Κάλλιστος Βλαστός για την καταδίκη των αιτίων του σχίσματος

    Μετὰ δὲ τὸ σχίσμα τῶν Ἐκκλησιῶν κατέστησαν καὶ αἱ καινοτομίαι τῶν Λατίνων καὶ πρὸ πάντων ἡ ἐν τῷ Ἁγίῳ Συμβόλῳ προσθήκη «καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ», τὴν ὁποίαν ὁ ἁγιώτατος Φώτιος κορωνίδα τῶν κακῶν ὀνομάζει καὶ ἐν ὅσῳ τὸ κακὸν τοῦτο ἔξω τοῦ θρόνου τῆς Ρώμης διεδίδετο, ἐσκανδάλιζε μὲν τοὺς Ἀνατολικούς, ἀφ᾿ οὗ ὅμως διασπαρεῖσα ἡ αἵρεσις αὕτη προσεχώρησεν ἑπομένως καὶ εἰς αὐτὸ τὸ κέντρον τῆς Ρώμης, ἐν ᾗ εὗρε πολλοὺς ὀπαδοὺς καὶ δὴ τοὺς Ἐπισκόπους αὐτῆς, οἵτινες διὰ φιλοδοξίαν καὶ φιλαρχίαν ἠσπάσθησαν τὴν αἵρεσιν ταύτην, καίτοι οἱ λοιποὶ Πατριάρχαι καὶ οἱ τῶν Ἐκκλησιῶν πρόεδροι πολλάκις ἐνουθέτησαν αὐτοὺς καὶ ἐξήλεγξαν διὰ τὴν κακὴν ταύτην καινοτομίαν, τὴν ἐν τῷ Ἁγίῳ Συμβόλῳ προσθήκην, τελευταῖον ἀπὸ τὰ ἱερὰ δίπτυχα ἀπέξεσαν τὰ ὀνόματα αὐτῶν καὶ ἀνεθεμάτισαν αὐτοὺς ὡς ἀμέσως κατωτέρω θέλει καταδειχθῆ…

Ε´.) Καὶ ὁ Πάπας Ἰωάννης ἐν τῇ συνόδῳ τῇ ἐν Κωνσταντινουπόλει συστάσῃ ἐν ἔτει 879, ἀπεδέξατο διὰ τῶν τοποτηρητῶν αὐτοῦ Εὐγενίου καὶ Παύλου τῶν πρεσβυτέρων καὶ Πέτρου τοῦ Καρδιναλίου, τὸν ἐν τῇ Συνόδῳ ταύτῃ ἀναγραφέντα ὅρον ἔχοντα ὡς ἀκολούθως. «Εἴ τις παρὰ τοῦτο τὸ ἱερὸν Σύμβολον τολμήσει ἕτερον ἀναγράψαι, ἢ προσθεῖναι, ἢ ἀφαιρεῖν, ἢ ὅρον ὀνομάσαι, ἢ προσθήκην, κατάκριτος καὶ πάσης χριστιανικῆς ὁμολογίας ἀλλότριος». Καὶ περὶ τῆς καταδικαζομένης ταύτης προσθήκης γράφων πρός τινα τῆς Μωραβίας Ἐπίσκοπον διαποροῦντα περὶ τοῦ πρακτέου, ὁ αὐτὸς Πάπας Ἰωάννης ἀποφαίνεται ὧδε. «Πάλιν προδηλοῦμεν τῇ αἰδεσιμότητί σου, ἵνα περὶ τοῦ ἄρθρου τούτου, δι᾿ ὃ συνέβη τὰ σκάνδαλα μέσον τῶν Ἐκκλησιῶν τοῦ Θεοῦ, ἔχῃ πληροφορίαν εἰς ἡμᾶς ὡς οὐ μόνον οὐ λέγομεν τοῦτο, ὅτι τὸ Πνεῦμα καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ ἐκπορεύεται, ἀλλὰ καὶ τοὺς πρώτους θαρρήσαντας τῇ ἑαυτῶν ἀπονοίᾳ τοῦτο ποιῆσαι παραβάτας τῶν θείων λόγων κρίνομεν, καὶ μεταποιητὰς τῆς θεολογίας τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ καὶ τῶν Πατέρων, οἳ συνοδικῶς συνελθόντες παρέδωκαν τὸ ἅγιον Σύμβολον». Ὑπέσχετο δὲ ὁ μακάριος Πάπας Ἰωάννης πρὸς τὸν ἁγιώτατον Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως, τὸν σοφώτατον Φώτιον, τὴν παντελῆ ἐξαφάνισιν τῆς Ἱσπανικῆς ἐκείνης προσθήκης ἀπὸ τῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Δύσεως. Ἀλλ᾿ ἐπανιτέον ἐπὶ τὸ προκείμενον.

