«Θα πλανηθούν ακόμα και εκλεκτοί» (Β)

(Ματθ. κδ΄ 24)

          Τοῦ  Ἰωάννου  Ρίζου 

(Συνέχεια)

Ο πιστός που  έχει καλή ιδέα για τον εαυτό του, πιστεύει ότι λόγω των καλών του προθέσεων ο Θεός δεν θα τον αφήσει να πλανηθεί. Η εκκλησιαστική ιστορία και ιδιαίτερα η ασκητική κραυγάζουν για το αντίθετο. Η αποδοχή της πλάνης δεν είναι μόνο ζήτημα προθέσεων αλλά και γνώσεων. Όταν ο πιστός έχει καλές προθέσεις αλλά την γνώση που του παρέδωσαν ο Χριστός, οι Απόστολοι  και οι άγιοι δεν θέλει να την ξέρει, ή διαλέγει από την διδασκαλία όποιο μέρος της του αρέσει, απορρίπτοντας στην πράξη την υπόλοιπη, οι καλές προθέσεις του αποβαίνουν  όχι μόνο άχρηστες αλλά και επικίνδυνες. Αυτές θα εκμεταλλευτεί ο διάβολος για να τον απατήσει. Αυτό επισημαίνει και ο Απ. Παύλος διδάσκοντας· «Βλέπετε ούν πως ακριβώς περιπατείτε, μη ως άσοφοι αλλ΄ ως σοφοί» (Εφ. ε΄ 15). Ακόμα και στους μαθητές Του  ο Κύριος είπε «προσέχετε μη πλανηθείτε» (Λουκ. κα΄ 8)· άρα δεν αρκούσαν μόνο οι καλές τους προθέσεις αλλά χρειαζόταν γνώση στις παγίδες του διαβόλου.

Ο Απ. Παύλος στην Προς Εφεσίους  επιστολή του μιλά για «σκοτισμένους στη διάνοια, και αποξενωμένους από τη ζωή του Θεού, εξαιτίας της άγνοιας που υπάρχει μέσα τους» (δ΄ 18). Η τακτική της  άγνοιας και της αδιαφορίας του σημερινού πιστού απέναντι στη σωτηριώδη γνώση-διδασκαλία και μάλιστα η ικανοποίηση του και η αυτοδικαίωση του για αυτή του τη στάση, είναι κεκαλυμμένη και σκληρυμένη  υπερηφάνεια για την οποία μιλά ο Αββάς Αμμωνάς: «Πλήρωμα δε των παθών εστί το δικαιώσαι εαυτόν» [πλήρωμα=ολοκλήρωση, συμπλήρωση].  Εκτός από τα θέματα ηθικής, από τα οποία ο διάβολος εισχωρεί στον άνθρωπο, η εξαπάτηση του επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της άγνοιας ή της άρνησης της παρεχόμενης γνώσης-διδασκαλίας.

Επειδή τα πονηρά πνεύματα μπορούν να κακο-μιμηθούν τα έργα του Θεού γενόμενοι ακόμα και «άγγελοι φωτός» κάνοντας «θαύματα» και «σημεία», ο πιστός που δεν θέλει να γνωρίζει την ακριβή διδασκαλία του Χριστού ή γίνεται επιλεκτικός σε αυτήν, μετατρέπεται σε παιχνιδάκι  των δαιμόνων. Ένας τέτοιος πιστός βέβαια, ποτέ και σε κανέναν δεν ομολογεί ότι αρνείται τμήματα της γνώσης-διδασκαλίας, ενώ κρυφά την αρνείται και προχωρά κατά την άποψη του, «ιδιότροπα». Αρκούμενος μόνο στις καλές του προθέσεις  και ικανοποιούμενος από αυτές (και συνεπικουρούμενος από έναν ομοϊδεάτη πνευματικό) προχωρά μόνο με την τήρηση των τυπικών κανόνων της ευσέβειας (προσευχές, νηστείες κλπ), αλλά γίνεται  θύμα του κακού. Γι’ αυτό ο Απ. Ιωάννης γράφει: «Αγαπητοί μη πιστεύετε σε κάθε πνεύμα, αλλά δοκιμάζετε τα πνεύματα αν είναι από τον Θεό, διότι πολλοί ψευδοπροφήτες βγήκαν στον κόσμο» (Α΄ Ιω. δ΄ 1). 

