Προκαθήμενοι ἢ Πάπες;

Γράφει ὁ π. Ἀναστάσιος  Κ. Γκοτσόπουλος,

Ἐφημέριος Ι. Ν. Αγ. Νικολάου Πατρὼν

     Τελικὰ οἱ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες ἔχουν Προκαθημένους ἢ πάπες; Μήπως κάποιοι μὲ ἀφορμὴ τὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο θέλουν νὰ παραχωρήσουν στοὺς Προκαθημένους καὶ παπικὲς ἁρμοδιότητες;

    Τὰ ἐρωτήματα αὐτὰ προέκυψαν ἀπὸ τὶς ἀντιδράσεις ὁρισμένων “ὑπερασπιστών” τῆς μελλούσης Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου ποὺ ξεσηκώθηκαν μὲ ἀφορμὴ τὶς ὁμόφωνες συνοδικὲς ἀποφάσεις τῶν Ἱεραρχιῶν τῶν Ἐκκλησιῶν Σερβίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας καὶ Ἑλλάδος ποὺ ἀναφέρονται στὴ στάση ποὺ θὰ τηρήσουν οἱ Ἐκκλησίες αὐτὲς στὴν Πανορθόδοξη Σύνοδο.

     Χωρὶς νὰ ἀπαντοῦν στὶς ἐπὶ μέρους σοβαρότατες αἰτιάσεις τῶν Ι. Συνόδων τῶν Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν διαρρηγνύουν τὰ ἱμάτιά τους καὶ μονότονα ἐπαναλαμβάνουν:  Οἱ Προκαθήμενοι ἔχουν ὑπογράψει τὰ κείμενα καὶ αὐτοὶ ἔλαβαν ἀπόφαση τόσο γιὰ τὴ σύγκλιση, ὅσο καὶ γιὰ τὴ διαδικασία καὶ τὸν κανονισμὸ λειτουργίας τῆς Συνόδου. Συνεπῶς, οἱ Τοπικὲς Σύνοδοι δὲν ἔχουν κανένα δικαίωμα νὰ ἀποφαίνονται ἐπὶ τῶν ἀποφάσεων τῶν Προκαθημένων! Στὴν ἴδια λογικὴ στοιχίστηκε ἀκόμα καὶ ἡ Ἱερὰ Ἐνδημοῦσα Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στὸ ἐπίσημο ἀνακοινωθὲν τῆς (6.6.16).

  Μὲ συγχωρεῖτε!  ἀλλὰ ἀπὸ πότε οἱ Προκαθήμενοι τῶν Ὀρθοδόξων Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν ἔγιναν … πάπες; Ἀπὸ πότε ἡ προσωπικὴ ἀπόφαση-ἐπιλογὴ ἑνὸς Προκαθημένου δεσμεύει τελεσίδικα καὶ ὑποχρεώνει σὲ συμμόρφωση τὴ Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας στὴν ὁποία αὐτὸς ἀνήκει; 

   Ὁ Προκαθήμενος ἢ  ἡ Σύνοδος τῶν Ἱεραρχῶν ἀποτελεῖ τὸ ἀνώτατο ὄργανο διοικήσεως τῶν Τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν σύμφωνα μὲ τὴν Ὀρθόδοξη παράδοση; Ἡ κάθε Ἐκκλησία ἀποφαίνεται ἐν Συνόδω καὶ ἐκφράζεται διὰ τῆς Συνόδου  ἢ τὴ δεσμεύει ἡ ὅποια ἄποψη τοῦ Προκαθημένου (δὲν προσθέτω τὸ «ἀποφαινομένου ex cathedra» γιὰ νὰ μὴν πάει ὁ νοῦς μας ἀλλοῦ!);

