Κράτος, κοινωνία και ψυχική υγεία (κατά τον Ιερό Χρυσόστομο)

Το κράτος, σαν ανώτατος και κυρίαρχος θεσμός της κοινωνικής οργάνωσης, διαμορφώνει στα όριά του και σε μεγάλο βαθμό, όχι μόνο την οικονομική λειτουργία του κοινωνικού σώματος, αλλά και την ψυχολογία του.

Ο Ιερός Χρυσόστομος σε πολλές ομιλίες του, διατυπώνει τις θέσεις του για τους ρόλους αρχόντων και αρχομένων, πολιτικών και λαού. Σε μία ομιλία του (Ε.Π.Ε. 23, 274) λέγει σχετικά: «Πρέπει να είναι άγρυπνος ο άρχοντας και να φροντίζει όχι μόνο για τα δικά του, αλλά για τα θέματα του λαού. Να βρίσκεται σε εγρήγορση, να έχει ζωντανό το πνεύμα του, να είναι πυρακτωμένος από ζήλο, όπως θα λέγαμε. Σαν το στρατηγό εκείνο, που νύχτα και μέρα περιτρέχει το στράτευμα και κουράζεται διακονώντας, αφού

έχει όλη τη μέριμνα και τη φροντίδα». Θέσεις ιδιαίτερα χρήσιμες σήμερα, όπου η Ελλάδα Βιώνει μια οδυνηρή πνευματική, κοινωνική και οικονομική κρίση.

Προ της κρίσεως, πολλά χρόνια πριν, το κράτος μας δεν είχε τις πνευματικές προδιαγραφές, που αναφέρει ο ιερός πατέρας.

Ο ρυθμός και η διεύθυνση του συνόλου της κοινωνικής και οικονομικής λειτουργίας συντονίστηκαν σε λαθεμένες επιλογές.

Αγνοήθηκε η ασκητική ορθοδοξία, ο κοινωνικός χριστιανισμός. Καμία προσπάθεια από πλευράς πολιτείας, ώστε από την εκκλησιαστική μεταμόρφωση του ανθρώπινου προσώπου να γίνει και πνευματική ανακαίνιση του κοινωνικού συνόλου. Ακολουθήθηκε ένας άκριτος δυτικός προσανατολισμός (φιλελευθερισμός - Μαρξισμός), έκφραση και δικαίωση του προτεσταντικού πνεύματος!

Πόσο δίκαιο έχει η Γραφή: «Μη πεποίθατε επ’ άρχοντας, επί υιούς ανθρώπων, οις ουκ έστι σωτηρία» (Ψαλμός 145).

Σύμφωνα με τον Ιερό Χρυσόστομο και οι πολίτες έχουν ακέραια την ευθύνη για την πορεία της πόλεως, του κράτους.

Στην 17η ομιλία του «εις τους ανδριάντας» τονίζει: «Φρόντισε να μάθης ποιο είναι το μεγαλείο της πόλης (του κράτους) και τότε θα γνωρίσεις με σαφήνεια, ότι αν οι πολίτες δεν προδώσουν αυτό, κανένας άλλος δεν θα μπορέσει να αφαιρέση την αγαθή «φήμη της πόλεως»».

Και σ’ ένα άλλο σημείο υπογραμμίζει: «Μεγαλείο και στολισμός και ασφάλεια της πόλεως (κράτους) δεν είναι το να είναι πρωτεύουσα, ούτε το να έχει μεγάλα και ωραία οικοδομήματα, ούτε το να έχει μνημεία με πολλές κολώνες και ευρύχωρες στοές και τόπους για περίπατο, ούτε το να αναγνωρίζεται δημόσια ως ανώτερη των άλλων πόλεων, αλλά η αρετή και η ευσέβεια των κατοίκων της».

Είναι αλήθεια, ότι κάθε κοινωνία τείνει να βρει το σχήμα της στην αντίστοιχη κρατική οργάνωση. Αν δεν υπάρχει ευσέβεια και αρετή, ηθικές αντιστάσεις (στην κοσμική γλώσσα) τότε η κάθε κοινωνία μορφοποιείται απόλυτα στα όρια - πλαίσια ενός κράτους, διότι αυτό διαμορφώνει τον κοινωνικό χάρτη, την κοινωνική περίμετρο. Αναμφίβολα η σημερινή κρίση προήλθε από την ελληνική κοινωνία.  Ο Αναστάσιος Σιναΐτης, επίσκοπος Αντιοχείας, το εξηγεί άριστα σε μια ομιλία του «περί αναξίων αρχόντων», όπου υπενθυμίζει τι λέγει ο Θεός: «Θα σας δώσω άρχοντας σύμφωνα με τις καρδιές σας». Σ' όλες τις κοινωνίες η απουσία του Θεού εκφράζεται στο μέτρο της ηθικής, κοινωνικής αποργάνωσης και όχι μόνο.

Ένα σύμπτωμα είναι και οι ψυχικές διαταραχές, που πάντοτε υπήρχαν, αλλά σήμερα πολλαπλασιάστηκαν αισθητά, με αποκορύφωμα τις αυτοκτονίες. Άγχος, μοναξιά, ανασφάλειες, ενοχές, φανατισμοί, έλλειψη νοήματος, εγκληματικότητα, φόβος θανάτου κλπ. είναι τα αποτελέσματα της εκτροπής από την αλήθεια του Ευαγγελίου. Καμία σχέση όλα τα παραπάνω με τη βίωση της αυθεντικής ορθόδοξης πνευματικότητας, που δίνει ζωή και φως στην ανθρώπινη ύπαρξη (Ιωαν. η', 12).

Στις ομιλίες του Ιερού Χρυσόστομου η υγεία της ψυχής, η πνευματική υγεία, θεμελιώνεται και αυξάνει σε τρεις άξονες, που είναι: Τα γεγονότα του παρελθόντος (κοσμοσωτήριο έργο του Χριστού, προσωπικό βάπτισμα), οι πράξεις του παρόντος (προσευχή, Θ. Κοινωνία, λατρεία κ.λ.π.) και η κίνηση προς το μέλλον (εσχατολογική ελπίδα).

Η ορθόδοξη εκκλησία, η μόνη αληθινή εκκλησία, που θεραπεύει οντολογικά τον άνθρωπο, χαρακτηρίζεται από τον Ιερό Χρυσόστομο ως ιατρείο ψυχών: «Και γαρ ιατρείον θαυμαστόν της Εκκλησίας το διδασκαλείον εστίν, ιατρείον, ουχί σωμάτων, αλλά ψυχών» (P.G. 51,354).

ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