Περί του Σταυρού, από ομιλία του

 Γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου 

      Ο σταυρικός θάνατος του Χριστού είναι ένα μυστήριον. Έχει όχι μόνον ένα ηθικό, αλλά και ένα μυστηριακό και λειτουργικό νόημα. Είναι το Πάσχα της Καινής Διαθήκης, που η μυστηριακή σημασία αποκαλύπτεται εις αυτόν τον Μυστικόν Δείπνον. Φαίνεται ίσως παράξενο ότι η Ευχαριστία, δηλαδή το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, που έλαβε χώρα για πρώτη φορά εις τον Μυστικόν Δείπνον, προηγείται του Γολγοθά. Διότι εκεί, στο υπερώον, ο Ιησούς είπε εις τους μαθητάς του «λάβετε, φάγετε, τοῦ ἐστί το  σῶμα μου. Πίετε (ἐκ τοῦ ποτηρίου) πάντες τοῦτο ἐστί τό αἷμα μου».  

    Όπως αντιλαμβάνεσθε, όταν επήρε τον άρτον και είπε αυτό είναι το σώμα μου και πήρε το ποτήρι με το κρασί και είπε αυτό είναι το αίμα μου, ακόμη δεν είχε υποστεί το μαρτύριο του σταυρού, ώστε να μπορεί, η εύλογος απορία, να δοθεί σώμα και αίμα Χριστού. Έτσι η απορία είναι, πώς δύναται να προηγείται ο Μυστικός Δείπνος ή καλύτερα, το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας με τον Μυστικόν Δείπνον, από τον Γολγοθά, ο οποίος ακολουθεί; Παρά ταύτα, ενώ προηγείται ο Μυστικός Δείπνος, δεν είναι απλώς μια προκλητική ιεροτελεστία, όπως ακριβώς και η Θεία Ευχαριστία δεν είναι απλώς μια συμβολική ανάμνηση. Αλλά είναι ένα αληθινό μυστήριο, διότι ο Χριστός που εκτελεί και τα δύο αυτά είναι αυτός ο ίδιος, ο Μέγας Αρχιερεύς της Καινής Διαθήκης.

     Ο Μυστικός Δείπνος, η Σταύρωσις και το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, που λαμβάνει χώρα σε κάθε θεία λειτουργία, είναι ένα και το αυτό. Γιατί είναι ένας ο Χριστός ως Μέγας Αρχιερεύς. Συνεπώς, η Ευχαριστία είναι το μυστήριο της Σταυρώσεως του τεμαχισθέντος, κατακομματιασθέντος σώματος του Χριστού και του εκχυθέντος αίματος.

      Όπως γράφει ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, που σας διαβάζω

σε απόδοση «ο Χριστός δεν περιμένει τον εξαναγκασμό της προδοσίας, ούτε περιμένει τους Ιουδαίους να επιτεθούν σαν κλέπται ή την παράνομη εκδίκαση του Πιλάτου, έτσι ώστε το κακό που έκαναν εκείνοι να γίνη πηγή της καθολικής σωτηρίας του ανθρώπου. Μέσα στη δική του οικονομία προσλαμβάνει τα παραπτώματα αυτών σε μια ιερουργική τελετή ανέκφραστη και ασυνήθιστη. Δίνει τον εαυτό του προσφορά και θυσία για μας. Και γίνεται ταυτόχρονα ο Αρχιερεύς και ο Αμνός του Θεού, που διώχνει την αμαρτία από τον κόσμο. Γιατί το σώμα της θυσίας δεν θα ήταν βρώσιμο, αν είχε ακόμα μέσα του ζωή. Κι έτσι, όταν έδωσε εις τους μαθητάς του να φάνε από το σώμα και να πιούν από το αίμα του με ελευθέρα την θέληση και με την δύναμη του μυστηρίου, το σώμα του είχε ήδη προσφερθεί κατά τρόπο που δεν μπορεί κανείς να πη ή να δη, ενώ η ψυχή  του ηνωμένη μετά του θείου Λόγου ετράβηξε για κείνους τους τόπους που έταξε η θεϊκή του δύναμις».

    Δηλαδή, αυτά που μας λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, όπως αντιλαμβάνεσθε, θέλουν να πουν τα εξής: Ότι ο θεληματικός χωρισμός της ψυχής από το σώμα, για τον οποίον χωρισμόν ιδιαιτέρως θα μιλήσομε, και δια πολλών όταν θα αναφερθούμε εις την ταφήν του Κυρίου, αυτός λοιπόν ο θεληματικός χωρισμός της ψυχής από το σώμα, αυτή η μυστηριακή αγωνία του, εκφράζει το αρχίνισμα του μυστηρίου. Δηλαδή όπως αντιλαμβάνεσθε, ότι ο Χριστός είναι ήδη μέσα στο μυστήριο του Σταυρού, πριν ακόμα αρχίσει ο Σταυρός. Επειδή είναι το ίδιο πρόσωπον, και όπως θα δείτε στη συνέχεια του θέματος, το μυστήριον του Σταυρού έχει αρχίσει πριν γίνει ο κόσμος! Προ καταβολής κόσμου. Γιατί το μυστήριον του Σταυρού είναι στην Αγία Τριάδα. Θα σας εκπλήξει αυτό, αλλά είναι αληθές.

