«Ο 15ος Κανόνας της Α-Β Συνόδου»

Ως νηπτική παράδοση

Ν. ΣΑΚΑΛΑΚΗ

      Γραμματολογικά εξεταζόμενη η λέξη «Νήψις–Νήψη», προέρχεται από το ρήμα «Νήφω», που έχει αντιθετική σημασία ως προς το ρήμα «μεθύω».

«    Το γε νήφειν και το μεθύειν εναντία», διευκρινίζει ο Φίλων (Περί φυτουργίας, 172).

Να υπενθυμίσουμε ότι η νήψη ως πνευματική εγρήγορση–επαγρύπνηση, χαρακτηρίζεται από την ένταση και την ενάργεια της προσοχής έναντι της αμαρτίας. Είναι, η νήψη, η όραση του πιστού ορθοδόξου, που προσπαθεί να δει τα πράγματα ως προς τη φύση του είναι, κατά Θεόν, γνωρίζοντας ότι υπάρχει μια συνεχής, παρατεταμένη διαμάχη, ένας σκληρός αγώνας μεταξύ αυτού και του διαβόλου. Το θέατρο της μάχης είναι ο νους, η καρδιά και το εκκλησιολογικό–θεολογικό πεδίο της Εκκλησίας, καθώς και η κοινωνία με τους συνανθρώπους.

Η νήψη δεν αποτελεί μια προσωπική (μόνο) αυτονομημένη πνευματική διάσταση, όπως η ιδιοτελής αντίληψη ισχυρίζεται. Αυτή η λαθεμένη αντίληψη λειτουργεί ως αυτοβεβαιωτικός μηχανισμός στο εκκλησιαστικό πλήρωμα και «δικαιολογεί» την φυγομαχία κληρικών, μοναχών και λαϊκών, έναντι της αιρέσεως του οικουμενισμού.

Η νήψη έχει και εκκλησιολογική–συλλογική σφαιρικότητα, που υπαγορεύεται από την Αγία Γραφή και την Πατερική διδασκαλία.

Η προσωπική νήψη δεν καταργεί ούτε αναιρεί τις ανώτερες νηπτικές λειτουργίες του συλλογικού εκκλησιολογικού φλοιού–νου. Η ανώτερη αυτή νηπτική συνείδηση της σύνολης εκκλησίας, δημιούργησε τις Άγιες Συνόδους της Ορθοδοξίας και την καταδίκη των ληστρικών συνόδων. Αυτή η συνείδηση υιοθέτησε το πνευματικό απόσταγμα των Πατερικών διδασκαλιών, ξεχωρίζοντας την αλήθεια από την πλάνη–αίρεση.

Η εν Πνεύματι Αγίω συλλογική νήψη συντονίζεται (οφείλει) με την αγιογραφική διαχρονική θεολογική γνώση και χαρακτηρίζεται από την ετοιμότητα υπακοής στον λόγο του Θεού. Παραδείγματα:

- «Συ δε νήφε εν πάσιν», γράφει ο Απ. Παύλος προς τον Τιμόθεο.

- «Βλέπετε μη τις υμάς πλανήση» (Μάρκ. 13, 5).

- «Τάδε ερείς τω οίκω Ιακώβ και αναγγελείς τοις υιοίς Ισραήλ…» (Εξοδ. 19, 3).

- «Και νυν εάν ακοή ακούσητε της εμής φωνής και φυλάξητε την διαθήκην μου…» (Εξοδ. 19, 5).

Είναι παραδείγματα, όπου ο Θεός καλεί σε συλλογική νήψη τον λαό του. Αντίθετα, έχουμε και τις πραγματικότητες του ελέγχου, για την έλλειψη νήψεως (συλλογικής).

- «Τότε ήρξαντο ονειδίζειν τας πόλεις εν αις εγένοντο αι πλείσται δυνάμεις αυτού, ότι ου μετανόησαν» (Ματθ. 11, 29).

- «Και συ Καπερναούμ, η έως του ουρανού υψωθείσα, έως άδου καταβιβασθήση…» (Ματθ. 11, 23).

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς για το έργο της νήψεως, τονίζει: «Και το λογιστικόν δια τούτο βελτιούμεν, αποπεμπόμενοι παν ό,τι προσίσταται τη διανοία προς την εις Θεόν ανάνευσιν, καλούμεν δε τουτί το μόριον του νόμου νήψιν…».