Ἀσφαλῶς οἱ Προκαθήμενοι ὑπέγραψαν! Ἐπιστρέφοντας ὅμως στὴν Τοπική του Ἐκκλησία ὁ κάθε Προκαθήμενος ὑπέβαλλε ὡς ὄφειλε τὴν ἀπόφασή του στὴ κρίση τῆς Συνόδου του. Καὶ ἡ κάθε Σύνοδος κυριαρχικὰ καὶ ὑπεύθυνα ἀποφάνθηκε καὶ ἢ συμφώνησε μὲ τὴν ὑπογραφὴ τοῦ Προκαθημένου ἢ δὲν συμφώνησε καὶ ἀσφαλῶς ἀνέτρεψε τὴν προσωπικὴ ἀπόφασή του!  Μήπως κάποιοι ζητοῦν νὰ ὑπαγορεύσουν τί θὰ ἔπρεπε νὰ ἀποφασίσει ἡ Σύνοδος;

    Εἶναι πρὸς τιμὴν τῶν Προκαθημένων τῶν Ἐκκλησιῶν Σερβίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας καὶ Ἑλλάδος, οἱ ὁποῖοι σεβόμενοι τὸν συνοδικὸ θεσμὸ ἔθεσαν στὴν κρίση τοῦ Σώματος τῆς Ἱεραρχίας τὴν ἀπόφασή τους. Καὶ ὄχι μόνο αὐτό. Ἀλλὰ τηρώντας κατὰ γράμμα καὶ κατὰ τὸ πνεῦμα τὸν 34ο Ἀποστολικὸ Κανόνα συντάχθηκαν καὶ συμφώνησαν καὶ συνυπέγραψαν τὶς ὁμόφωνες ἀποφάσεις τῶν Ἱεραρχιῶν τους: «μηδὲ ἐκεῖνος (ὁ Πρῶτος κάθε Τοπικῆς Συνόδου) ἄνευ τῆς πάντων γνώμης ποιείτω τί. Οὕτω γὰρ ὁμόνοια ἔσται, καὶ δοξασθήσεται ὁ Θεός, διὰ Κυρίου, ἐν ἁγίω Πνεύματι· ὁ Πατήρ, καὶ ὁ Υἱός, καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦμα». Αὐτὸ σημαίνει σεβασμὸς στὸ συνοδικὸ θεσμό. Αὐτὸ σημαίνει σεβασμὸς στὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας! 

   Δυστυχῶς ὁρισμένοι ἔχοντας συνηθίσει ἀπὸ τὸν τρόπο ποὺ λειτουργοῦν οἱ Σύνοδοι κάποιων Πατριαρχείων (ἐν βορρᾶ καὶ νότω καὶ ἐώα … ὀνόματα δὲ λέμε, οἰκογένειες δὲ θίγουμε…) δὲν μποροῦν νὰ “χωνέψουν” ὅτι ὑπάρχουν Τοπικὲς Ἐκκλησίες στὶς ὁποῖες λειτουργεῖ τὸ Συνοδικὸ σύστημα. Ἀσφαλῶς μὲ προβλήματα καὶ δυσκολίες, ἀλλὰ λειτουργεῖ . δὲν διατάζει – παπικῶ τῷ τρόπω – ὁ Προκαθήμενος καὶ οἱ λοιποὶ Συνοδικοὶ ὑπακούουν ἐκόντες-ἄκοντες…  

   Τὸ ἐπικίνδυνο γιὰ τὴν ἴδια τὴν Ὀρθοδοξία εἶναι ὅτι αὐτὸ τὸ μοτίβο λειτουργίας τῆς «Συνόδου» ὁρισμένων Πατριαρχείων θέλουν κάποιοι νὰ τὸ ἐπιβάλλουν σὲ ὅλες τὶς Ἐκκλησίες  καὶ  μέσω τῆς Πανορθοδόξου Συνόδου προσπαθοῦν νὰ ἐξυψώσουν τοὺς Προκαθημένους ἀπὸ «primus inter pares» σὲ «primus sine paribus» (Προύσης Ἐλπιδοφόρος) καὶ μάλιστα μὲ παπικὴ ἁρμοδιότητα! Ἔτσι εἶναι πιὸ εὔκολο νὰ ἀναγνωριστεῖ ὁ Πρῶτος των Πρώτων καὶ αὐτὸς πάλι «sine paribus». Τὸ ζήτημα αὐτὸ εἶναι καθοριστικὸ καὶ ἅπτεται τῆς ἴδιας τῆς οὐσίας τῆς Ὀρθόδοξης ἐκκλησιολογίας.