   Συνεπώς δεν μπορούμε να ειπούμε γιατί προηγείται ο Μυστικός Δείπνος της Σταυρώσεως και γιατί ο Χριστός δεν έδωσε το σώμα Του και το αίμα Του μετά από την Ανάστασή Του, ώστε να υπάρχει μια ακολουθία. Όχι. Ο Χριστός, όπως λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης που σας διάβασα, δεν εξαναγκάζεται ούτε από την προδοσία του Ιούδα, ούτε από την δίκην των Εβραίων και του Πιλάτου. Από τίποτα δεν εξαναγκάζεται δια να τελέση το μυστήριο της προσφοράς του σώματός Του και του αίματός Του.

     Όλα όσα γράφει ο ιερός Ευαγγελιστής Ιωάννης, για να δούμε την συνέχεια, διότι όπως ενθυμείσθε, είχαμε δει αυτά που σας λέγω τώρα, είχαμε δει ότι ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ότι αρχίζει από την πλευρά του Ιησού να εκρέει αίμα και ύδωρ. Και μας είπε ότι «ὁ ἑωρακώς μεμαρτύρηκεν και εῖδεν ὅτι ἀληθής αὐτοῦ ἐστίν ἡ μαρτυρία» και είχαμε δει ότι το μυστήριον αυτό είναι η Εκκλησία. Διότι τα δύο αυτά μυστήρια, της θείας Ευχαριστίας και του Βαπτίσματος, συνιστούν την Εκκλησία. Και με το μεν Βάπτισμα εισαγόμεθα στην Εκκλησία, με την Θείαν Ευχαριστίαν όμως τρεφόμεθα. Και συνεπώς, όπως εξήλθε κάποτε η Εύα από τον Αδάμ, από την πλευρά του, έτσι τώρα εξέρχεται η νέα γυνή, η νέα νύμφη, η Εκκλησία, από την πλευρά του Νυμφίου, του Ιησού Χριστού και είναι η εκκλησία. Αυτά λέγαμε την περασμένη φορά.

      Στη συνέχεια όμως του όλου θέματος είναι αυτά που σας είπα για το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Φυσικά δεν κάνομε ανάλυση του μυστηρίου, διότι παλαιότερα είχαμε με πολλά λόγια μιλήσει και αναλύσει.

      Τώρα ο Ευαγγελιστής Ιωάννης συνεχίζει το θέμα του, γιατί θέλει να το ολοκληρώσει. Και μας ομιλεί διά τα μη συντριβέντα σκέλη του Ιησού. Διότι μας αναφέρει ότι δεν συνετρίβησαν τα σκέλη του Ιησού, όπως συνετρίβησαν τα σκέλη των δύο εκατέρωθέν του ληστών. Και μας λέγει μάλιστα ότι "ἀληθῆ λέγει ἵνα καί ὑμεῖς πιστεύσητε". Ότι αυτά που μας τα λέγει, μας τα λέγει ως αληθή και μας τα λέγει με σκοπό να τα πιστεύσωμε. Δηλαδή, εκείνα που εστήριξαν τον ίδιο τον Ιωάννη εις την πίστη, έρχεται τώρα να μας τα εκθέσει και εμάς, για να στηριχθούμε κι εμείς ως αναγνώσται του ευαγγελίου του, εις την πίστιν.

    Αλλά ποίαν πίστιν; Ότι δηλαδή εκείνα που μας λέγει είναι αληθινά; Όχι. Κάτι περισσότερο. Ότι αφού αυτά που μας λέγει είναι αληθινά, αληθινός είναι και ο Ιησούς Χριστός ως Υιός του Θεού. Γι’ αυτό ακριβώς και θα θυμηθεί τον προφητικόν λόγον, όταν βλέπει να μη συντρίβονται τα σκέλη του Ιησού. Όταν βλέπει να λογχίζεται η πλευρά του, τότε, ε τότε θυμάται την Παλαιά Διαθήκη... 

      Και τι θα μας πει; «Ἐγένετο γὰρ ταῦτα ἵνα ἡ γραφὴ πληρωθῆ. Ὀστοῦν οὐ συντριβήσεται αὐτοῦ. Καὶ πάλιν ἑτέρα Γραφὴ λέγει, ὄψονται εἰς ὃν ἐξεκέντησαν». Δηλαδή, όλα αυτά έγιναν, για να πληρωθεί η Γραφή. Και αυτό φανερώνει ότι ο Ιησούς είναι εκείνος, ως Θεός Λόγος, που έβαλε την προφητείαν εις τα στόματα των προφητών... Και τώρα έρχεται να προκαλέσει την πλήρωσιν της προφητείας.

   Αλλά ο Ιησούς τώρα επί του Σταυρού είναι νεκρός. Και αφού είναι νεκρός ο Ιησούς επί του Σταυρού, θα ερωτηθεί: «πώς θα γίνει η πλήρωσις τώρα της προφητείας;» Διότι εδώ τι λέγει ο Ευαγγελιστής; «Ἐγένετο γάρ ταῦτα ἵνα ἡ γραφὴ πληρωθῆ». Έρχεται, ούτως ειπείν, μια πρόκλησις των γεγονότων δια να πληρωθεί η προφητεία.

  Ο Ιησούς είναι νεκρός επί του Σταυρού. Αλλά ένεκα της υποστατικής του ενώσεως, δηλ. ένωσις Θεού και ανθρώπου εν ενί προσώπω. Ένα πρόσωπο. Αφού λοιπόν η ανθρωπίνη φύσις ηνώθη με την θείαν φύσιν και είναι ένα πρόσωπο, επόμενον είναι ότι, αν η ανθρωπίνη φύσις αποθνήσκει επί του Σταυρού, αλλά το θείον πρόσωπον είναι ελεύθερον να προκαλή στην πλήρωσιν της προφητείας. Γιατί αυτό το πρόσωπο είναι εκείνο που έθεσε την προφητεία∙ είναι η πηγή της προφητείας. Όταν ο προφήτης ο αρχαίος λέγει «τάδε λέγει Κύριος» ο Κύριος αυτός τώρα επί του σταυρού σταυρούται ως ελεύθερος Θεός, αυτοτελής Θεός∙ δεν έχει καμία σχέση με τη δημιουργία. Κι αν προσλαμβάνει την ανθρωπίνη φύση, την προσλαμβάνει ασυγχύτως. Και ατρέπτως. Χωρίς να αλλοιώνεται η θεία φύσις από την πρόσληψιν της ανθρωπίνης φύσεως...

        Ώστε λέγει η γραφή ίνα πληρωθή η γραφή, κόκαλο δεν θα συντριβή αυτού. Και άλλη γραφή λέγει «όψονται εις όν εξεκέντησαν». Θα ίδουν εκείνον τον οποίον ελόγχησαν. Για να δούμε, αγαπητοί μου, αυτές τις δύο προφητείες, πού ο λόγος ο προφητικός έρχεται να στηρίξη πραγματικά τα γεγονότα, να τα δέση και να μας δώση το ποθούμενον αποτέλεσμα. Είδατε πόσο μαλακό είναι το νερό; Πολύ μαλακό και ρευστό. Είδατε πόσο μαλακό είναι το τσιμέντο σαν σκόνη; Στο τσουβάλι μέσα; Σκόνη, φού… κάνετε με το στόμα σας και φεύγει το τσιμέντο. Για ενώστε το νερό με το τσιμέντο, τη σκόνη, να δείτε τι γίνεται. Κι ελάτε μετά να το σπάσετε αυτό να δείτε πόσο ισχυρό είναι. Ε, λοιπόν, τα γεγονότα δύνανται να μας γελάσουν. Ή να είναι έωλα. Και η προφητεία δύναται ακόμα να μας γελάση και να είναι έωλη. Βάλτε όμως την προφητεία μαζί με τα γεγονότα. Δέστε τα και τα δυο. Κι εκεί θα δείτε αν πραγματικά έχομε μετά την αντοχή του πράγματος. Γι’ αυτό ο λόγος του Θεού χρησιμοποιεί τα γεγονότα και την προφητεία∙ ανά πάσα στιγμή. Για να δέση την αλήθεια και να μας την παρουσιάση. Γι’ αυτό κι εμείς επιμένομε στην ανάλυση του θείου λόγου και εις το προφητικό στοιχείο. Όπως και εις τα γεγονότα.

      Η πρώτη προφητεία. Είναι παρμένη από το βιβλίον της Εξόδου. Δεν είναι προφητεία προφήτου. Αλλά ήτο ένα περιστατικόν. Θα λέγαμε μια πράξις των Εβραίων. Ήτο ο πασχάλιος αμνός. Στο βιβλίο της Εξόδου διαβάζομε 12^ο κεφ. 46^ο στίχον «Εν οικία μια βρωθήσεται, και ουκ εξοίσετε εκ της οικίας των κρεών έξω∙ και οστούν ου συντρίψετε απ’ αυτού». Θα το φάτε μέσα σ’ ένα σπίτι. Στο κάθε σπίτι. Κάθε οικογένεια είχε τον αμνό της. Μεταφορά δεν θα γίνει του αμνού από σπίτι σε σπίτι. Και ούτε θα το φάτε αυτό το κρέας έξω από το σπίτι σας, μέσα στο σπίτι σας. Και κόκαλο δεν θα συντρίψετε από το αρνί που θα έχετε σφάξει για να φάτε. Δεν θα πάρετε μπαλτά για να το σπάσετε. Θα πάρετε μαχαίρι να σφάξετε το λαιμό, θα το ψήσετε, ψητό όχι βραστό, κόκαλο δεν θα σπάσει επ’ ουδενί λόγω.

      Και το βιβλίον «Αριθμοί» 9^ο κεφ., 12^ος στίχος. «Οὐ καταλείψουσιν ἀπ’ αὐτοῦ εἰς το πρωῒ καὶ ὀστοῦν οὐ συντρίψουσιν ἀπ’ αὐτοῦ». Δεν θα μείνει τίποτα για το πρωί. Θα το φάτε το βράδυ το αρνί, όλο. Και κόκαλο δεν θα σπάσουνε.

