ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΓΕΡΟΝΤΑ ΠΑΪΣΙΟ, Ἀρχιμ. Ἀρσένιος Κατερέλος

Σεβαστέ μου Γέροντα Θεόκλητε, ἅγιε Καθηγούμενε τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Ἀρσενίου τοῦ Καππαδόκου, καί μάλιστα κτήτορος αὐτῆς, τήν ὁποίαν Ἱερά Μονή ὁ ἴδιος ὁ μακαριστός Γέροντας Παΐσιος εὐλόγησε καί μέ τήν προσευχή του καί μέ τήν προσωπική του παρουσία πάλιν καί πολλάκις, καί, ὡς ἐκ τούτου, καί τότε καί πάντα εἴχατε καί ἔχετε τίς εὐλογίες του καί τίς εὐχές του.

...Ἡ συγκίνησίς μου εἶναι πάρα πολύ μεγάλη, καθ᾽ ὅτι ὁ Κύριος τῆς δόξης καί ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, παρορῶσα τό ἀπύθμενο πέλαγος τῶν προσωπικῶν μου ἁμαρτιῶν, μέ ἀξίωσε νά λειτουργήσω, ἤ, μᾶλλον, ὁ Χριστός λειτούργησε διά μέσου τῆς ἐμῆς ἐλεεινότητος, σ᾽ αὐτό τό ἱστορικό ἐξωκκλήσι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας Κονίτσης -ἄλλωστε ἡ θεία Χάρις εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία τά ἀσθενῆ θεραπεύει καί τά ἐλλείποντα ἀναπληροῖ. Καί, περιττό νά εἴπω τί μεγάλη σημασία ἔχει καί πῶς συνδέεται ἡ ἐκκλησία αὐτή μέ τόν μακαριστό Γέροντα Παΐσιο, διότι, ξέρετε καλύτερα ἀπό μένα, πόσες καί πόσες φορές δέν ἐρχόταν ἐδῶ ἀπό μικρό παιδί, ἀλλά καί σάν μοναχός ἀργότερα καί προσηύχετο. Γιά ὅποιον ἔχει πνευματικές αἰσθήσεις, ἐδῶ, ἀκόμη καί οἱ πέτρες καί τά ντουβάρια καί ἡ σκόνη καί ὁ σοβᾶς, ἔχουν ἁγιασθῆ ἀπό τόν ἱδρῶτα, τήν ἀγωνία καί ἀπό τήν προσευχή τοῦ μακαριστοῦ Γέροντος Παϊσίου.

  Πόσα κρυφά, ἄγνωστα, ἀλλά καί πόσα γνωστά βιώματα, ἡ ὑπερχείλησις τῆς προσωπικῆς του πνευματικῆς δεξαμενῆς, δέν ἀπέκτησε σέ αὐτόν τόν ἱερό χῶρο. Ὅπως εἴπαμε, καί οἱ τοῖχοι εἶναι ἐμποτισμένοι μέ τόν πνευματικό ἱδρῶτα τοῦ Γέροντος. Ἀπό παντοῦ ἐκπέμπονται πνευματικές ἀτελείωτες ἐνέργειες.

Ἀποκορύφωμα, βέβαια, ὅλων αὐτῶν ἀποτελεῖ ἡ πρώτη του ὑπέρ νοῦν καί ἀνθρωπίνην αἴσθησιν καί φαντασίαν καί διάνοιαν Χριστοφάνεια, τήν ὁποίαν εἶχε ἀπό τήν ἡλικία τῶν δεκαπέντε ἐτῶν. Τότε πού ἡ ἄρρητος θέα τοῦ ἀναστημένου καί ἀναληφθέντος Χριστοῦ ἔγινε, μέ τήν δύναμι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, φανερή καί αἰσθητή στό νεαρό τότε παιδί Ἀρσένιο, ὅταν μέσα σέ ἄκτιστο θεϊκό Φῶς, τοῦ ἐφανερώθη ὁ Βασιλεύς τῶν βασιλευόντων καί Κύριος τῶν κυριευόντων Χριστός. 

Ἡ ἀξία, ὅμως, αὐτῆς τῆς θεοπτίας, ἡ ὁποία, προφανῶς, δέν ἦταν καί ἡ μόνη -αὐτή ἦταν ἡ ἀρχή -εἶναι μοναδική καίἦταν καθοριστικωτάτης πνευματικῆς σημασίας, καί γιά τόν ἴδιο, καί γιά ὅλους ἐμᾶς, καί γιά ὅλη τήν Ὀρθόδοξη ἐπικράτεια. Καί στήν συνέχειαθά καταλάβετε, πιστεύω, τί ἐννοῶ.

Καί αὐτό, γιατί τότε ἐδέχθη τήν πρώτη ''πλήρη'' προσωπική θεία ἀποκάλυψι.Καίλέμε ''πλήρη'' σέ εἰσαγωγικά, γιατί εἰς τόν Θεό δέν ὑπάρχει ποτέ ἡ πληρότητα ὡς πρός τήν φανέρωσί Του. Ἀμυδρῶς πάντα ἀποκαλύπτεται ὁ Θεός κι ἄν ἀπό τό ἄπειρο ἀφαιρέσωμε τό πεπερασμένο, πάλι παραμένει ἄπειρο,ἐκεῖνοπού δέν ἀποκαλύπτεται. Πιό μεγάλη πάντα εἶναι ἡ συγκάλυψις παρά ἡ ἀποκάλυψις τῆς Θεότητος.Τέλος πάντων, ἐδῶ εἶχε τήν πρώτη ''πλήρη'' προσωπική θεία ἀποκάλυψι καί, μάλιστα, ἐντελῶς ἀπροσδόκητα.

Παρένθεσις: Ἀπό τότε διεφαίνετο ἡ μεγάλη του πνευματική ἀρχοντιά, πού ζήτημα εἶναιἄν ἐμεῖςπήραμε μυρωδιά ἀπό τό μέγεθός της, καθώςκαί ἡ ἀνιδιοτέλεια τοῦ μετέπειτα, βέβαια, γνωστοῦ Γέροντος Παϊσίου.

Τί εἶπε σέ ἐκείνη τήν περίστασιτό  ''ἀνώριμο''μυαλό ἑνός μικροῦ παιδιοῦ; Ἀκοῦστε τί εἶπε, γιά νά δοῦμε, ἐδῶ, ὡριμότητα ἑνός ἀνώριμου παιδιοῦ: «Ἀκόμη καί γιά τήν καλωσύνη καί γιά τήν ἀρετή πού εἶχε ὁ Χριστός, ἀξίζει νά Τόν ἀγαπήσω καί δέν θέλω, οὔτε Παράδεισο, οὔτε τίποτα!» Καί, ἀκριβῶς, ἐκείνη τήν χρονική στιγμή, ὁ Ἐτάζων καρδίας καί νεφρούς καί Γνωρίζωνκαί τά μέλλοντα -γιατί στόν Θεό δέν ὑπάρχει μέλλον- ἐφανερώθη, ἀναστημένῃ καί ἀναληφθείσῃ σαρκί, ὁ Ὤν, ὁ Ἦν καί ὁ Ἐρχόμενος.

    Αὐτή ἡ ἐμπειρία, εἶχε, γιά τόν νεαρό τότε Ἀρσένιο Ἐζνεπίδη, ἀνυπολόγιστη ἀξίακαί καθοριστική σημασίαγιά ὅλην τήν ὑπόλοιπη ζωή του, διότι τότεἀνεγεννήθη ἄνωθεν καί ἔβγαλε''πνευματικά φτερά''. Ἀργότερα, ὁ ἴδιος ἔλεγε σέ πολλούς ''πότε, εὐλογημένε, θά βγάλης πνευματικά φτερά;'' Ἀπό τότε,τήν ἀθώα καί πρίν εὐάλωτη παιδική του ψυχή δέν μποροῦσε, πλέον,ὡς ἐκ τούτου, κανείς καί τίποτε νά τήν ταλαντεύση ὡς πρός τήν ἀλήθεια περί ἀνθρώπουχρησιμοποιῶντας ὁ,τιδήποτε, ἀκόμη καί τήν σκοπιμότητα τῆς ἐπιστήμης, μέ τήν θεωρία τῆς Ἐξελίξεως τοῦ Δαρβίνου, κλπ. Διότι, ὅ,τι γεύεσαι μόνος σου, κανείς δέν μπορεῖ νά σοῦ τό ἀφαιρέση, ἐκτός, βέβαια, ἐάν αὐτοκτονήσης πνευματικά, πρᾶγμα πού εἶναι πρακτικά ἀδύνατον μετά ἀπότέτοιες ἐμπειρίες.

Ἴσως, ὅμως, κανείς ἀναρωτηθῆ: Ὅλα καλά, ἀλλά πῶς ἦτο ἄξιο ἕνα τόσο μικρό, νεαρό παιδί, ὅσο καλό κι ἄν ἦταν, νά δεχθῆ μία τόσο ἰσχυρή Χριστοφάνεια, πού τόσοι ἀσκητές, ἐρημίτες, πού ἱδρώνουν νύχτα-μέρα μέ τό Α´ τυπικό, μέ τό Β´ τυπικό, δέν τό πετυχαίνουν ποτέ,ἐνῶκάποιοι ἀπ᾽ αὐτούς ''δέρνουν ἀέρα'' -λίγες φορές, βέβαια, ἀλλάδέν εἶναι ντροπή νά τά λέμε καί αὐτά -, γιά τούς ὁποίους ἔλεγε πάλι ὁ μακαριστός Γέροντας Παΐσιος ''νά τά βράσω τά κομποσχοίνια τους'', γιατί συμβαίνουν καί αὐτά, δυστυχῶς, κάποιες φορές.

Πῶς, λοιπόν, ἕνα νεαρό παιδί εἶχε μία τέτοια ἐμπειρία ἀμέσως τόσο ἐνωρίς, ἐνῶ ἄλλοι -νά μιλήσωμε πιό ἁπλᾶ, γιά τούς λαϊκούς, καί ὄχι μόνο γιά τούς λαϊκούς- ἔχουν ἀμφιβολίες, βασανίζονται ἀπό διάφορες ἀπορίες καί προβλήματα καί ὁ Θεός ''δείχνει'' νά μήν ἀνταποκρίνεται μέ τέτοιον ἄμεσο τρόπο, γιά νά μή ποῦμε ὅτι φαίνεται ''σάν'' νά ἀδιαφορῆ, σέ ὅλους αὐτούς, σέ ὅλους ἐμᾶς θά ἔλεγα;

Κατ᾽ ἀρχάς, γιά νά στηρίζωνται οἱ Χριστιανοί στόν ἀγῶνα τους, θά ἔλεγα, ὅτιἀρκεῖ ἡ ὅλη ἱστορική θεοαποκάλυψι. Δηλ., ἀρκεῖ νά ἐνθυμοῦνται τί ἔκανε ὁ Θεός στό ἀνθρώπινο, ταλαίπωρο, πεπερασμένο ἱστορικό γίγνεσθαι, νά ἐνθυμοῦνταιτά διάφορα γεγονότα πού ἔγινανκατά τήν περίοδο τῆς θείας Οἰκονομίας, τίς προφητεῖες, κλπ., γιά νά πιστέψουν καί γιά νά συντηροῦν τήν πίστι τους στήν Θεότητα καί μοναδικότητα καί μεσσιανικότητα τοῦ Χριστοῦ.

Καί, κατόπιν, θά πρέπη νά στοχεύσουν στήν προσωπική ἐφαρμογή τῶν συνεπειῶν αὐτῆς τῆς ἱστορικῆς θεοαποκαλύψεως, στήν ἐφαρμογήτῶν ἐντολῶν. Αὐτά, ἐάν τηροῦνται σωστά, φθάνει κανείς, χωρίς νά τό ἐπιδιώκηστήν ἀπέκδυσι τοῦπαλαιοῦ ἀνθρώπου. Ὁ π. Παΐσιος τόνιζε, ὅτι ὁ κεντρικός καί τελικός σκοπός τοῦ Χριστιανοῦ πρέπει νά εἶναι ἡ ἀπέκδυσις τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου. Τά ἄλλα -θεῖες ἐμπειρεῖες κλπ.- δέν θά πρέπη νά μᾶς ἀπασχολοῦν. Ἄν λοιπόν κανείς κάνη συνειδητά αὐτά, ἐφαρμόζη τίς ἐντολές δηλ. μέ πληρότητα, τότε, χωρίς νά τό θέλη, χωρίς νά τό ἐπιδιώκη μᾶλλον, φθάνει στήν προσωπική του πλέον θεοαποκάλυψι, ἀνάλογα βέβαια καί μέ τήν ἰδική του πνευματική χωρητικότητα, ἀνταπόκρισι, δηλ. μέ τά δικά του προσωπικά πνευματικά κυβικά.

Ἐδῶ, βέβαια, στόν τότε νεαρό Ἀρσένιο Ἐζνεπίδη ὑπῆρχε μία λαμπρά καί δικαιωτάτη ἐξαίρεσις τοῦ πνευματικοῦ κανόνος πού προανεφέραμε.

Καί ἐξηγούμεθα: Κατ᾽ ἀρχάς, τό τονίζομε, ὅτι τό νεαρό τότε παιδί οὔτε κἄν φανταζόταννά συμβῆ ἐκεῖνο πού συνέβη στόν χῶρο αὐτόν. Ὁ Θεός, ὅμως, πού προεγνώριζε -ὁ Θεός δέν προορίζει κανέναν, ὅπως ἔλεγε πάλι ὁ Γέροντας, ἀλλά προγνωρίζει τά πάντα χωρίς νά δεσμεύη τήν ἐλευθερία κανενός, μέ αὐτήν τήν ἔννοια- ὁ Θεός, λοιπόν, πού προεγνώριζε τήν λαμπρή, προσωπική, πνευματική, περιπετειώδη πορεία τοῦ Γέροντα, τοῦ ἔδωσε, ἐκ τῶν προτέρων, τήν μεγίστη ἐμπειρία τῆς Χάριτος, εὐθύς ἐξ ἀρχῆς. Κάτι ἀνάλογο, βέβαια, δέν συνέβη καί μέ τόν Ἀπόστολο Παῦλο, ἤ μέ τόν Ἅγιο Συμεών τόν Νέο Θεολόγο, πού σέ ἡλικία δέκα τεσσάρων ἐτῶν εἶχε ἀνάλογες ἐμπειρίες; Ἤ, ἀργότερα, μέ τόν πιό σύγχρονο Ἅγιο Σιλουανό τόν Ἀθωνίτη;

Ὅλοι αὐτοί, καί πολλοί ἄλλοι Ἅγιοι, προγεύθηκαν τήν μεγίστη Χάρι σχετικά ''εὔκολα'', πού δέν ἦταν βέβαια, καί τόσο εὔκολο ὅσο φαίνεται. Μετά, ὅμως, ἠκολούθησαν ἐκ μέρους τους ὑπεράνθρωποι ἀγῶνες καί τούς βρῆκαν τέτοιοι πειρασμοί, πού ἐμεῖς δέν μποροῦμε νά φαντασθοῦμε, ἤ νά διανοηθοῦμε. Ἐδοκίμασαν ἐσχάτη θεία ἐγκατάλειψι, ἕως ψυχικοῦ θανάτου. Μάλιστα, λένε οἱ εἰδικοί, ὅτι αὐτή ἡ περίπτωσις, τό νά πάρη δηλ. κανείς τόσο μεγάλη Χάρι τόσο ἐνωρίς, εἶναι μέν εὐλογία, ἀσύλληπτη φυσικά, ἡ ὁποία, ὅμως, συνήθως, ἀκολουθεῖται ἀπό τούς πλέον σκληρούς πειρασμούς, μποροῦμε νά ποῦμε ὑπέρ τήν ἀνθρωπίνη δύναμιπαρ᾽ ὅ,τι λέγει τό Εὐαγγέλιο ὅτι δέν θά πειρασθοῦμε πάνω ἀπό τήν δύναμί μας.

