Σάββατο 11 Μαΐου 2019

Κυριακή των Μυροφόρων: Ο ι. Χρυσόστομος γιά τήν εκλογή των επτά διακόνων

ΚΥΡΙΑΚΗ
ΤΩΝ ΜΥΡΟΦΟΡΩΝ

  Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΛΟΓΗ ΤΩΝ ΕΠΤΑ ΔΙΑΚΟΝΩΝ

[υπομνηματισμός των χωρίων Πράξ.6,1-7] 
                                                   
    «ν δ τας μραις ταταις πληθυνντων τν μαθητν γνετο γογγυσμς τν Ελληνιστν πρς τος Εβραους, τι παρεθεωροντο ν τ διακονίᾳ τ καθημεριν α χραι ατν (:Τις ημέρες αυτές, ενώ αυξανόταν ο αριθμός των πιστών, οι Εβραίοι Χριστιανοί που ήταν από ξένα μέρη και γι’ αυτό μιλούσαν την ελληνική γλώσσα, άρχισαν να γογγύζουν εναντίον των ντόπιων Εβραίων Χριστιανών, που μιλούσαν την αραμαϊκή γλώσσα. Τα παράπονα αυτά προέκυψαν, διότι οι χήρες των ελληνόφωνων Ιουδαίων Χριστιανών που δεν ήταν ντόπιοι, παραμελούνταν στην καθημερινή περίθαλψη και υπηρεσία της διανομής τροφών και ελεημοσυνών.
     Δεν εννοεί οπωσδήποτε τις ημέρες εκείνες, αλλά συνηθίζει η Γραφή, και τα μέλλοντα να συμβούν να τα αναφέρει σαν να συνέβησαν, και  γι' αυτό μίλησε έτσι. Ελληνιστές νομίζω ότι
ονομάζει εκείνους που ομιλούν την ελληνική γλώσσα· διότι αυτοί μιλούσαν ελληνικά, αν και ήταν εβραίοι. Να και άλλη δοκιμασία· πόσο μάλλον και εσύ, αν θέλεις να εξετάσεις, θα διαπιστώσεις ότι από την αρχή οι πόλεμοι γίνονται και από μέσα και από έξω.
  «Προσκαλεσμενοι δ ο δδεκα τ πλθος τν μαθητν επον· οκ ρεστν στιν μς καταλεψαντας τν λγον το Θεο διακονεν τραπζαις (:Μετά λοιπόν απ’ αυτό οι δώδεκα απόστολοι συγκάλεσαν το πλήθος των μαθητών που πίστευαν στον Χριστό και είπαν: ‘’Δεν μας φαίνεται σωστό να αφήσουμε εμείς το κήρυγμα του λόγου του Θεού και να υπηρετούμε σε τραπέζια φαγητού)».
      Σωστά εκτίμησαν οι Απόστολοι· διότι από τα αναγκαία τα αναγκαιότερα είναι προτιμότερα. Και πρόσεχε πώς λαμβάνουν πρόνοια για αυτά αμέσως, και δεν παραμελούν το κήρυγμα. Και εφόσον εκείνοι που εξέλεξαν ήταν και εκείνοι που έχαιραν του μεγαλυτέρου σεβασμού από τους άλλους,  γι' αυτό και προτιμούνται: «πισκψασθε ον, δελφο, νδρας ξ μν μαρτυρουμνους πτ, πλρεις Πνεματος Αγου κα σοφας, ος καταστσομεν π τς χρεας τατης (:Εξετάστε λοιπόν προσεκτικά, αδελφοί, και εκλέξτε από σας τους ίδιους επτά άνδρες, που να έχουν καλή μαρτυρία απ’ όλους και να είναι γεμάτοι από Άγιο Πνεύμα και σύνεση. Αυτούς θα εγκαταστήσουμε για να διεξάγουν την αναγκαία αυτή διακονία) μες δ τ προσευχ κα τ διακονίᾳ το λγου προσκαρτερσομεν (:Κι εμείς θα αφοσιωθούμε και θα αφιερωθούμε αποκλειστικά στην προσευχή και στη διακονία του κηρύγματος’’)».


