''Ο Τόμος ήταν μια βεβιασμένη απόφαση''

Του Λεμεσού Αθανασίου

Συνέντευξη στην υπηρεσία πληροφόρησης της Εκκλησίας της Ουκρανίας (Πατριαρχείο Μόσχας) παραχώρησε ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Λεμεσού π. Αθανάσιος.

Ακολουθεί αυτούσια η συνέντευξη:

''Πανιερώτατε, καλημέρα. Σας είμαι ευγνώμων για τη δυνατότητα που μου δίνετε να έχω μαζί σας την παρούσα συνέντευξη. Ναι, πράγματι η κατάσταση στην Ουκρανία έχει καταστεί ίσως το πιο πολυσυζητημένο θέμα σε ολόκληρο τον Ορθόδοξο κόσμο, γι' αυτό θα ήθελα να μιλήσουμε ειδικά γι' αυτό.''

Η Κύπρος είναι ανάμεσα στις πρώτες χώρες που δέχθηκαν τον Χριστιανισμό, η δε Εκκλησία της Κύπρου έχει πλούσια Ιστορία και τεράστια εμπειρία χριστιανικής ζωής, και συνεπώς, η πρόταση της να δημιουργήσει μια πλατφόρμα για διορθόδοξες διαπραγματεύσεις, ειδικά εδώ στην Κύπρο, είναι απόλυτα φυσική και αρμόζουσα. Και βλέπουμε ότι ήδη έχει αποφέρει καρπούς: οι Εκκλησίες της Ιερουσαλήμ και της Αντιόχειας είναι έτοιμες για διάλογο και επιθυμούν να ξεπεράσουν την κρίση στις σχέσεις τους. Υπάρχει στην Εκκλησία της Κύπρου κάποια αντίληψη ως προς το πως μπορεί να υπάρξει έξοδος από την κρίση που έχει δημιουργηθεί στα εκκλησιαστικό περιβάλλον της Ουκρανίας;
Όπως γνωρίζετε, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου έχει ήδη επισκεφθεί το Πατριαρχείο Βουλγαρίας, το Πατριαρχείο Σερβίας, την Εκκλησία της Ελλάδος, συναντήθηκε με τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας, τον Πατριάρχη Αντιοχείας και τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων, βρίσκεται σε επαφή με τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο.
Κάνει ότι είναι δυνατόν ώστε η κρίση να ξεπερασθεί. Δεν γνωρίζω αν έχουν ήδη επιτευχθεί κάποια αποτελέσματα, όμως τόσο ο Αρχιεπίσκοπος όσο και η Σύνοδος της Εκκλησίας μας καταβάλλουν κάθε προσπάθεια ώστε να βοηθήσουν στην επίλυση αυτής της κρίσης.

Προ της έκδοσης τόμου αυτοκεφαλίας για την Ουκρανική Εκκλησία, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο, και ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος υπέγραψαν συμφωνία σύμφωνα με την οποία το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως αναλάμβανε την υποχρέωση να προωθήσει την αναγνώριση της αυτοκεφαλίας από άλλες τοπικές Εκκλησίες, και ο Πέτρο Ποροσένκο την υποχρέωση να μεταβιβάσει στο Πατριαρχείο την κυριότητα περιουσιακών στοιχείων και ακίνητης ιδιοκτησίας εντός Ουκρανίας. Αυτό δίνει την εντύπωση αγοραπωλησίας της αυτοκεφαλίας και έχει προκαλέσει σκανδαλισμό και θλίψη στον λαό. Ποια είναι η ακολουθητέα διαδικασία για την παραχώρηση αυτοκεφαλίας, και σε ποιο βαθμό συνάδει αυτή η συμφωνία με την εκκλησιαστική παράδοση.
Όσον αφορά το πρώτο σκέλος της ερώτησης που αφορά τη συμφωνία στην οποία αναφέρεστε, δεν έχω οποιαδήποτε πληροφόρηση, και ως εκ τούτου δεν μπορώ να σχολιάσω. Ίσως ο λόγος για αυτό είναι η άγνοια μου της ρωσικής γλώσσας.
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος, αναφορικά με τη διαδικασία παραχώρησης αυτοκεφαλίας, τότε, από όσο γνωρίζω, κατά τις συναντήσεις που προηγήθηκαν της Συνόδου των Ορθοδόξων Εκκλησιών, υπήρξαν πολλές συζητήσεις για το θέμα αυτό: πώς πρέπει να παραχωρείται η αυτοκεφαλία σε μια Εκκλησία.
Δεν ήμουν παρών σε καμία από αυτές τις συναντήσεις, αλλά από ό,τι γνωρίζω, ενώ όλες οι εκκλησίες είχαν φθάσει στο τελικό στάδιο της συζήτησης αυτού του ζητήματος, εντούτοις δεν κατέληξαν σε κοινή απόφαση.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά τα θέματα θα πρέπει κανείς να αντιληφθεί ότι κάθε απόφαση της Εκκλησίας θα πρέπει να οδηγεί στην ενότητα και την αγάπη.
Δεν θέλω να πιστέψω ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο ή η Εκκλησία της Ουκρανίας ή η Εκκλησία της Ρωσίας θέλησαν να δημιουργήσουν ένα πρόβλημα, αλλά τώρα το πρόβλημα υφίσταται και γι' αυτό πρέπει όλοι μαζί να βρούμε έναν τρόπο να το λύσουμε, να βρούμε τρόπους για να θεραπεύσουμε αυτή την πληγή.
Σε αυτή την πορεία, οι προκαθήμενοι των Εκκλησιών πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί, να υπηρετούν το πανάγιο θέλημα του Θεού που είναι και το πραγματικό συμφέρον της Εκκλησίας.
Αυτό πρέπει να είναι το κοινό χαρακτηριστικό που θα ενώνει τους προκαθήμενους των Εκκλησιών, τους ιερείς και όλους τους Χριστιανούς.


Στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία υπό την ηγεσία του Μητροπολίτη Ονουφρίου συναριθμούνται περίπου 100 επίσκοποι. Στη νέα εκκλησιαστική δομή εντάχθηκαν μόνο 2 επίσκοποι ο Συμεών Βίνιτσας, είναι ένας παλιός φίλος του πρώην προέδρου Ποροσένκο, τον οποίον ο πρόεδρος έθεσε επικεφαλής αυτής της νέας δομής. Και ο Αλέξανδρος Ντραμπίνκο είναι ένας ιεράρχης το όνομα του οποίου συνδέεται με διάφορα σκάνδαλα. Εφόσον οι ιεράρχες της O.O.E. δεν είναι διατεθειμένοι να εισέλθουν στη νέα εκκλησιαστική δομή της Ουκρανίας, οι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν ότι ο Τόμος εκδόθηκε ειδικά για τις σχισματικές δομές (την ουκρανική εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου και την Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία και ότι με αυτό τον τρόπο το σχίσμα νομιμοποιήθηκε. Ποια η στάση των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών σχετικά με αυτό το θέμα;
Θα σας διαβάσω ένα απόσπασμα από την έκτη παράγραφο του ανακοινωθέντος της Ιεράς Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου, όπου δηλώνεται ότι η Ιερά Σύνοδος δυσκολεύεται να αναγνωρίσει ως ιερείς ανθρώπους που δεν έλαβαν κανονική χειροτονία.
Εδώ στην έκτη παράγραφο λέει: «Η δισχιλιετής πείρα της Εκκλησίας της Κύπρου, αλλά και της καθόλου Ορθοδόξου Εκκλησίας, μας δημιουργεί αμφιβολίες ως προς τη δυνατότητα επικύρωσης εκ των υστέρων χειροτονιών που έγιναν από καθαιρεμένους, αφορισμένους, και αναθεματισμένους επισκόπους.»
Η τιμωρία τους αναγνωρίστηκε από όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Πράγματι, αναγνωρίσαμε την επιβολή του αναθέματος στον Φιλάρετο και επομένως η Σύνοδος της Εκκλησίας της Κύπρου αμφιβάλλει ότι μπορεί να αναγνωριστεί η εγκυρότητα χειροτονίας και άλλων μυστηρίων που τελούνται από αυτόν.
Επομένως, εμείς, η Εκκλησία της Κύπρου, δεν έχουμε μέχρι στιγμής επίσημα αναγνωρίσει τον Επιφάνιο ως επικεφαλής της νέας ουκρανικής εκκλησίας.

Σε ορισμένα μέσα ενημέρωσης δημοσιεύθηκε η είδηση ότι δεν υπογράψατε το ανακοινωθέν της Εκκλησίας της Κύπρου σχετικά με την κατάσταση στην Ουκρανία. Ποιος ήταν ο λόγος;
Αυτό είναι αλήθεια. Δεν υπέγραψα τη δήλωση της Συνόδου της Εκκλησίας της Κύπρου, διότι δεν συμφωνώ με ορισμένα σημεία του κειμένου.
Φυσικά, τα περισσότερα μέλη της Συνόδου δέχτηκαν αυτό το κείμενο και έτσι αυτό αντικατοπτρίζει τις θέσεις της Εκκλησίας της Κύπρου.
Το κείμενο αυτό αποσκοπούσε στη διατήρηση της τάξης στην Εκκλησία. Αλλά προσωπικά, έχω κάποιες αμφιβολίες σχετικά με κάποια σημεία αυτού του κειμένου.


