Του Άγγελου Ρούσσου


   Την εβδομάδα που πέρασε μια σημαντική είδηση για την Ορθοδοξία και την εξελισσόμενη αντιπαράθεση Φαναρίου – Μόσχας πέρασε κυριολεκτικά στα ψιλα. Αυτή δεν ήταν άλλη από την ακύρωση του ταξιδιού του Πατριάρχη Μόσχας στην Μολδαβία.
Στην Μολδαβία του Ντοντόν, τον οποίον που τον χάνεις που τον βρίσκεις, είναι για προσκύνημα στο Άγιο Όρος και που πρόσφατα πρότεινε η χώρα του να φιλοξενήσει μια Πανορθόδοξη Σύνοδο προκειμένου να συζητηθεί το ουκρανικό ζήτημα.

Η αναταραχή στον Ορθόδοξο κόσμο συνεχίζεται, λοιπόν, και με βάση όσα συμπεράσματα προέκυψαν από τη Μολδαβία και την εκεί προγραμματισμένη επίσκεψη του Ρώσου προκαθήμενου το πρόβλημα γιγαντώνεται με ανεξέλεγκτες διαστάσεις.
Καταρχάς η σκιά για αυτήν την επίσκεψη ήταν πολύ βαριά και αυτό αποδείχτηκε όταν στις αρχές της περασμένης εβδομάδας ανακοινώθηκε περιορισμός του προγράμματος του Πατριάρχη Κύριλλου όσο θα ήταν στην Μολδαβία, αλλά το κλίμα στράβωσε περισσότερο κατά πως φαίνεται, και μέχρι το τέλος της εβδομάδας η επίσκεψη είχε ακυρωθεί.

