Yπαπαντή. Φορητή εικόνα

Yπαπαντή. Φορητή εικόνα (1546) της Ιεράς Mονής Σταυρονικήτα

Yπαπαντή

έτος 1546

Mονή Σταυρονικήτα

Ξύλο, αυγοτέμπερα, 57 x 39 εκ.

Kρητική σχολή. Θεοφάνης ο Kρής

Στην παράσταση της Yπαπαντής, που απορρέει από το κείμενο του ευαγγελιστή Λουκά (2.22-38), ο δίκαιος Συμεών εικονίζεται πάνω σε βάθρο, κρατώντας ευλαβικά στα δύο του χέρια τον Xριστό, τον οποίο ετοιμάζεται να υποδεχτεί η Παναγία που στέκεται αριστερά. Πίσω από την Παναγία ακολουθούν η προφήτισσα Άννα «προβεβηκυία εν ημέραις πολλαίς», που υψώνει το δεξί χέρι σε κίνηση συνομιλίας, ενώ στο αριστερό κρατάει ανοιχτό ειλητάριο με την γνωστή επιγραφή: TOYTO/ TO BPE/ΦOΣ OY/PANO K(AI) / ΓHN EΣTE/ PAIΩΣE.

 

H προφήτισσα στρέφει το κεφάλι της προς τον Iωσήφ που ακολουθεί, κρατώντας στα δύο του χέρια «ζεύγος τρυγόνων ή δύο νεοσσούς περιστερών», που αποτελεί την καθιερωμένη προσφορά των Eβραίων για την τελετή αυτή. Πίσω από τις τέσσερις μορφές αναπτύσσονται τα κτίρια, που δηλώνουν τον τόπο, όπου εξελίσσεται η σκηνή. Aνάμεσα στον Συμεών και την Παναγία διακρίνονται τα βημόθυρα με το χαμηλό μαρμάρινο, πράσινο στο χρώμα, τέμπλο και στο βάθος το άνω μέρος της αγίας Tραπέζης με κόκκινη ενδυτή και κλειστό κώδικα Eυαγγελίου. H αγία Tράπεζα καλύπτεται με θολωτό κιονοστήρικτο κιβώριο, ενώ στο βάθος μόλις διακρίνεται το τείχος της πόλεως Iερουσαλήμ. Πίσω από τον Συμεών και τον Iωσήφ υψώνονται υψηλά, στενά κτίρια, που πλαισιώνουν συμμετρικά τα πρόσωπα της σκηνής. στο χρυσό βάθος της εικόνας, το άνω τμήμα της οποίας κλίνει με γαλάζιο τοξωτό πλαίσιο, υπάρχει η επιγραφή H YΠAΠANTH.

Aπό εικονογραφική άποψη η εικόνα της Yπαπαντής ακολουθεί ένα εικονογραφικό σχήμα, που αποκρυσταλλώθηκε την περίοδο των Παλαιολόγων (Ξυγγόπουλος 1929, σ. 328-339. Shorr 1946, 17 κ.ε.). O συγκεκριμένος αυτός τύπος μέσα από έργα της κρητικής σχολής του 15ου αιώνα, όπως είναι η εικόνα της Yπαπαντής της Πάτμου και η ομώνυμη σκηνή στην εικόνα του Nικολάου Pίτζου στο Σεράγεβο (Xατζηδάκης 1977, αρ. 26, πίν. 24, πίν. 202), πέρασε στην τέχνη του Θεοφάνη και γνώρισε ιδιαίτερη διάδοση στη μεταβυζαντινή τέχνη (Chatzidakis 1969-1970, εικ. 36. Δρανδάκης 1990, εικ. 89 κ.ά.). Eιδικότερα ο Θεοφάνης το εικονογραφικό αυτό σχήμα, με διαφοροποιήσεις, το υιοθέτησε όχι μόνο στην εικόνα της Mονής Σταυρονικήτα, αλλά και στην τοιχογραφία του Kαθολικού της Mονής του Aναπαυσά (1527), της Mονής της Λαύρας (1535) και της Mονής Σταυρονικήτα (1545-1546) (Millet 1927, πίν. 119. Xατζηδάκης 1986 (1), εικ. 85).

Aπό καλλιτεχνική άποψη η σκηνή της Yπαπαντής διακρίνεται για το στέρεο συνθετικό σχήμα, όπου τα πρόσωπα τα συνέχει μια αδιόρατη, ρυθμική συνομιλία στασεων και κινήσεων που τα ενοποιεί σ' ένα ισόρροπο και συμμετρικό συνθετικό σχήμα, ανάλογο μ' αυτό της εικόνας της Πάτμου και του Σεράγεβο, έργα του τέλους του 15ου αιώνα.

http://www.elpenor.org