Ύβρις: Όταν εορτάζουμε αλλά δέν μιμούμαστε!

Ἀδαμάντιος Τσακίρογλου

     Ὅ,τι καὶ νὰ πεῖ κανεὶς γιὰ τὸ ἔπος τῆς Ἀλβανίας εἶναι λίγο, ἐλάχιστο. Τίποτα δὲν μπορεῖ νὰ φθάσει τὸ ὕψος τῶν τιτάνων προγόνων μας, τῆς τότε πράγματι φτωχῆς ἀλλὰ καὶ πράγματι ἔντιμης Ἑλλάδος. Ἔντιμης, διότι παρὰ τὸν διχασμὸ καὶ τὴν φτώχεια ποὺ ἐπικρατοῦσε, παρὰ τὶς ἀπειλὲς ἔξωθεν καὶ τὸ μικρό της μέγεθος, παρὰ τὸν χαμένο πόλεμο τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, μόλις 18 χρόνια πρίν, στάθηκε στὸ ὕψος ποὺ ἐπιβάλλει ἡ ἱστορία σὲ λαοὺς ποὺ γεμίζουν τὰ βιβλία της μὲ ἀμέτρητες σελίδες.

Αὐτὸ ὅμως ποὺ μπορεῖ σήμερα νὰ ἐπισημανθεῖ εἶναι τὸ ἑξῆς: Ἀποτελεῖ ὑψίστη ὕβριν γιὰ τοὺς ἀγῶνες καὶ τὴν μνήμη τῶν ἡρώων προγόνων μας, ὅταν ἑορτάζουμε τὰ κατορθώματα καὶ τὴν στάση τους ἀλλὰ δὲν τοὺς μιμούμαστε.

Ὅ,τι καὶ νὰ διαβάσει κανεὶς ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη θὰ διακρίνει τὸν διαποτισμὸ τῶν λόγων μὲ τὴν ὀρθόδοξη πνευματικότητα, τὰ ὑψηλὰ ἰδεώδη, τὴν ἠθική, τὴν ἀγωνιστικότητα, τὴν συνέπεια, τὴν γενναιότητα καὶ τὴν αὐτοθυσία. Στοιχεῖα ποὺ σήμερα ἀντικαταστάθηκαν ἀπὸ τὴν κουτοπονηριά, τὸν ὠχαδελφισμό, τὴν ψευδοκουλτούρα, τὴν ἀνηθικότητα, τὴν παθητικότητα καὶ τὴν δειλία, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀπιστία. Αὐτοὶ ὑπερασπίζονταν, ἐμεῖς ξεπουλᾶμε.

Ἀρκεῖ νὰ ξαναδιαβάσουμε δύο τρία ἀποσπάσματα ἀπὸ τὰ μηνύματα ποὺ ἔστειλαν ὁ ἐκκλησιαστικὸς καὶ πνευματικός/λογοτεχνικὸς κόσμος τῆς ἐποχῆς ἐκείνης γιὰ νὰ διαπιστώσουμε τὴν ἔνδοια ἀντιστοίχων σημερινῶν ἀντιπροσώπων του ἀλλὰ καὶ τὴν δική μας καὶ νὰ κλάψουμε, νὰ κλάψουμε πικρὰ γιὰ τὴν κατάντια μας:

    Μήνυμα Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσάνθου:

     «Τέκνα εν Κυρίω αγαπητά

          Η Α.Μ. ο Βασιλεύς και ο πρόεδρος της εθνικής ημών κυβερνήσεως καλούν ημάς πάντας ίνα αποδυθώμεν εις Άγιον υπέρ Πίστεως και Πατρίδος αμυντικόν αγώνα.

Η Εκκλησία ευλογεί τα όπλα τα ιερά και πέποιθεν ότι τα τέκνα της Πατρίδος ευπειθή εις το κέλευσμα Αυτής και του Θεού θα σπεύσουν εν μιά ψυχή και καρδιά ν΄ αγωνισθούν υπέρ βωμών και εστιών και της Ελευθερίας και τιμής και θα συνεχίσουν ούτω την απ΄ αιώνων πολλών αδιάκοπον σειράν των τιμίων και ενδόξων αγώνων και θα προτιμήσουν τον ωραίον θάνατον από την άσχημον ζωήν της δουλείας.

Και μη φοβούμεθα από των αποκτεινόντων το σώμα, την δε ψυχήν μη δυναμένων αποκτείναι, ας φοβούμεθα δε μάλλον τον δυνάμενον και ψυχή και σώμα απωλέσαι.

Επιρρίψωμεν επί Κύριον την μέριμναν ημών και Αυτός θα είναι βοηθός και αντιλήπτωρ εν τη αμύνη κατά της αδίκου επιθέσεως των εχθρών. Ούτοι εν άρμασι και ούτοι εν ίπποις, ημείς δε εν ονόματι Κυρίου του Θεού και εν τη γενναιότητι και ανδρεία μεγαλυνθησόμεθα.

Η χάρις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και η αγάπη του Θεού και Πατρός εί μετά πάντων ημών.

Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χρύσανθος».