      Να λοιπόν. Αυτό τώρα παίρνει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, αγαπητοί, για να μας πει ότι είναι γραμμένο στη γραφή. Διότι ο Ιησούς ήτο το πρωτότυπον εκείνου του αντιτύπου. Του Πασχαλίου αμνού. Που όταν είχαν φύγει από την Αίγυπτον, το βράδυ εκείνο, προ της αναχωρήσεώς των, έφαγαν το αρνί με τις πικραλίδες, τα πικρά τα χόρτα, κατ’ εντολήν του Θεού και ο Θεός είπε ότι κάθε χρόνο από τότε θα εορτάζονταν κατά παρόμοιο τρόπο το Πάσχα. Ήτο, λοιπόν, ο Ιησούς το πρωτότυπον εκείνου του αντιτύπου, όπου έπρεπε τώρα να γίνει εις το πρωτότυπον ό,τι εγίνετο μέχρι τότε εις το αντίτυπον. Τι έπρεπε να γίνει εις το πρωτότυπον, εις τον Ιησούν Χριστόν επί του Σταυρού; Να μην συντριβεί οστούν, κόκαλο. Γι’ αυτό το λόγο, λοιπόν, δεν ήρθαν οι στρατώται να συντρίψουν τα σκέλη του Ιησού, πράγμα το οποίον έκαναν εις τους άλλους δύο ληστάς.

     Αλλά μη νομίσετε· ο πασχάλιος αμνός δεν ήτο όπως παρ’ ημίν, σε μας, που τρώμε κάθε Πάσχα το αρνί, και πώς το τρώμε; ...Γιατί; Απλούστατα, το αρνί αυτό για μας δεν έχει πια κανέναν τελετουργικό χαρακτήρα. Διότι ο αμνός που έχει τελετουργικό χαρακτήρα είναι το σώμα και το αίμα του Χριστού εις την Θεία Ευχαριστία. Το άλλο έγινε σκέτος τύπος. Τελείωσε. Αλλά μέχρι που να πληρωθεί, μέχρι που να έρθει το πρωτότυπον, το αντίτυπον έπρεπε να έχει πληρότητα, ακρίβεια. Και βλέπομε τι; Βλέπομε ότι δεν ετρώγετο ως κοινό κρέας, όπως είδατε προηγουμένως που σας ανέφερα. Είχε ιεροτελεστικόν χαρακτήρα. Ξένος δεν έτρωγε από το πασχάλιον αρνί. Απερίτμητος απηγορεύετο να φάγει από το αρνί αυτό. Έπρεπε να φαγωθεί εις την ιδίαν οικίαν, χωρίς να μεταφερθεί. Μάλιστα, μια μικρή λεπτομέρεια σας λέγω. Όταν έχομε τον πλήρη αμνόν, κατά την προηγιασμένη, απαγορεύεται να γίνει μεταφορά του σε άλλο ναό. Μια λεπτομέρεια λειτουργική σας λέγω αυτή τη στιγμή. Εκτός αν υπάρξει μεγίστη ανάγκη. Και να γίνει λιτανευτικώς. Ακόμη εάν επερίσσευε κάτι, που έπρεπε τη νύχτα να φαγωθεί ο αμνός, εάν επερίσσευε κάτι, αυτό το κάτι εκαίετο και δεν έπρεπε ποτέ να πεταχτεί στα σκουπίδια. Και τέλος, ψήνοντάς το, τρώγοντάς το, το αρνί δεν έπρεπε να συντριβεί κανένα κόκαλο. Όπως αντιλαμβάνεσθε, δια πολλών σας εξήγησα, όλη αυτή η ιεροτελεστία ανεφέρετο εις τον Ιησούν επι του Σταυρού.      

     Ακόμη έχει δει και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης και μια προφητεία. Όταν είδε τον Ιησού να λογχίζεται επί του Σταυρού. Η προφητεία αυτή «ὀψονται εἰς ὃν ἐξεκέντησαν» είναι από το Ζαχαρία κεφ. 12, στ. 10. Η μετάφραση των Ο΄ (70) δεν λέει «ἐξεκέντησαν». Αλλά έχει το εξής: «στάθηκαν μπροστά μου να με κοροϊδέψουν». Φαίνεται ότι οι Ο΄ (70), όταν μετέφραζαν, τους φάνηκε πολύ παράξενο, πώς μπορεί ο Θεός να λογχισθεί. Είδατε παρακαλώ; Τους φάνηκε παράξενο... Πώς είναι δυνατόν να λογχισθεί ο Θεός! Ενώ το εβραϊκόν μας το διασώζει. Σας διαβάζω τη μετάφραση εκ του εβραϊκού: «και θα εκχύσω επί του οίκου του Δαυΐδ και επί των κατοίκων της Ιερουσαλήμ πνεύμα ικεσίας και δεήσεως. Και θα στρέψουν τότε τα βλέμματα εις Εκείνον τον οποίον εξεκέντησαν και θα θρηνήσουν Αυτόν». Εδώ, προσέξατε ποιο είναι το πνεύμα της προφητείας. Λέει ο Θεός ότι στον οίκο του Δαυΐδ, σημαίνει στη φυλή του Δαυΐδ, και σ’ όλους τους κατοίκους της Ιερουσαλήμ, θα εκχύσω, δηλαδή θα ρίξω πάρα πολύ, κατά τρόπο που θα πλημμυρίσει και θα ξεχειλίσει, πνεύμα ικεσίας και δεήσεως και κατανύξεως, ώστε θα στρέψουν τα βλέμματά τους σε Κείνον που θα έχουν λογχίσει. Και θα κλάψουν και θα πονέσουν και θα μετανοήσουν.