Ἀναφέρεται, ὅμως, στήν Πατερική Γραμματολογία  -ἀββᾶς Ἰσαάκ, ἀββᾶς Δωρόθεος, κλπ.-, ὅτι, κάποιοι Ἅγιοι ἐπειράσθησαν πάνω ἀπό τήν ἀνθρώπινη δύναμι. Μέ ποιά ἔννοια ὅμως; Μέ τήν ἔννοια ὅτι ἐπειράσθησαν γιά τόσο χρονικό διάστημα, πού νά μή προλάβη ὁ ὑπεράνθρωπος πειρασμός νά τούς διαλύση ψυχο-πνευματικο-οργανικά. Ὅπως λέγει ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος, πού φαίνεται εἶχε ὑποστῆ τέτοια δοκιμασία, ''ἄν ἡ δοκιμασία μου κρατοῦσε λίγο παραπάνω, δέν θά ἄντεχα, θά μέ εἶχε διαλύσει αὐτός ὁ πειρασμός''. Ὁ δέ ἀββᾶς Ἰσαάκ ὁ Σῦρος προτρέπει τί νά κάνωμε σέ παρόμοιες περιστάσεις: ''Πέσε καί κουκουλώσου μέχρι νά περάση ὁ πειρασμός'' κλπ.

Λοιπόν, σέ αὐτήν τήν κατηγορία ἀνῆκε, ἀναμφισβήτητα, στούς ἐσχάτους ὅμως πονηρούς καιρούς μας, καί κατέχει μάλιστα ἐξέχουσα θέσι, ὁ συμπατριώτης σας π. Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης.

Ἀλλ᾽ ἄς μή κάνωμε τώρα ἄλλες ἀναλύσεις σέ τέτοιου εἴδους πνευματικά θέματα, πῶς γίνεται δηλ. ἡ ἕλξις τῆς Χάριτος, ἡ ἄρσις τῆς Χάριτος, πού, στούς μεγάλους Ἁγίους, ἀκολουθεῖται ἀπό θεοεγκατάλειψι, γιατί αὐτά τά θέματα εἶναι  πιό δύσκολα νά κατανοηθοῦν καί νά ἀναλυθοῦν καί δέν ἅπτονται τῶν ἰδικῶν μας πνευματικῶν μέτρων. Σέ αὐτό τό πνευματικό φαινόμενο, ὁ ἀγωνιστής ἐξ ὑποκειμένου αἰσθάνεται, ὅτι ὁ Θεός τόν ἔχει ἐγκαταλείψει, πέρα γιά πέρα. Ἀλλά, ἐξ ὑποκειμένου, καί ὄχι ἐξ ἀντικειμένου. Τό ὅτι ὁ Θεός μᾶς ἐγκαταλείπει, δέν εἶναι σωστό. Γιατί, μποροῦμε νά ποῦμε, ὅπως ἔλεγε καί μία ἐκλεκτή ψυχή, ὅτι ἐμεῖς μᾶλλον πάσχομε, ὄχι ἀπό θεοεγκατάλειψι, ἀλλά ἀπό ''αὐτοθεοεγκατάλειψι'', δηλ. μόνοι μας αὐτοθεοεγκαταλειπόμεθα, ἐφόσον ἐμεῖς ἐγκαταλείπομε τόν Θεό καί ὄχι ὅτι ὁ Θεός ὄντως μᾶς ἐγκαταλείπει. Ὁ Θεός ἐπιτρέπει νά πειραζώμεθα μέ προαγωγικούς καί παιδαγωγικούς πειρασμούς, προκειμένου νά μᾶς ὠθήση πνευματικά, γιά νά γνωρίσωμε τήν ταπείνωσι τῶν τελείων, ἡ ὁποία συνίσταται στήν ἐπίγνωσι τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ καί στήν ἐπίγνωσι τῆς ἰδικῆς μας ἀδυναμίας. Ἄλλωστε, πῶς ὁ Θεός νά ἐπιτρέψη νά μᾶς συμβοῦν αὐτά τά πράγματα, ἀφοῦ, ὅπως εἴπαμε, τίς περισσότερες φορές, αὐτοθεοεγκαταλειπόμεθα, δηλ. ἀπιστοῦμε καί βασανιζόμεθα καί πάσχομε ἀπό λογισμούς, λόγῳ ἀκριβῶς τοῦ ὅτι ἔχει διαταραχθῆ, ἀπό δική μας ὑπαιτιότητα, ἡ σχέσις μας μέ τόν Θεό.

Τοὐλάχιστον, ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός Γέροντας, νά ἀγωνιζώμεθα νά πιάσωμε τήν πνευματική βάσι στίς πνευματικές αἰώνιες ἐξετάσεις, πού θά λάβουν χώραστήν Δευτέρα Παρουσία ἐννοεῖται. Ἀλλά καί ὅταν ἡ ψυχή ἀναχωρῆ τήν ὥρα τοῦ θανάτου δηλ., ἤδη κρίνεται. Κι ἐμεῖς ταπεινά προσθέτομε νά ἀγωνιζώμεθα νά πιάσωμε τήν βάσι μέ καλό συντελεστή ἀσφαλείας, γιά νά ἔχωμε τήν βεβαιότητα ὅτι πιάσαμε τήν βάσι τῆς σωτηρίας, πάντα βέβαια Χάριτι Θεοῦ, γιατί ὅλοι μας μόνο μέ τήν Χάρι τοῦ Θεοῦ σωζόμεθα.

Ἔτσι, λοιπόν, σέ αὐτό τό ζεστό οἰκογενειακό πνευματικό περιβάλλον, νομίζω ὅτι εἶναι ἁρμόζον καί ἐπιβλητέον, ἄλλωστε καί μοῦ ἐζητήθη, νά σᾶς ἀναφέρω κάποιες ἱστορίες καί γεγονότα ἀπό τόν π. Παΐσιο, τά ὁποῖα ἀφοροῦν
καί μέρος τῆς προσωπικῆς μου ἐλεεινῆς πνευματικῆς ζωῆς. Καί τοῦτο, γιά δύο-τρεῖς λόγους.

Ὁ πρῶτος λόγος, πού ἀρκεῖ καί περισσεύει,εἶναι ὅτι μοῦ ἐζητήθη αὐτό. Ὁ ἄλλοςλόγος εἶναι γιά νά θαυμάση κανείς, κυρίως αὐτό, τήν διάκρισι, τό μεγαλεῖο καί τά ὑπερφυσικά χαρίσματα τοῦ Γέροντος Παϊσίου, διά μέσου κάποιων ἱστοριῶν πού θάσᾶς διηγηθῶ καί πούθά σᾶς εἶναι προφανῶς ἄγνωστες γιατί ἄλλωστε, τά τόσα χρόνια πού μέ γνωρίζετεποτέ δέν ἄνοιξα τό ἁμαρτωλό μου στόμα νά ἀναφερθῶ σ᾽ αὐτές, τοὐλάχιστον κάπως δημόσια. Καί, ἕνας τελευταῖος λόγος εἶναι γιά νά καταλάβετε, ἔστω καί μερικῶς, ποῦ ὀφείλεται ἡ μεγάλη μου ἀγάπη, ὁ σεβασμός καί ἡ ὑποχρέωσι πρός τό πρόσωπο τοῦ Γέροντος Παϊσίου. Ὁ Γέρονταςμᾶς ἅρπαξε ἀπό τό στόμα τοῦ λύκου -γιατί ποιός ξέρει ποῦ θά βόσκαμε τώρα- καί μᾶς ὡδήγησε σέ νομάς σωτηρίους, ἄν καί βέβαια, νά μή λέμε ὑπερβολές -ἀπό μικροί πηγαίναμε στήν ἐκκλησία καί εἴχαμε πόθο Θεοῦ. Ὁ Γέροντας Παΐσιος, ὅμως, ἦταν ἐκεῖνος πού μᾶς γνώρισε τήν γνήσια πνευματική ζωή καί γι᾽ αὐτό αἰσθανόμεθα πρός τό πρόσωπό του μεγάλη εὐλάβεια καί ὀφείλομε ἀπέραντη εὐγνωμοσύνη στόν ἅγιο Γέροντα Παΐσιο.

Λοιπόν, θά σᾶς διηγηθῶ μερικά πράγματα ἀπό τήν προσωπική μου ζωή, πάντα περιληπτικά, γιατί δέν γίνεται ἀλλιῶς:

Σέ ἡλικία δέκα ἑπτά ἐτῶν τότε, τό 1979, καλοκαῖρι, Ἰούλιο μῆνα, μέ μία παρέα τριῶν ἀτόμων, πήγαμε,γιά πρώτη φορά, στόν μακαριστό Γέροντα (ἀπό τούς τρεῖς μας οἱ δύο ἔχουμε γίνει ἱερομόναχοι). Ἐκείνη τήν ἡμέρα, τό πρωϊνό ἐκεῖνο, ἄν καί καλοκαῖρι, πού ἔχει πιό πολύ κόσμο στό Ἅγιον Ὄρος, παραδόξως, στό Κελλί τοῦ Γέροντα εἶχε ἐλάχιστο κόσμο, γιά νά μή ποῦμε σχεδόν καθόλου. Ἐκεῖ, καθίσαμε περίπου μία ὥρα, κατά τήν ὁποίαμᾶς μετέδιδε πνευματική ἐνέργεια, χωρίς ἐννοεῖται νά τό ἐπιδιώκη -αὐτή εἶναι ἡ πραγματικά ἐπηρεάζουσα καί σώζουσα πνευματική ἐνέργεια τῶν Ἁγίων-, καίτήν ὁποία ἐξέπεμπε, ἐννοεῖται, σέ ἄλλη συχνότητα καί ἔντασι ἀπό ἐκεῖνες πού εἴχαμε γνωρίσει, συνηθίσει καί ἀκούσει, μέχρι τότε.

Ἐκείνη τήν ἡμέρα,μεταξύ τῶν πολλῶν ἄλλων, μᾶς εἶπε νά ἀποκτήσωμε τήν καλή πνευματική ἀνησυχία γιά νά ἔχωμε καί πνευματικές χαρές. Νά γνωρίσωμε τήν Ὀρθοδοξία πρῶτα ἐμπειρικά καί, μετά, δέν θά κινδυνεύωμε πλέον ἀπό ἕνα σωρό ἄλλα πνευματικά μικρόβια, πού τότε κυκλοφοροῦσαν, ἀλλά καί τώρα κυκλοφοροῦν, κατά μείζονα λόγον. Διότι, μᾶς ἔλεγε, ἄν κανείς ἀσχολῆται μέ ἄλλα πράγματα, φιλοσοφίες, κλπ.,καί διαβάζη διάφορα βιβλία, πρίν γνωρίση ἐμπειρικά, καί ὄχι ἀκαδημαϊκά, τήν Ὀρθοδοξία, τότε, χωρίς νά τό καταλαβαίνη, τῇ συνεργείᾳ τῶν παθῶν του καί τοῦ διαβόλου, ἀποκτᾶ πνευματικά μικρόβια πού τόν σκοτίζουνκαίτόν ἐμποδίζουν νά προοδεύση πνευματικά. Γι᾽ αὐτό, χρειάζεται, γιά ἕνα διάστημα μέχρις ὅτου ὁ Χριστιανός γνωρίση ἐμπειρικά τήν Ὀρθοδοξία, μέσῳ τῆς Ἐκκλησίας, ὁ ἄνθρωπος νά βάζη τό μυαλό του, ἤ μᾶλλον τόν νοῦ του καλύτερα -γιατί δέν φταίει τό μυαλό μας, ὁ νοῦς μας φταίει γιά ὅλα γιά ὅ,τι στραβό μᾶς συμβαίνει, ἀλλά αὐτό εἶναι ἄλλο κεφάλαιο- νά βάζη λοιπόν τόν νοῦ του ''στό ψυγεῖο'', καί μάλιστα, ἔλεγε, ἀκόμη καλύτερα, ''στόν καταψύκτη'', ἕως ὅτου τό πάρωμε, βέβαια, μετά ἀπό τήν κάθαρσι καί τόν ἁγιασμό πού θά ὑποστῆ, ἄν ἀγωνισθοῦμε, ἁγιασμένο.

Πολλά μᾶς εἶπε, ἀλλά τό σημαντικώτερο ἀπ᾽ ὅλα ἦταν, ὅτι, χωρίς νά προσπαθήση, μοῦ μετέδωσε τήν ζωντανή βεβαιότητα τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ -πάθαμε πνευματικό σόκ δηλ.-, τήν βεβαιότητα τῆςδυνατότητας μετοχῆς στά ἀγαθά τοῦ Θεοῦ ἀπό αὐτήν τήν ζωή, ἐπίσης νοιώσαμε τήν νηφάλια μέθη τοῦ Γέροντα, τόν ἀκόρεστο κορεσμό του, καί τόν καϋμό του πότε θά φύγη ἀπό αὐτήν τήν πρόσκαιρη ζωή γιά νά ζήση ἐντονώτερα κοντά στόν Θεό,τά τοῦ Θεοῦ, γιά νά ζήσηαὐτόν τόν ἀκόρεστο κορεσμό, ὅπως εἴπαμε, ἐντονώτερα. Καί αὐτό ἦταν ἕνα φαινόμενο ὑγιές, ὄχι ψυχοπαθητικό, πού, φυσικά, δέν ὠφείλετο σέ καμμία μορφή μελαγχολίας, κλπ., ἐννοεῖται. Ἦτο καθαρός θεῖος ἔρωτας, τό ὁποῖο σημαίνει, ὅτι ὁ Γέροντας Παΐσιος εἶχε δεχθῆ τόν ἀρραβῶνα τῆς Βασιλείας των Οὐρανῶν, ἀπό αὐτήν τήν ζωή, σέ μεγάλο βαθμό.

Ἐκεῖνο, ὅμως, πού ἔμεινε,τότε, σέμέναπιό ἀνεξίτηλοστήν μνήμη μου, ἦταν ὅτι, μόλις φύγαμε ἀπό ἐκεῖ, ἀπό τό Κελλί του, εἴχαμε μία ἀπρόσκλητη, μία ἀπροσδόκητη, πνευματική χαρά, διαφορετικῆς ὑφῆς ἀπό τίς χαρές πού εἴχαμε μέχρι τότε αἰσθανθῆκάνοντας π.χ. μία καλή πρᾶξι, ἤ ἀκούγοντας ἕναν ἔπαινο, κλπ. Γιατί, ἐμεῖς, σάν ἐμπαθεῖς πού εἴμαστε, ὅταν ἀκοῦμε κάποιον ἔπαινο, εἶναι φυσικό, λόγῳ τῶν φτωχῶν πνευματικῶν μέτρων μας, νά ἐπηρεαζώμεθα, κλπ.