Με αυτά ίσως μπορούμε ίσως να καταλάβουμε καλύτερα γιατί ο Αββάς Αμμωνάς υποστηρίζει  ότι, το να θεωρεί κάποιος τον εαυτό του ή τα έργα του θεάρεστα, βρίσκεται σε χώρο ουσιώδους  πλάνης.

Τι αντίδοτο προτείνει;

«Το μη μετρείν εαυτόν, αγνίζει την καρδίαν από των πονηρών πνευμάτων».

Δηλαδή όχι μόνο να μη νιώθουμε καμία ευχαρίστηση και ικανοποίηση από την επίτευξη οποιουδήποτε καλού μας έργου, αλλά πολύ δε περισσότερο καμία προβολή αυτού σε τρίτους ή και στον εαυτό μας.

Αυτό βλέπουμε να είναι το βίωμα όχι μόνο αγίων ασκητών αλλά και αγίων ανθρώπων, όπως ο τσαγκάρης της Αλεξάνδρειας που ήταν ανώτερος από τον Μέγα Αντώνιο. Σε αγίους ασκητές  ενώ τους εμφανίζονταν άγγελοι, άγιοι, ακόμα κι ο Χριστός, αυτοί απέρριπταν αυτές τις αγιοφάνειες λέγοντας: «και ποιος είμαι εγώ για να με επισκεφτεί ο Κύριος;» ή έλεγαν «Εγώ θέλω να δω τον Κύριο μου στην άλλη ζωή κι όχι σε αυτήν» ή άλλα παρόμοια, κι έτσι γλίτωναν από τις παγίδες του διαβόλου. Όσοι όμως πίστευαν ότι ο βίος τους ήταν άξιος να ανταμειφτεί με την επίσκεψη αγίων ή να απολαύσουν άλλες θεοσημείες γίνονταν θύματα των δαιμόνων.

Η κρυφή υπερηφάνεια λοιπόν του ανθρώπου που εκδηλώνεται ως αυτοδικαίωση, ή ως προβολή, ή ως άρνηση της διδασκαλίας των αγίων, ή ως επιλογή κάποιων τμημάτων της και απόρριψη άλλων, είναι κατά τον Αββά Αμμωνά η πρώτη  αιτία που ο Θεός ούτε μετάνοια του χαρίζει, ούτε την προσευχή του κάνει δεκτή.

Η δεύτερη αιτία που, αν υπάρχει στον άνθρωπο, επιφέρει τα παραπάνω δύο επαχθή αποτελέσματα, είναι η μνησικακία. Μνησικακία έναντι οποιοδήποτε ανθρώπου, ακόμα και απέναντι σε αυτόν που σου έβγαλε τα μάτια λέει ο Αββάς. Αν μνησικακούμε ακόμα και έναντι ενός τέτοιου ανθρώπου που μας κακοποίησε τότε η προσευχή μας όχι μόνο δεν ανεβαίνει στον Θεό, αλλά ακόμα κι αν νεκρούς ανασταίνουμε ο μνησίκακος  «δεν έχει μέρος ελέους ή συγχώρησιν παρα Θεού» (σ. 60).

Η Τρίτη αιτία είναι αν κατακρίνει κανείς τον αμαρτάνοντα.

Ακόμα κι αν ο κατακρίνων κάνει θαύματα, είναι κατακεκριμένος από τον Θεό. Και μάλιστα γράφει πως «ο κρίνων προ του Χριστού Αντίχριστος έστιν».

Τέταρτη αιτία είναι το να μην έχει αγάπη.