     Παρακαλώ προσέξατέ το αυτό το σημείο... Το ιερό κείμενο θέλει να πει το εξής. Ότι οι Εβραίοι οπωσδήποτε, αφού θα κάνουν το κακούργημα να σταυρώσουν τον Χριστόν και τελικά να Τον λογχίσουν, τότε θα στραφούν, αφού θα δεχθούν τη χάρη του Θεού να δημιουργηθεί κατάσταση στις ψυχές τους, θα στραφούν και θα πουν «πράγματι αυτός είναι ο Μεσσίας!». Και τότε θα θρηνήσουν. «Ὄψονται εἰς ὃν ἐξεκέντησαν». Μεταφράζοντας ακριβώς. Θα ίδουν εκείνον που ελόγχισαν. Και τι θα κάνουν άμα θα το δουν Εκείνον που ελόγχισαν; Θα θρηνήσουν. Θα μετανοήσουν. Ε, λοιπόν, κατ΄ αρχάς η προφητεία επληρώθη στο πρώτο της σημείο, ως προς το ο Ιησούς ελογχίσθη. Στο υπόλοιπο του Ζαχαρίου;

   Στο υπόλοιπο όμως εκεί σας λέω την προφητεία. Εν μέρει επληρώθη εις την Πεντηκοστήν. Εκείνον που εξεκέντησαν, ελόγχισαν, ένα μέρος των Ιουδαίων κατενύγη. Πώς μας το γράφει στις «Πράξεις» του ο Ευαγγελιστής Λουκάς; Όταν άκουσαν το κήρυγμα του Πέτρου, «κατενύσσοντο τῇ καρδίᾳ». Δηλαδή εκπλήρωση της προφητείας. Η καρδιά τους αισθάνθηκε άσχημα… Οι υπόλοιποι στα έσχατα. Όταν γράφει ο Απόστολος Παύλος Ρωμαίους ια, 25, ότι, πώς Ισραήλ σωθήσεται; «ὅτι πώρωσις ἀπό μέρους τῷ Ἰσραήλ γέγονεν ἄχρις οὗ το πλήρωμα τῶν ἐθνῶν εἰσέλθη, καί οὕτω πᾶς Ἰσραήλ σωθήσεται». Έχει επέλθει πώρωση. Όταν όμως θα έλθει το πλήρωμα των εθνών τότε κάθε Εβραίος θα σωθεί. Τι σημαίνει; Ότι θα αναγνωρίσει ότι είναι ο Ιησούς. Ο Υιός του Θεού, ο Μεσσίας, εκείνον τον οποίο εξεκέντησαν.

      Μένει και ένα τρίτο. Μας γράφει το βιβλίο της «Αποκαλύψεως» Α’ κεφ. Στίχος 7 «ὄψονται αὐτόν οἵτινες αὐτον ἐξεκέντησαν καί κόψονται ἐπ αὐτόν». Θα μείνουν και οι Εβραίοι εκείνοι οι οποίοι δεν έχουν μετανοήσει. Και τότε και αυτοί θα δουν τον Ιησούν αλλά, «ὄψονται» θα ιδούν εκείνον που εξεκέντησαν, που ελόγχισαν, αλλά δεν θα έχουν μετανοήσει και τότε «κόψονται ἐπ' αὐτόν», θα αρχίσουν να χτυπούν το στήθος των, ότι, τι πάθαμε; Θα τον δουν όταν έρχεται εν δόξη... Αυτήν την λογχισμένη πλευρά και τα τρυπημένα χέρια θα δουν τότε οι σταυρωταί. Και τότε θα πουν «ω! αλλοίμονό μας, ότι πράγματι ήταν ο Μεσσίας!» Αλλά δεν θα είναι μετανοημένοι. Απλά θα έχουν διαπιστώσει την πλάνην των...

    Και τώρα ευρισκόμεθα, αγαπητοί μου, προ του ξύλου του Σταυρού, επί του οποίου Σταυρού ήπλωσε τα χέρια του ο ενανθρωπήσας Υιός και Λόγος του Θεού. Είναι ο Σταυρός του Χριστού η αληθινή μας σωτηρία. Κανένας λόγος, κανένα εγκώμιο, κανείς βαθυστόχαστος και θεολογικός λόγος θνητού δεν θα μπορέσει ποτέ να εξαντλήσει το μυστήριον του Σταυρού! Έχει το μυστήριο του σταυρού πάντοτε να μας αποκαλύπτει την αγάπη του Θεού ανεξαντλήτως. Αλλ’ ό,τι εμείς μπορούμε και ό,τι εσείς δύνασθε να καταλάβετε, μέσα σ’ αυτές τις δυνατότητες που μπορούμε να έχομε και με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, ας κάνομε μια απόπειρα, αγαπητοί μου, κάτι να προσψαύσομε από το μυστήριο του σταυρού.

     Κάποτε εις τον παράδεισον, όπως λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος, ο διάβολος ενίκησε τον άνθρωπο με τρεις τρόπους. Με μίαν παρθένον, με ένα δένδρο και με τον θάνατον. Με τα τρία αυτά στοιχεία ενίκησε το ανθρώπινο γένος. Φυσικά κινούμενος από φθόνον. Η παρθένος ήτο η Εύα. Διότι, όπως γνωρίζετε, η Εύα ήτο παρθένος εις τον παράδεισον. Γι’ αυτό και μέσα εις τον παράδεισον θα επανέλθομε ως παρθένοι. Δεν θα υπάρχει πλέον ο γάμος. Ο γάμος είναι έξω από τον παράδεισον, σχήμα του παρόντος αιώνος, το οποίον θα καταργηθεί. Ήτο, λοιπόν, παρθένος εις τον παράδεισον η Εύα, η οποία απατηθείσα από τον διάβολον, από τον όφιν, παρέσυρε τον Αδάμ.    

