Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου 2017

Η παιδεία κατά τόν άγιο Κοσμά καί τόν άγιο Νικόδημο

Εὐδοξία Αὐγουστίνου, Φιλόλογος - Θεολόγος


 [Με αφορμή την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς] 


     γιος Κοσμᾶς

ἅγιος Κοσμᾶς ἐγκατέλειψε τό ῎Ορος καί βγῆκε νά κηρύξει στούς ὑπόδουλους ῞Ελληνες τότε πού οἱ Τοῦρκοι τούς ἐξανάγκαζαν ἀκόμη καί ὁμαδικά νά ἐξισλαμισθοῦν, οἱ μισσιονάριοι ὀργίαζαν καί οἱ ῾Εβραῖοι βυσσοδομοῦσαν.

Πρωταρχικό μέλημά του ὑπῆρξε παιδεία τοῦ Γένους. «᾿Ανοίξατε σχολεῖα», δίδασκε. «Νά σπουδάζετε καί σεῖς, ἀδελφοί μου, νά μανθάνετε γράμματα ὅσον μπορεῖτε... Καλύτερον, ἀδελφέ μου, νά ἔχῃς ἑλληνικόν σχολεῖον εἰς τήν χώραν σου, παρά νά ἔχῃς βρύσες καί ποτάμια». Γιά τό λόγο αὐτό ρωτοῦσε τούς μεγάλους κάθε χωριοῦ· «῎Εχετε σχολεῖον ἐδῶ εἰς τήν χώραν σας νά διαβάζουν τά παιδιά; - Δέν ἔχομεν, ἅγιε τοῦ Θεοῦ. - Νά μαζευθῆτε ὅλοι νά κάμετε ἕνα σχολεῖον καλόν, νά βάλετε καί ἐπιτρόπους νά τό κυβερνοῦν, νά βάνουν διδάσκαλον νά μανθάνουν ὅλα τά παιδιά γράμματα, πλούσια καί πτωχά». Τό ἐρώτημα ἀμείλικτο συντάραζε τίς συνειδήσεις.

«Διατί, ἅγιοι ἱερεῖς καί τίμιοι προεστῶτες, δέν ἑρμηνεύετε τά εὐλογημένα μας ἀδέλφια νά στερεώνωσι καί νά βάνωσιν εἰς κάθε χωρίον σχολεῖον, νά μανθάνουν τά παιδιά γράμματα, νά γνωρίζουν τό καλόν καί τό κακόν;». Πρῶτος πό λους -πρίν πό τή Γαλλική ᾿Επανάσταση- μπνεύσθηκε καί πέβαλε τή γενική καί τή δωρεάν παιδεία πιστρατεύοντας ς δασκάλους τούς ερες καί στερα σους γνώριζαν γράμματα· δέν πρεπε νά τά κρατήσουν μόνον γιά τόν αυτό τους.

γιος Κοσμς ραματίστηκε μία Παιδεία νθρωποπλαστική, τς ποίας σκοπός θά ταν ληθινή μόρφωση καί πνευματική καλλιέργεια· «Δέν βλέπετε ὅτι ἀγρίεψε το Γένος μας ἀπό τήν ἀμάθειαν καί ἐγίναμεν ὡσάν θηρία;».

Δέν θελε μία Παιδεία νυδρη καί νούσια, ναμεταδότρια στείρων γνώσεων, λλά Παιδεία χριστοκεντρική, ρθοδοξοκεντρική, ξένη πρός τά θεα γράμματα τς Εσπερίας,
καί σχολεα πού θά λειτουργον ς θερμοκήπια ρετς καί χριστιανικς ζως· «Τήν ἀγάπην -λέγει- ἐπειδή δέν ἠξεύρετε, πρέπει, παιδιά μου, νά στερεώνετε σχολεῖα, διατί πάντα εἰς τά σχολεῖα γυμνάζονται οἱ ἄνθρωποι καί ἠξεύρουν καί μανθάνουν τό τί στι Θεός, τό τί εναι ο γιοι γγελοι, τί εναι ο καταραμένοι δαίμονες καί τό τί εναι ρετή τν δικαίων. Τό σχολεῖον φωτίζει τούς ἀνθρώπους».

