουν τὰ διάφορα δημιουργήματα (ἀγάλματα, σκεύη, κοσμήματα, πίνακες κ.λπ.).
⃝  Ἀλλὰ «τεχνολόγοι» δὲν εἶνε μόνο αὐτοί· «τεχνολόγοι» εἶνε καὶ ὅσοι δουλεύουν τὸ δυσ­κολώτερο ἀπ᾿ ὅλα· τὸ λόγο. Ὁ λόγος! ὁ πεζός, ὁ ποιητικός, ὁ γραπτὸς καὶ ὁ προφορικός, διὰ τοῦ ὁποίου ἐκφράζεται ὁ ἐνδιάθετος λόγος, οἱ σκέψεις. Στὴν Ἀφρικὴ οἱ ἰθαγενεῖς ἔχουν λίγες λέξεις· ἐνῷ ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα ἔχει χιλιά­δες λέξεις, τὸ λεξιλόγιο τῶν ἰθαγενῶν ἐκείνων δὲν ξεπερνᾷ τὶς διακόσες λέξεις. Ὅπως τὸ νήπιο ἔτσι κι αὐτοὶ ἔχουν πενία λέξεων· προσπαθοῦν ἄτεχνα νὰ ἐκφρασθοῦν μὲ λίγες λέξεις. Ἐνῷ ὁ καλλιεργημένος, ὁ λόγιος, ἔχει τέχνη στὸ λόγο, κάνει λογοτεχνία. Καὶ κάτι, ποὺ ὁ ἁπλοϊκὸς τὸ λέει σὲ 4 – 5 λέξεις, οἱ λογο­τέχνες καὶ ποιηταὶ τὸ λένε μὲ 100 καὶ 200 λέξεις. Ἀπ᾿ ὅλη ὅμως τὴ λογοτεχνία τί μένει; Συχνὰ δὲν βγαίνει νόημα· σύγχυσι, κουβάρι μπλεγμένο.
⃝ «Τεχνολόγοι» ὅμως ἐδῶ εἶνε προπαντὸς οἱ φιλόσοφοι καὶ ῥήτορες. Αὐτοὶ μπροστὰ στὸ θαῦμα τῆς ἐκ Παρθένου γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ τὰ χάνουν, μένουν ἄφωνοι· ἡ Παναγία τοὺς ἀποδεικνύει «ἀλόγους», ἀφοῦ δὲν μποροῦν νὰ ἐξηγήσουν τὸ ὑπὲρ λόγον θαῦμα της.
Ὁ Χριστός, ποὺ ἦρθε στὸν κόσμο διὰ τῆς Παναγίας, «ἤλεγξε» αὐτοὺς τοὺς «τεχνολό­γους». Πῶς; Μὲ τὸ λόγο του· ἕνα λόγο ἄφθα­στο. «Οὐδέποτε οὕτως ἐλάλησεν ἄνθρωπος, ὡς οὗτος ὁ ἄνθρωπος» (Ἰω. 7,46). Χωρὶς φλυαρία. Οἱ «τεχνολόγοι» εἶνε φλύαροι· ἀλλὰ στὰ μεγάλα ἐρωτήματα κοπιάζεις, μοχθεῖς νὰ πάρῃς μιὰ ἀπάντησι. Λόγου χάριν· «Τί εἶνε ἡ ψυχή;». Ὁ Χρι­στὸς δὲν ἔχει περίτεχνες ἐκφράσεις, ὅπως ὁ Πλάτων καὶ ὁ Ἀριστοτέλης στὰ ἀπέραντα συγ­γράμματά τους· ἀπαντᾷ μὲ λίγα λόγια, ποὺ ἀ­ξίζουν παραπάνω ἀπ᾿ ὅλα τὰ βιβλία ψυχολόγων, φιλοσόφων καὶ ῥητόρων. Τί λέει· «Τί ὠφε­λήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; ἢ τί δώσει ἄν­θρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;» (Μᾶρκ. 8,36-37). Λόγια ἀθάνατα. Ἐνῷ, ἂν ρωτήσῃς τοὺς φιλο­σόφους περὶ ψυχῆς, ἔχουν ἑκατὸν πενήντα γνῶμες· χάος. Ὅπως ὀρθὰ εἶπε κάποιος, δὲν ὑπάρχει βλακεία ποὺ δὲν τὴν εἶπαν οἱ δῆθεν φιλόσοφοι. Καταντοῦν «ἄλογοι», παράλογοι. Ἄλλο ἐρώτημα· «Τί εἶνε ὁ κόσμος;». Ἀνοίγεις τὴ Γραφὴ κι ἀκοῦς μὲ λίγα λόγια· «Ἐν ἀρχῇ ἐ­ποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν» (Γέν. 1,1). «Τί εἶνε ὁ Θεός;». Ἀνοίγεις τὴ Γραφή· «πνεῦ­μα ὁ Θεός, καὶ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτὸν ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν» (Ἰω. 4,24). «Τί εἶνε ὁ ἄνθρωπος;», ἐρώτημα ποὺ ζάλισε τὸν ἐγκέφαλο τῶν φιλοσόφων. Ἀπαντᾷ ἡ Γρα­φή· Ὁ ἄνθρωπος εἶνε «κατ᾿ εἰκόνα καὶ ὁμοίω­σιν» τοῦ Θεοῦ (Γέν. 1,26). Ἔτσι, λοιπόν, μὲ τὴ διδασκαλία του ὁ Χριστὸς «ἤλεγξε» τοὺς «τεχνολόγους» ὡς «ἀλόγους», ὡς ἀνθρώπους ποὺ δὲν σκέπτονται ὀρθά. Χαῖρε, Παναγία, λέει ὁ ποιητής, ποὺ γέννησες ἐκεῖνον ποὺ ἤλεγξε καὶ ἀποστόμωσε τοὺς δῆθεν φιλοσόφους.
⃝ Ἀλλ᾿ ὅπως εἶπα, τὸ «Χαῖρε, τεχνολόγους ἀ­λόγους ἐλέγχουσα» ἁρμόζει καὶ στὴν ἐποχή μας, στοὺς σημερινοὺς τεχνοκράτες. Τώρα βέβαια ἡ τεχνολογία πῆρε ἕνα ἄλλο νόημα. Δὲν ὑπάρχουν τώρα μόνο τεχνῖτες, λογοτέχνες καὶ ποιηταί, φιλόσοφοι καὶ ῥήτορες. Σήμερα ὁ ἄνθρωπος ἔφτειαξε μηχανές, μὲ τὶς ὁποῖες ἔφτασε σὲ κολοφῶνα τεχνολογικοῦ πολιτισμοῦ. Πόση διαφορὰ ἔχει αὐτὸς ὁ κόσμος ἀπὸ τοὺς προηγουμένους! Ἡ βιομηχανία, ὁ ἐξηλεκτρισμός, οἱ οὐρανοξύστες, τὰ μέ­σα συγκοινωνίας καὶ ἐπικοινωνίας, ἡ ἐξερεύνησι τοῦ διαστήματος, ἡ πυρηνικὴ ἐνέργεια!… Ποῦ ζοῦσε, πῶς φωτιζόταν ὁ πρῶτος ἄνθρωπος; Ἐγὼ πρόλαβα, σὲ χωριὰ τῆς Πίνδου ποὺ περιώδευσα, ν᾿ ἀνάβουν οἱ βοσκοὶ τὴ νύχτα δᾳδιά. Σήμερα; Ἀφάνταστη ἐξέλιξι.