      Το ξύλον ήτο το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού, όπου παρέσυρε ο διάβολος τους πρωτοπλάστους να γευθούν τους καρπούς του, των οποίων την γεύση καρπών είχε απαγορεύσει ο Θεός. Και είχε πει: από τους καρπούς, από τον καρπόν αυτού του δένδρου δεν θα δοκιμάσετε.

     Και τέλος, ο θάνατος που ήλθε ως τιμωρία και που τον θάνατον ο διάβολος τον εγνώριζε, ενώ οι πρωτόπλαστοι δεν εγνώριζαν ακόμη τι πράγμα είναι ο θάνατος. Επειδή δεν είχε συμβεί ακόμη ο θάνατος. Δια πρώτην φοράν ο θάνατος έγινε γνωστός με τη δολοφονία του Άβελ υπό του Κάϊν. Δεν ήτο, λοιπόν, γνωστός ο θάνατος. Αλλά ο θάνατος ήτο γνωστός εις τον διάβολον, διότι ήκουσε τον λόγον του Θεού που είπε εις τους πρωτοπλάστους «ἐν ᾗ μέρᾳ φάγεσθε θανάτῳ αποθανεῖσθε». Την ημέρα που θα φάτε θα πεθάνετε. Και ο διάβολος γνώριζε τον θάνατον ως χωρισμό της ψυχής από το σώμα, πράγμα που οι πρωτόπλαστοι δεν το εγνώριζαν αυτό. Και ο διάβολος θέλει να ματαιώσει το έργον του Θεού· κινούμενος πάντοτε από τον φθόνον να επιφέρει τον θάνατον και η μεν δημιουργία να μείνει έρημος και, προσέξατε, άσκοπος, διότι ο σκοπός της κτίσεως είναι ο άνθρωπος και το μέτρον της κτίσεως είναι ο άνθρωπος, αλλά όταν ο άνθρωπος πεθάνει επί της γης, ο Αδάμ και η Εύα, τότε μένει η κτίσις άσκοπος, χωρίς σκοπόν, χωρίς τέλος και τελικά να αρπάξει τον Αδάμ και την Εύα ως ψυχάς, όταν ο Θεός έβαζε ψυχάς στους πρωτοπλάστους, έβλεπε ο διάβολος ως πνεύμα, να τις αρπάξει τις ψυχές εις τον Άδη.

     Με τα ίδια αυτά όπλα, με τις ίδιες μεθόδους, με τον ίδιο τρόπο, έπρεπε ο Χριστός να νικήσει τον διάβολο. Θα ερωτήσετε: γιατί με τον ίδιο τρόπο; Για να μην πει ο διάβολος ότι ενικήθηκε από τον Θεό. Έπρεπε να πει ο διάβολος, ενικήθηκα από άνθρωπο. Άνθρωπο ενίκησες διάβολε; Άνθρωπος θα σε νικήσει. Τον ενίκησε αυτός; Διότι ο διάβολος θα μπορούσε να πει εις τον Θεόν «Κύριε με συνέθλιψες, διότι είσαι Θεός. Εγώ ενίκησα τον Άνθρωπο. Αλλά εσύ με ενίκησες ως Θεός. Έλα να λογαριαστούμε με εκείνον που εγώ λογαριάστηκα. Τον άνθρωπο». Το αντελήφθητε παρακαλώ; Για να μην το πει ο διάβολος αυτό, όπως κάποτε είπε εις τον Θεόν δια τον Ιώβ. –Σε λατρεύει ο Ιώβ, επειδή του έδωσες αγαθά. –Όχι, λέγει ο Θεός, δεν με λατρεύει γιατί του έδωσα αγαθά, αλλά διότι έχει αγαθή διάθεση να με λατρεύσει... Γι’ αυτό με τον ίδιο τρόπο έρχεται τώρα ο Ιησούς Χριστός ως άνθρωπος. Ο διάβολος αγνοεί ότι είναι και Θεός, βλέπει μόνο την ανθρωπίνη φύση, είναι γνωστό ότι η θεία φύσις δεν φαίνεται. Μόνο η ανθρωπίνη φύσις φαίνεται, η ανθρωπίνη φύσις ως σώμα και ως ψυχή. Και τότε έρχεται ο Χριστός και τον νικά με τον ίδιο τρόπο. Πώς τον νικά;   

