Μεγάλη Παρασκευὴ βράδυ

ΕΠΟΧΗ ΠΑΡΑΦΡΟΣΥΝΗΣ

Ομιλία Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου

«Ὤ τῆς παραφροσύνης καὶ τῆς χριστοκτονίας τῆς τῶν προφητοκτόνων!»

(Γ' Στάσις Ἐγκωμίων)

ΕΙΝΕ ἱερὸ ἔθιμο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησί­ας μας, νὰ στολίζουμε τὸν ἐπιτάφιο μὲ ἄν­­θη, τὰ ἄνθη τῆς ἀνοίξεως. Διότι τὸ ἄνθος εἶ­νε ἡ γλῶσσα τῆς καρδιᾶς. Μὲ τὸ ἄνθος ἐκ­φρά­ζει ὁ ἄνθρωπος τὰ μυστικώτερα αἰσθήματά του· εἶνε ἕνα ἀπὸ τὰ ὡ­ραιότερα δημι­ουργή­μα­­τα τοῦ Θεοῦ. Φτάνει κ᾽ ἕνα τριαντάφυλλο, ὅ­πως εἶπε ἕ­νας βοτανολόγος, ν᾽ ἀ­πο­δείξῃ ὅτι ὑπάρχει Θεός. Ἐν τούτοις ἡ ὀμορφιὰ ποὺ ἔχει τὸ ἄν­­θος τοῦ ἀγροῦ εἶνε ἐφήμερη (βλ. Ἰακ. 1,10-11. Ἠσ. 6,7. Α΄ Πέτρ. 1,24), δὲν διαρκεῖ πολύ. Καὶ ἀπὸ τῆς ἀ­πό­ψε­ως αὐτῆς τὸ ἄν­θος εἰκονίζει τὴ ματαιότη­τα τῶν ἐγκοσμίων. «Ὡς ἄν­θος μαραίνεται καὶ ὡς ὄναρ παρέρχεται καὶ διαλύεται πᾶς ἄν­θρωπος…», ψάλλουμε στὴν ἀκολουθία τῆς κη­δείας· μαραίνεται δηλαδὴ σὰν λουλούδι καὶ φεύγει σὰν ὄνειρο καὶ διαλύεται κάθε ἄνθρωπος.
Τὰ ἄνθη αὐτά, μὲ τὰ ὁποῖα στολίζουμε τὸν ἐπιτάφιο, εἶνε φθαρτά. Ἀλλ᾽ ἐκτὸς ἀπὸ τὰ ἄν­θη αὐτὰ ὑπάρχουν καὶ κάποια ἄλλα, ποὺ τὸ πέρασμα τοῦ χρόνου δὲν μπόρεσε νὰ τὰ μαρά­νῃ. Τὰ ἄφθαρτα αὐτὰ ἄνθη εἶνε τὰ ἄνθη τῆς ποιήσεως καὶ τώρα ὁ Ἐπιτάφιος θρῆνος· τὸ ἀ­­ριστούργημα τοῦτο τῶν αἰώνων, ἀπὸ τὸ ὁ­ποῖο στὴν ἐκκλησία ἀπόψε ψάλλονται 99 ἐγκώμια.
Θὰ μοῦ ἐπιτρέψετε νὰ ῥίξου­με ἕνα βλέμμα σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ ἐγκώμια αὐτά, ἐ­κεῖνο ποὺ λέει· «Ὤ τῆς παραφροσύνης καὶ τῆς χριστοκτονίας τῆς τῶν προφητοκτόνων!» (Γ΄ στ. ἐγκ.).
Τί λέει ἐδῶ; Σύντομη θὰ εἶνε ἡ ἑρμηνεία.

* * *

Ἕνα ἔξοχο δῶρο τοῦ Δημιουργοῦ, ἀγαπητοί μου, ποὺ ξεχωρίζει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὰ ζῷα, εἶνε ὁ νοῦς. Ὡς πρὸς τὸ σῶμα δὲν διαφέ­­ρουμε πολὺ ἀπὸ αὐτά· ἐκεῖ ποὺ ἡ διαφορὰ εἶ­νε ἀβυσσαλέα, εἶνε ὁ νοῦς. Ὁ νοῦς – ἡ διάνοια τοῦ ἀν­θρώ­που εἶνε τὸ ἀσύγκριτο προτέρημα. Καὶ ὅ­πως ἡ φύσι – τὸ σύμπαν λειτουρ­γεῖ μὲ τοὺς νόμους τῆς φυσικῆς, ἔτσι ἡ διάνοια τοῦ ἀνθρώπου λειτουργεῖ μὲ ἄλ­λους νόμους, τοὺς νόμους τῆς λογικῆς. Ἕνα, δύο, τρεῖς, τέσσερις εἶνε οἱ σπουδαιότεροι νό­μοι μὲ τοὺς ὁ­ποί­ους λειτουργεῖ ἡ νοῦς. Καὶ ὅταν ὑπάρχῃ πειθαρχία στὴ λογική, τότε ἐπικρατεῖ τάξις, ῥυθμός, εἰρήνη καὶ ἁρμονία στὸν κόσμο.