   «Κα ρεσεν λγος νπιον παντς το πλθους· κα ξελξαντο Στφανον, νδρα πλρη πστεως κα Πνεματος Αγου, κα Φλιππον κα Πρχορον κα Νικνορα κα Τμωνα κα Παρμενν κα Νικλαον προσλυτον ᾿Αντιοχα (:Η πρόταση αυτή των αποστόλων φάνηκε αρεστή σε όλο το πλήθος της Εκκλησίας. Έτσι εξέλεξαν τον Στέφανο, άνδρα γεμάτο από πίστη στο Χριστό και από τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, και τον Φίλιππο και τον Πρόχορο και τον Νικάνορα και τον Τίμωνα και τον Παρμενά και τον Νικόλαο από την Αντιόχεια, ο οποίος ήταν κάποτε ειδωλολάτρης και πριν πιστέψει στον Χριστό είχε προσέλθει στον Ιουδαϊσμό), ος στησαν νπιον τν ποστλων, κα προσευξμενοι πθηκαν ατος τς χερας (:Αυτούς τους επτά παρουσίασαν ενώπιον των αποστόλων. Και οι απόστολοι, προσευχήθηκαν, έβαλαν τα χέρια τους πάνω στα κεφάλια των επτά, για να τους μεταδοθεί η θεία χάρη η οποία τους ήταν αναγκαία για τη διεξαγωγή της διακονίας τους). κα λγος το Θεο ηξανε, κα πληθνετο ριθμς τν μαθητν ν Ιερουσαλμ σφδρα, πολς τε χλος τν ᾿Ιουδαων πκουον τ πστει(:Έτσι το κήρυγμα του λόγου του Θεού προόδευε και διαδιδόταν. Και ο αριθμός των μαθητών στα Ιεροσόλυμα αυξανόταν πάρα πολύ, και πλήθος πολύ από τους ιερείς των Ιουδαίων, αποδέχονταν τις αλήθειες της πίστεως και υποτάσσονταν σε αυτές)». Εξέλεξαν λοιπόν ως διακόνους άντρες γεμάτους πίστη ώστε να μη γίνουν τα ίδια με εκείνα που συνέβησαν στην περίπτωση του Ιούδα, και του Ανανία και της Σάπφειρας.
    «ν δ τας μραις ταταις (:κατά τις ημέρες αυτές[Πράξ.6,1].Ποιες ημέρες εννοεί; Όταν συνέβαιναν αυτά, όταν μαστιγώνονταν, όταν απειλούνταν, όταν αυξανόταν ο αριθμός των μαθητών, τότε «άρχισαν να γογγύζουν». Ίσως μάλιστα να συνέβηκε αυτό από το πλήθος, διότι δεν είναι δυνατό στο πλήθος να υπάρχει ακρίβεια και τελειότητα.
      «Πολς τε χλος τν ᾿Ιουδαων πκουον τ πστει (:και πλήθος πολύ από τους ιερείς των Ιουδαίων, αποδέχονταν τις αλήθειες της πίστεως και υποτάσσονταν σε αυτές)». Αυτό αποτελεί υπαινιγμό και δείχνει ότι πολλοί από αυτούς που μηχανεύθηκαν τον θάνατο του Χριστού, πίστεψαν.
      «γνετο (:άρχισαν), λέει, «γογγυσμς τν Ελληνιστν πρς τος Εβραους, τι παρεθεωροντο ν τ διακονίᾳ τ καθημεριν α χραι ατν(:οι χήρες των ελληνόφωνων Ιουδαίων Χριστιανών που δεν ήταν ντόπιοι, παραμελούνταν στην καθημερινή περίθαλψη και υπηρεσία της διανομής τροφών και ελεημοσυνών)». Άρα η καθημερινή ήταν η φροντίδα για τις χήρες. Και πρόσεχε ότι και αυτός την ονομάζει διακονία, και όχι αμέσως ελεημοσύνη, εξυψώνοντας ταυτόχρονα και εκείνους που προσέφεραν και εκείνους που λάμβαναν. Αυτή η διάκριση σε βάρος εκείνων των χηρών δεν ήταν αποτέλεσμα κακίας, αλλά ίσως αμέλειας του πλήθους. Γι’ αυτό ανέφερε και αυτό (διότι δεν ήταν μικρό κακό), για να διορθωθεί σύντομα. Βλέπεις πως τα κακά και απ’ αρχής δεν προέρχονταν μόνο από έξω, αλλά και από μέσα; Εσύ όμως μην παρατηρήσεις αυτό μόνο, ότι διορθώθηκε, αλλά ότι ήταν μεγάλο κακό.