Εἶναι γνωστό ὅτι μέ τά ἀφυπνιστικά κηρύγματά του ἱδρύθηκαν 1.100 σχολεῖα κατώτερα κοινά καί 210 ἀνώτερα «ἑλληνικά». ᾿Ονομάστηκαν ἔτσι, ἐπειδή διδασκόταν σ᾿ αὐτά κυρίως ἀρχαία ἑλληνική γλώσσα.

᾿Αγωνίστηκε νά καθιερώσει τήν ἑλληνική Παιδεία, ὄχι βέβαια γιά λόγους σοβινιστικούς, ἀλλά διότι μέ παρρησία δίδασκε ὅτι « ᾿Εκκλησία μας εἶναι εἰς τήν ἑλληνικήν. Καί ἄν δέν σπουδάσῃς τά ῾Ελληνικά, δέν ἠμπορεῖς νά καταλάβῃς ἐκεῖνα πού ὁμολογεῖ ᾿Εκκλησία μας».

῎Ηθελε σχολεῖα πού θά συντελοῦσαν «εἰς τήν διαφύλαξιν τῆς πίστεως καί ἐλευθερίαν τῆς πατρίδος». Πράγματι φωτεινή του δράση ἔσχισε τά ἐρεβώδη σκότη· ὑπῆρξε προάγγελος τῆς λευτεριᾶς, ἀληθινός ἐπαναστάτης καί οὐσιαστικός ἀνανεωτής· εὔστοχα χαρακτηρίστηκε « μεγαλύτερος μετά τήν ἅλωση ῞Ελληνας».

  
γιος Νικόδημος

ἅγιος Νικόδημος, κορυφαῖος τῶν κολλυβάδων, ἀπολογητής καί ὁμολογητής, ἔμαθε τά πρῶτα γράμματα στή Νάξο ἀπό τόν Χρύσανθο ᾿Εξωχωρίτη, τόν κατά σάρκα ἀδελφό τοῦ Πατροκοσμᾶ. Προικισμένος μέ μοναδική χαρισματική μνήμη, κράτησε στούς ὤμους του τό Γένος μας συνεχίζοντας τό ἔργο τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ.

Στήν ἐποχή του Κοραῆς ἐπηρεασμένος βαθύτατα ἀπό τό πνεῦμα τοῦ Διαφωτισμοῦ καί τῆς Γαλλικῆς ᾿Επανάστασης ἤθελε μέ τή μετακένωση τῆς προγονικῆς σοφίας νά συνδέσει τούς συγχρόνους του ῞Ελληνες μέ τό ἀρχαῖο παρελθόν, ἀδιαφορώντας γιά τό ἐνδιάμεσο Βυζάντιο-Ρωμανία.

῾Ο ἅγιος Νικόδημος ἔχοντας ἀνδρωθεῖ μέσα στήν ἑλληνορθόδοξη παράδοση, βαθύς γνώστης τῆς σοφίας τῶν πατέρων, δέν ἀντιτάχθηκε στό αἴτημα τοῦ καιροῦ του γιά ἀναγέννηση· φρονοσε μως τι πρεπε ατή νά κολουθήσει λλο δρόμο καί νά πιτευχθε μέ πνευματικά μέσα. ῾Ως παιδαγωγός ἐντόπισε τό φοβερό ἔλλειμα γνώσεων τοῦ λαοῦ σχετικά μέ θεολογικά θέματα.

Δέν ἀγνοοῦσε τή θύραθεν σοφία, τήν ἐπίγεια, ἐξάλλου διέθετε μοναδική ἀρχαιογνωσία καί ἀξιοζήλευτη γλωσσομάθεια· προτιμοσε μως τήν κατά Θεόν σοφία, τήν νωθεν κατερχομένη καί τοποθετοσε τόν θεο λόγο πάνω πό τόν ρθό τν Διαφωτιστν.