Αὐτή ἡ χαρά, ὅμως, ἦταν τόσο πολύ δυνατή, πού ἀπορούσαμε τότε πῶς μᾶς συνέβαινε αὐτό. Ἦταν, ἀναμφισβήτητα, ἐξωτερικῆς μορφῆς -προελεύσεως χαρά, ἐρχομένη πρός ἐμᾶς. Ἀπό ποῦ, ὅμως, καί πῶς, δέν ξέραμε, γιατί δέν σκεφτόμαστε ἤ δέν ζούσαμε κάτι συγκεκριμένο τότε, ἐξ αἰτίας τοῦ ὁποίου θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι εἴχαμε κάποιο ἀνάλογο βίωμα. Χωρίς δηλ. νά σκεφτόμαστε κάτι, χωρίς πρίν νά εἶχε συμβῆ κάτι ἄλλο εἴχαμε ἐκείνη τήν ἀνεξήγητη χαρά, ἡ ὁποία ἦταν, βέβαια, ἀναμφισβήτητα, προϊόν τῆς εὐχῆς τοῦ Γέροντακαί τῆς ὁποίαςτήν ἀξία, τότε,δέν ἐκτιμήσαμε δεόντως, ἀνώριμοι ὄντες, ὡς πρός αὐτά τά θέματα. Ποῦ,τότε, νά ξέραμε, ὅτι αὐτό -ὅπως καί πολλά ἄλλα γεγονότα βέβαια- θα καθόριζαν ὅλη μου τήν ζωή μετέπειτα καί ὅτι αὐτό ἦταν μία μεγάλη εὐεργεσία γιά τήν ὁποία βέβαια, εἴμαστε ἐντελῶς, μά ἐντελῶς, ἀναπολόγητοι.

Βέβαια, καί ἄλλες φορές, καί ὡς λαϊκός ὅταν ἤμουν, καί ὡς μοναχός, καί ὡς διάκονος, καί ὡς ἱερέας, ὅταν ζοῦσε ὁ Γέροντας,καί, ἰδιαίτερα, μετά ἀπό κάποιες Θεῖες Λειτουργίες, πού ἀναξίως ἔκανα εἰς τήν Παναγούδα, ἀλλά καί μετά τήν κοίμησι τοῦ Γέροντα, μετά τόν θάνατό του, μποροῦμε νά ποῦμε, ὅτι, ἀναμφισβήτητα, ἡ εὐχή τοῦ Γέροντα ἐνήργησε οὕτως ὥστε ὁ Θεός νά μᾶς δώση νά γευθοῦμε, ἔστω καί σέ ἐλάχιστο βαθμό - φυσικά καί πολύ μᾶς ἔπεφτε -κάτι ἀπό αὐτήν τήν θεϊκή του ἡδονή, κάποιες φορές, κατά τρόπο περίεργο καί ἀνεξήγητο, τοὐλάχιστον τά πιό παληά χρόνια. Γιά παράδειγμα, ὅταν φεύγαμε ἀπό τό Κελλί τοῦ Γέροντακαί πηγαίναμε πρός τόν κόσμο, τότε φούντωνε αὐτή ἡ θεϊκή ἡδονή, ἐνεργοῦσε δηλ. ἄκοπα, ἐνῶ, ἄλλες φορές, ὅταν ἀγωνιζώμασταν, δέν εἴχαμε σταγόνα- καί οὔτε βέβαια εἴχαμετέτοια ἀπαίτησι, ἐννοεῖται. Μέ ὅλα αὐτά, θέλω νά πῶ πῶς ἐνεργοῦσε ἡ εὐχή τοῦ Γέροντα.

Ὅμως, αὐτή ἡ πρώτη χαρά ἦταν διαφορετική, ἄν καί ἦταν πνευματική κι ἀνέκφραστη. Δέν ἦταν, βέβαια, συναισθηματική – διανοητική. Ἄς τήν ὀνομάσω ''θεία'', πού ἦταν βέβαια θεία καί ἀνεξήγητη χαρά. Ἐνῶ, ἡ μετέπειτα, ἦταν ἄλλου εἴδους πνευματική γεύση,τά ἑπόμενα πνευματικά λουκουμάκια, πού, δι᾽ εὐχῶν τοῦ Γέροντος, μᾶς ἔδινε ὁ Θεός.  Ἦταν θεῖες ἡδονές. Ἄν δέν ὑπῆρχαν αὐτά γιά νά εἴμαστε εἰλικρινεῖς, ποτέ δέν θά παίρναμε τέτοια ἀπόφασι, μόνο ἀπό φιλότιμο,νά γίνωμε μοναχοί, γιατί καλό χαρακτῆρα, οὔτε εἴχαμε, οὔτε ἔχομε, ἄς εἴμαστε εἰλικρινεῖς μέ τόν ἑαυτό μας....

Καί τοῦτο, διότιἡ παρθενία, ἡ μοναχική ζωή δηλ., ὅταν δέν ἔχη ἐξ ἀρχῆς πνευματικές ἐμπειρίες, δέν ἔχη τό ἀντίβαρο ἄν δέν εἶναι ἐρωτική, κατά Θεόν, καίὄχι βέβαια κατά ἕναν τρόπο νεορθόδοξο καί κουλτουριάρικο, πού αὐτά εἶναι ἐντελῶς ἀπορριπτέα πράγματα, ἀλλά μέ ἀσκητικό τρόπο,ἡ παρθενία ἔχει πολλές ἀπρόβλεπτες παρενέργειες.

Ἡ δεύτερή μου ἐπίσκεψις στόν Γέροντα Παΐσιο ἦταν μετά ἀπό ἔνα χρόνο, ὅταν ἐτελείωσα τό Λύκειο. Μοῦ ἔκανε δέ, τότε, ἐντύπωσι τό ὅτι θυμόταν ὁ Γέροντας τήν πρώτη μας ἐπίσκεψι, ἄν καί ξέρετε πόσο κόσμο ἔβλεπε καθημερινά.

Μετά, ὡς φοιτητής, πήγαινα τακτικά στόν Γέροντα, ὅπως καί πολλοί ἄλλοι. Ἀλλά, πήγαινακαί σέ ἄλλα μέρη τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐννοεῖται.

Μία φορά, πέρασα ἀπό τόν π. Ἐφραίμ τόν Κατουνακιώτη. Αὐτό, συνδέεται μέ τόν Γέροντα Παΐσιο, γι᾽ αὐτό τό ἀναφέρω. Σπούδαζα τότε στήν Θεσσαλονίκη καί ἤμουν στό β´ ἔτος τοῦ Πολυτεχνείου.

Ὁ π. Ἐφραίμ, ἄν καί δέν ἐδέχετο τότε, ὅπως ἴσως θά ξέρετε, τά ἔφερε ἔτσι ὁ Θεός καί τόν εἶδα. Μέ ἐδέχθη, καί, μοῦ εἶπε, ἀπό μόνος του, ἔτσι, μέ τήν βροντερή του φωνή, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, μεταξύ τῶν ἄλλων ὠφελίμων, καί αὐτό τό ἀπροσδόκητο: «Ἐσύ, θά γίνης μοναχός σύντομα, καί ὅπου φύγει-φύγει!''

Ἐγώ, βέβαια, τότε, τοῦ ζήτησα ἐξηγήσεις -ἤμουν αὐθόρμητος, ἀλλά εἶχα καί λίγο θρᾶσος-θάρρος- καί ἐκεῖνος μοῦ εἶπε: «Θά σέ φωτίση ἡ Παναγία, παιδί μου, θά ἀνάψη τό θεῖον πῦρ σύντομα καί θά γίνης καλόγερος». Αὐτό, μοῦ τό εἶπε ἀπό μόνος του.

Ἐγώ, βέβαια, ποὺ ἀκόμη, μέχρι τώρα, εἶμαι πολύ ἐπιφυλακτικός σέ αὐτά τά θέματα -κακῶς, βέβαια, τό λέω σάν ἐλάττωμα αὐτό, σέ βαθμό ὑπερβολικό-, ἔφυγα ἀπό ἐκεῖ χαρούμενος μέν γιά ὅλα τά ὑπόλοιπα, ἀλλά σέ αὐτό δέν ἔδωσα ἰδιαίτερη σημασία, ἄλλωστε ὅπως σᾶς εἶπα, εἶχα δεχθῆ τά πρῶτα πνευματικά λουκουμάκια. Εἶχα ὄντως ἀποφασίσει νά γίνω μοναχός, ἀλλά δέν αἰσθανόμουν 100% ὥριμος τότε - ἤμουν 18-19 ἐτῶν, στό β´  ἔτος.

Παράλληλα, ὅμως, καί κυρίως ἐπειδή μέ ἐνέπνευσε ἡ μορφή τοῦ ὄντως ἁγίου Ἐφραίμ τοῦ Κατουνακιώτουκαί ἐπειδήἄκουγα παντοῦ,ἀπό ἕνα σωρό ἄλλους, καί ἀπό ὅλες τίς πνευματικές συχνότητες τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὅτι ὁ Γέροντας αὐτόςἦταν ἅγιος ἄνθρωπος, ἦτανφωτισμένος ἄνθρωπος καί εἶχε ὄντως μεγάλη πνευματική κατάστασι,μέ χαρίσματα, κλπ.,πῆρα ἐμπρός καί ἄρχισα νά ἔχω κάποιες τύψεις πού δέν εἶχα γίνει ἀκόμη μοναχός.

Τί νά κάνω, τί νά κάνω, δέν μποροῦσα νά τό πνίξω αὐτό. Ἔλεγα''μήπως εἶναι ἁμαρτία τό ὅτι δέν γίνομαι μοναχός;''κλπ. Στόν Γέροντα Παΐσιο πήγαινα, ἐν τῷ μεταξύ,καί ἄλλες φορές, ἀλλά τό ἔκρυβα αὐτό. Ὁπότε, ποῦ νά πάω, ποῦ νά πάωνάπῶ τόν λογισμό μου, ἀπεφάσισα τελικά καί πῆγα στόν μακαριστό Γέροντα Παΐσιο, πάλι, μετά ἀπό ἕνα χρόνο, ὅταν ἤμουν δηλ. στό γ´ ἔτος τοῦ Πολυτεχνείου.

Καί μοῦ ἀπήντησε ὁ π. Παΐσιος - κοιτάξτε τώρα σοφία, χαρίσματα, ἀλλά καί διάκρισι, γι᾽ αὐτό τά ἀναφέρω αὐτά: «Ὅπως σέ βλέπω, καλύτερα νά πάρης πρῶτα τό πτυχίο σου καί μετά ἀποφασίζομε. Ἀλλά, ἐπειδή ὁ π. Ἐφραίμ ὁ Κατουνακιώτης εἶναι ὄντως ἅγιος ἄνθρωπος, καί ἐγώ εἶμαι ντενεκές ξεγάνωτος - ἔτσι ἀπεκάλεσε τόν ἑαυτό του, ἄς μή κάνωμε τώρα σχόλια ἐπ᾽ αὐτοῦ - πήγαινε, ἄν θέλης,σ᾽ἐκεῖνον. Σέ προτρέπω νά πᾶς- κοιτᾶξτε ἀρχοντιά. Ὅ,τι σοῦ πῆ νά τό κάνης. Ἀκόμη, κι ἄν σοῦ πῆ νά καθίσης,κάθισε γιά ἕνα διάστημα, σάν ἐπισκέπτης, σάν φιλοξενούμενος, καί ὅ,τι σοῦ λέει νά τό κάνης. Μετά,θά βάλης καί λίγο τά ἀνθρώπινα, τήν λογική καί τήν ἐλευθερία σου,καί ἀπό ἐκεῖ καί πέραὅ,τι γίνει θά σοῦ βγῆ σέ μεγάλο καλό». Αὐτά μοῦ εἶπε. Ἐγώ ἤθελα νά μάθω πιό πολλά, ἀλλά μέχρις ἐκεῖ....... Φθάνει καί περισσεύει! Ξέρετε πῶς ὁ Γέροντας μιλοῦσε,μέ ἕνα ὡραῖο, αὐστηρό καί γλυκό ὕφος.

Ἔτσι καί ἔκανα, καί, τελικά, ἔμεινα ἐκεῖ, στόν π. Ἐφραίμ τόν Κατουνακιώτη γιά ἀρκετούς μῆνεςχωρίς δηλ. ἐνδιάμεση διακοπή,ἄν καί ἤμουν φοιτητής, στό γ´ ἔτος. Ὁ π. Ἐφραίμ μέ κράτησε ἐκεῖ, στά Κατουνάκια,ἀπό τόν Ὀκτώβριο μέχρι καί τό Πάσχακαί, ἐκείνη τήν σχολική χρονιά, δέν παρηκολούθησα στό Πολυτεχνεῖο οὔτε μία ὥρα ἀπό τίς παραδόσεις.Ὁ ἴδιος ὁ Γέροντας μέ ἀνέπαυε πάρα πολύ. Ὅλο αὐτό τόδιάστημα,ὠφελήθηκα τά μέγιστα, γιατί ἄν ζῆς ἀπό κοντά ἕναν ἅγιο ἄνθρωπο εἶναι διαφορετικά κι ἀλλιῶς εἶναι νά πηγαίνεις νά τόν συμβουλεύεσαι καί νά φεύγης.Ἒχωσημειώσει καί ἀπό ἐκεῖ ἀτέλειωτες ἱστορίες καί ἐμπειρίες, π.χ., ὅταν ἔπλενα τά πιάτα,εὑρισκόμουν κοντά στόν Γέροντα καί στούς ἐπισκέπτες καίἔστηνααὐτί - εἶχα εὐλογίαγι᾽ αὐτό ἀπό τόν ἴδιοτόν Γέροντα - καί ἄκουγα ἀτέλειωτες ἱστορίες ἀπό τόν ἴδιο καί ἀπό διάφορους ἄλλους μοναχούς πού ἔρχονταν νά τόν συμβουλευθοῦν γιά θέματα, βέβαια, πού δέν ἦταν ἐντελῶς προσωπικά.

Τελικά, ὅμως, γιά μένα,ἄλλο ἦταν τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ, γιατί εἶχα καί στό πίσω μέρος τοῦ μυαλοῦ μου τόν λόγο τοῦ Γέροντος Παϊσίου, πού μοῦ εἶχε πῆ ''ἐγώ σέ συμβουλεύω πρῶτα νά τελειώσης τίς σπουδές σου, νά πάρης τό πτυχίο σου''. Βλέπετε πῶς μιλοῦσε ὁ π. Παΐσιος. Ἐγώ, ἄλλωστε, κατά τήν προτροπή του, κάνοντας ὑπακοήμέ θάρρος καί μέ ἀφέλεια, θά ἔλεγα, εἶχα πάει στόν π. Ἐφραίμ τόν Κατουνακιώτη καί τοῦ εἶχα πῆ:''ἦλθα ἐδῶ γιατί μοῦεἴπατε ὅτι θά γίνω μοναχός καί σέ σᾶςμέ ἔστειλε καί ὁ π. Παΐσιος''. Αὐτό, τό ὅτι μέ εἶχε στείλει ὁ π. Παΐσιος, τό εἶπα μόνο στόν π. Ἐφραίμ, βέβαια. Ὄχι στούς ἄλλους μοναχούς ἐκεῖ, τῆς συνοδείας του. Σ᾽ αὐτούς εἶπα μόνο ὅτι πῆγα ἐκεῖ, ἐπειδή ὁ π. Ἐφραίμὁ Γέροντάς τους μοῦ εἶχε πῆ ξεκάθαρα ὅτι θά γινόμουν μοναχός.Φυσικά, δέν ἤμουν ὄντως ἀκόμη ἕτοιμοςγιά μοναχός, κι ἐγώ τό καταλάβαινα.