Γράφει ο Αββάς: «Ακόμα κι αν έχει ορθή πίστη όπως λέει ο Απ. Παύλος στον ύμνο της αγάπης, (Α΄Κορ. ιγ΄1-3)»  δεν κερδίζει κανένα όφελος», λέει ο άγιος και συνεχίζει: «Μα θα μου πείτε, και πώς είναι δυνατόν όλα να τα δώσουμε στους φτωχούς αλλά να μην έχουμε αγάπη; Και η ελεημοσύνη δεν είναι αγάπη;» Ο άγιος δίνει την λύση της απορίας: «Η ελεημοσύνη δεν είναι η πλήρης [«τελεία»] αγάπη αλλά τμήμα [«μέρος»] αγάπης. Πολλοί ελεούν κάποιους αλλά αδικούν άλλους, φιλοξενούν κάποιους αλλά μνησικακούν σε άλλους, άλλους σκεπάζουν κι άλλους περιγελούν, τους ξένους συμπαθούν και τους συγγενείς μισούν. Λοιπόν δεν είναι αυτή αγάπη, γιατί η αγάπη ουδένα μισεί, ουδένα λοιδορεί, ουδένα κατακρίνει, ουδένα λυπεί, ουδένα σιχαίνεται…ούτε πιστόν, ούτε άπιστον, ούτε αμαρτωλόν, ούτε πόρνον, ούτε ακάθαρτον, αλλά μάλλον και για αυτούς πονά, πενθεί και κλαίει…Πολλοί κάνουν ελεημοσύνη και από αυτήν έχουν μεγάλη αυτοπεποίθεση,  και πολλά άλλα αμαρτήματα κάνουν και πολλούς μισούν, και το σώμα τους μολύνουν και πλανάνε τους εαυτούς τους γιατί έχουν όλη τους την ελπίδα σε αυτήν την ελεημοσύνη.»

Την ίδια θέση εμφανίζει και ο άγιος Μάρκος ο Ασκητής αλλά και όλοι οι άγιοι μας. Λέει ο άγιος Μάρκος: «Χωρίς την αγάπη, αν ακόμα τηρηθούν όλα τα προστάγματα και όλες οι εντολές του Κυρίου, ακόμα κι αν κάποιος ενεργήσει όλα τα χαρίσματα του Θεού,  θα λογισθούν ως έργα ανομίας». (Λόγος περι βαπτίσματος).

Ο άγιος συσχετίζει άμεσα την εφαρμογή των έργων του Θεού με τον σκοπό για τον οποίον τα ενεργεί κάποιος.
Και μάλιστα λέει: «Η πίστις, η της αγάπης κεχωρισμένη, εκπίπτει»!! Σε αντίθεση με την πίστη που περιέχει την αγάπη η οποία ποτέ δεν εκπίπτει κατά τον Παύλο (Γαλ. ε΄ 6).

Αυτού του είδους την πίστη την ονομάζει ο Αββάς «πρόσκαιρη» και «νεκρά».

Το ίδιο μας διδάσκει και ο Μέγας Μακάριος: «Ο έχων την αγάπην άπτωτος εστί. Είδον εγώ ανθρώπους εις όλα τα χαρίσματα γενομένους και μετόχους πνεύματος, και ούτοι μη φθάσαντες εις την τελείαν αγάπην έπεσον» (Ομιλ. κζ΄, αποκρ. ιδ΄).

Συμπεραίνουμε  ότι η πλάνη στον κάθε πιστό έρχεται όταν η προσευχή του δεν γίνεται δεκτή από τον Θεό, ο Οποίος δεν του χαρίζει και την μετάνοια των εξαγορευμένων του αμαρτιών. Οι αιτίες που μπορεί να συμβεί αυτό είναι η κρυφή υπερηφάνεια του ανθρώπου (που εκδηλώνεται ως άγνοια ή  αδιαφορία απέναντι στη σωτηριώδη διδασκαλία, ολική ή μερική της άρνηση ή και η επιλογή μιας «προσωπικής ερμηνείας» αυτής της διδασκαλίας και εν τέλει η αυτοδικαίωση του), η μνησικακία, η κατάκριση και η έλλειψη αγάπης.

Τα κρυφά –ακόμα κι από τον ίδιο- κίνητρα του ανθρώπου μολύνουν τα  έργα του, που ενώ δείχνουν θεάρεστα ο Θεός τα απορρίπτει.

Έτσι ο διάβολος επιδιώκει να μπει αθόρυβα, (αψοφητί, γράφει ο ιερός Χρυσόστομος) σε κάθε καλό έργο του πιστού μέσω των εμπαθών κινήτρων με τα οποία τον ωθεί να το πράξει. Το πνεύμα του κακού, καταφέρνει με αυτόν τον τρόπο, να στερήσει τον άνθρωπο από κάθε πνευματική πρόοδο και αμοιβή οδηγώντας τον σε κάθε είδους πλάνη και τέλος στην απώλεια.