Μερικοί εκπρόσωποι της νέας ουκρανικής εκκλησίας υπό την ηγεσία του Επιφανίου Ντούμενκο ερμήνευσαν αυτή την ενέργειά σας ως ενδεικτική της πρόθεσης σας να τους στηρίξετε.
(Γέλια) Ακριβώς το αντίθετο. Ήθελα το κείμενο να είναι πιο σαφές και ξεκάθαρο στην έκφραση υποστήριξης προς τον Μητροπολίτη Ονούφριο, και σε ορισμένα άλλα σημεία.
Φυσικά, δέχομαι με σεβασμό τη γνώμη του Αρχιεπισκόπου και των άλλων μελών της Συνόδου ότι πρέπει να τηρήσουμε μια ουδέτερη στάση ώστε να μπορέσουμε να αναλάβουμε ρόλο διαμεσολαβητή μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Μόσχας.
Από αυτή την άποψη, αυτό είναι ως ένα σημείο αποδεκτό για μένα, αλλά θα προτιμούσα η Σύνοδος της Κύπρου να εξέφραζε μια σαφή και αδιαμφισβήτητη θέση, διότι αυτό το κείμενο, που εκδόθηκε από την Κυπριακή Εκκλησία, μπορεί να το ερμηνεύσει κανείς κατά το δοκούν: είτε υπέρ είτε κατά. Και φυσικά, αυτό ακριβώς συμβαίνει.
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα για να είμαι πιο σαφής. Η πρώτη παράγραφος λέει: ''Κάθε έθνος δικαιούται, με την απόκτηση της εθνικής του ανεξαρτησίας, να επιζητήσει και την εκκλησιαστική του αυτοκεφαλία.''
Εάν το δεχθούμε αυτό ως κανόνα, τότε κάθε χώρα θα δημιουργήσει τη δική της αυτοκέφαλη Εκκλησία. Θα σας δώσω ένα απλό παράδειγμα: το Πατριαρχείο Αντιοχείας είναι πνευματικός τροφός πολλών χωρών: των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Λιβάνου, της Συρίας και άλλων.
Σύμφωνα με αυτή τη λογική, θα έπρεπε και ο Λίβανος να έχει αυτοκέφαλο, όπως και άλλες χώρες.
Το ίδιο ισχύει και για το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας: υπό την ηγεσία του βρίσκονται πλείστες τόσες αφρικανικές χώρες. Με την ίδια λογική, τότε και η Κένυα θα πρέπει να είναι αυτοκέφαλη, και η Μοζαμβίκη και η Τανζανία.
Αυτές είναι όλες ξεχωριστές χώρες και ξεχωριστές εθνικότητες. Αν εφαρμόσουμε αυτή τη λογική σε όλους, τότε θα έχουμε ένα μωσαϊκό αυτοκέφαλων Εκκλησιών.
Αυτό δεν έχει νόημα. Όταν κάνουμε κάτι, πρέπει πρώτα να αναλογιστούμε τις συνέπειες έχοντας υπόψη τις δυνάμεις και τις αδυναμίες της κάθε Εκκλησίας ξεχωριστά.
Δεν θα έπρεπε να δούμε ότι οι Ρώσοι αδελφοί μας θεωρούν το Κίεβο ως την κολυμβήθρα του βαπτίσματος της Ρωσίας;

Προφανώς, προεκτείνοντας αυτή τη λογική θα οδηγηθούμε σε μια κατάσταση όπου με τη διάλυση ενός κράτους, τότε και η αντίστοιχη Εκκλησία θα πρέπει να αυτοδιαλύεται.
Και αυτό. Θα σας δώσω επίσης το παράδειγμα των Σκοπίων, της Βόρειας Μακεδονίας όπως τώρα αποκαλείται, την οποία δεν αναγνωρίζουμε.
Με αυτή τη λογική, θα πρέπει και αυτοί να έχουν τη δική τους αυτοκέφαλη Εκκλησία.
Και το Μαυροβούνιο επίσης. Καταλαβαίνετε ότι αυτό μας οδηγεί σε μια καταστροφική πορεία με πάρα πολλά προβλήματα;
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο, θεωρώ προσωπικά, ότι το κείμενο του ανακοινωθέντος είναι απαράδεκτο.
Σέβομαι τις αποφάσεις της Εκκλησίας, εκπληρώνω την υπακοή προς την Εκκλησία, αλλά εκφράζοντας την προσωπική μου γνώμη σε αυτά τα ζητήματα, μπορώ να πω ότι δεν συμφωνώ.