Ἀλλά, ἐπειδή ἄλλο ἦταν τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ, καί ἴσως καί γιά ἄλλους λόγους, ἀνεξήγητους, καί ἐπειδή ὁ ἴδιος ὁΘεός φροντίζει γιά τήν προσωπική πνευματική πορεία τοῦ καθενός, ἔφυγα τελικάἀπό ἐκεῖ, μετά ἀπό πέντε μῆνες παραμονῆς.

Μετά ἀπό αὐτό, συχνά, βέβαια, πήγαινα καί ἐκεῖ, ὅταν ἔμπαινα στό Ἅγιον Ὄρος, καί εἶχα ἄριστες σχέσεις μέ τόν π. Ἐφραίμ, ἕως τήν τελευταία του στιγμή. Τήν τελευταία φορά, μάλιστα, τόν συνάντησα στήν Θεσσαλονίκη.Ἀλλά, αὐτά εἶναι ἄλλα θέματα.Ἀρκεῖ πού στάΚατουνάκια, βεβαιώθηκα,ὅπως μοῦ ἐξήγησε ὁἴδιος ὁπ. Ἐφραίμ, ὅτι δέν ἦταν ἁμαρτία,ἄνδέν γινόμουν ἀμέσως μοναχός, λογισμός πού πρίνμέ ἀπασχολοῦσε,ἐπειδήδῆθεν ἀμελοῦσα νά ἐκτελέσω τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Μετά, ἄρχισε νά ὡριμάζη ἡ ἀπόφασίς μου γιά τόν μοναχισμόκαί, κατά τό τέλος τοῦ γ´ ἔτους - ἀρχές τοῦ δ´, ἤθελα νά βρῶ ἕναν Γέροντα, στόν ὁποῖο νά ἀναπαύωμαι,πού νά συνδέεται ὅμωςμέ τόν Γέροντα Παΐσιο, γιά νά μπορῶ νά πηγαίνω καίνά βλέπω συχνά καί τόν Γέροντα Παΐσιο.

Ἔτσι, κάποια φορά, πῆγα στόν Γέροντα Παΐσιο καί τοῦ εἶπα: ''Γέροντα,θέλω νά συνδεθῶ μέ κάποιον ἀπό τούς ὑποτακτικούς σας γιά νά μπορῶ νά ἔρχωμαι ἀπρόσκοπτα καί σέ σᾶς''. Ἤμουν λίγο εὐθύς. Μοῦ λέει τότε ὁ π. Παΐσιος: «Ἐγώ, δέν ἔχω κανέναν ὑποτακτικό». «Μά, τοῦ λέω, πῶς γίνεται αὐτό; Ἔχω μάθει καλά - εἶχα ρωτήσει καί ἤξερα πρόσωπα καί πράγματα - ὅτι συνδέεστε πολύ καλά μέ κάποια Κελλιά ἐδῶ γύρω, τῶν ὁποίων οἱ πατέρεςσᾶς εὐλαβοῦνται καί σᾶς συμβουλεύονται, κλπ.» «Ἄκου πού σοῦ λέω>>, μοῦ λέει. <<Ἐδῶ,ἐγώ κατήντησα νά εἶμαι ὑποτακτικός ὅλου τοῦ κόσμου καί νά κάνω ὑπακοή στόν καθένα, νά προσπαθῶ νά θεραπεύω τούς λογισμούς καί νά ἀναπαύω τούς ἀνθρώπους καί νά προσεύχωμαι γι᾽ αὐτούς καί νά ἀκούω τά τόσα καί τά τόσα προβλήματα». Καί, ἀφοῦ εἶπε αὐτά, μέ πόνο καί ἀγάπη, μετά τό γύρισε καί στό χαριτωμένο θεϊκό ἀστεῖο του. «Μάλιστα, καί τώρα, ποῦ νά πάρω καί ὑποτακτικό; Γεννήσαν καί οἱ γάτες ἐδῶ ὅλες καί δέν χωράει κανείς ἄλλος ἐδῶ. Εἴμαστε φίσκα!» Καί ἄλλα τέτοια ἀστεῖα ἔλεγε.

Μετά, ἀφοῦ μέ εἶδε πού ἀπόρησα καί στενοχωρέθηκα- γιά νά εἶμαι εἰλικρινής -, μοῦ λέει: «Καλά, κάνε καμμιά γύρα - ἔτσι μιλοῦσε - καί ἀργότερα τά ξαναλέμε».

Τήν ἑπόμενη φορά πού πῆγα ξανά, ἀπό μόνος του τελικάμέ ἔστειλε στόν μακαριστό Γέροντα Ἰσαάκ, τόν Λιβανέζο, πού ἦταν στήν Καψάλα καί, ὑποθέτω, οἱ πιό πολλοί ἀπό σᾶς θά τόν ξέρατε.

Ὁ π. Παΐσιος ποτέ, μά ποτέ, δέν δέσμευε τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου. Ἦταν πάντα ἄρχοντας. Ἔτσι,πῆγα ἐλεύθερα στόν π. Ἰσαάκ,ἀφοῦ τόν εἶχα ἤδη γνωρίσει, ὅπως καί πολλούς ἄλλους Γεροντάδες πρίν ἀπό αὐτόν,καί εἶχα μιά πρώτη αἴσθησι ὅτι ἀναπαυόμουνσ᾽ αὐτόν τόν ἄνθρωπο.

Μάλιστα, ἀφοῦ γνωρίσθηκα καλά μέ τόν π. Ἰσαάκ καί πήγαινα ἐκεῖ συνέχειαὡς φοιτητής, πρίν πάρω τό πτυχίο μου, σέ μία ἀπό τίς ἐπισκέψεις μου, ἔτυχε, ἐνῶἐγώ μαγείρευα ἐκεῖ, νά βρισκόταν ἐκεῖ καί ὁ π. Παΐσιος καί νά μιλοῦν δυνατά,κάπου κοντά, οἱ δυό τους, ὁ π. Παΐσιος καί ὁ π. Ἰσαάκ καί ἀκουγόταν ὅ,τι ἔλεγαν. Καί, χωρίς νά τό ἐπιδιώξω, γιατί εἶχα ἐντολή νά μαγειρεύω, ἄκουγα τί ἔλεγαν. Ἀπό ἐκείνητήν συζήτησι,τό μόνο πού ἐπιτρέπεται τώρα νά πῶ εἰς τήν ἀγάπη σας, εἶναι τό πόσο πολύ ὁ Γέροντας Παΐσιος ἤθελενά συνδεθῶ διά βίου μέ τόν π. Ἰσαάκ, πρᾶγμα πού μέχρι τότετό ἔκρυβε ἀπό ἐμένα. Βλέπετε τί χαρακτῆρα εἶχε....

Μέ ὅλα αὐτά, θέλω νά πῶ τί ἀγάπη, τί διάκρισι, τί ἀρχοντιά καί τί πνευματική τακτική εἶχε ὁ ὄντως θεόσοφος Γέροντας.Ἀπό τήν μία, καθόλου δέν δέσμευε τήν ἐλευθερία τοῦ ἄλλου, καί ἀπό τήν ἄλλη πῶς προσηύχετο καί ἐνεργοῦσε ἀθόρυβα, κρυφά καί σοφά, καίἔβλεπε βέβαια, πολύ μακρυά.

Τό πόσο πολύ προσευχόταν γιά ὅλον τόν κόσμο, γιά ὅλην τήν οἰκουμένη, ἀλλά καί γιά τήν ἀναξιότητά μου, φανερώθηκε, δέν ξέρω πῶς, ἔστω καί ποσοστιαίως ὅταν τόν παρεκάλεσα,καί τόν ρώτησα:«Γέροντα, προσεύχεσθε γιά μένα;», γιά κάποιο πρόβλημα πού ἤξερε ὅτιεἶχα. Καί ἐκεῖνος μοῦ ἀπήντησε:«Ἐδῶ κοντεύω νά χαλάσω τά κομποσχοίνια, νά λειώσω τούς κόμπους - ἀπό τήν πολλή χρῆσι καί μέ ρωτᾶς ἄν προσεύχωμαι;» Γι᾽ αὐτό, εἴμαστε ἀναπολόγητοι.

Μετά, ὅταν πῆγα στόν Στρατό καί μέ τήν πρώτη μου ἄδεια τόν ἐπισκέφθηκα στό Ἅγιον Ὄρος, μοῦ ἔκανε γλυκά παράπονα, λέγοντάς μου: «Καλά, τόσο καιρό - δυό, τρεῖς μῆνες δηλ. - δέν ἔστελνες κανένα γράμμα νά δοῦμε πῶς εἶσαι καί τί κάνεις;» Ἐγώ, τἄχασα, γιατί δέν ἔστειλα γράμμα γιά νά μή τόν ἐνοχλήσω, γιά νά μή τόν κουράσω - ὅλοι σας ξέρετε τί βεβαρυμένο πρόγραμμα εἶχε ὁ Γέροντας. Τά ἔχασα, ἀλλά καί θαύμασα, καί ντράπηκα, καί χάρηκα γιά τήν ἀγάπη του αὐτή καίμέ ''ἐκδικήθηκε''ὁ π. Παΐσιος μέ τήν δική του πλήρη ἀγάπη.

Καί,  ἀμέσως μετάὁ ἴδιος μοῦ ἔγραψε,μέ δικά του γράμματα καί ὑπογραφή, μία συστατική ἐπιστολή, πού τώρα ντρέπομαινά πῶεἰς τήν ἀγάπη σαςτί ἀναφέρει ἐκεῖ. Αὐτήν τήν ἐπιστολή, τήν ἔχω σάν προσωπικό κειμήλιο, καί τήν ἔχουν καί στήν Κοζάνη. Τήν ἔχειἕνας κ. Μιχάλης Ἀνδριανέσης, ἀπόστρατος ἀξιωματικός στήν Κοζάνη, ὁ ὁποῖος κράτησε τό πρωτότυπο. Ἐγώ, μετά ἀπό καιρό πῆρα μπρός καί ζήτησα ἀντίγραφο. Ὁ π. Παΐσιος, μέ αὐτήν τήν ἐπιστολή, μέ ἔστελνεσέ ἕναν ὄντως ἁγιασμένο Γέροντα, τόν π. Νεόφυτο Σκαρκαλᾶ, πού ἦταν τότε ἐκεῖ στήν Κοζάνη, καί τόν εὐλαβεῖτο πάρα πολύ ὁ π. Παΐσιος. Ὁ π. Νεόφυτος, πού ὁ τάφος του βρίσκεται στήν Ἱερά Μονή Ἁγίας Τριάδος, στὀν Σπαρμό, στόν Ὄλυμπο, εἶχε τότε κάποια πνευματικοπαίδια ἀξιωματικούς. Τοῦ ἔστειλε, λοιπόν, ὁ π. Παΐσιος τήν ἐπιστολή αὐτή γιά νά μέ βοηθήσουν ἐκεῖ στόν Στρατό, στήν μονάδα τοῦ Μηχανικοῦ, πού θά πήγαινα, μέ τήν πρώτη μου μετάθεσι.

Ἐγώ, ὅμως,ντρεπόμουν νά πάω. Τοῦ ἔλεγα: «Γέροντα, πῶς νά πάω, πῶς θά τό δεχθῆ, πῶς θά τό πάρη;» Γιατί ἦταν σάν νά ἔβαζα μέσον. Βέβαια, ὁ π. Παΐσιος τόνιζε,στήν ἐπιστολή, νά φροντίσουν ἁπλῶς ''νά βρεθῆ ὁ στρατιώτης αὐτός σέ καλό πνευματικό περιβάλλον''. Ὄχι ἄλλα πράγματα. Κι ἐμεῖς,ὄχι τόσο ἀπό φιλότιμο, ἀλλά γιά νά ἔχωμε ἡσυχία καί νά κάνωμε κομποσχοίνι καί γιά νά μή δίνωμε δικαιώματα, κάναμε καί διπλές καί τριπλές σκοπιές....

Τελικά, ἔκανα ὑπακοή καί πῆγα στόν π. Νεόφυτο.Χωρίς νά ξέρω τήν ψυχοσύνθεσι αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου, τόν πῆρα τηλέφωνο. Μόλις τόν πῆρα τηλέφωνο, καί τοῦ εἶπα: «Πάτερ, μέ στέλνει ὁ π. Παΐσιος. Μοῦ ἔδωσε καί ἕνα γράμμα, γιά νά μέ βοηθήσετε στόν Στρατό». Αὐτό τοῦεἶπα σάν εἰσαγωγή. Ἀλλά,παραδόξως,γιά ἀρκετά δευτερόλεπτα δέν ἔπαιρνα ἀπάντησι. Ἡ ἀγωνία μου ἀνέβαινε στό κατακόρυφο. Νόμιζα ὅτι ἔκλεισε ἡ γραμμή. Σκέφθηκα: ''τί ἔπαθε ὁ π. Νεόφυτος;'' ''Πῶς νά τό πῆρε;''. Μετά,ὅμως, ἀπό μισό λεπτό, ἄκουσα,στήν ἄλλη ἄκρη τῆς γραμμῆς,τόν ἄνθρωπο νά κλαίη καί τήν φωνή τοῦ π. Νεοφύτου, νά μοῦ λέη, μέ δάκρυα καί συγκίνησι: «Παιδί μου, παιδί μου, τί εὐλογία εἶναι αὐτό τό πρᾶγμα!... Ὁ π. Παΐσιος νά σέ στείλη ἐδῶ σέ μᾶς;» Αὐτά τά εἶπε, ἀφοῦ ἔκλαψε πρίνσιωπηρῶς, γιά μισό λεπτό... Μέ αὐτά, θέλω νά πῶ καί νά δείξωσέ τί εὐλάβεια καί σέ τί ἐκτίμησι εἶχαν τόν π. Παΐσιο ὅλοι αὐτοί οἱ ἄνθρωποι, στήν Κοζάνη, ἀλλά καί ἀλλοῦ. Ἀλλά καί τί ἀγάπη καί προνοητικότητα ἔδειχνε ὁ Γέροντας γιά ὅλους μας.

Μετά ἀπό τόν Στρατό, γράφτηκα ἐπίσημα,ὡς δόκιμος πλέον, στό Κελλί τῆς Ἀναστάσεως, στήν Καψάλα, στόν π. Ἰσαάκ τόν Λιβανέζο.

Ἐκεῖ, καταλαβαίνετε, κάναμε πάρα πολλές ἀγρυπνίες μαζί μέ τόν ΓέρονταΠαΐσιο, στήν Καψάλα,  στήν Παναγούδα, στά γύρω Κελλιά, στόν Γέροντα Γρηγόριο Χατζηεμμανουήλ,καί σέ ἄλλα Κελλιά ἐκεῖ γύρω. Καί πάντα, ὄχι μόνο ὅταν κοιτάζαμε τόν Γέροντα Παΐσιοκατά πρόσωπο,ἀλλά καί ὅτανπολλές φορέςτόν κοιτάζαμε λοξά γιατί θέλαμε νά τόν βλέπωμε, ἐπειδή τόν θαυμάζαμε, νιώθαμεἀσφάλεια καί χαρά. Ἀλλά, καί ὅταν δέν τόν βλέπαμε, καί μόνο πού τόν αἰσθανόμασταν κοντά μας, δίπλα μας, εἴχαμε πάλιἀσφάλεια καί χαρά.