Μετὰ τὸν θάνατον Χριστοφόρου καὶ Σεργίου, τῶν Παπῶν τῶν τολμησάντων τὴν προσθήκην εἰς τὸ Ἅγιον Σύμβολον καὶ τὰ ἄλλα καινοτομήματα, ἀνῆλθον τὴν παπικὴν ἕδραν πλείονες τῶν τριάκοντα, καθότι μετὰ τὴν προσθήκην ἐγένοντο ὀλιγόβιοι, μεθ᾿ οὓς ἐγένετο Πάπας Λέων ὁ Θ´.

Ἰδὼν ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μιχαὴλ ὁ Κηρουλάριος (ἐν ἔτει 1053) ἄνθρωπος ἁγιώτατος, τὴν περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος βλασφημίαν κορυφουμένην εἰς ἀνέλπιστον κακὸν εἰς τὴν Ρώμην, καὶ ὅτι οἱ Λατῖνοι ἰουδαΐζοντες, χρῶνται ἐν τῇ ἁγίᾳ εὐχαριστίᾳ ἀζύμοις, ἔγραψεν ἐπιστολὴν μετὰ τοῦ ἀρχιεπισκόπου Ἀχρίδος Λέοντος, πρὸς Ἰωάννην τὸν ἐπίσκοπον Τράνης τῆς Ἀπουλίας, καὶ δι᾿ αὐτοῦ πρὸς πάντας τοὺς Λατίνους ἀρχιερεῖς καὶ πρὸς τὸν Πάπαν, δι᾿ ἧς ἤλεγχε τοὺς Λατίνους διὰ τὰ ὑπ᾿ αὐτῶν καινοτομηθέντα, οἷον διὰ τὰ ἄζυμα, διὰ τὴν τοῦ Σαββάτου νηστείαν, διὰ τὰ πνικτά, διότι δὲν ἐτίμων πρεπόντως τὰ λείψανα τῶν Ἁγίων, καὶ τὰς εἰκόνας αὐτῶν, οὔτε τὸν μέγαν Βασίλειον, καὶ τὸν θεῖον Χρυσόστομον συνηρίθμουν μετὰ τῶν ἁγίων, διότι ἐξύριζον τὸ γένειον, ἔφερον δακτυλίους μνηστευόμενοι τὰς Ἐκκλησίας ὡς τὰς γυναῖκας κ.τ.λ. Ὁ Καρδινάλιος Οὐμβέρτος, ὢν τότε πρεσβευτὴς τοῦ Πάπα παρὰ τῷ ἐπισκόπῳ Τράνης, μεταφράσας τὴν ἐπιστολὴν τοῦ Πατριάρχου Μιχαὴλ εἰς γλῶσσαν λατινικήν, ἐκόμισεν αὐτὴν πρὸς τὸν Πάπαν Λέοντα Θ´. Ὅμως ὁ Πάπας Λέων ὡς μὴ ὤφειλε οὐχὶ μόνον ἀμετάθετος ἔμεινεν, ἀλλὰ καὶ πρέσβεις αὐτὸς ἀνταπέστειλεν εἰς Κωνσταντινούπολιν, αὐθεντικῶς καὶ κυριαρχικῶς διατάσσων τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, ἵνα παραδεχθῇ τὰ Παπικὰ θεσπίσματα, ἵνα καὶ αὐτὴ ἐν ἄλλοις λόγοις συμμέτοχος γένηται τοῦ πνευματικοῦ ἐγκλήματος, ὅπως οὕτω ἐκλείψῃ πᾶσα μαρτυρία καὶ πᾶς διαφραφῇ ἔλεγχος τῶν ρωμαϊκῶν ἀποπλανήσεων ἀπὸ τῆς μιᾶς τοῦ Χριστοῦ καθολικῆς Ἐκκλησίας. Ἔγραψε δὲ καὶ πρὸς τὸν αὐτοκράτορα διὰ τῶν πρεσβευτῶν Οὐμβέρτου, Πέτρου καὶ Φρειδερίκου, οἵτινες ἀφίκοντο εἰς Κωνσταντινούπολιν ἐν ἔτει 1054. Ὁ Καρδινάλιος Οὐμβέρτος ἐνεχείρισε τῷ αὐτοκράτορι σύγγραμμα ἀντιρρητικὸν πρὸς τὰ ὑπὸ τοῦ Πατριάρχου Μιχαὴλ γραφέντα, συντεθὲν ὑπ᾿ αὐτοῦ ἐν εἴδει διαλόγου, ὅπερ προστάξει βασιλικῇ μετεφράσθη εἰς τὴν Ἑλληνικὴν γλῶσσαν. Ἡ πρεσβεία αὕτη τυχοῦσα ἐξαιρέτου ὑποδοχῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει τοσοῦτον ἰταμῶς καὶ τραχέως προσεφέρετο, ὥστε προὐκάλεσε τὴν κοινὴν ἀγανάκτησιν. Διὰ τοῦτο δὲ καὶ αὐτὸς ὁ Πατριάρχης δυσηρεστήθη καὶ μόνον ἅπαξ ὑποδεχθεὶς αὐτήν, ἐπέμεινεν εἶτα εἰς τὴν διὰ συνόδου συνεννόησιν καὶ λύσιν τῶν διαφορῶν.