   «πισκψασθε ον, δελφο, νδρας ξ μν μαρτυρουμνους πτ(:Εξετάστε λοιπόν προσεκτικά, αδελφοί, και εκλέξτε από σας τους ίδιους επτά άνδρες)». Δεν το κάνουν αυτό μόνοι τους, αλλά προηγουμένως απολογούνται στο πλήθος. Έτσι και σήμερα έπρεπε να γίνεται. «Οκ ρεστν στιν (:Δεν μας φαίνεται σωστό)», λένε, «μς καταλεψαντας τν λγον το Θεο διακονεν τραπζαις (: να αφήσουμε εμείς το κήρυγμα του λόγου του Θεού και να υπηρετούμε σε τραπέζια φαγητού. Πρώτα παρουσιάζουν το άτοπο δείχνοντας ότι δεν είναι δυνατόν να γίνουν και τα δύο με μεγάλη προσοχή. Διότι και όταν επρόκειτο να χειροτονήσουν τον Ματθία στη θέση του Ιούδα του Ισκαριώτη, πρώτα από όλα δείχνουν την ανάγκη του πράγματος και ότι τους έλειπε ένας και ότι έπρεπε να γίνουν δώδεκα. Και εδώ την ανάγκη έδειξαν και δεν ενέργησαν προηγουμένως, αλλά ανέμεναν να εκδηλωθεί ο γογγυσμός, ούτε όμως ανέχθηκαν για πολύ να συμβεί αυτό.
      Και πρόσεχε ότι αναθέτουν την εκλογή στον λαό και αναδεικνύουν εκείνους που ήταν από όλους αρεστοί και από όλους διατυπώνονταν καλές μαρτυρίες. Όταν λοιπόν επρόκειτο να εκλέξουν τον Ματθία έλεγαν: «δε ον τν συνελθόντων μν νδρν ν παντ χρόν ν εσλθε κα ξλθε φ᾿ μς Κύριος ησος,ρξάμενος π το βαπτίσματος ωάννου ως τς μέρας ς νελήφθη φ᾿ μν, μάρτυρα τς ναστάσεως ατο γενέσθαι σν μν να τούτων (:Από τους άνδρες που ήταν μαζί μας και παρακολούθησαν σε όλη  τους τη διάρκεια τα γεγονότα και τη δράση του Κυρίου μας Ιησού, ο οποίος μας συναναστρεφόταν και μπαινόβγαινε ανάμεσά μας, από τον καιρό δηλαδή που ξεκίνησε τη δημόσια δράση Του, όταν βαπτίστηκε από τον Ιωάννη, μέχρι την ημέρα που αναλήφθηκε κι έφυγε από κοντά μας· από τους ανθρώπους αυτούς λοιπόν πρέπει να εκλεγεί ένας και να γίνει μαζί με μας μάρτυρας της Αναστάσεώς Του)» [Πράξ.1,20-21].