Καὶ ὅταν τοῦ ζήτησαν νὰ ψάλει δοξολογία γιὰ τὴν εἴσοδο τῶν Γερμανῶν στὴν Ἀθήνα ἀπάντησε:

«Δοξολογία δεν έχει θέσιν επί τη υποδουλώσει της Πατρίδος μας. Η ώρα της Δοξολογίας θα είναι άλλη» (ἀπὸ τὸ ἄρθρο: Xρύσανθος Φιλιππίδης: Ο τελευταίος Αργοναύτης του Αρχιμ. Ιωακείμ Οικονομίκου, Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου Ιεράς Μητροπόλεως Κίτρους).

Γι’αὐτὴν του τὴν στάση τὸν ἔπαψαν ἀπὸ Ἀρχιεπίσκοπο.

Καὶ ὁ Ὀδυσσέας Ἐλύτης, ὑπηρετώντας στὸ μέτωπο ὡς ἔφεδρος ἀνθυπολοχαγός, ἔγραψε στὸ ποίημα του ποὺ δημοσιεύθηκε τὸ 1945 «Ἄσμα ἡρωικὸ καὶ πένθιμο γιὰ τὸν χαμένο ἀνθυπολοχαγὸ τῆς Ἀλβανίας»  μεταξὺ ἄλλων:

«Τώρα χτυπάει πιο γρήγορα τ’ όνειρο μες στο αίμα

Tου κόσμου η πιο σωστή στιγμή σημαίνει:

       Ελευθερία

Έλληνες μες στα σκοτεινά δείχνουν το δρόμο:

       EΛEYΘEPIA

Για σένα θα δακρύσει από χαρά ο ήλιος

Στεριές ιριδοχτυπημένες πέφτουν στά νερά

Kαράβια μ’ ανοιχτά πανιά πλέουν μες στους λειμώνες

Tα πιο αθώα κορίτσια

Tρέχουν γυμνά στα μάτια των αντρών

Kι η σεμνότης φωνάζει πίσω από το φράχτη

Παιδιά! δεν είναι άλλη γη ωραιότερη…

Του κόσμου η πιο σωστή στιγμή σημαίνει!

Με βήμα πρωινό στη χλόη που μεγαλώνει

Oλοένα εκείνος ανεβαίνει·

Τώρα λάμπουνε γύρω του οι πόθοι που ήταν μια φορά

Xαμένοι μες στης αμαρτίας τη μοναξιά·

Γειτόνοι της καρδιάς του οι πόθοι φλέγονται·

Πουλιά τον χαιρετούν, του φαίνονται αδερφάκια του

Άνθρωποι τον φωνάζουν, του φαίνονται συντρόφοι του

«Πουλιά καλά πουλιά μου, εδώ τελειώνει ο θάνατος!»

«Σύντροφοι σύντροφοι καλοί μου, εδώ η ζωή αρχίζει!»

Αγιάζι ουράνιας ομορφιάς γυαλίζει στα μαλλιά του

Μακριά χτυπούν καμπάνες από κρύσταλλο

Αύριο, αύριο, αύριο: το Πάσχα του Θεού!» 

Καὶ οἱ λογοτέχνες ὡς πνευματικὸ καὶ ἠθικὸ ὁπλοστάσιο τῆς χώρας στέλνουν τὰ ἑξῆς μηνύματα:

«Είναι δύο εβδομάδες τώρα που μ’ ένα τελεσίγραφο, μοναδικό στα διπλωματικά χρονικά των εθνών, για το περιεχόμενο, την ώρα και τον τρόπο που το παρουσίασαν, η Ιταλία κάλεσε την Ελλάδα να της παραδώσει τα εδάφη της, ν’ αρνηθεί την ελευθερία της και να κατασπιλώσει την τιμή της. Οι Έλληνες δώσαμε, στην ιταμή αυτή αξίωση της φασιστικής βίας, την απάντηση που επέβαλαν τριών χιλιάδων ετών παραδόσεις, χαραγμένες βαθιά στην ψυχή μας, αλλά και γραμμένες στην τελευταία γωνιά της ιερής μας γης, με το αίμα των μεγαλυτέρων ηρώων της ανθρώπινης ιστορίας. Κι αυτή τη στιγμή, κοντά στο ρεύμα του Θυάμιδος και στις χιονισμένες πλαγιές της Πίνδου και των μακεδονικών βουνών, πολεμούμε, τις περισσότερες φορές με τη λόγχη, αποφασισμένοι να νικήσουμε ή να πεθάνουμε μέχρις ενός. Σ’ αυτόν τον άνισο και σκληρότατο, αλλά και πεισματώδη αγώνα, που κάνει τον λυσσασμένο επιδρομέα να ξεσπάζει κατά των γυναικών, των γερόντων και των παιδιών, να καίει, να σκοτώνει, ν’ ακρωτηριάζει, να διαμελίζει τους πληθυσμούς στις ανοχύρωτες κι άμαχες πόλεις μας και στα ειρηνικά χωριά μας, έχουμε το αίσθημα ότι δεν υπερασπιζόμαστε δική μας μόνον υπόθεση: ότι αγωνιζόμαστε για τη σωτηρία όλων εκείνων των υψηλών αξιών που αποτελούν τον πνευματικό και ηθικό πολιτισμό, την πολύτιμη παρακαταθήκη που κληροδότησαν στην ανθρωπότητα οι δοξασμένοι μας πρόγονοι και που σήμερα βλέπουμε ν’ απειλούνται από το κύμα της βαρβαρότητος και της βίας.