Κάποιες φορές, ὅταν εἴχαμε καιρό νά τόν δοῦμε στήν Καψάλα, ἤ ὅταν καμμιά φορά εἴχαμε ἀνάγκη νά τόν ρωτήσωμε κάποια πράγματα, καί ἀκούγαμε ἔξω κάποιο βῆμα,τρέχαμε καί κοιτάζαμε ἀπ᾽ τό παραθυράκι, σάν τά σπουργιτάκια, μήπως ἐρχόταν ὁ Γέροντας. Τέτοιες ἀγωνίες καί λαχτάρες εἴχαμε, διότι ὁ Γέροντας ἐξέπεμπε πνευματική ἀκτινοβολία, Χάρι,ἁγιότητα. Καί, ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλά, ὅταν μιλοῦσε μαζί σου, μέ μιᾶς, μέ μία λέξι, πετύχαινε κέντρο, σοῦ ἔπιανε τόν σφυγμό, καί σοῦμιλοῦσε στήν δική σου ἰδιοσυχνότητα.Ἀλλιῶς μιλοῦσε στόν Α γιά τό α´ θέμα, ἀλλιῶς στόν Β γιά τό ἴδιο θέμα. Διότι, πράγματι, ὅπως ξέρετε, ἦταν πολύ μεγάλος Ἅγιος.Αὐτό, βέβαια, τό ὑπερδιαπιστώσαμε πάλιν καί πολλάκις ἀπό πολλά γεγονότα τῆς ζωῆς μας καί ἀπό πολλά ἄλλα βέβαια.

Ὅλη ἡ ζωή του ἦτο ἁγία. Ἄλλο θέμα, βέβαια, εἶναι τό ὅτι ἔκρυβε τήν ἁγιότητά του, ἔκρυβε πολλά. Ἄς μή νομίζωμε ὅτι ξέρομε τόν π. Παΐσιο. Ἁπλῶς, ξέρομε κάτι ἀπότήν ὑπερχείλησι τῆς πνευματικῆς του δεξαμενῆς. Ἔχομε δεῖ τήν κορυφή μόνο τοῦ πνευματικοῦ του <<παγόβουνου>>, καί ἀκόμα λιγώτερο…

Βέβαια, νά εἴμαστε ρεαλιστές, πέρασε καί πάρα-πάρα πολλούς πειρασμούς, ἀπό τούς δαίμονες, καί ἐδῶ, στό Μοναστήρι τοῦ Στομίου, πού εἶχε τούς πρώτους σατανικούς πειρασμούς, ἀλλά καί παντοῦ ὅπου πῆγε.Πέρασεκαί ἀπό ἀνθρώπους, διάφορες δοκιμασίες, πανταχόθεν, καί διάφορες ἀδικίες. Ἀλλά τά πάντα ὑπέμεινε καρτερικά, μέ ἁγιότητα, μέ αἴσθησι ὅτι ὁ Θεός τόν δοκιμάζει ''γιά νά ξοφλήση καμμιά ἁμαρτία'', ὅπως ἔλεγε ὁ ἴδιος, ταπεινώσεως ἕνεκεν. Μέ διάκρισι, πολλές φορές ἔπαιρνε τά πράγματα ἐπάνω του, χωρίς νά ἔχη ὁ ἴδιος καμμία εὐθύνη καί μετοχή, ἀλλά τό ἔκανε αὐτό ἤ γιά νά βγῆ μεγάλο καλό, ἤ γιά νά ἀποφευχθῆ μεγαλύτερο κακό.

Μοῦ μίλησεκάποτε, γιά ἕνα πάρα πολύ σοβαρό ζήτημα, πού διαδραματίσθηκε στήν ζωή του καί μέ τό ὁποῖο βρέθηκε ὁ ἴδιος ἀντιμέτωπος. Μοῦ εἶπε ἐπί λέξει τήν φράσι: ''ἔκανα, παιδί μου, τήν καρδιά μου κιμᾶ''. Ἀπό τήν πολλή στενοχώρια του δηλ. κομματιάσθηκε ἡ καρδιά του. Δέν ἐπιτρέπεται, ὄμως, στήν ἀγάπη σας, νά ἐξηγήσω περισσότερα πάνω σ᾽ αὐτό. Δέν ὠφελεῖ.

Τί νά πρωτοαναφέρω ἀπό διάφορες διδαχές, ἱστορίες καί γεγονότα στό Ἅγιο Ὄρος. Θά μοῦ ἔπαιρνε πολλές ὧρες νά ὁμιλῶ.

Ἔλεγε,π.χ., ὅτι ''ὅλοι εἴμαστε παιδιά τοῦ Θεοῦ, ἀλλά πόσα παιδιά βρίσκονται στόσπίτι τοῦ Πατέρα τους;'' Κι αὐτό τό ἔλεγε, καί γιά ἐμᾶς τούς Ὀρθοδόξους, καί γιά τούς αἱρετικούς, πού μᾶς λέγουν, ὅτι ''κι ἐμεῖς ἔχομε τόν ἴδιο Πατέρα''.

Μία φορά, ὡς δόκιμος,ὅταν τόν ἐπισκέφθηκα ἀνήμερα τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος, μοῦ ἔδωσε ἕνα κοντό. Στήν καλογερική γλῶσσα ''κοντό'' εἶναι ἕνα κοντό ροῦχο πού εἶναι σάν μακρύ ἀμάνικο γιλέκο. Σημειωτέον, ὅτι αὐτό τό ροῦχο του ἦταν πάρα-πάρα πολύ παλαιό, τό φοροῦσε ὁ Γέροντας χρόνια, καί προφανῶς εἶναι ἁγιασμένο μέ τόν πνευματικό καί ὄχι μόνο ἱδρῶτα του. Καί, μόλις μοῦ τό ἔδωσε, μοῦ εἶπε: «Πάρτο, δικό σου. Καί, ἄν σέ ρωτήση ὁ Γέροντάς σου, ὁ παπα-Ἰσαάκ,''Ποιός σοῦ ἔδωσε; Ποῦ τό βρῆκες;'' νά τοῦ πῆς ''Μοῦ τό ἔδωσε ὁ Ἅγιος Παντελεήμονας''. Καί, πρόσεχε, δέν ἔχει εὐλογία νά τό δώσης σέ κανέναν νά τό  ἔχης ἐσύ.>>

Αὐτό τό ροῦχο τό ἔχω φυσικά φυλάξει, μέχρι τώρα, στό ταπεινό μου Μοναστήρι. Στήν ἀρχή, τό ἔδινα σέ κάποιους ἔμπιστους, ἀκόμη νά τό πάρουν καί στό σπίτι τους, ὅμως, ἐπειδή, ἀπό εὐλάβεια, κάποιοι κόψανε κάποιες κλωστέςπού περίσσευαν, κι ἐγώ δέν εἶχα εὐλογία νά τίς δώσω, ὅπως ξέρετε, δέν τό ξαναδίδω ἔκτοτε, ἐκτός Μοναστηριοῦ, ἐκτός ἄν εἶμαι κι ἐγώ παρών, δηλ. σέ ἔκτακτες περιπτώσεις, ἀλλά καί αὐτό σπάνια, ἕως καθόλου. Κάποιοι, βέβαια, ἀρκετοί, μοῦ εἶπαν ὅτι εἶδαν μεγάλο καλό, μεγάλη ὠφέλεια ἀπό αὐτό τό ροῦχο πού φόρεσαν, τοῦ π. Παϊσίου, κυρίως σέ θέματα ὑγείας, ἀλλά καί σέ ἄλλα θέματα.

Ἀπό τόν Γέροντα Παΐσιο, ἔχω, ἀναξίως, καί πολλές ἄλλες εὐλογίες, ὅπως καί αὐτό τό καλογερικό καπέλλο πού φορῶ εἶναιδικό του. Εἶχε δηλ. τόση ἀγάπη ὁ Γέροντας, πού ἔδινε πολλά σέ πολλούς, ὅπως κομποσχοίνια κλπ.

Μία φορά, ἐνθυμοῦμαιὅτι, ὁ π. Παϊσιος μαζί μέ ἕναν φίλο μου ἱερομόναχο -λέγεται π. Λουκᾶς Κηπουρός, μένει στό Πανόραμα Θεσσαλονίκης -ἔψαχναν, γιά πολλή ὥρα στό δάσος, νά βροῦν καί νά κόψουν κάποιο ξύλο ἀπό ἕνα κατάλληλο δένδρο γιά νά σχηματίσουν ἕνα ''ἀκουμπιστῆρι''γιά νά μοῦ τό στείλη εὐλογία.

''Ἀκουμπιστῆρι'' λέγεται ἐκεῖνο τό ξύλο πού σχηματίζει τό γράμμαΤ,στό ὁποῖοἀκουμπᾶμε ὄρθιοι καί στηριζόμαστε,ἐμεῖς οἱ μοναχοί, ὅτανκάνωμε κομβοσχοίνι γιά βοήθεια κατά τήν προσευχή καί ὑποστήριξι στήν μέση.Κάποιοι τό λένε ''τεμπελόξυλο'', ἀλλά ὁ Γέροντας Παΐσιος ἐστενοχωρεῖτο μ᾽ αὐτόν τόν ὄρο, γιατί εἶναι βοηθητικό ἐργαλεῖο κατά τήν προσευχή καί ὁ ὅρος αὐτός δέν εὐσταθεῖ καθόλου. Ἀλλά, δυστυχῶς, σέ κάποιους ἔχει ἐπικρατήσει καί αὐτή ἡ ὁρολογία.

Κάποια ἄλλη φορά, βρῆκε κι ἕνα δεύτεροτέτοιο ξύλο ὁ Γέροντας καίμοῦ τό ἔστειλε. Ἔτσι ἔχω δύο τέτοια ἀκουμπιστήριαἀπό τόν π. Παΐσιο.

Αὐτά, εἶναι πράγματα, δηλ., πού ὅσο καί ἀναίσθητος νά εἶναι κάποιος, συγκινεῖται ἀπό τήν ἀγάπη τοῦ Γέροντα,ἀπό τό πόσο χρόνο διέθετε καί πόσο κόπο κατέβαλε γιά τούς ἄλλους...

Τώρα, μετά ἀπό καιρό, καί μέ τήν βοήθεια τοῦ Γέροντά μου, τοῦ π. Ἰσαάκ, κατάλαβα, ὅτι, ὅταν ὁ π. Παΐσιος μοῦ εἶπε ὅτι «ἄν μέ ρωτήση κανείς, ''ποῦ τό βρῆκες αὐτό;'' - τό κοντό, τό ροῦχο του - νά πῆς ὅτι σοῦ τό ἔδωσε ὁ ἅγιος Παντελεήμονας», ἐννοοῦσε ὅτι ἀπ᾽ αὐτό τό ροῦχο, ἴσως κάποιοι νά ἐβοηθοῦντο, σέ θέματα ὑγείας κυρίως, γιατί, ὅπως ξέρετε, ὁ ἅγιος Παντελεήμων -  πού εὑρίσκεται καί στό τέμπλο τῆς ἱστορικῆς  ἐδῶ αὐτῆς ἐκκλησίας σας - εἶναι κατ᾽ ἐξοχήν ἰαματικός Ἅγιος.

Τί νά πρωτοαναφέρωμε; Στά δέκα πέντε χρόνια πού ἐγνώριζα τόν Γέροντα,μοῦ εἶπε πράγματα τοῦ παρόντος, μᾶς ἀπεκάλυψε δηλ. πολλά πράγματα τῆς καρδιᾶς μας, ἀπίθανα πράγματα δηλ., ὄχι συμπτώσεις, πράγματα πού καμμία διάνοια δέν θά μποροῦσε νά τά σκεφθῆ, διότι εἶχε ὄντως διορατικό χάρισμα, πρᾶγμα πού πάντα τό ἔκρυβε, βέβαια, καί μόνο ὅταν ὁ Θεός τόν πίεζε, τό ἀπεκάλυπτε, ἀλλά καί τότε μέ ἕναν τρόπο πού νά ἔχη κάποιο ἄλλοθι.

Μοῦ εἶπε, λοιπόν, πράγματα γιά τό μέλλον, πού μοῦ βγῆκαν μετά ἀπό χρόνια, στό ἀπώτερο μέλλον.Π.χ., ὅταν κάποτε  εἶχα κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα, μοῦ εἶπε ὅτι ''αὐτό θά περάση'', καί ἐνῶ, στό ἐγγύς μέλλον, γινόταν τό ἀντίθετοκαί εἶχα πιό μεγάλη στενοχώρια γι᾽ αὐτό τό θέμα, μετά ἀπό πολλά χρόνια, στό ἀπώτερο μέλλον,βγῆκαν καί ἐξεπληρώθησαν, μέ μεγάλη ἀκρίβεια, ὅλα ὅσα μοῦ εἶχε προαναγγείλει ὁ Γέροντας.  Καί μάλιστα ἐξεπληρώθησαν μέ ἄλλον τρόπο, πιό ἀνώτερο καί πιό ἀπίθανο ἀπό ἐκεῖνον πού εἶχα πιστέψει τότε,ὅταν μοῦ τά εἶχε πρωτοαναφέρει, ὅτι θά ἐγίνοντο. Γιατί, ὁ Γέροντας ποτέ δέν δημιουργοῦσε ἐντυπωσιασμούς.Εἶχε, λοιπόν, ὄντως καί τό προορατικό χάρισμα.

Μία φορά, εἶχα ἁγιογραφήσει μία εἰκόνα, ἕναν ἀρχάγγελο, καί μοῦ ἐφανέρωσε, μέ πολύ χαριτωμένο τρόπο, σέ ποιόν εἶχα μέσα μου ἀποφασίσει νά δωρήσω ἐκείνηντήν εἰκόνα ὡς εὐλογία, καί τοῦτο χωρίς ἐγώ αὐτό νά τό ἔχω πῆ σέ κανέναν μέχρι ἐκείνην τήν στιγμή. Ἄλλη φορά, μπορεῖ νά πῶ λεπτομέρειες πάνω σ᾽ αὐτό, γιά νά θαυμάσετε τήν γοητεία, τό χιοῦμορ, τήν διακριτικότητα τοῦ Γέροντος. Τώρα, αὐτό μόνο μπορῶ νά πῶ στήν ἀγάπη σας: Ὅταν τόν ρώτησα: «Γέροντα, πῶς τό καταλάβατε;»Μοῦ εἶπε: «Νά, δέν βλέπεις; Τά μάτια τοῦ ἀγγέλου μοιάζουν μέ τά μάτια ἐκείνου πού πρόκειται νά τήν δωρήσης!» Λές κι ἐγώ, καί νά ἤθελα, θά μποροῦσα νά πετύχω τά μάτια ἐκείνου, γιά τόν ὁποῖονἐπροωρίζετο ἡ εἰκόνα.

Ὅταν, τώρα, ἀπεφασίσαμε καί πήραμε εὐλογία νά μονάσωμε ἐκτός Ἁγίου Ὄρους, στήν ἀρχή, δέν εἶχα εὐλογία ἀπό κανέναν ἀπό τούς δύο Γεροντάδες νά πάω κατ᾽ εὐθεῖαν νά μείνω μόνος μου σέ ἐρημικό μέρος, εὐθύς ἐξ ἀρχῆς. Ἤμαστε τότε 25-26 ἐτῶν.

Ἔτσι, ξεκίνησα, ἀναγκαστικά, ἀπό τήν Θεσσαλονίκη. Ὅταν ὑπηρετοῦσαστήν Θεσσαλονίκη ὡς διάκονος, κάποια στιγμή, τούς εἶπα: «Θέλετε, πρέπει νά πάω, στήν Θεολογική Σχολή;» Καί μοῦ εἶπαν, ἀμφότεροι: «Δέν χρειάζεται. Ἡ σωστή θεολογία εἶναι ἡ καθαρή πνευματική ζωή, κλπ.»