      Εδώ όμως δεν έγινε έτσι η επιλογή των επτά διακόνων· διότι δεν ήταν παρόμοια η περίπτωση. Γι’ αυτό και δεν έθεσαν αυτήν σε κλήρο. Ούτε πάλι αν και βέβαια μπορούσαν οι ίδιοι να εκλέξουν, εμπνεόμενοι από το Άγιο Πνεύμα, κάνουν αυτό, αλλά μάλλον ενισχύουν τη γνώμη τους με την μαρτυρία των πολλών. Άλλωστε το να ορίσουν μεν τον αριθμό και να χειροτονήσουν για την κάλυψη αυτής της ανάγκης ήταν δικό τους έργο, την εκλογή όμως των ανδρών αναθέτουν σε εκείνους, για να μην φανούν ότι αυτοί χαρίζονται σε κάποιους και τους προωθούν. Διότι και ο Θεός επιτρέπει στον Μωυσή να επιλέξει πρεσβύτερους, εκείνους που γνωρίζει. Καθόσον χρειάζεται πολλή σύνεση για την ρύθμιση παρόμοιων υποθέσεων· διότι μην νομίζετε βέβαια ότι επειδή του κάθε διακόνου δεν του ανατίθεται το κήρυγμα του λόγου, αυτός δεν έχει ανάγκη και από σύνεση· διότι φυσικά και χρειάζεται και μάλιστα πολλή σύνεση.
   «μες δ τ προσευχ κα τ διακονίᾳ το λγου προσκαρτερσομεν (:Κι εμείς θα αφοσιωθούμε και θα αφιερωθούμε αποκλειστικά στην προσευχή και στη διακονία του κηρύγματος. Και στην αρχή και στο τέλος απολογούνται. «Θα αφοσιωθούμε» έλεγαν, και όχι απλώς ως έτυχε, αλλά «θα αφοσιωθούμε αποκλειστικά στο κήρυγμα». «Κα ρεσεν λγος νπιον παντς το πλθους (:και η πρόταση αυτή των αποστόλων φάνηκε αρεστή σε όλο το πλήθος της Εκκλησίας)». Και αυτό είναι αντάξιο της σοφίας των δώδεκα αποστόλων. Και όλοι επαίνεσαν αυτό που λέχθηκε · τόσο πολύ συνετό ήταν.
    «Κα ξελξαντο Στφανον, νδρα πλρη πστεως κα Πνεματος Αγου, κα Φλιππον κα Πρχορον κα Νικνορα κα Τμωνα κα Παρμενν κα Νικλαον προσλυτον ᾿Αντιοχα (:και εξέλεξαν τον Στέφανο, άνδρα γεμάτο από πίστη στο Χριστό και από τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, και τον Φίλιππο και τον Πρόχορο και τον Νικάνορα και τον Τίμωνα και τον Παρμενά και τον Νικόλαο από την Αντιόχεια, ο οποίος ήταν κάποτε ειδωλολάτρης και πριν πιστέψει στον Χριστό είχε προσέλθει στον Ιουδαϊσμό), ος στησαν νπιον τν ποστλων, κα προσευξμενοι πθηκαν ατος τς χερας (:Αυτούς τους επτά παρουσίασαν ενώπιον των αποστόλων. Και οι απόστολοι, προσευχήθηκαν, έβαλαν τα χέρια τους πάνω στα κεφάλια των επτά, για να τους μεταδοθεί η θεία χάρη η οποία τους ήταν αναγκαία για τη διεξαγωγή της διακονίας τους.
    Από αυτό είναι φανερό ότι ξεχώρισαν αυτούς από το πλήθος, και αυτοί προσελκύουν, δεν καθοδηγούν οι απόστολοι. Πρόσεχε πως δεν λέει περιττά λόγια ο συγγραφέας· διότι δεν λέει πώς, αλλά απλώς ότι χειροτονήθηκαν κατόπιν προσευχής· διότι αυτό είναι η χειροτονία. Το χέρι τοποθετείται επάνω στον άνδρα, ενώ το όλο έργο το επιτελεί ο Θεός και το χέρι Αυτού είναι εκείνο, που αγγίζει το κεφάλι του χειροτονημένου εάν χειροτονείται όπως πρέπει.
    «Κα λγος το Θεο ηξανε, κα πληθνετο ριθμς τν μαθητν ν Ιερουσαλμ σφδρα, πολς τε χλος τν ᾿Ιουδαων πκουον τ πστει (:Έτσι το κήρυγμα του λόγου του Θεού προόδευε και διαδιδόταν. Και ο αριθμός των μαθητών στα Ιεροσόλυμα αυξανόταν πάρα πολύ)».
