Η αγία Μακρίνα η Φιλόσοφος και η Παγκόσμια Ημέρα για τη Μόρφωση των Γυναικών (19 Ιουλίου)

Εικ.: Η αγία Μακρίνα κρατάει την εικόνα των αδελφών (& μαθητών) της αγίων

Βασιλείου, Γρηγορίου και Πέτρου Σεβαστείας

Η αγία Μακρίνα η Φιλόσοφος είναι η μεγάλη αδελφή και δασκάλα του αγίου Βασιλείου, του αγίου Γρηγορίου Νύσσης (δηλ. επισκόπου της πόλης Νύσσα της Μικρά Ασίας) και των άλλων έξι ή επτά αδελφών τους. Ο άγιος Γρηγόριος έγραψε γι’ αυτήν το έργο του «Τα Μακρίνεια», όπου καταγράφει τη συζήτησή του με την αδελφή του για το θάνατο και την αθανασία της ψυχής, που έγινε την τελευταία μέρα της επίγειας ζωής της. Ο διάλογος αυτός είναι ανάλογης αξίας με τον τελευταίο διάλογο του Σωκράτη με τους μαθητές του, που καταγράφει ο Πλάτωνας.

Ο Μέγας Βασίλειος και ο Γρηγόριος Νύσσης (όπως και φίλος τους, ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος) είναι από τους σημαντικότερους Πατέρες της Εκκλησίας και από τους πιο μορφωμένους ανθρώπους του 4ου αιώνα μ.Χ., αντίστοιχοι με τους μεγάλους Έλληνες φιλοσόφους της κλασικής αρχαιότητας.

Η αγία Μακρίνα, όπως και οι αδελφοί της, πρόσφερε στους φτωχούς το μερίδιό της από τη μεγάλη περιουσία που κληρονόμησε από τους γονείς της (εκτός από τον τόπο όπου ίδρυσε το θρυλικό μοναστήρι της) και μαζί με τη μητέρα της, την αγία Εμμέλεια, απελευθέρωσαν τους δούλους της οικογένειας και έζησαν μαζί τους ως ίσοι. Επίσης, η αγία ίδρυσε ένα μοναστήρι (από τα αρχαιότερα μοναστήρια της Ορθοδοξίας) και έζησε εκεί με μια κοινότητα μοναζουσών, δηλαδή γυναικών μοναχών. Σε αυτό το μοναστήρι έγινε ο διάλογος με τον άγιο Γρηγόριο.

Όλα αυτά μας λένε ότι η ημέρα της μνήμης της αγίας Μακρίνας (19 Ιουλίου) θα μπορούσε να καθιερωθεί ως παγκόσμια ημέρα αφιερωμένη στη μόρφωση των Γυναικών.

Όμως σε τι είδους μόρφωση αναφέρομαι; Όχι στη σκέτη επαγγελματική εκπαίδευση, που μετατρέπει τις γυναίκες σε γρανάζια του καπιταλισμού, εξαρτήματα ενός απάνθρωπου συστήματος που τις εκμεταλλεύεται εμποδίζοντάς τις ουσιαστικά να ζήσουν σαν άνθρωποι και πολλές φορές ακόμη και να κάνουν οικογένεια.

Ούτε σε μια μονομερή επιστημονική μόρφωση, που προσφέρει στους ανθρώπους άφθονη γνώση του σύμπαντος ή της κοινωνίας, αλλά τους αφήνει στην άγνοια του Θεού. Αυτή η μονομερής μόρφωση δεν έχει κάνει τον κόσμο παράδεισο – μάλλον τον έχει κάνει να μοιάζει ακόμη περισσότερο με κόλαση…

Τα παραπάνω θα μπορούσε να τα λέει κι ένας Ινδιάνος, συγκρίνοντας τη σοφία του λαού του με τη ξερή, κατακτητική και στερημένη ηθικής μόρφωση του λευκού ανθρώπου. Ακριβώς ανάλογη είναι και η σοφία του δικού μας πολιτισμού, η οποία μάλιστα συνδυάζει και τη θεωρητική παιδεία και την ηθική σοφία και τη σύνδεση με το συνάνθρωπο, τη φύση και όλα τα πλάσματα του κόσμου: είναι η πολιτισμική κληρονομιά του λαού μας, που πηγάζει από τις πηγές της ορθόδοξης πνευματικότητας.

Αναφέρομαι στη μόρφωση που συνδυάζει τη γνώση του κόσμου με τη γνώση του Θεού: στη μόρφωση στη μόρφωση της αγίας Μακρίνας, της αγίας Αικατερίνης, της αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας, της αγίας Ελισάβετ της Ρωσίας, της αγίας Μαρίας Σκόμπτσοβα, της σύγχρονης γερόντισσας Γαβριηλίας, των σύγχρονων γυναικών συγγραφέων Γαλάτειας Γρηγοριάδου-Σουρέλη, Μυρσίνης Βιγγοπούλου, Ιωάννας Σκαρλάτου, Μαρίας Δημητριάδου και πολλών άλλων (αναζητήστε τις στο Διαδίκτυο αν θέλετε).