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δήλωσε ότι η έκδοση Τόμου για την αυτοκεφαλία είχε ως στόχο να θεραπεύσει τη διαίρεση στην Ουκρανία. Ωστόσο, πρόσφατα, ο μητροπολίτης Αντώνιος Πακάνιτς δήλωσε ότι ούτε το 1% των ενοριών δεν έχει εγκαταλείψει την κανονική Εκκλησία υπό την ηγεσία του Μητροπολίτη Ονουφρίου για να προσχωρήσει στη νεοϊδρυθείσα εκκλησία. Και ο Φιλάρετος Ντενισένκο, σε μια συνέντευξη πριν από λίγες ημέρες, δήλωσε ότι ο Τόμος οδήγησε σε διαίρεση και αντιπαράθεση ακόμη και στις τάξεις εκείνων που, όπως επικράτησε, ονομάζονται σχισματικοί στην Ουκρανία. Αποδεικνύεται ότι ο Τόμος δεν ενώνει, αλλά διαιρεί ακόμη περισσότερο την ουκρανική κοινωνία. Ίσως η έκδοση του Τόμου, χωρίς να ληφθεί υπόψη η γνώμη της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και των τοπικών Εκκλησιών, ήταν λανθασμένη;
Κατά την προσωπική μου άποψη, αυτή ήταν μια κάπως βεβιασμένη απόφαση.
Έπρεπε να υπάρξει αναμονή μέχρι να εκφράσουν και οι προκαθήμενοι όλων των άλλων τοπικών Εκκλησιών τη συναίνεσή τους.
Τώρα βλέπουμε ότι οι Σύνοδοι των τοπικών Εκκλησιών καλούνται να αναγνωρίσουν τη νεοϊδρυθείσα εκκλησιαστική δομή εκ των υστέρων, κάτι δημιουργεί πολλά προβλήματα.
Στην περίπτωση της Ουκρανίας, προκύπτουν μια σειρά ερωτήματα που αφορούν:
- καθαιρεμένους, αναθεματισμένους και αφορισμένους, όπως είναι ο Φιλάρετος.
- μη χειροτονημένους ''ιερείς'' όπως ο Μακάριος.
- καθώς και το γεγονός ότι ήδη υπήρχε η ιεραρχία - 100 επισκόπων με κανονικό προκαθήμενο τον Μητροπολίτη Ονούφριο, με τους οποίους όλοι μας συλλειτουργήσαμε σύμφωνα με τους κανόνες.
Και όλα αυτά μέσα σε μια μέρα ανατράπηκαν. Εννοείται ότι αυτή δεν είναι απόφαση ενός ανθρώπου.
Δεν είναι απόφαση του Πατριάρχη Βαρθολομαίου αλλά απόφαση της Συνόδου του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως υπό την προεδρία του Πατριάρχη Βαρθολομαίου.

Τώρα πολλές Εκκλησίες θέτουν το θέμα ότι οι χειροτονίες στη νεοδημιουργηθείσα δομή δεν είναι έγκυρες. Εκπρόσωποι κάποιων Εκκλησιών λένε ευθέως ότι αυτή είναι μια σύναξη λαϊκών, αφού δεν μπορεί να υπάρξει ιεροσύνη ανάμεσα σε σχισματικούς.
Το ίδιο λέει και η Σύνοδος της Εκκλησίας της Κύπρου: ιεροσύνη δεν μπορεί να υπάρχει ανάμεσα σε καθαιρεμένους, σε αφορισμένους η αναθεματισμένους.

Την ίδια ώρα, εκπρόσωποι του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως δηλώνουν ότι υπάρχει πλήρης ιεροσύνη στη δομή αυτή. Δεν είμαι κανονολόγος, αλλά διάβασα ότι στον πρώτο κανόνα του Μεγάλου Βασιλείου, που εγκρίθηκε στην Οικουμενική Σύνοδο, αναφέρεται σαφώς ότι όποιος πέφτει σε σχίσμα χάνει αμέσως την αποστολική διαδοχή και ιεροσύνη, και δεν μπορεί πλέον να τελεί τα μυστήρια και να μεταδίδει τη χάρη της ιεροσύνης, εφόσον ο ίδιος απώλεσε τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και κατέστη λαϊκός. Μήπως η θέση που πήρε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως σηματοδοτεί μια αναθεώρηση του εν λόγω κανόνα της Οικουμενικής Συνόδου, οπότε ανοίγει και ο δρόμος για αποφάσεις που αντιτίθενται στον εν λόγω κανόνα.
Από τη στιγμή που οι ιεροί κανόνες λένε κάτι, κανένας δεν μπορεί να το αμφισβητήσει, αλλά πρέπει να το αποδεχθεί.
Στην περίπτωση της Ουκρανίας, ορισμένα πρόσωπα δεν καθαιρέθηκαν διότι ποτέ δεν χειροτονήθηκαν στο επισκοπικό αξίωμα – αυτή είναι η ομάδα των ούτω καλούμενων επισκόπων που χειροτονήθηκαν από μόνοι τους, δηλαδή οι "επίσκοποι" του Μακαρίου.
Υπήρχε ο Φιλάρετος και υπήρχε μια ομάδα ανθρώπων υπό την ηγεσία του Μακαρίου, οι οποίοι είναι ουσιαστικά αυτοχειροτονημένοι, δεν είχαν ποτέ χειροτονηθεί κανονικά.
Αν υπήρχε μόνο μία ομάδα ανθρώπων καθαιρεμένων από τα αξιώματα τους, αλλά είχαν προηγουμένως χειροτονηθεί από κανονικούς επισκόπους, η Σύνοδος θα μπορούσε να τους δεχτεί κατ' οικονομία ως χειροτονημένους.
Φυσικά, αυτό θα μπορούσε να γινόταν νοουμένου ότι είχαν μετανοήσει για την αμαρτία τους και είχαν ζητήσει συγχώρεση από την Εκκλησία.
Δυστυχώς, δεν παρατηρήσαμε να έχει γίνει κάτι τέτοιο οπότε και δεν βλέπουμε να έχουν οποιαδήποτε έγκυρη χειροτονία.