     Πρώτα- πρώτα, αντί της παρθένου Εύας έχομε την παρθένον Μαρίαν, η οποία έδειξε υπακοή, εν αντιθέσει με την παλαιάν παρθένον την Εύαν, η οποία έδειξε ανυπακοή εις το θέλημα του Θεού. Ανυπακοή εκείνη, υπακοή ετούτη η παρθένος. Παρθένος εκείνη; Παρθένος και ετούτη. Και έδειξε υπακοή εις το να γίνει μητέρα του ενανθρωπήσαντος Υιού του Θεού. Και αντί του ξύλου του δένδρου, δηλαδή της γνώσεως του καλού και του κακού, έχομε τώρα το ξύλο του σταυρού. Ξύλον ήτο εκείνο που εξηπάτησε τους πρωτοπλάστους; Ξύλον θα είναι, δένδρον δηλαδή, που θα σώσει τους ανθρώπους, ο σταυρός. Και αντί του θανάτου του Αδάμ, έχομε τον θάνατο του Χριστού. Γι’ αυτό πέθανε ο Χριστός επί του σταυρού. Τον θάνατον τον επέφερε ο διάβολος στους πρωτοπλάστους δια της παρακοής των. Τώρα ο Ιησούς δια της υπακοής προς τον Πατέρα, οδηγείται εις τον θάνατον, ώστε με το ίδιο όπλο να νικήσει τον διάβολο. Με τον θάνατο να νικήσει τον θάνατον.

    Με τα τρία, λοιπόν, αυτά όπλα που χρησιμοποιεί ο διάβολος κατά των ανθρώπων, τα ίδια όπλα χρησιμοποιεί ο Χριστός, για να νικήσει τον διάβολον. Μπροστά σ’ αυτό το μεγαλείο της αγάπης του Χριστού, αναφωνεί ο Ιερός Χρυσόστομος δια τον σταυρόν και λέγει: «ταῦτα ὁ σταυρός ἡμῖν κατόρθωσε, (αυτά ο σταυρός σε εμάς κατόρθωσε) σταυρός τό κατά τῶν δαιμόνων τρόπαιον». Ο σταυρός είναι, λέει, το τρόπαιον εναντίον των δαιμόνων, που τρέπει εις φυγήν τους δαίμονας. Εάν θα κρατήσω τον σταυρόν, οι δαίμονες τρέπονται εις φυγήν... Σταυρός η κατά της αμαρτίας μάχαιρα. Πραγματικά είναι το μαχαίρι που κόβει την αμαρτία. Όταν κρατάς τον σταυρόν, όταν πιστεύεις εις Εκείνον που σταυρώθη επί του σταυρού, τότε κόπτει την αμαρτία. Σταυρός, το ξίφος ὃ τόν ὄφιν εξεκέντησεν ο Χριστός. Ο Χριστός είναι το ξίφος εκείνο με το οποίον ο Χριστός ετρύπησε τον αρχαίον όφιν, τον διάβολον. Σταυρός το του Πατρός θέλημα.

Ο σταυρός είναι το θέλημα του Πατρός, διότι ήθελε ο Πατήρ να σταυρωθεί ο Υιός διά την αγάπη των ανθρώπων. Αλλά και ο Υιός ήθελε να σταυρωθεί, διότι έχει την αυτήν αγάπην υπέρ των ανθρώπων, όπως και ο Πατήρ. Γι’ αυτό ο σταυρός η του μονογενούς δόξα, είναι η δόξα του μονογενούς Υιού. Όταν ο Χριστός έλεγε, λίγο πριν παραδοθεί εις τους Εβραίους, έλεγε εις τους μαθητάς τον «νῦν εδοξάσθη ὁ Υιός τοῦ Ἀθρώπου», τώρα, λέει, εδοξάσθη ο Υιός του Ανθρώπου. Πού εδοξάσθη; Τώρα που έρχεται η ώρα του σταυρού, διότι ο σταυρός είναι η δόξα του Χριστού. Σταυρός το του Πνεύματος αγαλλίαμα. Ο σταυρός είναι η χαρά, η αγαλλίαση του Αγίου Πνεύματος, γιατί και το Πνεύμα το Άγιον, το τρίτον πρόσωπον της Αγίας Τριάδος, εξ ίσου με τον Πατέρα και τον Υιόν αγαπά τους ανθρώπους. Και ο σταυρός ήταν το όργανο της σωτηρίας και συνεπώς το Πνεύμα το Άγιον αγάλλεται δια τον σταυρόν. Σταυρός ο των αγγέλων κόσμος. Ο σταυρός είναι το στολίδι των αγγέλων. Σταυρός της εκκλησίας η ασφάλεια. Λέμε πολλές φορές η εκκλησία είναι ασφαλισμένη. Αν οι νόμοι της πολιτείας είναι τέτοιοι και τέτοιοι που μπορούν να ασφαλίζουν την πολιτείαν, πόσο ανθρώπινα και φτωχά σκεπτόμαστε! Θα σας έλεγα, αγαπητοί μου, απ’ ό,τι διαβάζομε και απ’ ό,τι ακούτε, που μπορεί να δημιουργεί μέσα στην ψυχή μας θόρυβο, τι θα γίνει η εκκλησία; Η εκκλησία τι θα γίνει; Τι θα γίνει η πολιτεία; Διά την εκκλησία ανησυχούμε; Η πολιτεία τι θα γίνει; Η εκκλησία δεν παθαίνει τίποτα απολύτως. Η εκκλησία έχει την ασφάλειά της. Είναι εκείνη που «πῦλαι Ἅδου οὐ κατισχύσουσι αὐτῆς», ο Κύριος το είπε. Και, όπως λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος, η ασφάλεια της εκκλησίας είναι ο σταυρός, με μίαν όμως διαφορά. Οι πιστοί να προβάλλουν τον σταυρόν, την σταυρική ζωή και τη σταυρική θεολογία. Διότι αν εγώ απιστώ, δεν προβάλλω την σταυρική ζωή, αλλά την άνετη και την πλούσια, αν εγώ δεν προβάλλω την σταυρική θεολογία, αλλά μια θεολογία ξένη, αλλότρια, νόθη, δεν είμαι εγώ πιστός και τότε δεν μπορώ να λέγω ότι προβάλλω την εκκλησία. Προβάλλομαι εγώ. Η εκκλησία μένει πάντοτε η ίδια. Θα προβάλλω, λοιπόν, θα το πω δια τρίτη φορά, θα προβάλλω τον σταυρόν, που σημαίνει θα προβάλλω την σταυρική ζωή και την σταυρική θεολογία. Σταυρό, λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος, το καύχημα του Παύλου. Ο Παύλος δεν εκαυχάτο. Δεν εκαυχάτο παρά μόνον εις τον Σταυρόν του Χριστού. Σταυρός, το των Αγίων τείχος. Είναι το τείχος και το οχύρωμα των Αγίων ο σταυρός. Σταυρός το φώς της οικουμένης απάσης.  Ο σταυρός είναι που φωτίζει όλη την οικουμένη. Ακόμη, λέει ο Ιερός Χρυσόστομος, διά του σταυρού ήνοιξε ο παράδεισος. Πώς ήνοιξε ο αρχαίος παράδεισος; Όχι βεβαίως αρχαίος, αλλά κρείττων, καλύτερος παράδεισος, του αρχαίου παραδείσου. Πώς ήνοιξε ο σταυρός; Να, όταν ο ληστής είπε, άκουσε, άκουσε από τον Χριστόν «μαζί μου θα είσαι εις τον παράδεισον» ποιος μπορούσε να μπει ξανά στον παράδεισο; Να, λοιπόν, τώρα με τον σταυρό ανοίγει ο παράδεισος. Και πρώτος που μπαίνει είναι ο ληστής. Το κλείθρον, το κλειδί που άνοιξε η πόρτα του παραδείσου, που την φύλαγαν με την πύρινην ρομφαίαν τα Χερουβείμ, το κλειδί είναι ο σταυρός.