Η Μολδαβία είναι ένα περίεργο μέρος, πολιτικά και εκκλησιαστικά.
Καταρχάς όσον αφορά στην πολιτική διάσταση του πράγματος. Κάποτε κομμάτι της Ρουμανίας, προσαρτήθηκε από τον Στάλιν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μιλούν ρουμανικά και θεωρούν τον εαυτό τους Ρουμάνους. Η Μολδαβία απεκόπη από τη Ρωσία με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά στη συνέχεια η Μολδαβία έσπασε για να σχηματίσει την Υπερδνειστερία, μια χώρα που δεν αναγνωρίζεται από σχεδόν κανένα και η οποία είναι ένα από τα πολλά αποσχισθέντα εδάφη που χρηματοδοτείται από τη Ρωσία.
Η Μολδαβία είναι η φτωχότερη χώρα της Ευρώπης, αλλά οι Μολδαβοί δικαιούνται ρουμανικά διαβατήρια, γι ‘αυτό και αρκετοί από αυτούς έχουν κατορθώσει να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ακριβώς όπως η Μολδαβία περικλείει τη συνοριακή περιοχή μεταξύ του κοινού ευρωπαϊκού οίκου και της ρωσικής σφαίρας επιρροής, είναι εξίσου και θρησκευτικά διαιρεμένη. Ο πληθυσμός της είναι κατά κύριο λόγο Ορθόδοξος, αλλά η πίστη του διαιρείται ανάμεσα στον Πατριάρχη της Μόσχας, τον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης και τον Πατριάρχη της Ρουμανίας, κάτι που αντανακλά ξεκάθαρα την διαιρεμένη ιστορία της περιοχής.
Η προβλεπόμενη επίσκεψη του Πατριάρχη Κυρίλλου σε αυτό που θεωρεί ως την κανονική του επικράτεια ανοίγει ένα άλλο μέτωπο, ουρά του ουκρανικού ζητήματος, επειδή η εξουσία του Πατριάρχη Μόσχας αμφισβητείται στη Μολδαβία από τους Ρουμάνους και τους υποστηρικτές της Κωνσταντινούπολης.
Προφανώς ο Κύριλλος δεν ήταν έτοιμος να αντιμετωπίσει τα χειρότερα…
Λίγο ως πολύ, η Μολδαβία μοιάζει με την κατάσταση στην Εσθονία, όπου, από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, υπάρχουν και δύο Ορθόδοξες Εκκλησίες, μία που αναγνωρίζει την Κωνσταντινούπολη και μία που έχει προσκολληθεί στη Μόσχα.
Εξ αυτής της κατάστασης ένα συγκεκριμένο μοτίβο αναδύεται. Τα εδάφη που έχουν απομακρυνθεί από τη Σοβιετική Ένωση και τη ρωσική κυριαρχία φαίνεται τελικά να θέλουν και τη θρησκευτική τους ανεξαρτησία. Ο Πατριάρχης Κυρίλλος έχει κάνει- και θα συνεχίσει να κάνει- ό, τι μπορεί για να το εμποδίσει, αλλά η θρησκευτική του “αυτοκρατορία” μοιάζει να ακολουθεί το δρόμο της σοβιετικής αυτοκρατορίας μπροστά στα μάτια του. Με άλλα λόγια, το κανονικό έδαφος του Πατριαρχείου Μόσχας μπορεί στο μέλλον να περιοριστεί στο έδαφος της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Εάν συμβεί αυτό, θα σημαίνει ότι η Ρωσική Εκκλησία δεν θα είναι πλέον το «μεγάλο θηρίο» του Ορθοδόξου κόσμου.
Όλα αυτά, ή κάτι παρόμοιο, έχουν συμβεί και στο παρελθόν. Την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες στα Βαλκάνια εντάσσονταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, ένα Πατριαρχείο που υπήρχε με τη θέληση του Τούρκου σουλτάνου. Ο πατριάρχης ήταν υπεύθυνος απέναντι στον σουλτάνο για την καλή συμπεριφορά των Ορθοδόξων χριστιανών στην αυτοκρατορία.
Καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία διαλύθηκε, το ίδιο έγινε και με την εξουσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης, καθώς χώρες όπως η Ελλάδα και η Βουλγαρία δεν ήταν μόνο ανεξάρτητες διοικητικά αλλά και θρησκευτικά, με τις δικές τους αυτοκέφαλες εκκλησίες. Τώρα, αν και το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης κατέχει την υπεροχή τιμής, η πραγματική του κανονική επικράτεια είναι μικροσκοπική από την άποψη του πληθυσμού, καθώς σχεδόν κανένας από τους Χριστιανούς δεν ζει στη σύγχρονη Τουρκία. (Το Πατριαρχείο βέβαια τεχνικά, έχει εξουσία πάνω στις «Νέες Χώρες», εκείνα τα εδάφη που εντάχθηκαν στην Ελλάδα το 1913.) Ακριβώς όπως η Κωνσταντινούπολη αντιμετώπισε το τέλος της αυτοκρατορίας και την πτώση της επιρροής της, έτσι και η Μόσχα αντιμετωπίζει το ίδιο πράγμα.
Τι σημαίνει αυτό; Η Ορθοδοξία ως γνωστόν δεν έχει Πάπα, και οι ίδιοι οι Ορθόδοξοι είναι κατηγορηματικοί σε αυτό το θέμα, αποδίδοντας στην Κωνσταντινούπολη υπεροχή τιμής μόνο, αν και υπάρχει διαφωνία για το τι σημαίνει αυτό στην πράξη. Ωστόσο, υπήρξε μακρύς ανταγωνισμός στην παγκόσμια Ορθοδοξία μεταξύ Μόσχας και Κωνσταντινούπολης. Η Μόσχα ίσως λοιπόν χάνει την αξίωση της στο να είναι το κορυφαίο κέντρο της Ορθοδοξίας. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, η Κωνσταντινούπολη μπορεί να ωφεληθεί. αλλά μακροπρόθεσμα όλοι πρέπει να είμαστε βέβαιοι πως θα βρεθούμε σε έναν ορθόδοξο κόσμο που θα είναι πιο διαιρεμένος από ποτέ, που θα διέπεται από διάφορες πηγές εξουσίας, από ομάδες Εκκλησιών όπου η εξουσία θα διαχέεται και δεν θα συγκεντρώνεται.
Πηγή