Μετάφραση: «Και το λογιστικό το βελτιώνουμε με το νόμο αυτό, αποβάλλοντας κάθε τι που εμποδίζει την διάνοιαν προς την ανάβασή της προς τον Θεόν, και καλούμε αυτό το μέρος του νόμου νήψη» (Λόγος, υπέρ των Ιερώς ησυχαζόντων – Ε.Π.Ε. 2, 102).

Χωρίς θεραπεία του λογιστικού, ορθή και υγιής ποιμαντική νήψη δεν υπάρχει.

Ο 15^ος Κανόνας, που διατυπώθηκε επί Μ. Φωτίου στην (Α-Β) Σύνοδο, αποτελεί γνήσια ορθόδοξη ποιμαντική μέριμνα, χωρισμένος σε ενότητες ορθόδοξης θεολογίας και πνευματικότητας.

Αποτελεί σημείο αναφοράς της Εκκλησίας εναντίον των αιρέσεων, έναντι αιρετικού επισκόπου, ώστε το πλήρωμα να μην εκλαμβάνει την δυσωδία της αιρέσεως (οικουμενισμού) ως «άρωμα» και την πνευματική της γύμνωση ως «καταπέτασμα δόξης»!

Ο Κανόνας αυτός φανερώνει την οξυμένη πνευματική αίσθηση νήψεως των Πατέρων που τον διατύπωσαν, την άσκησή τους και την εσωτερική βίωση των εντολών του Ευαγγελίου.

Αποτελεί ο Κανόνας αυτός έλεγχο της υπερηφανείας, η οποία γεννά τις αιρέσεις και τις ακαθαρσίες–ασέλγειες.

«Πλην τούτο το ανόμημα Σοδόμων της αδελφής σου, υπερηφανία», υπογραμμίζει ο προφήτης Ιεζεκιήλ (κεφ. ΙΣΤ, 49).

Ο Αγ. Νικόδημος ο Αγιορείτης στα «ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΓΥΜΝΑΣΜΑΤΑ», σημειώνει: «Τούτο το ίδιον πρέπει να ειπούμε και δια την αίρεσιν, πως έχει την αιτίαν της από την υπερηφάνειαν» (σελ. 382). Αξιοπρόσεκτη, επίσης, και η εξής παρατήρηση του Αγίου, που δικαιώνει τον 15^ο Κανόνα, ως νηπτικό κανόνα.

Γράφει (αυτόθι) ο Άγιος Νικόδημος: «Και τι άλλο περισσότερον; Είναι τόση μάχη αναμεταξύ εις την πίστιν των Χριστιανών και εις την υπερηφάνειαν όπου δεν είναι δυνατόν αυτά τα δύο να στέκουν ομού εις μίαν και την αυτήν καρδίαν· αλλ’ όπου είναι το ένα, εξ ανάγκης πρέπει να λείψη το άλλο» (σελ. 382). Αυτό ακριβώς το νηπτικό πνεύμα εκφράζει και ο 15^ος Κανόνας. Ο αιρετικός επίσκοπος δεν μπορεί και δεν έχει κοινωνία με την αλήθεια, στην καρδιά της Εκκλησίας, που είναι η επισκοπική διακονία.

Ο Άγιος Νικόδημος απαντά και στην «σύνοδο» της Κρήτης. Γράφει σχετικά: «Δος ένα βλέμμα εις τον Χριστιανικόν κόσμον της Ευρώπης, και ιδέ εις όλα σχεδόν τα μέρη τόσας, και τόσον διαφόρους θρησκείας και αιρέσεις, οι οποίαι μία με την άλλην δαγκάνονται, καθώς δαγκάνονται τα οφίδια. Τώρα ήξευρε, σου λέγει ο Ιερός Αυγουστίνος, ότι μολονότι και αι φαρμακεραί αιρέσεις αυταί και θρησκείαι είναι τόσον πολλαί εις τον αριθμόν και τόσον διαφορετικαί εις τας δόξας, όμως όλαι ομού είναι γέννημα μιας και της αυτής κατηραμένης μητρός, ήγουν της υπερηφανίας» (σελ. 382).

Σύμφωνα με τον 15^ο Κανόνα, ο «Δυνητισμός» δεν αποτελεί νήψη. Είναι διολίσθηση σε υποκειμενισμό, που αλλοιώνει το νόημα της ποιμαντικής νήψεως και την χρησιμότητα του Κανόνα.

ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ, ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