Ἡ διαγωγὴ αὕτη τοῦ Πατριάρχου ἀντὶ νὰ σωφρονίσῃ αὐτοὺς κατέστησε θρασυτέρους. Καὶ δὴ ὁ Οὐμβέρτος ἐν τῇ Μονῇ τοῦ Στουδίου, ἔνθα ἐφιλοξενοῦντο, προὐκάλει συζητήσεις καὶ ἀντεγκλήσεις. Ἕνεκα δὲ τούτου ἠναγκάσθη ὁ ἐν Μοναχοῖς Νικήτας ὁ Στηθάτος νὰ συντάξῃ σύγγραμμα κατὰ Λατίνων κατὰ προτροπὴν τοῦ Πατριάρχου, εἰς τὸ ὁποῖον ἀπαντῶν ὁ Οὐμβέρτος ἐπὶ τοσοῦτον ἐτραχύνθη, ὥστε σχεδὸν εἶχε προετοιμάσει τὴν μοιραίαν λύσιν τοῦ ζητήματος. Οὗτος δηλαδὴ ἀφ᾿ οὗ πανταχοῦ διὰ τῶν συζητήσεων ἐγένετο αἴτιος διαφόρων ταραχῶν κινῶν τὴν κοινὴν ἀγανάκτησιν, βλέπων ὅτι οὐδ᾿ ὁ Πατριάρχης ἐσκέπτετο κἂν νὰ ἔλθῃ εἰς συνεννόησιν μετ᾿ αὐτοῦ, «Ἡμεῖς, λέγει, τὴν αὐτῶν συντυχίαν παρῃτησάμεθα καὶ τὴν ἔντευξιν διά τε τὸ ἀμεταθέτους ἔχειν αὐτοὺς τῆς δυσσεβείας πεπεῖσθαι, καὶ ὅτι ἄνευ τῆς σῆς μακαριότητος καὶ τῶν ἄλλων ἁγιωτάτων Πατριαρχῶν περὶ τοιούτων λόγους πρὸς τοὺς τοποτηρητὰς τῆς Ρώμης ἀνακινεῖν, καὶ ἀνάξιον ὅλως, καὶ τῇ κατὰ τοὺς ἄνω χρόνους ἐν τοῖς τοιούτοις κρατησάσῃ συνηθείᾳ ἐναντίον καὶ ἀκατάλληλον ἐνομίζομεν». Ἐπιχειρεῖ τὴν πρωτάκουστον ἐκείνην πρᾶξιν, τὴν ὁποίαν μόνον οἱ ὑπὸ τοῦ σατανικοῦ πνεύματος τοῦ παπικοῦ πρωτείου ἐλαυνόμενοι ἠδύναντο νὰ ἐπιχειρήσωσιν. Τῇ 16 Ἰουλίου τοῦ ἔτους 1054 ὁ ρηθεὶς Οὐμβέρτος καὶ τὰ λοιπὰ μέλη τῆς πρεσβείας εἰσέρχονται θρασέως εἰς τὸν ναὸν τῆς Ἁγίας Σοφίας ἐν καιρῷ τῆς θείας λειτουργίας καὶ ἐνώπιον παντὸς τοῦ Κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ, θέτουσιν ἐπὶ τῆς ἁγίας τραπέζης γραφήν, δι᾿ ἧς πάντας τοὺς μὴ συνεπαγομένους τοῖς αὐτῶν δυσσεβήμασιν ὀρθοδόξους ἀναθέματι καθυπέβαλον· εἶτα δὲ ἐξελθόντες τοῦ ναοῦ ἀπέπλευσαν εἰς τὴν Ρώμην.

