Ο παραπικρασμός και η κατάπαυσις του Θεού (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)

Σάββας Ηλιάδης, Δάσκαλος- Κιλκίς

     Στην προς Εβραίους επιστολή, στο τρίτο κεφάλαιο και στην περικοπή, η οποία αρχίζει από τον έβδομο στίχο και ολοκληρώνεται στο τέλος του κεφαλαίου, ο καθηγητής Παναγιώτης Τρεμπέλας θέτει τον τίτλο: «Το φοβερό παράδειγμα της απιστίας του Ισραήλ». Εμείς θα μείνουμε στους στίχους 7 έως 11, όπως ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης τους ερμηνεύει, διότι μας ενδιαφέρουν οι δυο λέξεις: παραπικρασμός και κατάπαυσις.

     Καταρχάς, σύμφωνα με το έγκυρο λεξικό της ελληνικής γλώσσας LIDDELL-SCOTT, οι δυο λέξεις σημαίνουν: 1. παραπικρασμός, εκ του παραπικραίνω= πικραίνω, παροργίζω και παραπικρασμός= το να παραπικραίνεις κάποιον, να τον παροργίζεις. 2. κατάπαυσις, (η ερμηνεία με το πνεύμα της Κ.Δ.), παύσις, γαλήνη, ειρήνη, ανάπαυσις, η βασιλεία των ουρανών. Δυο λέξεις, που δηλώνουν καταστάσεις αλληλοαναιρούμενες, στον αγώνα του ανθρώπου για τη σωτηρία του.

     «Διό, καθὼς λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον· σήμερον ἐὰν τῆς φωνῆς αὐτοῦ ἀκούσητε, μὴ σκληρύνητε τὰς καρδίας ὑμῶν ὡς ἐν τῷ παραπικρασμῷ, κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ πειρασμοῦ ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὗ ἐπείρασάν με οἱ πατέρες ὑμῶν, ἐδοκίμασάν με, καὶ εἶδον τὰ ἔργα μου τεσσαράκοντα ἔτη· διὸ προσώχθισα τῇ γενεᾷ ἐκείνῃ καὶ εἶπον· ἀεὶ πλανῶνται τῇ καρδίᾳ, αὐτοὶ δὲ οὐκ ἔγνωσαν τὰς ὁδούς μου· ὡς ὤμοσα ἐν τῇ ὀργῇ μου, εἰ εἰσελεύσονται εἰς τὴν κατάπαυσίν μου» (Εβρ.3,7-11)

     

Μετάφραση: «Γι` αυτό, καθώς λέει το Άγιο Πνεύμα, σήμερα, αν ακούσετε τη φωνή του Χριστού, να μην σκληρύνετε τις καρδιές σας, όπως κατά την ανταρσία, την ημέρα της δοκιμασίας στην έρημο, όπου οι πατέρες σας με έβαλαν σε δοκιμασία, αν και είχαν δει τα έργα μου επί σαράντα χρόνια. Γι` αυτό αγανάκτησα κατά της γενεάς εκείνης και είπα, πάντοτε πλανάται η καρδιά τους, δεν γνώρισαν τις οδούς μου. Γι΄ αυτό ορκίστηκα στην οργή μου, ότι αυτοί δεν θα μπουν ποτέ στην ανάπαυσή μου».

     «Επειδή προηγουμένως είπε ο Απόστολος περί ελπίδος και ότι πρέπει οι Χριστιανοί να προσμένουν με βεβαιότητα να πάρουν στον ουρανό και τον μισθό των έργων τους και αντί των εδώ κόπων και των ιδρώτων τους να απολαύσουν ανάπαυση, γι` αυτό τώρα εδώ βεβαιώνει τον λόγο του από τον προφήτη Δαβίδ, που λέει πως πρόκειται να μπουν στην κατάπαυση όλοι εκείνοι που πιστεύουν, όπως αντίθετα, εκείνοι που δεν πιστεύουν, δεν θα μπουν σ΄ αυτήν. Κατά τον ίδιο τρόπο δεν μπήκαν ούτε οι παλιοί Ισραηλίτες. Επειδή απίστησαν, δεν μπόρεσαν να μπουν στη γη της επαγγελίας και να αναπαυθούν. Διότι, αφού πέρασαν την Ερυθρά Θάλασσα και πήραν μύρια αγαθά στην έρημο από την πρόνοια και την δύναμη που έδειξε ο Θεός σ΄ αυτούς, με προσταγή του Θεού έστειλαν δώδεκα κατασκόπους, για να επιθεωρήσουν την μορφή και την κατάσταση της γης της Ιερουσαλήμ, στην οποία επρόκειτο να πάνε. Αυτοί δε, αφού έφυγαν και επιθεώρησαν τον τόπο σε διάστημα σαράντα ημερών, έκοψαν ένα σταφύλι μεγάλο, μαζί και ρόδια και σύκα και τα έφεραν στον Μωυσή και στον λαό και τους είπαν πως η γη της Ιερουσαλήμ είναι γη που τρέχει γάλα και μέλι. Έχει όμως ανθρώπους γίγαντες και δυνατούς, οι οποίοι την κατοικούν και είναι δύσκολο να εκδιωχθούν. Οι Ισραηλίτες, όταν άκουσαν αυτά τα λόγια των δέκα κατασκόπων, (διότι ο Ιησούς του Ναυή και ο Χάλεβ δεν φόβισαν τον λαό, αλλά μάλλον τον ενεθάρρυναν) φοβήθηκαν και δεν σκέφτηκαν την ακαταμάχητη δύναμη του Θεού ούτε τα θαύματα που τους έκανε στην Αίγυπτο και σε όλη την έρημο. Άρχισαν να γογγύζουν κατά του Μωυσή και του Ααρών και θέλησαν να ανακηρύξουν άλλον αρχηγό τους και να γυρίσουν πάλι στην Αίγυπτο, τον δε Ιησού του Ναυή και τον Χάλεβ, που τους ενεθάρρυναν, θέλησαν να τους λιθοβολήσουν. Τότε λοιπόν ο Θεός, αφού θύμωσε εναντίον τους, καθώς έσβησαν από τη μνήμη τους τόσο γρήγορα την θύμηση των πολλών θαυμάτων που τους έκαμε, ορκίστηκε να μην βάλει μέσα στη γη της επαγγελίας όλην εκείνη την άπιστη γενιά, εκτός από τα παιδιά τους, όσα ήταν είκοσι χρονών και κάτω και μαζί τους τον Ιησού του Ναυή και τον Χάλεβ. Όλα αυτά είναι γραμμένα στο ιγ΄ και ιδ΄ κεφάλαιο των Αριθμών, όπου βρίσκονται και τα λόγια του θεϊκού όρκου (Αριθ. 14, 28-31).