    Δεν το είπε αυτό στην τύχη, αλλά για να δείξει πόση είναι η δύναμη της ελεημοσύνης και της σωστής διευθέτησης των πραγμάτων. Και πρόκειται στη συνέχεια να διηγηθεί τα σχετικά με τον Στέφανο, γι’ αυτό και προηγουμένως αναφέρει τις αιτίες αυτών. «Πολς τε χλος τν ερέων πκουον τ πστει (:και πλήθος πολύ από τους ιερείς των Ιουδαίων αποδέχονταν τις αλήθειες της πίστεως και υποτάσσονταν σε αυτές)». Διότι επειδή είδαν τον αρχηγό και διδάσκαλό τους να διδάσκει αυτά, από τα έργα αποκτούσαν πλέον πείρα. Και αξίζει να θαυμάσει κανένας πώς δεν διασπάσθηκε το πλήθος κατά την εκλογή των ανδρών, πώς δεν αποδοκιμάστηκαν από αυτούς οι απόστολοι.
     Ποιο λοιπόν αξίωμα είχαν αυτοί οι διάκονοι και ποια χειροτονία δέχθηκαν είναι ανάγκη να μάθουμε. Άραγε την χειροτονία των διακόνων; Και όμως αυτή δεν υπάρχει στις εκκλησίες, αλλά η διαχείριση των ναών είναι έργο των πρεσβύτερων· αν και βέβαια κανένας επίσκοπος δεν υπήρχε τότε, παρά μόνο οι απόστολοι. Συνεπώς νομίζω ότι η ονομασία αυτή δεν δηλώνει τους διακόνους, ούτε τους πρεσβύτερους, αλλά κατ’ αρχήν γι’ αυτό το έργο χειροτονήθηκαν. Και δεν έθεσαν απλώς τα χέρια τους επάνω τους, αλλά ευχήθηκαν να έλθει η δύναμη σε αυτούς. Πρόσεχε επίσης σε παρακαλώ, εάν χρειάσθηκαν σε αυτό εφτά άνδρες, άραγε πόσο μεγάλο ήταν το πόσο των χρημάτων που συγκεντρώθηκε και πόσο μεγάλο το πλήθος των χήρων;
    Επομένως δεν γινόταν στην τύχη οι προσευχές, αλλά γινόταν με πολλή προσοχή· και αυτό όπως και το κήρυγμα έτσι τελούνταν· διότι τα περισσότερα με τις προσευχές τα κατόρθωναν. Και έτσι ρυθμιζόταν τα πνευματικά, έτσι στέλνονταν σε περιοδείες, έτσι παρέδωσαν το κήρυγμα της πίστης. Και δεν επαινεί, ούτε εξυψώνει αυτούς, αλλά ότι δεν είναι αρεστό να αφήσουν το έργο που τους ανατέθηκε.
    Έτσι είχαν διδαχθεί από τον Μωυσή, να μην  ασχολούνται οι ίδιοι με όλα. Γι’ αυτό και ο Παύλος λέει «μνον τν πτωχν να μνημονεωμεν, κα σποδασα ατ τοτο ποισαι (:να θυμάστε μόνο τους φτωχούς)» [Γαλ. 2,10]. Και για το πώς συντελούσαν στην πρόοδο αυτών, μάθαινε: νήστευαν, αφοσιώνονταν στην προσευχή. Αυτό πρέπει και τώρα να γίνεται.