Τώρα οι εκπρόσωποι της νέας εκκλησίας δημιουργούν προβλήματα στην κανονική Εκκλησία. Θα πρέπει άραγε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, που έχει, έχει σύμφωνα με τον Τόμο, πλήρη δικαιοδοσία επί της νέας εκκλησίας, να κάνει δηλώσεις και να ασκήσει την επιρροή του σε αυτούς τους ανθρώπους που δεν κρύβουν πλέον τη δίψα τους για εξουσία; Πρέπει άραγε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος να θέσει τέρμα σε αυτή την κατάσταση;
Δεν μπορώ να ξέρω τι σκέφτεται ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Δεν μας είναι εύκολο να μιλήσουμε για τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, επειδή είναι ο πατέρας μας, τον σεβόμαστε και τον αγαπούμε.
Ταυτόχρονα θεωρούμε ότι ο Μητροπολίτης Ονούφριος είναι αδελφός μας. Δεν κάνουμε διάκριση μεταξύ Ουκρανών και Ελλήνων, διότι για μας είναι αδελφοί και Ορθόδοξοι Χριστιανοί.
Και πρέπει να καταλάβετε ότι θλιβόμαστε για αυτό που συμβαίνει τώρα – πονάμε τόσο για το ένα Πατριαρχείο όσο και για το άλλο, και για την Εκκλησία της Ουκρανίας.

Υπάρχει μια άποψη ότι η εκ των υστέρων προσπάθεια να κηρύξουμε τις ενέργειες των σχισματικών ως πλήρεις χάριτος μυστήρια και η αναγνώριση της χειροτονίας οδηγεί σε μια άμβλυνση των εννοιών του καλού και του κακού. Προκύπτει μια κατάσταση όπου, ενώ χθες η Εκκλησία θεωρούσε κάποια φαινόμενα ως αμαρτία (για παράδειγμα, ο ίδιος Πατριάρχης Βαρθολομαίος, σε επιστολή προς τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, αναγνώρισε την κανονικότητα του αναθέματος που επιβλήθηκε στον Φιλάρετο) εντούτοις σήμερα υποστηρίζεται ότι η αμαρτία έχει πάψει να είναι αμαρτία. Μέσα στα πλαίσια της εξέτασης του παρελθόντος της νέας αυτής δομής, εξετάζονται όχι μόνο ζητήματα που αφορούν την υπόστασή της, ή των εδαφικών ορίων της δικαιοδοσίας κανονικής Εκκλησίας, αλλά και το θέμα της αμαρτίας και της αρετής. Στην Εκκλησία η έννοια του καλού και του κακού διαγράφεται: οι αμαρτωλοί του χθες, με μια μονοκονδυλιά, μπορούν να κηρυχθούν ιερείς, και ευσεβείς ιερείς - αμαρτωλοί. Τι νομίζετε για αυτό;

Κοιτάξτε. Κάθε αμαρτία και κάθε κακή πράξη συγχωρείται με τη μετάνοια. Εάν υπάρχει μετάνοια, η Εκκλησία δέχεται κάθε άνθρωπο. Φυσικά, αυτό δεν περιορίζεται σε ένα άτομο.
Υπάρχουν παραδείγματα στην ιστορία της Εκκλησίας, όπου η Εκκλησία μας, με απόφαση Συνόδου, για λόγους οικονομίας, δέχθηκε στην αγκαλιά της κοινότητα σχισματικών.
Ωστόσο, πρέπει να προηγηθεί η μετάνοια και η ομολογία της αμαρτίας. Τότε η Εκκλησία, ως αγαπημένη μητέρα, αγκαλιάζει όλα τα παιδιά της.
Δυστυχώς όμως, στην περίπτωση του Φιλάρετου, δεν είδαμε οποιαδήποτε έκφραση μετάνοιας.