     Εἶναι προφανὲς ὅτι ἡ εἰκόνα ποὺ δίνει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἐν ὄψει τῆς Πανορθοδόξου Συνόδου δὲν εἶναι καὶ ἡ καλύτερη. Ὁρισμένοι ἐκ τῶν ὑπευθύνων γιὰ τὴν κατάσταση αὐτὴ  μὴ θέλοντας νὰ ἀναγνωρίσουν τo σοβαρότατο μερίδιο εὐθύνης ποὺ ἔχουν γιὰ τὸ κατάντημα αὐτὸ προσπαθοῦν νὰ ἐνοχοποιήσουν τὸ συνοδικὸ σύστημα λειτουργίας τῶν τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Τὸ πρόβλημα ὅμως τὸ δημιούργησε κυρίως ὁ μέχρι τώρα ἀντιπαραδοσιακὸς τρόπος προετοιμασίας τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου καὶ κυρίως ὁ Κανονισμὸς Λειτουργίας της, ὁ ὁποῖος στὸ ὄνομα τῆς Πανορθοδόξου Συνόδου περιφρονεῖ τὸ συνοδικὸ θεσμὸ στὶς κατὰ τόπους Ἐκκλησίες. Δὲν εἶναι δυνατὸν σὲ τόσο σοβαρὰ θέματα (πχ ἐγκρίσεως τῶν προσυνοδικῶν κειμένων) νὰ ἀποφασίζει τελεσίδικα καὶ δεσμευτικὰ γιὰ τὶς Ἐκκλησίες ἕνας ἐκπρόσωπος ἐρήμην των Ἱεραρχιῶν τῶν Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν. Δὲν εἶναι δυνατὸν γιὰ τὸν Κανονισμὸ Λειτουργίας τῆς Πανορθοδόξου Συνόδου νὰ μὴν ἔχουν τὸ τελικὸ λόγο οἱ Ἱεραρχίες τῶν Ἐκκλησιῶν. Ἀσφαλῶς ὑπῆρχε μία τυπικὴ (γραφειοκρατικὴ) ἐξουσιοδότηση, ἡ ὁποία, ὅπως ἀπεδείχθη ἐκ τῶν πραγμάτων, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὑποκαταστήσει τὴν οὐσιαστικὴ λειτουργία τοῦ συνοδικοῦ συστήματος τῆς κάθε ἐπὶ μέρους Ἐκκλησίας ἀλλὰ καὶ τῆς ἀνὰ τὴν οἰκουμένη Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας.

     Λύση στὸ διαφαινόμενο ἀδιέξοδο μπορεῖ νὰ ὑπάρξει μόνο μὲ τὴν ἐν μετανοία σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο ἀναθεώρηση τῆς μέχρι τώρα τακτικῆς. Τὴν ὕστατη αὐτὴ στιγμὴ ὁ οὐσιαστικὸς σεβασμὸς τοῦ συνοδικοῦ θεσμοῦ μὲ τὸν σεβασμὸ τῶν Συνοδικῶν ἀποφάσεων, οἱ ὁποῖες ψηφίστηκαν ὁμοφώνως ἀπὸ τὶς Ἱεραρχίες τῶν Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, ἃς εἶναι ἡ ἀρχή. 

Πάτρα   10.6.16

Πρωτοπρεσβύτερος  

Ἀναστάσιος Κ. Γκοτσόπουλος

Ἐφημέριος  Ι. Ν. Αγ. Νικολάου Πατρὼν

Πηγή