Ὁ ἀοίδιμος Πατριάρχης Μιχαὴλ εὐθὺς μετὰ τὴν ἀναχώρησιν τῶν τοῦ Πάπα τοποτηρητῶν, συνεκρότησεν Σύνοδον Οἰκουμενικὴν εἰς ἣν προὐκαθέζετο ὁ αὐτοκράτωρ Κωνσταντῖνος ὁ Μονομάχος, καὶ ἐν ᾗ πολλοὶ μητροπολῖται καὶ ἐπίσκοποι παρουσίασαν. Ἡ Σύνοδος αὕτη ἐξέδωκε σημείωμα κατὰ τοῦ ἐπὶ τῆς ἁγίας τραπέζης ριφθέντος λιβέλλου, καὶ τῇ 20 Ἰουλίου τοῦ ἔτους 1054 ἀναθέματι καθυπέβαλεν αὐτόν τε καὶ τοὺς γράψαντας ἢ εἰς τὴν σύνταξιν αὐτοῦ συναινέσαντας καὶ πάντας τοὺς κατὰ τῆς ὀρθοδόξου πίστεως βλασφημήσαντας. Οἱ δὲ λοιποὶ Πατριάρχαι καί περ μὴ παρουσιάσαντες ἐν τῇ συνόδῳ ταύτῃ, ἀπεδέξαντο, τὰ ὑπ᾿ αὐτῆς ἀποφασισθέντα καὶ ἐπεψηφίσαντο, καὶ τὸν Πάπαν τελείως τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας ἀπέκοψαν, καὶ τῆς ἑαυτῶν κοινωνίας ἀπεχώρισαν καὶ τῶν διπτύχων διέγραψαν. Ἔκτοτε δὲ οὐδεὶς τῆς Ἀνατολικῆς ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας νομίζει τοὺς Λατίνους ὁμοδόξους.