Πριν από λίγες ημέρες, ο Μητροπολίτης Εμμανουήλ του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως επισκέφθηκε την Ουκρανία και, μεταξύ άλλων, συναντήθηκε με τον Φιλάρετο Ντενισένκο. Μετά τη συνάντηση, λήφθηκε μια κοινή φωτογραφία, στην οποία μπορείτε να δείτε στο βάθος το πατριαρχικό κουκούλι του Ντενισένκο. Οι ίδιες φωτογραφίες δημοσιεύονται στον επίσημο ιστότοπο του Φαναρίου. Ο Ντενισένκο, στις ομιλίες του, προβάλλει τη θέση ότι από τη στιγμή που ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει ήδη αναγνωρίσει τη νέα εκκλησία, είναι διατεθειμένος να κάνει οποιαδήποτε ενέργεια, ακόμη και αν παραβιάζει τους όρους του Τομού, ώστε να μη χάσει το κύρος του στα μάτια άλλων Εκκλησιών. Αν ο Ντενισένκο αναγνωριστεί ως πατριάρχης από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, πώς θα πρέπει αυτό να το αντιμετωπίσει ο Ορθόδοξος κόσμος;
Νομίζω ότι αυτό δεν είναι σοβαρό, διότι ο Ντενισένκο είναι ένα πολύ ηλικιωμένο άτομο και δεν πρέπει να εστιάζουμε την προσοχή μας σε ένα συγκεκριμένο άτομο.
Σε κάποια φάση θα φύγει από αυτόν τον κόσμο, όπως όλοι μας. Το σημαντικό ερώτημα είναι ποιος είναι ο κανονικός, έγκυρος, επικεφαλής της Εκκλησίας της Ουκρανίας, με τον οποίο μπορούμε να συλλειτουργήσουμε, και με ποιον όχι.
Αυτό το πρόβλημα δεν έχει να κάνει με κάποιο συγκεκριμένο άνθρωπο, είτε τον Φιλάρετο, είτε τον Επιφάνιο ή οποιονδήποτε άλλο.
Αυτό είναι ένα θέμα που αφορά τους ιερούς κανόνες που λειτουργούν ως εγγυητής της τάξης μέσα στην Εκκλησία. Ο Ντενισένκο είναι ένας άνδρας 90 ετών. Ενώστε τις τελίτσες. (Χαμόγελα).

Ο Φιλάρετος Ντενισένκο και π. Μακάριος Μάλετιτς, οι πρώην επικεφαλής των σχισματικών δομών της ''Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (Πατριαρχείο Κίεβου)'' και της ''Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας'' δήλωσαν δημοσίως ότι παρά τη δημιουργία νέας εκκλησίας δεν έχουν ακόμη υποβάλει έγγραφα για τη διάλυση των δομών αυτών, και μέχρι στιγμής δεν προτίθενται να το πράξουν. Επιπλέον, ακόμα και οι επίσημοι ιστότοποι αυτών των σχισμάτων εξακολουθούν να λειτουργούν με τα παλιά ονόματα τους, και στον ιστότοπο της ''Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (Πατριαρχείο Κίεβου)'' ο Φιλάρετος Ντενισένκο παρουσιάζεται ακόμη σαν πατριάρχης και επικεφαλής αυτής της δομής. Αποδεικνύεται ότι οι ίδιοι άνθρωποι είναι μέλη τόσο της νέας εκκλησίας όσο και των σχισμάτων.
Φυσικά, όλα αυτά είναι μέρος της θλιβερής πραγματικότητας αναφορικά με την ουκρανική εκκλησία.
Ίσως οι ίδιοι θα δηλώσουν ότι χρειάζονται χρόνο για να φέρουν τα πράγματα σε μια τάξη, αλλά θα επαναλάβω αυτό που είπα νωρίτερα - το κύριο ερώτημα δεν αφορά τις λεπτομέρειες των ενεργειών τους, αλλά το ποια πορεία κανονικότητας θα πρέπει να ακολουθήσουν.

Πρόσφατα, ο Μητροπολίτης του Μπελγκορόντ, Ιωάσαφ, κληρικός της νεοϊδρυθείσας εκκλησίας, δήλωσε ότι υπάρχει μεγάλη αντιπαράθεση μεταξύ του Φιλάρετου Ντενισένκο και του επικεφαλής της νέας εκκλησίας, Επιφανίου, καθώς και μεταξύ των οπαδών τους, και αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να προκαλέσει σχίσμα στη δομή. Εάν επιδεινωθεί η κατάσταση, θα έπρεπε άραγε το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης να λογοδοτήσει για όλα όσα συνέβησαν ως αποτέλεσμα της δικής του πρωτοβουλίας; Υπάρχει όντως απειλή σχίσματος στην παγκόσμια Ορθοδοξία λόγω της παραχώρησης Τόμου αυτοκεφαλίας στη νέα εκκλησία στην Ουκρανία;
Δεν νομίζω ότι το πρόβλημα έγκειται σε ένα άτομο, ακόμα και αν το άτομο αυτό είναι ο Ντενισένκο. Όσον αφορά την πιθανότητα πρόκλησης μεγάλων προβλημάτων στην Ορθόδοξη Εκκλησία - δυστυχώς, υπάρχει μια τέτοια πιθανότητα.
Αλλά ελπίζουμε πρώτα από όλα στο έλεος του Θεού, το οποίο δεν επιτρέπει τη δημιουργία πειρασμών που υπερβαίνουν τη δύναμη της Εκκλησίας Του, και επίσης στη συμφωνία και την καλή πρόθεση των επικεφαλής των τοπικών Εκκλησιών: και του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου και του Πατριάρχη Μόσχας Κυρίλλου και του Μητροπολίτη Κιέβου Ονουφρίου, γιατί όλοι θέλουν το καλό της Εκκλησίας.
Νομίζω ότι όλοι έχουν καλές προθέσεις. Πιστεύω ότι ο Κύριος θα στείλει μια λύση στο πρόβλημα, και γι' αυτό τον λόγο πρέπει να προσευχόμαστε πολύ. Ο Χριστός είπε ότι οι πειρασμοί ξεπερνούνται με μεγάλη πίστη και πολλές προσευχές.