Ἀλλὰ δυστυχῶς τὸ κακὸ – ἡ ἁμαρτία διετάραξε τὴν ἁρμονία αὐτὴ καὶ ἡ διάνοια τοῦ ἀν­­θρώπου δὲν λειτουργεῖ πλέον λογικά. Ἡ ἁμαρ­τία ὤθησε τὸν ἄνθρωπο ἐκτὸς λογικῆς, τὸν ἔ­­φερε σὲ κατάστασι παραφροσύνης. Ἡ θαυμά­σια παραβολὴ τοῦ Ἀσώτου λέει χαρακτηρι­στικὰ ὅτι ὁ ἄσωτος, ἀφοῦ περιπλανήθηκε μακριὰ ἀπὸ τὸ πατρικό του σπίτι, στὴ Σαχάρα τῆς ἁμαρτίας, καὶ σπατάλησε ὅ,τι πολύτιμο εἶ­χε, «εἰς ἑαυτὸν ἐλθών», ὅταν ἦρ­θε στὰ λογι­κά του (Λουκ. 15,17), ἀποφάσισε νὰ ἐπιστρέψῃ. Μέχρι τό­τε δηλαδὴ τὸ μυαλό του δὲν λειτουργοῦσε κανονικὰ καὶ τότε ἐπανῆλθε στὴ λογική.
Ἀκριβέστερα, στὴν παραφροσύνη ὁδηγοῦν τὸν ἄνθρωπο τὰ πάθη· ὁ θυμὸς λ.χ., ἡ κακὴ ἐπιθυ­μία, ὁ φθόνος, τὸ μῖσος, ἡ φιλαργυρία, ἡ φιληδονία, ἡ φιλοδοξία, ὁ ἐγωισμός, ὁ ὀρ­θολογισμὸς κ.τ.λ.. Ἐπάνω στὴν ἔξαψι τοῦ πάθους του ὁ θυμώδης διαπράττει ἔγκλημα, ὁ ἀ­κόλαστος γελοιοποιεῖται, ὁ φθονερὸς βασανίζεται, ὁ φιλάργυρος σκλαβώνεται, ὁ φιλήδονος παγιδεύεται, ὁ φιλόδοξος τσακίζεται, ὁ ἐ­γωιστὴς γίνεται ἀποκρουστικός, ὁ ὀρ­θολογιστὴς τυφλώνεται. Πῶς λειτουργοῦν καὶ ποῦ ὁδηγοῦν τὰ πάθη;
⃝ Κατ᾽ ἀρχήν, ὅπως εἴπαμε, τὸ πάθος βγάζει ἐκτὸς λογικῆς. Ἡ λογικὴ λέει «Πᾶς οἶκος κατασκευάζεται ὑπό τινος, ὁ δὲ τὰ πάντα κατασκευάσας Θεός» (Ἑβρ. 3,4), ὁ­δηγεῖ δηλαδὴ στὴν πίστι. Ὁ ὀρθολογιστὴς ἐν τούτοις καταλήγει στὸ ἀντίθετο, σὲ ἀπιστία καὶ ἀθεΐα· ἔτσι παραλογίζεται, καταντᾷ παρά­φρων, τὸ μυαλό του δὲν λειτουργεῖ πλέον. Ἂν τὸν ρωτήσῃς, Τὸ σπίτι σου ποιός τό ᾽φτεια­­ξε; σοῦ ἀπαντᾷ· Οἱ χτίστες. Ὅταν ὅμως τὸν ρωτᾷς, Καὶ τὸ μεγάλο σπίτι, τὸ σύμπαν, ποιός τὸ ᾽φτειαξε; σοῦ λέει· Ἔτσι, μόνο του παρουσιάστηκε… Μποροῦμε κ᾽ ἐδῶ νὰ ποῦμε «Ὤ τῆς παραφροσύνης»!
⃝ Τὰ πάθη βγάζουν τὸν ἄνθρωπο ἐκτὸς λογι­κῆς. Τὰ πάθη ἀκόμη, ὁποιοδήποτε ὄνομα κι ἂν ἔχουν, προκαλοῦν φθορὰ καὶ καταστροφή. Ἐ­ὰν ρωτήσετε τοὺς οἰκονομολόγους, θὰ σᾶς βεβαιώσουν ὅτι γίνεται μεγάλη σπατάλη χρήματος· ἰλιγγιώδη ποσά, μὲ τὰ ὁποῖα θὰ μποροῦσαν νὰ καλυφθοῦν σημαν­τι­κὲς ἀνάγ­κες, ἐξανεμίζονται. Ἄκουσα