Μετά, μέ τίς πρῶτες συγκυρίες, μετά ἀπό δύο χρόνια, ὅταν πῆρα εὐλογία, πῆγα καί ἐγκαταστάθηκα στό ἐρημικό Μοναστήρι, εἰς τό ὁποῖο εἶμαι ἕως τήν σήμερον, ἀπό τό 1991, δηλ. μέχρι τώρα, ἤδη 22 χρόνια.

Ὅταν ἐκεῖ πρωτοῆλθε ὁ π. Ἰσαάκ καί εἶδε,τότε,τό μέρος, ὅτι ἦταν τέλεια ἐρημιά, χωρίς δρόμο, χωρίς τίποτα σχεδόν, μοῦ λέει: «Ἐδῶ, καλά-καλά δέν μπορῶ νά μείνω ἐγώ - σχῆμα ὑπερβολῆς, βέβαια -, πῶς ἐσύ μένεις καί σοῦ ἀρέσει μάλιστα;» Τοῦ λέω: «Γέροντα, ὅ,τι πῆτε. Ἀλλά, πρίν ἔλθω, σᾶς ρώτησα, τί πρέπει νά κάνω, πῶς πρέπει νά εἶναι τό μέρος, μοῦ βάλατε κάποιους ὅρους, σᾶς τά περιέγραψα, ἐτήρησα ὅλους τούς περιορισμούς πού μοῦ θέσατε».

(Γιά παράδειγμα, ὁ π. Ἰσαάκ μοῦ εἶχε πῆ νά μή περνάηὁ δρόμος πού πηγαίνειστό Μοναστήρι ἀπό τό χωριό καί πολλά ἄλλα…Ὁ π. Παΐσιος, μοῦ εἶχε πῆ νά μή κάνω ἔργα τότε, νά μή βάζω ποτέ λουλούδια, κλπ.).

Ἀλλά, τούς εἶπα: «Ὅ,τι πῆτε καί τώρα, νά τό κάνω. Ἅμα θέλετε, ἀκόμα καί νά φύγω». Μοῦ λέει ὁ π. Ἰσαάκ: «Ἐγώ λέω νά μή φύγης, ἀφοῦ σοῦ ἀρέσει. Ἀλλά, τώρα πρέπει νά πᾶς ΘεολογικήΣχολή. Πρῶτα, ὅμως, ρώτα καί τόν π. Παΐσιο,ἄν πρέπη νά πᾶς. Καί ὅ,τι σοῦ πῆ ἐκεῖνος, κάνε.

Ὁπότε, μέ τήν πρώτη εὐκαιρία, πῆγα καί τόν ρώτησα. Καί μοῦ ἀπήντησε, ὅλως περιέργως, ὁ π. Παΐσιος: « Τώρα νά πᾶς Θεολογική Σχολή». - Γιατί, πιό παληά, πρίν δύο χρόνια, μοῦ εἶχε πῆ: ''Δέν χρειάζεται'' -.Τώρα ὅμως μοῦ εἶπε:<<Νά πᾶς Θεολογική Σχολή, γιά νά ἔχης κι ἕνα χαρτί, νά μάθης καί δύο πράγματα, σάν καλή μέλισσα - νά παίρνης τά ὠφέλιμα δηλ ἀπό ἐκεῖ>>, καταλαβαίνετε τί ἐννοοῦσε…Καί, μετά, κυρίως, μοῦ τόνισε: «Γιά νά ξεφεύγης, κάπου-κάπου κι ἀπό τήν πολλή ἡσυχίακαί νά ἔρχεσαι νά σέ βλέπωμε πιό συχνά. Καί, δέν χρειάζεται νά βιαστῆς  νά τήν τελειώσης».

Ἔκανα, τότε, ὑπακοή, καί πῆγα στήν Θεολογική Σχολή.Ἀλλά, τότε, πολλές φορές,μονολογοῦσα καί ἔλεγα: ''Καλά, ἤμουν δύο χρόνια ἐκεῖ, στήν Θεσσαλονίκη, κοντά στήν Θεολογική Σχολή, καί δέν εἶχα εὐλογία νά γραφτῶ. Καί τώρα, εἶμαι τόσο μακρυά, τόσα χιλιόμετρα μακρυά, καί πρέπει νά πάω στήν Θεολογική Σχολή; Εἶναι καλό αὐτό, τώρα, νά τό κάνω;'' Βλέπετε, ὁ ὀρθολογισμός μέ ἐνοχλοῦσε καί τό ταγκαλάκι μέ τσίγκλιζε. Ἀλλά, παρά ταῦτα ἔκανα πρόθυμα ὑπακοή, τό ξεπέρασα καί πῆγα.

Καί, ποῦ θέλω νά καταλήξω μέ ὅλα αὐτά; Τά ἀναφέρω, ἐπειδή συνδέονται, ὅλα αὐτά, μέ τόν π. Παΐσιο καί μέ τόν π. Ἰσαάκ. Θά καταλάβετε περισσότερα σέ λίγο.

Ὡς πρός μέν τόν π. Ἰσαάκ, τήν ἡμέρα πού πῆρα τό πτυχίο, ἑσπερινός Ἁγίας Μαρίνης, ἀνέβηκα στήν Θεσσαλονίκη, καί ἀπό ἐκεῖ πῆγα ἐκεῖ στήν Μονή Τιμίου Προδρόμου Μεταμορφώσεως, στήν Χαλικιδική.Διότι ἐκεῖ, εὑρίσκετοὁ π. Ἰσαάκ, πού εἶχε βγῆ, τότε, ἀπό τό νοσοκομεῖο.Πῆγα νά τόν δῶκαί νά πάρω τήν εὐχή του.

Ἐκεῖνος, ἦταν σχεδόν κατάκοιτος.Ἦταν ξαπλωμένος σέ μία καρέκλα τύπου σέζ λόνγκ,καί δέν μποροῦσε νά μιλήση ἀπ᾽ ὅ,τι μοῦ εἶπαν οἱ ἐκεῖ παρευρισκόμενοι. Εἶχα νά τόν δῶ πάρα πολύ καιρό. Ἔ, λοιπόν, τήν στιγμή πού πῆγα νά πάρω τήν εὐχή του, ἐξ ἀποστάσεως,χωρίς νά τόν ἀκουμπήσω γιά νά μή τόν ἐνοχλήσω, γιατί ἐκοιμᾶτο -εἶχα φθάσει κοντά 10 ἑκατοστά - τότε ἀκριβῶς, ἄνοιξετά μάτια του καί μιλήσαμε ἀρκετή ὥρα οἱ δυό μας. Μοῦ εἶπε πράγματα ὠφέλιμα, καταπληκτικά, συγκινητικά, τόσο συγκινητικά, μπορῶ νά πῶ, ὅσο καμμία ἄλλη φορά δέν μοῦ εἶχε πῆ, πού, ἀπό τήν μία θαύμαζα κι ἀπό τήν ἄλλη ἀποροῦσα:'' Μά, γιατί μοῦ τά λέει, τώρα, αὐτά τά πράγματα ὁ π. Ἰσαάκ;''

Μετά, μοῦ ἐζήτησε νά τόν πάω στήν τουαλέττα, τόν ἐπήγαμε μέ τόν π. Εὐθύμιο, - πού εἶναι τώρα ὁ Γέροντας ἐκεῖ στήν Καψάλα -, ὁ ὁποῖος ἕως τότεκαθόταν διακριτικά καί ὑπάκουα, σέ μία ἀπόστασι πού ἔβλεπε μέν τά δρώμενα, ἀλλά δέν ἄκουγε, τήν συζήτησί μας. Τόν ἐπήγαμε,λοιπόν, ἀμίλητοι στήν τουαλέττα, μέ τόν π. Εὐθύμιο, τόν ἀγαπητό παραδελφό μου. Ἐκεῖ τόν ἐχαιρέτησα μοῦ ἔδωσε τήν εὐχή του καί ἔφυγα ἀπό τήν Μεταμόρφωσι γιά τό Μοναστήρι μου χαρούμενος,  χαρούμενος, πού δέν πατοῦσα στήν γῆ. Γιατί; Γιά νά εἶμαι εἰλικρινής, πίστεψα ὅτι ὁ π. Ἰσαάκ εἶχε γίνει καλά, γιατί εἶχε μεγάλη διαύγεια νοός, κλπ.

Ἐφόσον τόν ἀσπάσθηκα καί ἔφυγα, δέν πρόλαβενά βγῆ ὁ Γέροντάς μου ἀπό τόν νιπτῆρα τῆς τουαλέττας, λιποθύμησε ἐκεῖ,καί μετά ἀπό λίγοἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ καί ἀνεχώρησε γιά τήν αἰωνία πατρίδα ὅλων μας,(ἀπ᾽ ὅ,τι μέ ἐπληροφόρησαν τήν ἑπομένη τό πρωί).

Μέὅλα αὐτά, θέλω νά πῶ, ὅτι, ἄν δέν πήγαινα Θεολογική Σχολή, - πρᾶγμα πού τότε, ὅταν μοῦ ἔδωσαν εὐλογία, μοῦ φαινόταν λίγο τρελλό, ὑπερβολικό -, ἤ, ἄν ἐπέμενα καίπήγαινα πιό πρίν, ἴσως, ἀπ᾽ ὅ,τι φάνηκε ἀπό τά γεγονότα, ἄν καίἐμεῖς δέν μποροῦμε νά ἑρμηνεύσωμε τά κρίματα τοῦ Θεοῦ, νά μήν εἶχα αὐτήν τήν εὐλογία καί τήν παρηγοριά. Καί, αὐτά ἴσως συνέβησαν ἔτσι,γιατίὅπως λέει καί τό Εὐαγγέλιο, ἐμεῖς οἱ ἀσθενεῖς, ἔχομε ἀνάγκη ἰατροῦ μέχρι καί τῆς τελευταίας στιγμῆς, ἀφοῦ δέν εἴμαστε οἱ ''καλῶς ἔχοντες''. Καί, ὅλα αὐτά βέβαια, ἔγινανπάνω καί πέρα ἀπ᾽ ὅλα, ἀπό τήν εὐλογία τοῦ ''παππούλη'', τοῦ π. Παϊσίου.

Τώρα, ὅσον ἀφορᾶ στόν Γέροντα Παΐσιο, μέ ἀφορμή τήν Θεολογική Σχολή, ἰδιαίτερα κατά τήν περίοδο 93-94, πήγαινα τακτικά στήν Σουρωτή καί ἔκανα ἀρκετές, τότε, ἀκολουθίες, Λειτουργίες, κλπ.

Θυμᾶμαι, ὅτι,ὅταν κάναμε ἕνα Εὐχέλαιο καί τήν ὥρα πού ἡ ἀναξιότης μου θά ἔχριε τόν Γέροντα Παΐσιο, ἐκεῖνος, λόγῳ τῆς ἱερωσύνης μου καί τῆς ταπείνωσής του, βέβαια, ἔσκυψε καί φίλησε τό ἁμαρτωλό χέρι μου. Ἐγώ, τότε, κοκκίνισα, τἄχασα, καί ὁ μόνος τρόπος πού μποροῦσα νομίμως νά ἀντιδράσω ἦταν κι ἐγώ, αὐθόρμητα, νά πάρω τήν ἰδική του εὐχή, γιατί εἶχα μπροστά μου ἕναν Ἅγιο, καί νά ἀσπασθῶ κι ἐγώ,ταυτόχρονα, τό δικό του χέρι. Μέ τήν κίνησι, ὅμως, πού ἔκανα γιά νά φθάσω καί νά,ἀσπασθῶ τό δικό του χέρι, ἔγινε μία σύγκρουσις κεφαλιῶν...! Μόνο, πού τό ἕνα ἦταν γεμᾶτο μυαλό, ἤ, μᾶλλον, γεμᾶτο θεία Χάρι, καί τό ἄλλο ἦταν κούφιο, καί ἀπό μυαλό, καί ἀπό Χάρι, καί αὐτό φάνηκε καί ἀπό τόν χτύπο - σχῆμα ὑπερβολῆς, βέβαια.

Ἀποκορύφωμα βέβαια ὅλης αὐτῆς τῆς συγκυρίας, μέ ἀφορμή τήν Θεολογική Σχολή, πού μέ ἔστειλε ὁ π. Παΐσιος, ἦταν νά κληθῶ στήν Μονή τῆς Σουρωτῆς γιάνά κάνω τίς ἀκολουθίες τοῦ Πάσχα, τό 1994, τό τελευταῖο Πάσχα τῆς ἐπί γῆς ζωῆς τοῦ Γέροντα.

Τώρα, τό πῶς πῆρα ἄδεια ἀπό τόν Δεσπότη μου, στήν Λαμία,καί πῶς ἕνας Δεσπότης εἶναι δυνατόν νά ἀφήση ἕναν ἱερέα νά πάρη ἄδεια τό Πάσχα, εἶναι μυστήριο, εἶναι ἀνεξήγητο, τό πῶς ἄνοιγαν οἱ πόρτες. Μάλιστα, μοῦ εἶπε ὁ τότε Σεβασμιώτατος, κυρός Δαμασκηνός:''Φύγε ἀμέσως, δέν θέλω νά μοῦ ἐξηγήσης κανένα λόγο''. Καί, τότε, τοῦ εἶπα, γιατί τοῦ ἄρεσαν τά ἀστεῖα: ''Φεύγω πρίν τό μετανοιώσετε''.

Πράγματι, ἔφυγα γιατί φοβόμουν νά μή τό μετανοιώση καί νά μήν ἐπηρεασθῆ.Εἶχα προετοιμασθῆνά τοῦ πῶ πολλά ἐπιχειρήματα,μήπως καί μέ ἄφηνε νά πάω ἐκεῖ, στήν Σουρωτή,ἀλλά δἐν χρειάσθηκε.

Καί θυμᾶμαι ὅλα ὅσα ἔγιναν ἐκείνη τήν Μεγάλη Ἑβδομάδα, στήν Σουρωτή τά συγκινητικώτατα, καί ἰδιαίτερα τήν Μεγάλη Πέμπτη τό πρωΐ, στήν Λειτουργία, στήν ἀκολουθία, καί κατά τήν ἀκολουθία τῆς Ἀναστάσεως, πού αὐτές ἔγιναν χωρίς κόσμο, ἐννοεῖται. Ἔγιναν παρουσίᾳ μόνον τοῦ Γέροντος καί τῆς ἀδελφότητος ἐκεῖ,στό παρεκκλήσι τῶν Ταξιαρχῶν, τῶν Ἀρχαγγέλων.

Τί νά πρωτοαναφέρω, ἀπό ὅσα ἐπιτρέπονται, βέβαια. Ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο ὁ π. Παΐσιος ἔπαιρνε τό Ἅγιο Φῶς κι ἐνῶ ἔψελνε τόσο σιγά, ἐνόμιζες ὅτι βοᾶ πρός τόν Κύριο. Ὅπως τότε πού εἶπε ὁ Θεός στόν Μωϋσῆ ''τί βοᾶς πρός με;'' κι ὁ Μωϋσῆς μιλοῦσε ἀπό μέσα του. Πῶς σιγόψελνε σέ ὅλην τήν ἀκολουθία...Ὁ τρόπος πού ἔλεγε τά ''Ἀληθῶς Ἀνέστη!'' Ἡ εὐλάβειά του. Οἱ σταυροί του. Τό ὕφος του, οἱ κινήσεις του, τά πάντα του. Τό πῶς κοινωνοῦσε ἀπό τήν ἀναξιότητά μου. Μᾶς ἔπιανεἕνα τρέμουλο...Ἡ καρτερία του, πού ἔδειχνε στούς πόνους. Ἡ ὅληφερέπονος διάθεσίς του, κλπ.,γιατί, τότε, εἶχαν ἀπομείνει μόνο 25-30 κιλά βάρος στό σῶμα του.