Ζηλεύετε; Ἐγὼ δὲν ζηλεύω. Γιατί; Περιμένετε καὶ θὰ σᾶς τὸ πῶ. Δὲν κατηγοροῦμε τὴν ἐξέλιξι, τὴν ἐπιστήμη, τὴν τεχνολογία. Δὲν μπο­ροῦμε ν᾿ ἀρνηθοῦμε, ὅτι οἱ τεχνολόγοι κοπί­ασαν. Νύχτες ὁλόκληρες λ.χ. ὁ Ἔντισον προσπάθησε γιὰ νὰ κάνῃ τὸν πρῶτο λαμπτῆρα. Τοὺς ὀφείλουμε πολλά, εἴμαστε εὐγνώμονες. Ὁ Θεὸς ἄλλωστε ἔδωσε στὸν ἄνθρωπο τὸ νοῦ, τὸ οὐράνιο αὐτὸ κομπιοῦτερ, ποὺ εἶ­νε ἡ προϋπόθεσι ὅλης αὐτῆς τῆς προόδου. Τιμοῦμε λοι­πὸν τὴν ἐπιστήμη καὶ τὴν τεχνολο­γία. Ἀλλὰ μὲ μία ἐπιφύλαξι. Διότι ὁ κόσμος αὐτὸς ἔπαθε μιὰ συμφορά· ὑπέπεσε στὸ μεγαλύτερο ἁμάρτημα. Ποιό εἶν᾿ αὐτό; ἡ πορνεία, ἡ μοιχεία, ἡ ἀ­σέλγεια; Εἶνε κι αὐτὰ ἁ­μαρτήματα. Τὸ μεγαλύ­τερο ὅμως ἁμάρτημα εἶνε ἡ ὑπερηφάνεια καὶ ἡ ἀλαζονεία. Ὅπως ὁ πρῶτος ἄγγελος ὑ­περηφανεύθηκε καὶ ἔπεσε ἀπὸ τὶς ἁψῖδες τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἔγινε σατα­νᾶς, ἔτσι καὶ ὁ ἄν­θρωπος τοῦ αἰῶνος μας ἔγινε ὑπερήφανος, ἀλαζών. Τί εἶπε· «Ἔ τώρα Θεός! Τὸν χρειάζον­ταν ἐκεῖνοι ποὺ κατοικοῦ­σαν στὶς σπηλιές, ποὺ ντύνονταν προβειὲς καὶ φωτίζονταν μὲ δᾳ­διά. Τώρα σ᾿ ἐμᾶς, τοὺς ἐ­πιστήμονες καὶ τεχνο­κράτες, Θεὸς δὲν χρει­άζεται. Θεὸς εἴμαστε ἐμεῖς». Θεὸς ὁ ἄνθρωπος! ἰδού ἡ ὑπερηφάνεια, ὁ ἐγωισμός, ἡ ἀλαζονεία τῶν τεχνοκρατῶν τοῦ αἰῶνος τούτου. Καὶ τὸ ἀποτέλεσμα; Φθάσαμε σὲ ἀ-λογία, σὲ ἀνοησία, σὲ βλακεία. Διότι μόνο βλακεία δείχνουν αὐτά, καὶ βλακεία ὄχι μικρή. Πολλὲς βλακεῖες ὑπάρχουν στὸν κόσμο, ἀλλὰ ἡ πιὸ μεγάλη εἶνε νὰ πῇς, ὅτι δὲν ὑπάρχει Θεός. «Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ· Οὐκ ἔστι Θεός» (Ψαλμ. 52,2). Ποῦ κατήντησε ὁ τεχνοκράτης ἄν­θρωπος! Βρισκόμαστε σὲ φρικτὴ κατάστασι ἀ-λογίας, ποὺ δὲν γνωρίζουμε τί θὰ συμβῇ. Μήπως ἐκραγῇ ὁ τρίτος παγκόσμιος πόλεμος; Ἰδού τ᾿ ἀποτελέσματα ἑνὸς κόσμου ποὺ ὑπερηφανεύθηκε.