καὶ ἔφρι­ξα, ὅτι πόλις πλουσία, ποὺ κολυμπᾷ στὸ χρῆ­μα, ἔχει δεκάδες νυκτερινὰ κέντρα, κ᾽ ἐκεῖ οἱ θαμῶνες κάθε βράδυ, γιὰ νὰ διασκεδάσουν, σπᾶ­νε πιάτα. Τὸ χαρτοπαίγνιο καὶ τὰ τυχερὰ παιχνίδια ἀ­φαιροῦν περιουσίες μέσα σὲ μιὰ νύχτα. Καταστροφὴ στὸ ἀτομικὸ βαλάντιο, ἀλλὰ καταστροφὴ καὶ στὰ δημόσια ταμεῖα. Ἡ ἀσωτία φθείρει τὰ οἰκονομικὰ τοῦ κράτους. Καὶ ἐνῷ οἱ κυβερνῆται μας φωνάζουν «λιτότης», καν­είς δὲν θέλει νὰ συμμορφωθῇ. «Ὤ τῆς παραφροσύνης» πολιτείας καὶ πολιτῶν!
⃝ Ἐὰν μετὰ τοὺς οἰκονομολόγους ρωτήσετε τώρα τοὺς γιατροὺς καὶ τοὺς ψυχιάτρους, θὰ σᾶς βεβαιώσουν ὅτι τὰ πάθη φθείρουν τὴν ὑ­γεία καὶ συν­τέμνουν τὴ ζωή. Ἡ λαιμαργία καὶ ἡ κοιλιοδουλεία δηλαδή, ἡ πολυφαγία καὶ ἡ τρυφηλὴ διαβίωσις, οἱ ἀπολαύσεις, οἱ ἔντονοι αἰσθησιασμοί, τὸ ἀλκοόλ, τὸ κάπνισμα, τὸ ξενύχτι καὶ οἱ καταχρήσεις ἐν γένει, τὰ ναρκωτικά, ἡ εὐμάρεια, ὅλα αὐτά, ἀντὶ νὰ τονώνουν ἐπιβαρύνουν τὸν ὀργανισμὸ κι ἀντὶ νὰ χαροποιοῦν ἐν τέλει καταθλίβουν τὴν ψυχή, μέχρι τοῦ σημείου νὰ ὁδηγοῦν κάποτε καὶ στὴν αὐ­τοκτονία. «Ὤ τῆς παραφροσύνης»!
⃝ Ρωτῆστε καὶ τοὺς ἀστυνομικοὺς καὶ τοὺς ἐγ­κληματολόγους, καὶ θὰ σᾶς πιστοποιήσουν, ὅτι τὰ πά­θη, ἐκτὸς ἀπὸ σωματοκτόνα καὶ ψυχοκτόνα, πολλὲς φορὲς εἶνε καὶ ἀδελφοκτόνα. Ἡ φιλαυτία καὶ τὸ συμφέρον, τὸ μῖσος καὶ ἡ κακία, ἡ ἐκδικητικότης καὶ ἡ σκληροκαρδία, ὁπλίζουν τὸ χέρι καὶ τὸ ὠθοῦν νὰ σκοτώσῃ τὸν συνάνθρωπο καὶ τὸν ἀδελφό. «Ὤ τῆς παραφροσύνης» ποὺ δημιουργεῖ ἡ ἐμπάθεια!
⃝ Στὴν περίπτωσι ὅμως τοῦ Χριστοῦ, ἀδελφοί μου, ἡ ἐμπάθεια ὡδήγησε πλέον στὸ ἀποκορύ­φω­­μα τῆς παραφροσύνης. Ἀκούσατε πῶς κλεί­νει τὸ ἐγκώμιο; «Ὤ τῆς παραφροσύνης καὶ τῆς χριστοκτονί­ας τῆς τῶν προφητοκτόνων!». Τὰ πά­θη τῶν ἰουδαίων, φαρισαίων καὶ γραμμα­τέ­­ων, ἐκτὸς ἀπὸ προφητοκτόνα ―ποιόν προφή­τη δὲν ἐδίωξαν καὶ πόσους ἁγίους δὲν ἐφόνευσαν! (βλ. Πράξ. 7,52)―, ἀπεδείχθησαν χριστοκτόνα – θεοκτόνα. Μετὰ ἀπὸ τόσους ἀπεσταλμένους τοῦ Θεοῦ στὸ παρελθόν, σήμερα Μεγάλη Παρασκευὴ ἐφόνευσαν καὶ αὐτὸ τὸν Υἱό του!