Σε κάθε πόλη, σύμφωνα με τους κανόνες, μπορεί να υπάρχει μόνο ένας Ορθόδοξος επίσκοπος. Όταν ο πατριάρχης Βαρθολομαίος λέει ότι τώρα ο Επιφάνιος είναι ο Μητροπολίτης Κιέβου, είναι σαν να δηλώνει ότι ο Μητροπολίτης Ονούφριος είναι κάτι σαν σχισματικός, μη έχοντας δικαίωμα να είναι αρχιερέας του Κιέβου;
Όχι, δεν δήλωσε αυτό το πράγμα. Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς. Έγραψε στην επιστολή: "όταν, μετά τον Τόμο, θα εκλεγεί νέος μητροπολίτης Κιέβου, τότε ο Ονούφριος δεν μπορεί να ονομάζεται Μητροπολίτης Κιέβου", αλλά δεν δήλωσε ότι θα γίνει σχισματικός.
Έχω ήδη πει ότι, δυστυχώς, αυτά είναι τα αποτελέσματα μιας βεβιασμένης απόφασης.

Με αυτό τον τρόπο, θα στερήσουν από τον Μητροπολίτη Ονούφριο τη δυνατότητα να λειτουργεί στην Ουκρανία;
Δεν το νομίζω. Είναι πιθανό ότι στην Κωνσταντινούπολη πίστευαν ότι όλοι θα ήθελαν να μπουν στη νέα εκκλησία και αυτό το σκεπτικό υπαγόρευσε μια τέτοια απόφαση, αλλά δεν μπορώ να πω εκ μέρους τους τι σκέφτονται για αυτό το θέμα.

Η παραχώρηση Τόμου σε σχισματικούς Ουκρανούς έχει προκαλέσει σοβαρά προβλήματα. Για παράδειγμα, το 2014, ο επίσκοπος της σχισματικής εκκλησίας της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (Πατριαρχείο Κιέβου), Κύριλλος, συνειδητά μετέβη στη ζώνη πολέμου για να συνδράμει στο έργο των στρατιωτών και για να ανοίξει πυρ κατά των αυτονομιστών, και έπειτα έδειξε φωτογραφίες στις οποίες φαίνεται ο ίδιος να κρατά όπλο στα χέρια του. Σε συνέντευξή του, είπε ότι είχε πυροβολήσει εναντίον των αυτονομιστών, αν και δεν ήταν σίγουρος κατά πόσο σκότωσε κάποιον από αυτούς. Του απαγορεύτηκε να λειτουργεί στο λεγόμενο Πατριαρχείο Κίεβου, αλλά μετά πήγε στη σχισματική Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία τον δέχτηκε σαν επίσκοπο.
Το πρόβλημα δεν έγκειται σε ορισμένα άτομα που συμπεριφέρονται λανθασμένα. Άνθρωποι που συμπεριφέρονται λανθασμένα μπορεί να βρίσκονται παντού.
Το δικό μας καθήκον είναι να ακολουθούμε τους ιερούς κανόνες και να συμπεριφερόμαστε ανάλογα. Ενώ άνθρωποι που διαπράττουν κακές πράξεις είναι παντού.

Θα ήθελα στην τελευταία ερώτηση να ρωτήσω για τη σχέση μεταξύ της κατάστασης στην Ουκρανία και των Καθολικών: είναι γνωστό ότι όλοι οι συμμετέχοντες στο κίνημα παραχώρησης αυτοκεφάλου στην Ουκρανία συμφώνησαν με τον άλφα ή βήτα τρόπο με την ιδέα προσέγγισης με τους Ουνίτες.
Μελετώ τον ρόλο της Καθολικής Εκκλησίας στα κινήματα διαμαρτυρίας και πραξικοπήματος κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του Πάπα Φραγκίσκου, και από τη μελέτη μου γνωρίζω πολλά γεγονότα που δείχνουν ότι συχνά οι Ουνίτες είχαν προωθήσει την ιδέα της αυτοκεφαλίας για τους Ορθόδοξους της Ουκρανίας.
Η νέα εκκλησία ουσιαστικά αποτελείται από τρία μέρη:
1. Σχισματικοί του πρώην ούτω καλούμενου Πατριαρχείου Κιέβου.
2. Αυτοί που ευλαβούνταν τον Μακάριο.
3. Δύο επισκόπους που εγκατέλειψαν την κανονική Εκκλησία.
Από την πρώτη ομάδα, ο Φιλάρετος Ντενισένκο το 2014 και το 2016 δήλωσε ότι υπάρχει η δυνατότητα ενοποίησης με τους Ουνίτες.
Από τη δεύτερη ομάδα, ο Μακάριος Μάλετιτς υπέγραψε μνημόνιο το 2014 με τέσσερις επισκόπους από άλλες εκκλησίες, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ένας Ουνίτης επίσκοπος, για τη δημιουργία ενιαίας εκκλησίας σε επίπεδο συγκεκριμένων μητροπόλεων.
Δύο επίσκοποι από την κανονική Εκκλησία επίσης υπέγραψαν (αυτό έγινε χωρίς τη γνώση του Μητροπολίτη Ονουφρίου) και λίγες μέρες αργότερα απέσυραν τις υπογραφές. Αλλά αυτό το γεγονός έδειξε την προθυμία του Μακαρίου να δημιουργήσει μια ενιαία εκκλησία με τους Ουνίτες, χωρίς οι Ουνίτες να αποκηρύξουν τις πλάνες τους.
Αναφορικά με την τρίτη ομάδα, οι υποστηρικτές του μητροπολίτη Αλεξάντερ Ντράμπινκο απηύθυναν έκκληση για κοινές προσευχές με καθολικούς, και ακόμη και για συμβιβασμούς σε δογματικά θέματα.
Και τώρα ο επικεφαλής αυτής της δομής, ο Επιφάνιος, αναφέρει ότι ολόκληρη η νέα εκκλησία μπορεί να ενωθεί στο μέλλον με τους Ουνίτες.
Γιατί τότε να συζητούμε θέματα αναφορικά με την υπόσταση αυτής της δομής τη στιγμή που γίνονται δηλώσεις σε όλα τα επίπεδα σχετικά με την πιθανότητα ενοποίησης τους με τους Ουνίτες;
Ίσως έκαναν αυτές τις δηλώσεις μέχρι να πάρουν τον τόμο αυτοκεφαλίας;