* * *

Τελειώνω, ἀγαπητοί μου, μὲ μία σύγκρισι. Κάποτε στὴ Ῥώμη αὐτοκράτωρ ἦταν ὁ Νέρων (37-68 μ.Χ.), ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα τέρατα ποὺ γέννησε ἡ ἀνθρωπότης. Αὐτὸς εἶπε· «Ἄχ, γιατί ὁ κόσμος ὅλος νὰ μὴν ἔχῃ ἕνα κεφάλι, ὥστε νὰ μπορῶ μὲ ἕνα χτύπημα νὰ τὸν ἀποκε­φαλίσω!». Σήμερα ὅμως τὸ τέρας ἐκεῖνο φαίνεται μικρὸ καὶ ἀθῷο μπροστὰ στὸ ἐπιστη­μονικὸ τέρας τῆς νεωτέρας τεχνολογίας. Δι­ότι ὁ Νέρων ἦταν μὲν θηριώδης, ἀλλὰ δὲν εἶ­χε στὴ διάθεσί του τὰ σημερινὰ μέσα. Ἔσφαζε ἔ­σφαζε, ἀλλὰ κάπου σταματοῦσε· κουράζον­ταν τὰ χέρια τῶν δημίων του. Τώρα δημιουργήθη­κε ἕνα ἐπιστημονικὸ καὶ τεχνολογι­κὸ τέρας. Ἐκεῖνο, ποὺ ὁ Νέρων ποθοῦσε ἀλ­λὰ δὲν τὸ εἶ­χε, σήμερα ἡ ἄθεη ἐπιστήμη τὸ ἔ­χει. Μία ἀν­θρωπότης ἔγινε· καὶ τὸ μαχαίρι, ποὺ μπορεῖ νὰ κόψῃ ὁλόκληρη τὴν ἀνθρωπότητα, βρέθηκε. Ὄχι πλέον βέλη καὶ τόξα καὶ σπαθιά, οὔτε τὰ πολεμικὰ μέσα τοῦ παρελθόν­τος. Τώρα τεράστιο μαχαίρι, δρεπάνι τῆς Ἀποκαλύψεως (βλ. Ἀπ. 14,14-19) ποὺ μπορεῖ νὰ κόψῃ τὴν ἀνθρωπότητα ὁλόκληρη, εἶνε ἡ πυρηνικὴ ἐνέργεια. Ὦ Θεέ μου! Τὸ εἶπε ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς πρὶν διακόσα χρόνια· Θ᾿ ἀνεβοῦν τὰ μαυροπούλια στὰ οὐράνια, κι ἀπὸ ᾿κεῖ ψηλὰ θὰ πατήσουν τὰ κουμπιὰ καὶ θὰ ῥίξουν φωτιά! Ἰδού ὁ παραλογισμὸς τοῦ συγχρόνου πολιτισμοῦ. Πόσο σοφὰ λέει ἡ Ἐκκλησία μας· «Χαῖ­ρε, (Παναγία,) τεχνολόγους ἀλόγους ἐλέγχουσα».
Πέρασαν 13 αἰῶνες ἀπὸ τότε ποὺ ἐγράφη ὁ στίχος αὐτὸς τοῦ Ἀκαθίστου ὕμνου. Καὶ ἂν ὁ λόγος αὐτὸς ἴσχυε γιὰ τοὺς τότε «τεχνολό­γους», πολὺ περισσότερο ἰσχύει γιὰ τοὺς σημερινούς. Καὶ ποιά, λοιπόν, ἐλπίδα ὑπάρχει; Μία καὶ μόνο· ὁ Χριστός! Ἐὰν θέσουμε τὸν τεχνικὸ πολιτισμὸ ὑπὸ τὸν ἔλεγχο τοῦ Χριστοῦ, τότε πράγματι ὁ πολιτισμός μας θά ᾿νε ἀληθινὸς πολιτισμός. Διότι ὅπως τὸ σῶμα χω­ρὶς ψυχὴ εἶνε νεκρό, ἔτσι καὶ πολιτισμὸς χω­ρὶς Χριστὸ εἶνε νεκρός. Σωστὰ τὸ εἶπαν, «ψυ­χὴ τοῦ πολιτισμοῦ εἶνε ὁ πολιτισμὸς τῆς ψυ­χῆς», δηλαδὴ ἡ πίστι στὸ Χριστό.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 18-4-1986.
Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 11-4-2003, ἐπανέκδοσις καὶ μικρὴ προσαρμογὴ 20-3-2013.

Πηγή