Τὸ ἐγκώμιο αὐτό, ἀγαπητοί μου, ἁρμόζει ἰ­δίως στὴν ἐποχή μας. Μποροῦμε νὰ ποῦμε· «Ὤ τῆς παραφροσύνης» τοῦ αἰῶνος μας, ποὺ ὑπερηφανεύθηκε καὶ καυχήθηκε ὅτι ἔφτασε στὰ ἄστρα! Ἡ ἐποχή μας, περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλη, εἶνε γεμάτη παραφροσύνη. Κρίμα στὰ σχολεῖα καὶ στὰ πανεπιστήμια. Ἔχει δίκιο ἕνας μεγάλος ποιητὴς – φιλόσοφος νὰ λέῃ «…Ἰδοὺ ἐγώ, μὲ τόσα φῶτα, τυφλός· τυφλὸς ὅπως καὶ πρῶτα».
Σκοτάδι παραφροσύνης ἐπικρατεῖ, δὲν διακρί­νουμε τὸ ἀληθινὸ συμφέρον. Ἂν λειτουργοῦ­σε στοιχειώδης λογική, θὰ ἐπικρατοῦσε εἰ­ρήνη παγκοσμίως καὶ θὰ λύνονταν ὅλα τὰ προ­βλήματα. Τώρα, μὲ τὰ ἑωσφορικὰ πάθη καὶ ἰδί­ως τὴν ἀλαζονεία, ἔχει δημιουργηθῆ ἕνα καθε­στὼς παραλόγου. Δυὸ φορὲς ἡ παραφροσύνη ὡδήγησε σὲ παγκοσμίους πολέμους. Καί, ἐὰν δὲ βάλῃ ὁ Θεὸς τὸ χέρι του, ἑτοιμάζεται νὰ μᾶς ῥίξῃ καὶ τρίτη, ποὺ θὰ σημάνῃ τὸ τέλος. Τώρα τὸ ψέμα ἔγινε ἐπιστήμη ποὺ ὀνομάζεται διπλωματία. «Ὤ τῆς παραφροσύνης» τῆς διπλωματίας, ἡ ὁποία λέει· «Στὴν πολιτικὴ ὑ­πάρχουν πράγματα ποὺ λέγονται ἀλλὰ δὲν γίνονται, καὶ πράγματα ποὺ γίνονται  ἀλλὰ δὲν λέγονται». Οἱ διπλωμάται αὐτὰ ποὺ λένε δὲν τὰ κάνουν, καὶ αὐτὰ ποὺ κάνουν δὲν τὰ λένε.  Ὁ πόλεμος, ἡ καταστροφή, εἶνε παραφροσύνη.
«Ὤ τῆς παραφροσύνης καὶ τῆς χριστοκτονίας τῆς τῶν προφητοκτόνων!». Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὴν κα­ταστροφὴ τοῦ πολέμου, ἡ παραφρο­σύνη τῆς ἐποχῆς μας ἔχει καὶ χριστοκτονία – θεοκτονία. Ὁ ἄνθρωπος ἔφθασε στὴν κο­ρυφὴ τῆς πυραμίδος τοῦ παραλόγου. Ἀφοῦ σπατάλησε ὅ,τι πολύτιμο εἶχε, ἀφοῦ ἔφθειρε τὴν ὑ­γεία του, ἀφοῦ κατέστρεψε τὸ ψυχικό του κάλ­­λος, πέφτοντας ἀπὸ βάραθρο σὲ βάραθρο κι ἀ­πὸ ἄ­βυσσο σὲ ἄβυσσο, ἔφθασε μέχρι ση­μείου νὰ σκοτώσῃ τὸ Θεό – ὅσο βέβαια ἐξαρτᾶται ἀπ᾽ αὐτόν. Διότι ὁ Θεὸς δὲν σκοτώνεται, εἶνε ἀπαθής. Ἀλλὰ τὴν ὥρα ποὺ τὸν βλασφημεῖς ἢ λὲς «Δὲν ὑπάρχει», τὸν σκοτώνεις μέσα σου, ὅπως εἶπε ὁ Ντοστογιέφσκυ. Ἡ βλασφημία καὶ ἡ ἀθεΐα εἶνε χριστοκτονία καὶ θεοκτονία.
Ἂς παρακαλέσουμε, ἀγαπητοί μου, τὸ Θεὸ νὰ μᾶς δώσῃ «γρήγορον νοῦν» καὶ «σώφρονα λογισμόν» (ἀπόδ.), ὥστε παντοῦ καὶ πάντοτε νὰ βλέπουμε τὸ θέλημά του, νὰ τὸ ἐκτελοῦ­με, καὶ νὰ ὑ­μνοῦμε καὶ δοξάζουμε τὸ ὄνομά του εἰς αἰῶνας αἰώνων· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(Ομιλία Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου στον ἱερό ναὸ του Ἁγιου Παντελεήμονος Φλωρίνης 12-4-1985 βράδυ)

Πηγή: Αὐγουστίνος Καντιώτης