    Και εξέλεξαν διακόνους όχι απλώς πνευματικούς, αλλά «πλήρεις πνεύματος καί σοφίας», για να δηλωθεί έτσι ότι χρειάζονταν μεγάλη ευσέβεια και αυτοκυριαρχία για να υποφέρει κανείς τις κατηγορίες των χήρων. Διότι ποιο είναι το όφελος, όταν δεν κλέβει κανείς μεν, αλλά καταστρέφει τα πάντα; Ή είναι θρασύς και οργίζεται; Και κατά τούτο ήταν αξιοθαύμαστος ο Φίλιππος· διότι λέει για αυτόν· «τ δ παύριον ξελθόντες λθομεν ες Καισάρειαν, κα εσελθόντες ες τν οκον Φιλίππου το εαγγελιστο, ντος κ τν πτά, μείναμεν παρ᾿ ατῷ (:Την άλλη μέρα φύγαμε από την Πτολεμαΐδα και φθάσαμε στην Καισάρεια. Εκεί μπήκαμε στο σπίτι του ευαγγελιστή Φιλίππου, ο οποίος ήταν ένας από τους επτά διακόνους που είχαν χειροτονηθεί βοηθοί των αποστόλων στα κοινά τραπέζια και μείναμε κοντά του)». Βλέπεις ότι τίποτα δεν ρυθμιζόταν κατά ανθρώπινο τρόπο;
     «Κα πληθνετο ριθμς τν μαθητν ν Ιερουσαλμ σφδρα (:Και ο αριθμός των μαθητών στα Ιεροσόλυμα αυξανόταν πάρα πολύ)». Στα Ιεροσόλυμα προόδευε το πλήθος των πιστών. Το περίεργο ήταν ότι εκεί που σταυρώθηκε ο Χριστός, εκεί αυξάνονταν το κήρυγμα. Και όχι μόνο δεν σκανδαλίστηκαν μερικοί από τους μαθητές, βλέποντας τους μεν αποστόλους να μαστιγώνονται, άλλους να τους απειλούν, άλλους να πειράζουν το πνεύμα, άλλους να γογγύζουν, αλλά πολύ περισσότερο αυξανόταν ο αριθμός εκείνων που πίστεψαν·έτσι από το περιστατικό του Ανανία σωφρονίστηκαν και περισσότερος φόβος κατέλαβε αυτούς. Πρόσεχε επίσης πώς αυξανόταν το πλήθος. Μετά τις δοκιμασίες τότε αυξήθηκε, αλλά όχι πριν από αυτές.
    Και σκέψου σε παρακαλώ και πόση είναι η φιλανθρωπία του Θεού. Διότι από εκείνους τους αρχιερείς, που παρότρυναν τους όχλους σε φόνο, που κραύγαζαν και έλεγαν: «λλους σωσεν, αυτν ο δύναται σσαι· ε βασιλες σραήλ στι, καταβάτω νν π το σταυρο κα πιστεύσομεν π᾿ ατ (:Άλλους έσωσε με τα αγυρτικά του θαύματα˙ τον εαυτό του δεν μπορεί να τον σώσει. Εάν είναι βασιλιάς του Ισραήλ, του ευλογημένου δηλαδή λαού του Θεού, ας κατεβεί απ’ τον σταυρό και θα τον πιστέψουμε)» [Ματθ. 27,42], από αυτούς, λέει το ιερό κείμενο, «πολλοί αποδέχονταν τις αλήθειες της πίστεως».
     Του Θεού και Δημιουργού μας λοιπόν ας γίνουμε και εμείς μιμητές. Δέχθηκε αυτούς και δεν τους έδιωξε. Έτσι ας αμείβουμε κι εμείς τους εχθρούς, που διέπραξαν σε εμάς άπειρα κακά. Ό,τι αγαθό και αν έχουμε, ας το δίνουμε σε αυτούς· ας μην παραλείψουμε να τους ευεργετούμε. Διότι αν μεν χρειάζεται να πάθει κάποιος κάποιο κακό για να ικανοποιήσει τον θυμό τους, πολύ περισσότερο θα τους ικανοποιήσει, με το να τους ευεργετήσει (διότι αυτό είναι λιγότερο από εκείνο)· διότι δεν είναι το ίδιο να ευεργετεί κάποιος τον εχθρό του και να θέλει να πάθει χειρότερα από αυτά που ο εχθρός του επιθυμεί. Από αυτό θα έρθουμε και σε εκείνα.
      ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
         επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:
  • https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-actapdf
  • Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στις Πράξεις των Αποστόλων, ομιλία ΙΔ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1983, τόμος 15, σελίδες 392-397 και 399-409.
  • Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 79, ομιλία ΙΔ΄, σελ. 208-209 και σελ. 213-219.
  • Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
  • Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
  • Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
  • Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016
  • http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
  • http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
  • http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.