Αυτή η μόρφωση δεν είναι απλός αλφαβητισμός, αλλά ολόκληρος πολιτισμός – πολιτισμός που αλλάζει προς το καλύτερο την κοινωνία και όλο τον κόσμο…

Για την αγία Μακρίνα

Μια γυναίκα, που το όνομα της και το έργο έμειναν πολύ σεβαστά στην ιστορία της Εκκλησίας, είναι η οσία Μακρίνα, της όποιας την ιερή μνήμη εορτάζομε σήμερα. Η οσία Μακρίνα είναι αδελφή του Μεγάλου Βασιλείου και πρωτότοκη σε μια οικογένεια με εννέα παιδιά, που έδωκε στην Εκκλησία τρεις επισκόπους. Πατρίδα της είναι η Καππαδοκία, μια επαρχία με πλούσια και μεγάλη εκκλησιαστική παράδοση, πατρίδα πολλών αγίων και μεγάλων ιεραρχών. Η οικογένεια της οσίας Μακρίνας ήταν από τις πιο ξεχωριστές οικογένειες της Καππαδοκίας, με προγόνους αγίους μάρτυρες στα χρόνια των διωγμών και με διδάσκαλο τον άγιο Γρηγόριο το θαυματουργό.
Ο άγιος Γρηγόριος ο επίσκοπος Νύσσης, αδελφός της οσίας Μακρίνας, έγραψε το βίο της, αλλά και ο άλλος αδελφός της, ο Μέγας Βασίλειος, μας δίνει πληροφορίες, ώστε να γνωρίζουμε πολλά και με ακρίβεια για την οσία του Θεου. Αρχίζοντας τη βιογραφία της αδελφής του, ο άγιος Γρηγόριος γράφει· «Αυτά που γράφω είναι αξιόπιστα, γιατί δεν τα διάβασα, αλλά μου τα δίδαξε η πείρα, και σε όσα με ακρίβεια έχω να σας πω δεν θα επικαλεσθώ ξένη μαρτυρία». Η Μακρίνα λοιπόν ήταν το πρώτο παιδί της οικογένειας και ανατράφηκε από τους γονείς της με πολλή επιμέλεια· «και της ψαλμωδουμένης γραφής ουδ’ ο,τιούν ηγνόει», εκτος δηλαδή από τα άλλα, ήξερε και όλο το Ψαλτήριο.
Ο πατέρας της σε μικρή ακόμα ηλικία την αρραβώνιασε με κάποιον καλό νέο, αλλά ο νέος αυτός πέθανε πριν να έλθει ο καιρός για το γάμο. Αυτό ήταν αρκετό· η Μακρίνα, σαν και να είχε γίνει ο γάμος, έμεινε πιστή στη γνώμη του πατέρα της κι αφοσιώθηκε να βοηθήσει τη μητέρα της στην ανατροφή των αδελφών της. Όλα τα αδέλφια στο σπίτι τη σέβονταν σαν δεύτερη μητέρα τους, και είν’ αύτη που κατόρθωσε να πείσει το Μέγα Βασίλειο να αφήσει τη δικηγορική και να γίνει μοναχός. Όταν μάλιστα πέθανε ο πατέρας της, η Μακρίνα ανέλαβε να αναθρέψει και διδάξει τον ένατο αδελφό της Πέτρο, τον έπειτα επίσκοπο Σεβάστειας· «επί πάσαν την υψηλοτέραν ήγαγε παίδευσιν». 

Αλλά η οσία Μακρίνα δεν υπήρξε μόνο για την οικογένεια της «του βίου διδάσκαλος» και «μετά την μητέρα μήτηρ», αλλά και μεγάλη οσία και μοναχή. Όταν μεγάλωσαν οι αδελφοί της και πήραν ο καθένας το δρόμο του, η Μακρίνα αποτραβήχθηκε στα οικογενειακά τους κτήματα στον Πόντο κι εκεί ίδρυσε μεγάλο και υποδειγματικό γυναικείο κοινόβιο μοναστήρι. Να τι γράφει ο άγιος Γρηγόριος ο επίσκοπος Νύσσης για το φροντιστήριο αυτό της αρετής, όπως το χαρακτηρίζει· «Χορός ην περί αυτήν παρθένων πολύς, ας αυτή διά των πνευματικών ωδίνων γεννήσασα, και εις τελείωσιν διά πάσης επιμελείας προάγουσα, την των αγγέλων εμιμείτο ζωήν εν ανθρωπίνω σώματι». Άγιες γυναίκες, που έδωσαν το βίο τους για να κερδίσουν τη ζωή.
Η οσία Μακρίνα πέθανε ένα χρόνο μετά το θάνατο του αδελφού της Μεγάλου Βασιλείου, δηλαδή το 380. Ο άγιος Γρηγόριος, που βρέθηκε παρών στο θάνατο της και της έκλεισε τα μάτια, μας περιγράφει συγκινητικά τις τελευταίες στιγμές της. Μας απομνημονεύει και την προσευχή της οσίας πριν παραδώσει το πνεύμα, μια προσευχή γεμάτη πίστη και ελπίδα, που αρχίζει με αυτά τα λόγια· «Συ έλυσας ημίν, Κύριε, του θανάτου τον φόβον· συ ζωής αληθινής αρχήν ημίν εποίησας το τέλος της ενταύθα ζωής». Η οσία Μακρίνα, με την προσδοκία της αναστάσεως, έκαμε το πέρασμα «εκ του θανάτου εις την ζωήν». Προσευχότανε με πολύ σιγανή φωνή κι έκανε το σταυρό της· «επετίθει την σφραγίδα τοις οφθαλμοίς και τω στόματι και τη καρδία». Αμήν.
 
(+ Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης Διονυσίου Δ. Ψαριανού, Εικόνες έμψυχοι, Εκδ. Αποστ. Διακονίας, σ. 418-420). 

Πηγή