Φυσικά, μοῦ μένει ἀξέχαστη ἡ τελευταία συνάντησις πού εἴχαμε μετά τόν Ἑσπερινό τῆς Ἀγάπης, ὅπου, μεταξύ τῶν  ἄλλων, μοῦ ἔλεγε τί τοῦ εἶχαν πῆ οἱ γιατροί. Οἱ γιατροἰ τοῦ εἶπαν, ὅτι ὁ καρκῖνος θά ἔκανε μετάστασι καί θά πήγαινε ἀπό τό Α ὄργανο, στό Β, στό Γ, στό Δ.... στό Ν, παντοῦ. Ἔτσι τοῦ εἶχαν πῆ οἱ γιατροί, γιατί ἤθελε νά μάθη καί τήν ἀλήθεια. Καί, τότε ὁ π. Παΐσιος ἀπήντησε χαριτωμένα, ἀναστάσιμα, εὐχάριστα: «Ἄς πάη ὅπου θέλει ὁ καρκῖνος, ἀρκεῖ ἐδῶ νά μή πάη» εἶπε δείχνωντας τό κεφάλι του. Δηλ., ἐννοοῦσε ἀρκεῖ νάμή πειραζόταν ὁ νοῦς του, γιά νά ἔχη καλή ἀπολογία. Γιατί, μοῦ ἔλεγε: ''Δέν ἔχει σημασία τό πότε θά φύγωμε. Σημασία ἔχει νά εἴμαστε πάντοτε ἕτοιμοι».

Μετά ἀπ᾽ αὐτό, εἶπε στούς γιατρούς: «Μέ κάνατε ἀστροναύτη, μέ τά ὀξυγόνα, μέ τό α´ καί μέ τό β´…Τώρα, ὅμως, ἐτελείωσε ἡ ἀποστολή σας. Τώρα ἀρχίζει ἡ δουλειά τοῦ Θεοῦ». Κι ἐγώ τόν ρώτησα: «Γέροντα, γιατί τά κάνατε, ὅλα αὐτά τά πράγματα, ἀφοῦ δέν θέλατε νά τά κάνετε;» Καί μοῦ ἀπήντησε: « Ἔτσι εἶπε ὁ Παναγιώτατος, ὁ Πατριάρχης». Κι ἐγώ, ἀπό ἀφέλεια, βέβαια, τοῦ λέω: «Ἔ, καί; Αὐτό εἶναι θέμα προσωπικό σας. Δέν εἶναι ἐκκλησιαστικό θέμα». Καί μοῦ ἀπήντησε: «Εἶναι ἀσέβεια. Ὅταν δέν ὑπάρχη πρόβλημα πίστεως, ὀφείλομε νά κάνωμε ὑπακοή»(στά ἄλλα θέματα, δηλ.)Ἔτσι μοῦ εἶπε τότε καί διάφορα ἄλλα…

Ἀλλά, καταλήγω ἐκεῖ πού ξεκίνησα. Ἐάν δἐν ἔκανα παράλογη ὑπακοή νά πάω Θεολογική Σχολή, προφανῶς, μᾶλλον δέν θά εἶχα αὐτέςτίς πολλές καί ἄλλεςεὐλογίες καί πνευματικές παρηγοριές πού εἶχα - ἀναξίως πάντα -, γιά τίς ὁποῖες, βέβαια, εἴμαστε ἀναπολόγητοι.Ἐλπίζομε ὅμως στίς εὐχές τοῦ Γέροντα.

Ἀνάλογες, ἀνεξίτηλες παραστάσεις ἀπό τόν παππούλη, ἔχομε, ἐννοεῖται, καί ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος, πού ζοῦσε ἐκεῖ σάν καιομένη λαμπάδα.Ἀπό ἐκεῖ, π.χ., ἔχω μία κασέττα,ἀπό τήν ἀκολουθία τῆς Ἀναστάσεως, στό Κελλί τοῦ π. Ἰσαάκ, ὅπου πάντα ἔκανε Πάσχα ὁ Γέροντας. Τότε, ἤμουν δόκιμος, ἀλλά καί ἄλλες φορές, ὡς φοιτητής, εἶχε τύχει νά κάνω ἐκεῖ Πάσχα. Ὅλοι ἤμασταν συγκινημένοι ἀπό τήν παρουσία τοῦ Γέροντα, ὁ ὁποῖος ἐρχόταν ἀπό τό πρωί τοῦ Μεγάλου Σαββάτου καί μᾶς διηγιόταν εὐχάριστα, ὠφέλιμα περιστατικά.

Ὁ Γέροντας, ὅταν ἔψελνε, ἔψελνε ἀπό τά φυλλοκάρδια τῆς καρδιᾶς του. Ὅταν μάλιστα κάποιοι τοῦ ἔλεγαν ''Γέροντα ψάλε κάτι κι ἐσύ'', ἔλεγε ''ἄ, ἐγώ δέν θέλω νά ψάλω κάτι γιατί θέλω νά ψέλνω συνέχεια'', δηλ. συνεχῶς. Πράγματι, σιγόψελνε σ᾽ ὅλην τήν ἀκολουθία ἐκεῖ στήν Λιτή - ἄς τήν ποῦμε ἔτσι - τοῦ παρεκκλησιοῦ τοῦ Κελλιοῦ, τοῦ π. Ἰσαάκ.

Μάλιστα, ἐκεῖ ἦταν κι ἕνας Λιβανέζος, -γιατί ἤμαστε εἴκοσι πέντε περίπου ἄτομαἐκ τῶν ὁποίων δύο ἦσαν Λιβανέζοι- καί τοῦ εἶπε ὁ π. Παΐσιος ''νά διαβάσετε τίς Πράξεις καί στά Ἀραβικά''. Καί τοῦ ἀπαντᾶ ὁ Λιβανέζος ''μά, Γέροντα, δέν εἶναι σωστό, γιατί ὅλοι ἐσεῖς εἶστε Ἕλληνες, δέν θά καταλαβαίνετε τίποτε ἀπό τά Ἀραβικά''. Καί λέει ὁ π. Παΐσιος: ''Καλύτερα, γιά νά μήν ἔχωμε καί εὐθύνη ἐν ἡμέρᾳ Κρίσεως''.... Ἔλεγε κι ἄλλα τέτοια χαριτωμένα.

Κάποια στιγμή, τοῦ εἶπε ἕνας Λιβανέζος: «Γέροντα, νά σέ βγάλω ''μία'' φωτογραφία;'' Κι ὁ Γέροντας τοῦ λέει: «Πονηρούλη, ''μία'' στά Ἀραβικά, σημαίνει 100''!

Ἦταν ἄνοιξις, ἄκουγε τά πουλιά ἔξω νά κελαϊδᾶνε καί μέ ρωτάει: ''Τί λένε, τώρα, τά πουλάκια;'' ''Ποῦ νά ξέρω Γέροντα;'' τοῦ λέω. «Εὐλογημένε, λένε τό ''Χριστός Ἀνέστη!''»

Θυμᾶμαι, τό 1994, ὅταν ἐκοιμήθη ὁ π. Παΐσιος, ἦλθε στήν Καψάλα καί μᾶς ἐνημέρωσε ἕνας κύριος Ἰωάννης Μπονέλης, πού ἔχει μαγαζί στήν πλατεία Ἁγίας Σοφίας, στήν Θεσσαλονίκη. Ὅταν μᾶς ἐνημέρωσε ὅτι ἐκοιμήθη ὁ π. Παΐσιος, θυμᾶμαι, μοῦ ἔκανε ἐντύπωσι, πῶς πετάχθηκε, ἀπό τήν καρέκλα του,σάν ἐλατήριο, ὁ π. Ἰσαάκ. Γίναμε ὅλοι βουβοί, ἄφωνοι, ἀμίλητοι.Ἐγώ, τότε, πῆγα πρός τό δάσος καί ἔκλαιγα ἀσυγκράτητα καί ἀσταμάτητα. Μονολογοῦσα καί ἔλεγα: ''Γλυκέ μου πατερούλη Παΐσιε, σέ τούτη τήν ζωή δέν θά σέ ξαναδῶ, ποτέ, ποτέ''.

Περιττό νά πῶ,ὅτι τό ὄνομα Ἀρσένιος τό πῆρα μέ δική του εὐλογία καί τό ὁποῖο διετήρησα καί μετά τήν μεγαλοσχημία. 

Τώρα, ὅσον ἀφορᾶ γιά κάποια πράγματα πού εἶπε ὁ Γέροντας καί γιά διάφορα θέματα τοῦ μέλλοντος, - τό λέω αὐτό ἐπειδή γίνονται διάφορες συζητήσεις, πού πολλές ἀπό αὐτές εἶναι ἄστοχες -, ἀπό αὐτά πού εἶπε ὁ Γέροντας, ὅ,τι ὄντως ἔγραψε ὁ ἴδιος ὁ Γέροντας, ὅ,τι ὄντως εἶπε ὀ ἴδιος, αὐτά μόνο νά κρατήσωμε. Ἀκόμη, κι ἄν φαινόντουσαν, κάποια ἀπό ἐκεῖνα πού εἶπε, ξεκάθαρα καί συγκεκριμένα, ἄν καί φαινόντουσαν ἔτσι, τί ἀκριβῶς ἐννοοῦσε ὁ Γέροντας, μόνον ὁ Θεός καί ὁ Γέροντας γνωρίζουν. Τό νά ἑρμηνεύωμε, ἐμεῖς οἱ ἐμπαθεῖς καί ἁμαρτωλοί, Ἁγίους, εἶναι, τό ὀλιγώτερο, παρακινδυνευμένο.

Ἐμεῖς, πάντως, πού γνωρίσαμε, ἀπό πολύ κοντά τόν Γέροντα Παΐσιο, εἴμαστε σίγουροι, ὅτι εἶναι μεγάλος Ἅγιος. Τήν εὐχή του νά ἔχωμε.

Ἔχω γράψει ἕνα ποιηματάκι, τό ὁποῖο θά σᾶς τό διαβάσω στό τέλος τῆς ὁμιλίας μας. Ἄλλωστε, μοῦ ἐζητήθη νά κάνω ἐκτενῆ ὁμιλία.

Ἐκεῖ, σέ κάποιο στίχο, ἔχω γράψει κάποια λόγια πού μοῦ εἶχε πῆ ὁ ἴδιος ὁ Γέροντας. Εἶναι αὐτά: «Ὅσες σάλτσες ἄκουσα στήν ζωή μου, δέν εἶναι τίποτε μπροστά σέ ἐκεῖνες πού θά κυκλοφορήσουν μετά τήν κοίμησί μου». Τό ποίημα θά σᾶς τό διαβάσω σέ λίγο.

Νά εἴμαστε, λοιπόν, πολύ προσεκτικοί, ἕως ἀρνητικοί, σέ μή ἔγκυρα βιβλία πού γράφουν κάποιοι περί προφητειῶν Γέροντος Παϊσίου καί σέ ἀναξιόπιστα θαύματα καί συναφῆ θέματα.

Ἐπειδή ὅμως πέρασε ἡ ὥρα καί δέν ὑπάρχει χρόνος, δέν μπορῦμε νά ἀναφέρουμε διάφοραἄλλα ψυχωφέλημα καί διδαχές τοῦ Γέροντα, ἄλλωστε θά πῶ κάποια ἀπό αὐτά ἐντός ὀλίγου στήν ραδιοφωνική συνέντευξη.

Γι᾽ αὐτόκρίνω σκόπιμο εὐθύς ἀμέσως νά σᾶς διαβάσω ἕνα ποιηματάκι, πού ἔχω γράψει τόν Ἰούλιο τοῦ 2008, καί εἶναι ἕνα σύντομο ἀφιέρωμα, ἕνα προσωπικό ἀφιέρωμα στόν Γέροντα Παΐσιο, τό ὁποῖο περιέχει μέσα δικά του λόγια,δικές του διδαχές, ὅπως μοῦ τίς εἶπε ὁ ἴδιος ὁ Γέροντας.

Λοιπον, σᾶς διαβάζω τό ποίημα, πού ἔχει δικά του λόγια. Εἶναι, βέβαια, προσωπική ἀφιέρωσι:

Γέροντα, ὁρόσημο γιά μέ ἤσουν στήν ζωή μου,

μικρό παιδί σέ γνώρισα καί ἀγαλλίασε ἡ ψυχή μου.

Πόσα δέν μοῦ δίδαξες καί πόσα δέν μοῦ εἶπες,

πόσες φορές μέ μάλλωσες καί μόνο δίκιο εἶχες.

Ἐμπρός στήν ἅγια σου μορφή, στό ταπεινό καλύβι,

ἦλθα ἀμέτρητες φορές σάν τό μικρό σπουργίτι.

Μέ σπασμένα τά φτερά, μέ μάτια βουρκωμένα,

μέ λογισμούς ἀμέτρητους ἦλθα κοντά σέ σένα.

Ἅγια λόγια μοῦ ἔλεγες, διδαχές καί πόσα ἄλλα,

καί μέ καινούργια τά φτερά γύριζα στήν Καψάλα.

Ἀπογοήτευσι, τυχόν, πίκρες κι ἀπελπισία,

ὅλα ἐσύ μοῦ τἄπαιρνες καί σκόρπιζες εὐωδία.

Ἀντλοῦσα δύναμι ἀπό σέ γιά νά συνεχίσω,

καί στόν δικό μου Γολγοθᾶ γιά νά περπατήσω.

Ὑπακοή μου ἔλεγες, ταπείνωσι, μετάνοια,

ἔτσι θά πολεμήσουμε μέ ὅλα τά ταγκαλάκια.

Κι ἄν ρίχνη σφαῖρες ὁ διάβολος, ἔλεγες, τίς ρίχνει στόν ἀέρα,

ἀρκεῖ ἐμεῖς νά ἔχουμε ἀλεξίσφαιρα πνευματικά γιλέκα.

Ἔλεγες Γέροντα καλέ, χωρίς κόπο καί δάκρυ,

δέν ἀξιώνει ὁ Θεός νά πάρωμε στεφάνι.

Ταπείνωσι, ἄσκησι, ὑπακοή, νηστεία, προσευχή καί ἀγρυπνία,

ἡ ἀσπίδα γιά τόν διάβολο, ὁ δρόμος γιά τήν σωτηρία.

Ἔλεγες γιά μοναχό ἀμελῆ, πού στό τέλος ἔγινε Ἅγιος,

ἔλεγες γιά μοναχό ἐπιμελῆ, πού τόν κόλασε ὁ πλᾶνος.

Πολλές ἐκπλήξεις θά ἔχουμε στήν οὐράνια Βασιλεία,

ἐδῶ κάποιοι θά φοροῦν τά Σχήματα, ἐκεῖ ἄλλοι θἄχουν τά πρωτεῖα.

Μήν ἀναπαύεται ὁ μοναχός, ποτέ μήν ξεθαρρεύει,

μέχρι τά τελευταῖα του ὁ διάβολος παραμονεύει.