Ἡ ἐπὶ Μιχαὴλ τοῦ Κηρουλαρίου ἆρα Σύνοδος ἐξ ἁπάσης συγκροτηθεῖσα τῆς Ὀρθοδόξου καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀνατολῆς ἀπεκήρυξε τὴν Ρωμαϊκὴν Ἐκκλησίαν, ἔσχισε καὶ ἀπεχώρισεν αὐτὴν ἀπὸ τοῦ καθολικοῦ σώματος καὶ τὰς προτέρας κοινωνίας ὡς ἀθεράπευτον νοσοῦσαν νόσον, καὶ ἀμετάθετον μένουσαν εἰς τὴν ὁδὸν τῆς καινοτομίας. Καὶ οὕτω τῶν δύο Ἐκκλησιῶν ἀπ᾿ ἀλλήλων χωρισθεισῶν συνεπληρώθη τὸ σχίσμα ἔκτοτε δὲ καὶ ἐξακολουθεῖ ὑφιστάμενον. Καὶ ἡμεῖς μὲν τηροῦμεν καὶ τηρήσομεν τοὺς ὅρους τῶν Οἰκουμενικῶν καὶ ἁγίων Συνόδων καὶ τοὺς θεσμοὺς τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἐκεῖνοι δὲ ἔκτοτε ἐξοκείλαντες μένουσιν ἐν τῇ πλάνῃ τῆς κακοδόξου αὐτῶν αἱρέσεως.

Ἐκ πάντων τῶν ἀνωτέρω εἰρημένων ἐναργέστατα ἐξελέγχεται, ὅτι τὸ αἴτιον τοῦ σχίσματος τῶν δύο ἐκκλησιῶν ἦτο ἡ ὑπὸ τῶν Λατίνων ἐν τῷ ἁγίῳ Συμβόλῳ γενομένη προσθήκη· ἡ φιλαρχία καὶ ἀναμαρτησία καὶ λατρεία τοῦ πάπα· οἱ ἄθεσμοι νεωτερισμοὶ καὶ τὰ καινοτομήματα τῆς Λατινικῆς Ἐκκλησίας, οἷον ἡ διὰ τῶν ἀζύμων θυσία, ἡ στέρησις τῶν λαϊκῶν ἀπὸ τῆς μεταλήψεως τοῦ ἑτέρου εἴδους τῆς εὐχαριστίας, τὸ δι᾿ ἐπιχύσεως ἢ διὰ ραντισμοῦ βάπτισμα καὶ τὰ λοιπὰ καινοτόμα δόγματα καὶ ἔθιμα αὐτῆς. Ἐὰν ἡ Λατινικὴ ἐκκλησία ἀφαιρέσῃ ἐκεῖνο ὅπερ παρανόμως προσέθηκεν ἐν τῷ ἁγίῳ Συμβόλῳ, καὶ τὰ λοιπὰ καινοτόμα δόγματα καὶ ἔθιμα αὐτῆς· ἐὰν καταβιβάσῃ τὸν Πάπα αὐτῆς ἀπὸ τὰ ὕψη τῆς ὑπερηφανείας καὶ ἀλαζονείας εἰς τὴν εὐαγγελικὴν ταπείνωσιν· εὐθὺς γινόμεθα μία ψυχὴ καὶ ἓν σῶμα. Εὐθὺς καὶ ἡ Λατινικὴ ἐκκλησία ἀντὶ τῆς φθαρτῆς καὶ ἁμαρτωλῆς κεφαλῆς τοῦ Πάπα, ἀναλαμβάνει κεφαλὴν ἄφθαρτον καὶ ἀναμάρτητον τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, τὸν ἐν δεξιᾷ τοῦ θρόνου τῆς μεγαλωσύνης καθήμενον, τὸν ὅσιον καὶ ἄκακον καὶ ἀμίαντον καὶ αἰώνιον Ἀρχιερέα.

Πηγή