Ως επί το πλείστον ναι, όμως ο επικεφαλής της νέας δομής, Επιφάνιος, έκανε τέτοια δήλωση μόλις πριν λίγες εβδομάδες.
Εάν δηλώνουν πράγματα που δεν είναι ορθόδοξα στην ουσία τους, τότε οι προκαθήμενοι όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών θα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη αυτό το γεγονός και να τους επισημάνουν το λανθασμένο τέτοιων δηλώσεων.
Ακούστε, Ως επίλογος όλων αυτών που τώρα συζητήσαμε, θα σας δώσω την προσωπική μου γνώμη. Έτσι αισθάνομαι και πιστεύω, μπορεί και να κάνω λάθος.
Θεωρώ ότι ο Μητροπολίτης Κίεβου Ονούφριος είναι ο κανονικός προκαθήμενος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας.
Θέλω να ζητήσω από όλους τους Ορθόδοξους αδελφούς στην Ουκρανία να είναι κάτω από το ομόφορο του Μητροπολίτη Ονουφρίου, να στηρίξουν την Εκκλησία τους, να παραμείνουν πιστοί στην Ορθόδοξη πίστη.
Καταλαβαίνω ότι διέρχονται μεγάλους πειρασμούς. Λυπούμαστε πολύ και ζητούμε συγχώρηση για το γεγονός ότι καθένας από εμάς σε κάποιο βαθμό έγινε αιτία αυτών των πειρασμών, αλλά προσευχόμαστε ότι ο Κύριος θα μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε αυτούς τους πειρασμούς.
Μπορώ επίσης να πω το εξής. Είμαι πολύ εντυπωσιασμένος και θαυμάζω τον τρόπο με τον οποίο ο Μητροπολίτης Κιέβου Ονούφριος δέχτηκε αυτή την κρίση: με μεγάλη ηρεμία, με μεγάλη αξιοπρέπεια, με λίγες λέξεις, με λίγες δηλώσεις και με πολλή προσευχή.
Δεν θέλουμε να κατηγορήσουμε κανέναν. Σεβόμαστε και αγαπούμε το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Δεν θέλουμε να στενοχωρήσουμε τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Σεβόμαστε και αγαπούμε επίσης τον Πατριάρχη Μόσχας, Κύριλλο. Είμαστε όλοι αδελφοί, είμαστε όλοι ένα σώμα, Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Αυτός είναι ένας πειρασμός.
Είναι απαραίτητο να αυξήσουμε τις προσευχές μας και θα περάσει. Αυτή είναι η ουσία αυτού του θέματος. Δεν θα βγούμε κερδισμένοι πυροβολώντας ο ένας τον άλλον.
Θα βγούμε νικητές αν αναπέμψουμε με ταπείνωση τις προσευχές μας και ζητήσουμε από τον Θεό να γίνει το άγιο θέλημα Του.

Δηλαδή έτσι ώστε η λύση αυτού του προβλήματος να βρεθεί μέσα σε πνεύμα αγάπης;
Ακριβώς. Λέμε κάθε μέρα στον Χριστό: Γενηθήτω το θέλημά Σου. Αυτό πρέπει να το αναζητήσουμε, και αυτό θα πρέπει να είναι σκοπός της ζωής μας. Ακόμη περισσότερο, αυτή η προσέγγιση θα πρέπει να είναι έκδηλη σε επίπεδο προκαθημένων Εκκλησιών.

Πηγή