Ὥσπου νά φύγη ἀπ᾽ τήν ζωή πάντοτε νά παλεύη,

καί μόνο ὅταν ἡ ψυχή του βγῆ, ὁριστικά ἀπ᾽ τόν διάβολο ξεμπερδεύει.

Ἔλεγες, μοναχοί εἴμαστε, θά μᾶς συκοφαντήσουν,

θά μᾶς διαβάλουνε, θά μᾶς διασύρουν.

Ἀκόμη καί ἀδελφοί, ἴσως μᾶς ἀδικήσουν,

μᾶς κατηγορήσουνε καί μᾶς ἀμφισβητήσουν.

Ἐμεῖς  μέ τήν προσευχή καί μέ τό κομποσχοίνι,

ἀδιάφοροι νά μείνουμε στοῦ πειρασμοῦ τό χατῆρι.

Νά μᾶς φωτίζη ὁ Θεός καί νά μᾶς χαριτώνη,

μέ ἀγάπη καί ὑπομονή νά μᾶς δυναμώνη.

Ἄν ἐπιτρέψη ὁ Θεός, τίποτα μή φοβᾶσαι,

ὅποιοι πειράξουν μοναχό διπλᾶ νά τούς λυπᾶσαι.

Εἶν᾽ ὁ Χριστός μας ἀρχηγός, Ἐκεῖνος θά νικήση,

αὐτόν τόν πλᾶνο, τόν κακό, στό τέλος θά τόν σβήση.

Ἐμεῖς μέ πόνο νά εὐχώμαστε γιά ὅσους μᾶς φθονήσουν,

νά τούς ἐλεήση ὁ Θεός καί νά μετανοήσουν.

Ἔλεγες, ἀκοῦνε φῆμες καί τρέχουνε σέ διορατικούς γεροντάδες.

Εἶν᾽ ἐπικίνδυνο αὐτό καί πέφτουνε σέ πλᾶνες.

Ὁ διάβολος τήν παγίδα του τήν ἔχει καλά στημένη,

συμπτώσεις διάφορες καί τούς παγιδεύει.

Ἀκοῦνε λόγια τοῦ μυαλοῦ, λόγια ἁπλᾶ μονάχα,

καί κοροϊδεύει ὁ διάβολος ὅτι κατεβήκανε ἀπό τά οὐράνια.

Ἡ διόραση δέν φαίνεται, εἶναι καλά κλεισμένη,

κι ἄν κάποιος τήν ἔχη, τήν ἔχει κλειδωμένη.

Ἔλεγες ''λένε λόγια πολλά, λόγια πού δέν τά εἶπα''.

Νά τούς ἐλεήση ὁ Θεός, Κρῖμα! Μεγάλο Κρῖμα!

Διαδίδουν διάφορα, δῆθεν τά εἶπε ὁ Παΐσιος,

ἐνῶ τούς ὑπαγορεύει ὁ ἑαυτός τους ὁ Πλανήσιος.

''Τό ὄνομά μου, ἔλεγες, κάποιοι θά χρησιμοποιοῦνε,

ἐγώ, ὅμως, παρακαλῶ, τό φρόνημά μου νά ἀσπασθοῦνε''.

''Πολλά παλαβά ἄκουσα στήν ζωή μου, μά αὐτά δέν εἶναι τίποτε, ἔλεγες,

ἐμπρός σέ ἐκεῖνα πού θά κυκλοφορήσουνε μετά τήν κοίμησί μου.

Μπορῶ ἀμέτρητα νά πῶ, μά δέν θά ὠφελήσω,

δέν ξέρουν τήν μετάφραση καί δέν θά βοηθήσω.

Γέροντα, ὅσα ἔλεγες, τά ἔλεγες ἀπό ἀγάπη,

δέν ἦταν λόγια ἀνθρώπου ἁπλᾶ, τά εἶχες ζήσει σέ θεωρία καί πράξη.

Καί πόσα ἄλλα ἔκρυβες κανείς μας δέν θά μάθη,

ἀπό τήν ἄγνωστη ἅγια σου ζωή λίγα ψίχουλα ἔχουμε πάρει.

Δέν εἶχες δικό σου ὑποτακτικό ποτέ σου στό Καλύβι,

καί ἀδιάκοπα προσευχόσουνα στῆς Παναγιᾶς μας τό καντῆλι.

Ἔλεγες, τοῦ κόσμου εἶμαι ὑποτακτικός καί σάν στρατιώτης μοναχός,

στόν πόνο τῶν ἀνθρώπων εἶμαι ἄγρυπνος φρουρός.

Δέν μίλαγες, Γέροντα, γιά σέ, εἶχες ταπείνωση μεγάλη,

πόσες πίκρες ἄραγε, πόσες νά εἶχες πάρει;

Δέν εἴμαστε ἄξιοι, Γέροντα, παιδιά σου νά κληθοῦμε,

ἀλλά στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ ἐμεῖς εὐελπιστοῦμε.

Σέ εὐγνωμονῶ, Ἅγιε Γέροντα, θά σέ εὐλαβοῦμαι αἰώνια,

ἐσύ μέ προστάτεψες στά δύσκολά μου χρόνια.

Σέ σέ ὀφείλω, Γέροντα, ὅλα τά Σχήματά μου,

Σέ σέ ὀφείλω, Γέροντα, ''Ἀρσένιος'' τ᾽ ὄνομά μου.

Γέροντα, ὅ,τι καί νά πῶ εἶναι πτωχά τά λόγια,

ἀπό καρδιᾶς σ᾽ εὐχαριστῶ γιά τά ὠφέλιμά σου λόγια.

Ἐκεῖ ψηλά στά Οὐράνια, εὔχου γιά μένα, Γέροντα,

νά μέ φωτίση ὁ Θεός νἄχω Καλή Μετάνοια.

Γέροντα, εὔχου καί γιά μᾶς, μιά μέρα νά βρεθοῦμε,

ἐκεῖ στήν Ἄνω Ἱερουσαλήμ νά συναντηθοῦμε».

Τήν εὐχή του νἄχουμε.

Αὐτά, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί.

Τό Κεφάλαιο ''Γέροντας Παΐσιος'' εἶναι ἀνεξάντλητο.

Ἐλάχιστα πράγματα ἐθίξαμε εἰς τήν ἀγάπη σας.Βέβαια, τό πιό ὠφέλιμο εἶναι νά μιμηθοῦμε,ὄχι βέβαια τά κατορθώματά του, πού εἶναι ἀδύνατον νά τά πλησιάσωμε, ἀλλά,σιγά-σιγά, τό ταπεινό του φρόνημα, τήν ἀνιδιοτελῆ του ἀγάπη, μετά διακρίσεως, γιατί, ὅπως μᾶς ἔλεγε χθές καί ὁ σεβαστός Γέροντας Θεόκλητος, ὅλοι μας μιλᾶμε γιά τούς Ἁγίους καί για τόν π. Παΐσιο, ἀλλά σημασία δέν ἔχει νά ἀναφέρωμε τόσο τά κατορθώματα τῶν Ἁγίων - εἶναι βέβαια καί αὐτό, καί νά τούς ἐπικαλούμεθα -, ἀλλά τό πιό ὠφέλιμο γιά μᾶς εἶναι νά μιμούμεθα τό φρόνημά τους, μετά διακρίσεως βέβαια, καί τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο ἁγίασαν, μέσα ἀπό πολλούς πειρασμούς, ἀπό θλίψεις, γιατί ὅλοι μας ζηλεύομε τά χαρίσματα τῶν Ἁγίων, ἀλλά ἐπ᾽ οὐδενί δέν θέλομε νά ὑποστοῦμε τίς θλίψεις τους καί νά ὑποβληθοῦμε στόν πνευματικό κόπο καί ἱδρῶτα γιά νά ἀπεκδυθοῦμε, μέ πόνο καί ὀδύνη, στήν ἀρχή, τόν παλαιό μας ἄνθρωπο. Γιατί αὐτό εἶναι ἐκεῖνο πού τελικά μᾶς σώζει. Οὔτε τά χαρίσματα μᾶς σώζουν, οὔτε οἱ βίοι τῶν Ἁγίων, ἄν ἐμεῖς δέν ἀποκτήσωμε πνευματικούς καρπούς.

Τώρα, ἐσεῖς  ὅλοι οἱ Κονιτσιῶτες, ἔχετε ὑψίστη εὐλογία πού ἐδῶ μεγάλωσε καί ἀσκήτεψε ὁ Γέροντας Παΐσιος, γιατί, ναί μέν τόν ἐκαρπώθησαν τά πέρατα τῆς οἰκουμένης, ἀλλά, ἐδῶ ἀνδρώθηκε πνευματικά, ἐδῶ εἶχε τούς πρώτους καϋμούς καί τούς ἀναστεναγμούς, κι ὡς μοναχός, ἐδῶ, εἶχε τίς πρῶτες θεϊκές ἐμπειρίες. Μποροῦμε νά ποῦμε, ἐδῶ ἔγινε Ἅγιος, καί, ὅπου ἀλλοῦ πῆγε ἦταν ἕνας ''ἕτοιμος Ἅγιος''. Βέβαια, ὅσον ἀφορᾶ γιά ἕνα τόπο, πιό μεγάλη ἀξία ἔχει ποῦ κανείς ἀνδρώνεται καί ποῦὡριμάζει πνευματικά, καί ὄχι τόσο ποῦ προσφέρει πνευματικά. Γιατί,ἄν ἀνδρωθῆς κάπου, μετά, ὅπου καί νά εἶσαι, ἐκπέμπεις στά πέρατα τῆς οἰκουμένης καί μόνο μέ τήν προσευχή σου.

Ἔτσι, λοιπόν, ὅλοι ἐσεῖς ἔχετε ὑψίστη εὐλογία γιατί, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, δέν ξέρομε ποιόν ἄνθρωπο εἴχαμε ἀνάμεσά μας. ῎Εχετε καί ἔχομε ὑψίστη εὐλογία, ὅλοι ἐσεῖς οἱ Κονιτσιῶτες, πούμεταξύ σας εὑρίσκονται καί οἱ πιό πολλοί συγγενεῖς του, ἀλλά καί ὅλοι μας, καί ἐσεῖς καί ἐμεῖς, ἔχομε τήν ἀνάλογη εὐθύνη, γιατί ναί μέν οἱ Ἅγιοι μᾶς βοηθοῦν μέ τήν εὐχή τους, μέ τό παράδειγμά τους, μέ τήν διδασκαλία τους, ἀλλά ἀπό ἐμᾶς, τελικά, καί μόνο ἀπό ἐμᾶς, ἐξαρτᾶται ὅλα αὐτά νά ἐνεργοποιηθοῦν γιά προσωπικό μας λογαριασμό ἀνάλογα μέ τήν δεκτικότητά μας. Γιατί αὐτός εἶναι ὁ τελικός μας σκοπός, νά ἑνωθοῦμε ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι μέ τόν Χριστό. Ἡἐν Ἁγίῳ Πνεύματι δηλ. χριστοποίησίς μας.

Οἱ Ἅγιοί μας αὐτό θέλουν καί γι᾽ αὐτό πρεσβεύουν νά ἑνωθοῦμε μέ τόν ἐν Τριάδι ἕνα Θεό, νά ἑνωθοῦμε μέ τίς ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ.

Εὐχαριστῶ πάρα πολύ τήν ἀγάπη σας, εὐχαριστῶ πάρα πολύ γιά τήν ἐδῶ φιλοξενία σας, γιά τήν ὑπομονή σας, πού πολλοί ἀπό σᾶς ἤσασταν καί ὄρθιοι, γιά τήν ἀνοχή σας, νά συγχωρῆτε τίς ἀτέλειωτες ἀδυναμίες μου, καί σᾶς παρακαλῶ πάρα πολύ νά εὔχεσθε γιά τήν ἀναξιότητά μου.Εὐχαριστῶ καί πάλι. Νά εἶστε καλά.

π. Ἰωήλ: Τελειώνοντας, ἔτι ἅπαξ, νά εὐχαριστήσωμε τόν σεβαστό μας Γέροντα Ἀρσένιο, ὁ ὁποῖος εἶναι ἕνας ἄγρυπνος φρυκτωρός τῶν πατρίων παραδόσεων καί ἕνας ἀγγελιοφόρος τῆς Χάριτος, νά μᾶς θυμᾶται πάντοτε στήν προσευχή του, ἀλλά καί στήν Ἱερά Πρόθεσι. Καί τώρα θά σᾶς παρακαλέσω γιά κάτι, τό ὁποῖο ἐννοεῖται ὅτι ἔχετε ἀντιληφθῆ, νά μήν τόν ἀπασχολήσετε καθόλου, μά καθόλου. Κανείς.Φεύγουμε κατ᾽ εὐθεῖαν, γιατί ἔχει ἀποστολή ὁ ἄνθρωπος. Πήρατε τήν εὐλογία του, καί ἀπό τήν Λειτουργία, καί ἀπό τόν λόγο του.

π. Ἀρσένιος: Εὐχή νά πάρετε ἀπό τόν Γέροντα Θεόκλητο.

Τώρα θυμήθηκα, καί κάτι σχετικό πούεἶχε πῆ μία φορά ὁ π. Παΐσιος. Ὅταν ἔλειπε σίδηρος ἀπό τόν Γέροντα Παΐσιο, ἀπό τήν ὑπερβολικἠ ἄσκησι, τοῦ εἶπαν οἱ γιατροί: ''Γέροντα, νά πάρετε σίδηρο''. Καί ἐδῶ εἶναι τό ἀκόλουθο χαριτωμένο του ἀστεῖο, μέσῳτοῦ ὁποίου ἔδειχνε τήν ἀγάπη του καί τήνεὐλάβεια του πρός τόνΓέροντα Θεόκλητο. Εἶπε, τότε, ὁ π. Παΐσιος:«Νά στείλετε σίδηρο στόν Γέροντα Θεόκλητο, γιατί αὐτός τώρα χτίζει μοναστήρι γιά τόν Ἅγιο Ἀρσένιο, - εἶναι τό πρῶτο Μοναστήρι  ἀφιερωμένο στόν Ἅγιο -, καί ἔχει αὐτός πιό πολλή ἀνάγκη ἀπό σίδηρο ἀπ᾽ ὅ,τι ἔχω ἐγώ».

Μάλιστα, ὁ π. Παΐσιος εἶναι ὁ πρῶτος πού ὑπέδειξε καί εὐλόγησε τό μέροςἐκεῖ τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Ἀρσενίουτοῦ Καππαδόκου καί τό ἐπεσκέπτετο.Καί τό μέρος ἐκεῖ ἔχει Χάρι ὄχι μόνο ἀπό τόν Ἅγιο Ἀρσένιο, ἀλλά καί ἀπό τόν σεβαστό μας Γέροντα Παΐσιο. Γι᾽ αὐτό, κι ὅταν πηγαίνωμε ἐκεῖ, ἐκτός ἀπό την ἀγάπη τοῦ Γέροντος Θεοκλήτου καί τῶν πατέρων, αἰσθανόμαστε καί τήν εὐλογία τοῦ μακαριστοῦ Γέροντος Παϊσίου.

π. Ἰωήλ: Καλή δύναμι καί εἰς ὁδόν εἰρήνης.

Ἀρχιμανδρίτης Ἀρσένιος Κατερέλος

Ἡγούμενος Ἱ. Μονῆς Ἁγ. Νικολάου Δίβρης Φθιώτιδος

(ὁμιλία μετά τήν Θεία Λειτουργία στόἐξωκκλῆσι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας Κονίτσης 13-07-2013)

 

Πηγή: "Ἀκτίνες"