Ακριβώς αυτό το αίσθημα εμπνέει το θάρρος σ’ εμάς τους Έλληνας διανοουμένους, τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, ν’ απευθυνθούμε στους αδελφούς μας όλου του κόσμου, για να ζητήσουμε, όχι την υλική, αλλά την ηθική βοήθειά τους: Ζητούμε την εισφορά των ψυχών, την επανάσταση των συνειδήσεων, την εργασία, το κήρυγμα, την άμεση επίδραση, παντού όπου είναι δυνατόν, την άγρυπνη παρακολούθηση και την ενέργεια για έναν καινούριο πνευματικό Μαραθώνα, που θα απαλλάξει τα δυναστευόμενα έθνη από τη φοβέρα της πιο μαύρης σκλαβιάς που είδε ποτέ ο κόσμος.

Όταν μια τέτοια επανάσταση συντελεσθεί, η Νίκη θα στεφανώσει το μέτωπο και του τελευταίου, του πιο ταπεινού εργάτη. Με τη μεγάλη και σταθερή αυτή ελπίδα, σας στέλνουμε τον πιο αδελφικό μας χαιρετισμό:

«Ο ιταλικός φασισμός βαδίζει προς τον θάνατο κι εμείς οι Έλληνες σκάβουμε τον τάφο του. Μπορεί να πεθάνουμε, αλλά θα πεθάνει κι αυτός. Θα τον σκοτώσει το ελληνικό πνεύμα, που έχει σκοτώσει εχθρούς μεγαλύτερους και φοβερώτερους απ’ αυτόν. Ελεύθεροι άνθρωποι όλων των εθνών, συγγραφείς, ποιητές, καλλιτέχνες, φιλόσοφοι, ιδεολόγοι, μην ξεχνάτε ότι η Ελλάδα πολεμά για τη μοίρα του κόσμου». Κι ἀκολουθοῦν οἱ ὑπογραφὲς τῶν Έλλης Αλεξίου, Ηλία Βενέζη, Νικ. Βρεττάκου, Αλκιβιάδη Γιαννόπουλου, Κ. Δημαρά, Οδ. Ελύτη, Γ. Θεοτοκά, Άλκη Θρύλου, Λιλής Ιακωβίδη, Μ. Καραγάτση, Σωκρ. Καραντινού, Θράσου Καστανάκη, Γ. Κατσίμπαλη, Γ. Κοτζιούλα, Λέοντα Κουκούλα, Φάνη Μιχαλόπουλου, Γ. Μυλωνογιάννη, Λιλίκας Νάκου, Μελή Νικολαΐδη, Τ. Μπαρλά, Ασημάκη Πανσέληνου, Σοφίας Παπαδάκη, Κλέωνα Παράσχου, Θανάση Πετσάλη-Διομήδη, Γ. Σεφέρη, Τατιάνας Σταύρου, Άγγελου Τερζάκη, Κ. Τσάτσου, Δημ. Φωτιάδη, Πέτρου Χάρη, Γιάννη Χατζίνη, Αιμίλιου Χουρμούζιου, Δ. Νικολαρεΐζη και Μήτσου Παπανικολάου». (Ἐδῶ)

Γι’ αὐτὸ τὸν λόγο τονίζει ὁ Κλ. Παράσχος:

     «Οι μυστικές δυνάμεις που δούλευαν τον Έλληνα ήσαν και είναι πάντα πνευματικές. Σαν οντότητα πνευματική υπάρχει στην ιστορία, πνευματική αποστολή θα εκτελεί πάντα» (Κλ. Παράσχος, «Μυστικές δυνάμεις», Νέα Εστία 28 (15.11.1940), σ. 1393-1394).

Πῶς τολμοῦμε σήμερα ἐμεῖς νὰ γιορτάζουμε τὰ τιτάνια κατορθώματα καὶ τὶς θυσίες τῶν προγόνων μας, ὅταν ἔχουμε ξεχάσει τὴν πνευματικὴ ἀποστολὴ ποὺ αὐτοὶ διατήρησαν καὶ μᾶς παρέδωσαν; Πῶς τολμοῦν οἱ ὑποτιθέμενοι ταγοὶ νὰ ὑμνοῦν μὲ τὴν σιωπή τους αὐτοὺς ποὺ βροντοφώναζαν καὶ ξεσήκωναν ἕνα ὁλόκληρο ἔθνος; Ποιές κρυστάλινες καμπάνες χτυποῦν;

Ἂς ἀλλάξουμε γιὰ νὰ ἀκούσουμε καὶ ἐμεῖς τὶς κρυστάλινες καμπάνες γιὰ τὸ Πάσχα τοῦ Θεοῦ. Δικαιολογίες δὲν ὑπάρχουν.

Ἀδαμάντιος Τσακίρογλου