Δέν θελε μία Παιδεία θεη καί λογοκρατούμενη, λλά Παιδεία, πού θά μετέδιδε λόκληρη τήν παράδοση τοῦ Γένους καί χι ποσπάσματά της. «Ο δικός σας πλοῦτος εἶναι ᾿Ιησος Χριστός, δική σας δόξα εἶναι ᾿Ιησος, δική σας δονή εἶναι ᾿Ιησος, λη σας ζωή εἶναι ᾿Ιησος», προέτρεπε. Δέν πέρριπτε τήν πιστήμη· διακήρυττε μως τήν νάγκη τῆς σωστῆς χρήσης της, στε νά ποφευχθε καθολική ποταγή σ᾿ αὐτήν.

Ἔτσι φρόντισε γιά τήν ἐκλαΐκευση τῆς ἐκκλησιαστικῆς διδασκαλίας καί τήν ναγωγή της στήν πατερική παράδοση, φο προηγουμένως τήν πάλλαξε πό τίς προλήψεις, τίς δεισιδαιμονίες καί τήν τυπολατρία.

Τόνωσε τή λειτουργική καί πνευματική ζωή καί νατροχιοδρόμησε τήν ρθόδοξη ζωή στά χνη τῆς Παράδοσης σύμφωνα μέ τά πατερικά κριτήρια τῆς ᾿Ορθοδοξίας. «Φυλαχθῆτε νά μήν ρνηθτε τήν ρθόδοξον πίστιν σας», τόνιζε.

ἡγετική θέση τοῦ ὁσίου στό κολλυβαδικό κίνημα, τό ὀγκωδέστατο συγγραφικό του ἔργο, σοφία καί ἀρετή του τόν ἀνέδειξαν πράγματι μεγάλο Διδάσκαλο τοῦ Γένους καί φάρο φωτεινό. Χωρίς τήν προσφορά τοῦ ἁγίου Νικοδήμου καί γενικότερα τῶν κολλυβάδων, Διαφωτισμός θά εἶχε βαθύτερα ἐπηρεάσει τό δοῦλο γένος καί τή μητέρα μας ᾿Εκκλησία.
Συνετέλεσε πράγματι στήν πνευματική ἀφύπνιση τοῦ ὑπόδουλου ῎Εθνους, τό ὁποῖο στή συνέχεια θά ἀναζητοῦσε τήν ἐθνική του λευτεριά.

Τά «ἐαρινά» καί «μυρίπνοα ἄνθη καί ρόδα τοῦ Παραδείσου», οἱ νεομάρτυρες τῶν ὁποίων τίς θυσίες ἐξυμνεῖ στό «Νέον Μαρτυρολόγιον», ὑπῆρξαν «μέσα εἰς τό ψηλαφητόν σκότος φῶτα λαμπρότατα, ἐν τῷ καιρῷ τῆς αἰχμαλωσίας» ἐλευθερία, παιδευτικά πρότυπα γιά τούς δοκιμαζόμενους συμπατριῶτες τους.

Μέ τή λεβέντικη ὁμολογία τους «Χριστιανός εἶμαι, δέν τουρκεύω», τή σθεναρή τους ἀντίσταση στό «Μωαμετισμόν» καί τό μαρτυρικό τους αἷμα χειραγώγησαν τό Γένος ἀπλανῶς πρός τήν παλιγγενεσία.

Μόλις μως πελευθερωθήκαμε, λησμονήσαμε τά μηνύματα τν μεγάλων μας εεργετν καί οκοδομήσαμε τό νεοελληνικό μας κράτος κατά τίς πιταγές τν φώτων τς Εσπερίας, δουλικά ξαρτημένο πό τή Δύση σέ λους τούς τομες καί κυρίως στό χρο τς Παιδείας.


Σήμερα, πού, ποστασιοποιημένοι πό τή διδασκαλία τοῦ Πατροκοσμᾶ καί τοῦ γίου Νικοδήμου, βλέπουμε τά σχολεῖα μας εὐκαίρως καίρως κλειστά λόγῳ καταλήψεων, εἶναι καιρός νά ξιολογήσουμε τούς καρπούς τῆς φροσύνης μας. Ποῦ εἶσαι, γιε Κοσμᾶ κι σύ γιε Νικόδημε, νά δεῖς πῶς στίς μέρες μας οἱ γραικύλοι «καντηλοσβῆστες» ποκόπτουν τήν Παιδεία μας πό τίς ρίζες της, πῶς «τά θεα γράμματα φαίνουν τό σάβανο τοῦ Γένους»!


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.