     Και τώρα ερχόμεθα, αγαπητοί μου, σ’ ένα ακόμη βαθύτερο νόημα του μυστηρίου του σταυρού. Αυτό το βαθύτερο νόημα του μυστηρίου του σταυρού είναι ότι ο σταυρός ενήργη και εις την Παλαιά Διαθήκη. Πώς ενήργη εις την Παλαιά Διαθήκη ο σταυρός; Αυτό πραγματικά είναι μεγάλο κεφάλαιο, και αυτό αποτελεί ίσως μια δυσκολία να καταλάβομε μερικά πράγματα. Πώς ενήργη ο σταυρός εις την Παλαιά Διαθήκη, αποτελεί πραγματικά ένα μυστήριο. Και όμως, επειδή είναι μεγάλο θέμα και δεν θέλω –τελείωσε η ώρα- δεν θέλω να το αφήσω στη μέση, θα σας έλεγα τούτο: ότι ο σταυρός του Χριστού αποτελεί ένα ιστορικό γεγονός. Αλλά πίσω από το ιστορικό γεγονός του σταυρού, αυτός ο ιστορικός σταυρός, υπάρχει το μυστήριον του σταυρού, που προηγείται του ιστορικού σταυρού και μάλιστα προ καταβολής κόσμου!

       Και το μυστήριον του σταυρού υπάρχει εις αυτόν τον Πατέρα, εις αυτόν τον Υιόν και εις αυτό το Πνεύμα το Άγιον! Και τίποτα δεν εμποδίζει τον Άγιο Τριαδικό Θεό να ενεργεί διά του μυστηρίου του σταυρού και εις αυτήν την Παλαιά διαθήκη. Και να φτάνει να λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, φτάνει ώστε ο αυτός ο σταυρός να καταλλάσει  και εις αυτήν την Παλαιά Διαθήκη. Και όσοι Άγιοι και δίκαιοι υπάρχουν εις την Παλαιά Διαθήκη, κατηλλάγησαν με τον σταυρόν του Χριστού! Όχι τον ιστορικόν σταυρόν, αλλά με το μυστήριο του σταυρού.

     Όπως αντιλαμβάνεσθε, αγαπητοί μου, ανοίγεται ένα ευρύ φάσμα μπροστά σ’ αυτό, το οποίο τώρα θα ακούσετε. Αλλά επειδή αποτελεί κάτι πολύ μεγάλο και πολύ σπουδαίο και θα αναφέρομε και παραδείγματα από την Παλαιά Διαθήκη, κατά έναν καταπληκτικό τρόπο, γι’ αυτό, για να μην κόψομε το θέμα εις την μέση, ας το αφήσομε, πρώτα ο Θεός, για την ερχόμενη Κυριακή. Πρώτα ο Θεός!  

Ομιλία του Γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου, Κυριακή 18-3-1979, θέμα: 19ον μέρος 1ον, Η θεολογία του Σταυρού
ΑΚΡΙΒΗΣ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ κ. ΑΘΑΝΑΣΙΟ ΚΑΡΑΜ..............

Πηγή