     Επειδή λοιπόν ύστερα από πολλά χρόνια ο Προφήτης Δαβίδ μιλώντας, έλεγε στους Εβραίους ότι σήμερα αν ακούσετε τη φωνή του Θεού μην σκληρύνετε τις καρδιές σας, για να μην πάθετε κι εσείς εκείνα που έπαθαν στην έρημο οι προπάτορες και πρόγονοί σας και χάσετε την κατάπαυση εκείνη που σας έταξε ο Θεός, επειδή τα έλεγε αυτά, είναι φανερό πως πρόκειται για κάποια άλλη κατάπαυση, την οποία οφείλουμε εμείς οι Χριστιανοί να την κληρονομήσουμε. Διότι, αν οι Εβραίοι κληρονόμησαν την αληθινή κατάπαυση, ποια ανάγκη υπάρχει, ώστε να λέει πάλι ο Δαβίδ, ότι μην σκληρύνετε τις καρδιές σας, όπως τις σκλήρυναν οι προπάτορές σας στην έρημο, γιατί δεν θα μπορέσετε να μπείτε στην κατάπαυση; Ποια δε άλλη κατάπαυση είναι, εκτός από την Βασιλεία των ουρανών, της οποίας ήταν εικόνα και τύπος η καταπαύσιμη ημέρα του Σαββάτου και η είσοδος των παιδιών της γενεάς που απίστησε στη γη της Ιερουσαλήμ; 

Διότι τρεις είναι οι καταπαύσεις: Πρώτη η του Σαββάτου, κατά την οποία κατέπαυσε ο Θεός από όλα τα έργα του, καθώς είναι γραμμένο: «καὶ κατέπαυσε (ο Θεός) τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὧν ἐποίησε» (Γεν. 2,2), για την οποία κατάπαυση δεν φαίνεται να μιλάει εδώ ο Δαβίδ, επειδή και αυτή ήταν πολύ παλιά, από την αρχή του κόσμου.

Δεύτερη κατάπαυση είναι η είσοδος στη γη της Ιερουσαλήμ, στην οποία, όταν μπήκαν οι Ισραηλίτες, επρόκειτο να αναπαυθούν από τους πολέμους και από την πλάνη και τα παραπατήματα που έκαναν στην έρημο, τρέχοντας πάνω κάτω σαράντα ολόκληρα χρόνια. Αλλά και γι` αυτήν την κατάπαυση δεν μιλάει εδώ ο Δαβίδ, καθόσον η Ιερουσαλήμ την εποχή του Δαβίδ κατοικούνταν από τους Εβραίους. Γι΄ αυτό δεν μπορεί να μιλούσε γι΄ αυτήν, σαν να ήταν μια Ιερουσαλήμ που δεν υπήρχε και δεν την κατοικούσαν.

Φαίνεται λοιπόν ότι είναι άλλη κατάπαυση, για την οποία μιλάει εδώ ο Δαβίδ και  στην οποία ο Ιησούς του Ναυή δεν μπόρεσε να βάλει τον Ισραηλιτικό λαό. Ποια είναι δε αυτή η κατάπαυση, παρά αυτή που βρίσκεται στους ουρανούς, η οποία είναι τρίτη στη σειρά και: «ένθα ἀπέδρα ὀδύνη καὶ λύπη καὶ στεναγμός»; (Ησ. 51,11).

     Δείξτε προθυμία και βιασύνη λοιπόν, Χριστιανοί, λέει ο Παύλος, να μην χάσετε την κατάπαυση αυτή εξαιτίας της απιστίας σας, όπως την έχασαν οι πρόγονοί σας οι Εβραίοι. Αυτό είναι λοιπόν όλο το νόημα των παραπάνω λόγων του Δαβίδ, που έχουν και μεγάλη έκταση. Εκτός αυτών προσθέτουμε και κάτι ακόμη, ότι εμείς οι Χριστιανοί δεν πρέπει να κρίνουμε και να κατηγορούμε τον Θεό αλλά, και όταν μας χαρίζει την θεία του Πρόνοια και όταν μας εγκαταλείπει πάλι, εμείς πρέπει πάντοτε να πιστεύουμε και να ελπίζουμε σ΄ αυτόν. Επειδή έχουμε παράδειγμα τους παλιούς Εβραίους, που γι΄ αυτόν το λόγο τους κατηγόρησε ο Θεός, διότι τον επείραζαν και γόγγυζαν εναντίον του, δηλαδή, δεν στήριζαν την ελπίδα τους τελείως σ΄ αυτόν, ότι μπορεί  να τα κάνει όλα και τίποτε δεν είναι αδύνατο σ΄ αυτόν».

Σάββας Ηλιάδης, Δάσκαλος

Κιλκίς, 29-8-2018

Πηγή